ECLI:NL:PHR:2021:982

Conclusie

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Nummer21/03548

Zitting15 oktober 2021

CONCLUSIE

M.L.C.C. Lückers

In de zaak

[betrokkene]
verzoekster tot cassatie,
advocaat: mr. C. Reijntjes-Wendenburg,

tegen

De Officier van Justitie arrondissementsparket Oost-Brabant,
verweerder in cassatie,
niet verschenen.

In deze zaak is op grond van art. 7:7 Wvggz door de rechtbank een machtiging tot voortzetting van de crisismaatregel voor betrokkene verleend. Wat deze zaak bijzonder maakt is dat de voorafgaande crisismaatregel per abuis is afgegeven ten behoeve van de tweelingzus van betrokkene. Ook de medische verklaring staat op naam van deze tweelingzus. De rechtbank was van mening dat sprake is van een schrijffout die niet hersteld kon worden. De rechtbank heeft tijdens de mondelinge behandeling vastgesteld dat de crisismaatregel ten behoeve van de juiste tweelingzus was afgegeven. De betrokkene klaagt dat de machtiging is afgegeven zonder dat aan de wettelijke vereisten is voldaan, nu bij het verzoekschrift afschriften van een crisismaatregel en een medische verklaring ten aanzien van betrokkene ontbraken en het oordeel dat een persoonsverwisseling heeft plaatsgevonden niet volgt uit de gedingstukken.

1.Feiten en procesverloop

1.1

Op zaterdag 19 juni 2021 heeft de burgemeester van de gemeente Vught op grond van art. 7:1 lid 1 Wvggz een crisismaatregel genomen op grond waarvan betrokkene is opgenomen. In de medische verklaring, het Episode journaal van Khonraad, de beschikking van de burgemeester en de uitmelding van de Raad voor de Rechtsbijstand staat niet de naam van betrokkene, maar die van haar tweelingzus [betrokkene 1] vermeld.

1.2

Op maandag 21 juni 2021 is hierover in een e-mail van het Bureau Geneesheer-directeur van Reinier van Arkel het volgende opgeschreven (bijlage 3 bij verzoekschrift van verlenging crisismaatregel).

“(…)

Zaterdag 19-06-2021 is er een crisismaatregel afgegeven voor:

[betrokkene 1] [geboortedatum] /1983

BSN: (…)

Dit is echter niet de persoon welke is beoordeeld en opgenomen met een CM. Deze crisismaatregel had moeten worden afgegeven voor de tweelingzus van bovenstaande:

[betrokkene] , [geboortedatum] /1983

BSN: (…)

Zij was beoordeeld en opgenomen bij Reinier van Arkel, Locatie HIC

Ik heb in Khonraad de foutieve voorletters en het foutieve BSN nummer gewijzigd in de juiste (van [betrokkene] ). Echter in de pdf-documenten zoals beschikking en medische verklaring worden niet nog naderhand aangepast. In deze stukken blijft de naam [betrokkene 1] staan.

Het is mij niet geheel duidelijk hoe dit correct aan te passen/op te lossen nu het hier om een persoonsverwisseling gaat.

(…)

1.3

Het verzoek tot voortzetting van de crisismaatregel van 21 juni 2021 is door de officier van justitie ten name van betrokkene, [betrokkene] , gedaan. De officier van justitie heeft daartoe een uittreksel uit het curatele- en bewindregister en justitiële documentatie van betrokkene overgelegd.

1.4

Op 23 juni 2021 heeft de behandeling van het verzoek via een skypeverbinding plaatsgevonden, omdat als gevolg van het COVID-19-virus geen mondelinge behandeling in elkaars aanwezigheid op de verblijfplaats van betrokkene kon plaatsvinden. De rechtbank Oost-Brabant (hierna: de rechtbank) heeft de volgende personen gehoord: betrokkene, bijgestaan door haar advocaat en de arts-assistent.

1.5

De advocaat van betrokkene heeft primair verzocht om de officier van justitie niet-ontvankelijk te verklaren in het verzoek tot verlenging van de crisismaatregel, omdat de crisismaatregel voor de tweelingzus is afgegeven.

1.6

Uit het proces-verbaal van de mondelinge behandeling op 23 juni 2021 blijkt dat ten aanzien van de persoonsverwisseling bij de crisismaatregel het volgende is verklaard.

“Betrokkene

Het klopt dat op 19 juni 2021 voor mij een crisismaatregel is afgegeven.

Rechter

Er was wat verwarring omdat u een tweelingzus heeft. Ik ga ervan uit dat zij niet met een crisismaatregel is opgenomen en dat het over u gaat.

Betrokkene

Dat klopt.”

1.7

Bij beschikking van 23 juni 2021 heeft de rechtbank de machtiging verleend tot voortzetting van de crisismaatregel voor het tijdvak tot en met 14 juli 2021. Bij wijze van verplichte zorg konden de maatregelen worden getroffen zoals in het dictum aangegeven. Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de officier van justitie heeft de rechtbank het volgende overwogen:

“Ontvankelijkheid

De op 19 juni 2021 afgegeven beschikking tot het nemen van een crisismaatregel is per abuis afgegeven ten behoeve van de tweelingzus van betrokkene. De advocaat van betrokkene heeft daarom verzocht om de officier van justitie niet-ontvankelijk te verklaren in het verzoek tot verlenging van de crisismaatregel. De rechtbank gaat daar niet in mee. Uit de stukken blijkt namelijk dat deze schrijffout door de verzoeker is opgemerkt, maar dat het niet mogelijk bleek om deze te herstellen. Bovendien is het verzoek gedaan ten behoeve van betrokkene en de rechtbank heeft tijdens de mondelinge behandeling vastgesteld dat de crisismaatregel is afgegeven ten behoeve van haar en niet van haar tweelingzus."

1.8

Namens betrokkene is - tijdig^[1]- beroep in cassatie ingesteld tegen de beschikking van 23 juni 2021 betreffende de voortzetting van de crisismaatregel. Betrokkene is ontvankelijk in haar cassatieberoep op grond van art. 7:8 Wvggz tegen de voortzetting van de crisismaatregel^[2]waarbij het verstrijken van het tijdvak waarvoor de maatregel is gegeven ook geen beletsel vormt voor haar ontvankelijkheid.^[3]Er is geen verweerschrift ingediend door de officier van justitie.

2.Bespreking van het cassatiemiddel

2.1

Het cassatiemiddel bestaat uit één onderdeel^[4]met toelichting in de randnummers 1.1 t/m 1.7. De randnummers 1.8-1.9 doen een uitnodiging aan Uw Raad om zich uit te laten over de gevolgen van een vernietiging, namelijk niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie of een toe- of afwijzende beslissing op het verzoek (art. 23 Rv).

2.2

Het cassatieverzoekschrift klaagt in de kern als volgt.

“
Onderdeel: De rechtbank heeft gehandeld in strijd met de artikelen 3:3, 5:7, 5:9, 7:7 en 7:8 in combinatie met 6:1 en 6:4 Wvggz en art. 5 lid 3 EVRM doordat zij een machtiging tot voorzetting van een crisismaatregel heeft afgegeven zonder dat aan de wettelijke vereisten was voldaan. Bij het verzoekschrift ontbraken namelijk afschriften van een crisismaatregel en een medische verklaring van een onafhankelijke psychiater ten aanzien van de persoon waarop het verzoek tot voortzetting betrekking had, te weten betrokkene. Het getuigt van een onjuiste rechtsopvatting dat de rechtbank ondanks het ontbreken van deze stukken een machtiging tot voorzetting van een crisismaatregel kon verlenen. Volgens de rechtbank had een persoonsverwisseling plaatsgevonden. Zij heeft geoordeeld dat de crisismaatregel per abuis was afgegeven op naam van de tweelingzus van betrokkene, zonder dat dit uit de gedingstukken kan volgen. De rechtbank heeft ook geoordeeld dat betrokkene aan een psychische stoornis leed waardoor ernstig nadeel werd veroorzaakt, zonder dat haar oordeel steun vindt in een medische verklaring van een onafhankelijke psychiater. Uit de gedingstukken blijkt niet dat de burgemeester en de rapporterende psychiater zich in de persoon hebben vergist. De rechtbank heeft dat ook niet geverifieerd. Haar oordeel vindt aldus geen grondslag in de gedingstukken en is evenmin begrijpelijk.”^[5]

2.3

De machtiging tot voortzetting van de crisismaatregel is geregeld in de artikelen 7:7 tot en met 7:10 Wvggz. De officier van justitie ontvangt van de burgemeester die een crisismaatregel heeft genomen een afschrift van dat besluit en van de daaraan ten grondslag liggende medische verklaring (art. 7:2 lid 2 Wvggz) om te beoordelen of ten aanzien van betrokkene de grondslag die heeft geleid tot het nemen van een crisismaatregel (art. 7:1 lid 1 Wvggz) nog steeds aanwezig is. Indien dat het geval is dan dient hij uiterlijk de dag na ontvangst van de stukken van de burgemeester bij de rechtbank een verzoek in tot voortzetting van de crisismaatregel. De officier van justitie voegt bij het verzoekschrift voor een machtiging tot voorzetting van de crisismaatregel de afschriften toe van de stukken die hij van de burgemeester heeft ontvangen en uittreksels uit toepasselijke registers (art. 7:7 lid 2 jo. 7:2 lid 2 jo. 5:17 lid 6 Wvggz).^[6]De rechter beslist zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk binnen drie dagen na de dag van ontvangst van het verzoekschrift (art. 7:8 lid 3 Wvggz).

2.4

In cassatie staat vast dat het besluit van de burgemeester tot het nemen van een crisismaatregel per abuis is afgegeven ten aanzien van de verkeerde persoon. De eventuele onrechtmatigheid van de crisismaatregel doet echter niet af aan de mogelijkheid om een machtiging tot voortzetting van de crisismaatregel af te geven, mits op dat moment aan de wettelijke vereisten voor een voortzetting is voldaan. De rechterlijke toetsing bij de voortzetting biedt alleen de mogelijkheid om de rechtmatigheid van de voortzetting van de verplichte zorg te toetsen, maar niet de rechtmatigheid van de daaraan voorafgaande crisismaatregel.^[7]Voor de beoordeling van de rechtmatigheid van de crisismaatregel heeft de wetgever in art. 7:6 Wvggz de mogelijkheid van beroep bij de rechtbank in het leven geroepen.^[8]Van deze mogelijkheid heeft betrokkene volgens de procesinleiding ook gebruik gemaakt.^[9]De rechtbank heeft haar beroep gegrond verklaard en een schadevergoeding toegekend. De crisismaatregel afgegeven door de burgemeester en de machtiging tot voortzetting daarvan verleend door de rechtbank moeten in dat opzicht onafhankelijk van elkaar worden beoordeeld.^[10]

2.5

In de toelichting gaat het middel in op de uitspraak van de Hoge Raad van 17 juli 2020, ECLI:NL:HR:2020:1314,
NJ2020/311^[11]en de conclusie van mijn ambtgenoot Langemeijer, ECLI:NL:PHR:2020:611^[12]en betoogt dat in casu, anders dan in die zaak, er geen sprake is van een gebrek in de voorafgaande crisismaatregel dat de aansluitende titel voor vrijheidsbeneming niet raakt, maar dat het in de onderhavige zaak gaat om een situatie waar een crisismaatregel ten aanzien van betrokkene geheel ontbreekt, omdat zij geen normadressaat was.^[13]

2.6

Plv. P-G Langemeijer heeft in zijn conclusie opgemerkt.

“3.20 (…) In elk geval is niet juist de in het cassatiemiddel verdedigde opvatting dat de rechtbank de officier van justitie in zijn verzoek tot het verlenen van een machtiging te verlenen tot voortzetting van de crisismaatregel niet-ontvankelijk had behoren te verklaren op de grond dat de in de tijd daaraan voorafgaande crisismaatregel was genomen door een onbevoegde burgemeester. In deze zaak is geen sprake van een geval waarin een voorafgaande crisismaatregel geheel ontbrak en de rechtbank daarzonder een initiële machtiging tot voortzetting van de crisismaatregel heeft gegeven in strijd met art. 7:7 en 7:8 Wvggz.”

2.7

Ik ben het met de steller van het middel eens dat een voortzetting van een crisismaatregel logischerwijs pas mogelijk is als daaraan voorafgaand een crisismaatregel is afgegeven. De vraag die naar voren komt is of, zoals het middel stelt, de onrechtmatigheid van de crisismaatregel doordat deze per abuis ten aanzien van de verkeerde persoon is afgegeven, en de verkeerde tenaamstelling van de medische verklaring, met zich meebrengen dat een voorafgaande crisismaatregel ten aanzien van betrokkene in zijn geheel ontbrak. Daarbij is de aanvullende vraag of een verkeerde tenaamstelling geheeld kan worden door een verklaring van de geneesheer-directeur over die verkeerde tenaamstelling en de verklaring van betrokkene zelf van belang. Om tot beantwoording van die vragen te komen zal ik in het volgende rechtskader eerst bespreken wat in de parlementaire geschiedenis van de Wvggz over mogelijke persoonsverwisselingen is vermeld, de aanpak van persoonsverwisselingen in het strafrecht en hoe de verklaring van de geneesheer-directeur en van betrokkene bij de beoordeling van de voortzetting van de crisismaatregel moet worden gewogen.

Rechtskader: persoonsverwisselingen in de Wvggz en het strafrecht

2.8

Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat bij het verlenen van verplichte zorg op grond van de Wvggz er geen centraal landelijk informatieuitwisselingssysteem tot stand is gebracht, omdat dit moeilijk realiseerbaar was. In plaats daarvan hebben de ketenpartijen (OM, GGZ Nederland, de NVvP, MIND, de VNG, de politie, de rechtspraak en de Ministeries van VWS en VenJ) gekozen voor een andere invulling om de informatieuitwisseling soepel en veilig te laten verlopen, namelijk het gebruik van twee ICT-systemen:

- een systeem voor de crisismaatregel binnen het gemeentelijk domein en;

- een systeem bij het OM dat de regiefunctie van het OM ondersteunt voor het zorgmachtiging-proces en het landelijk overzicht van zorgmachtigingen en crisismaatregelen bevat.^[14]

2.9

Een eventuele persoonsverwisseling binnen de keten zou volgens de parlementaire geschiedenis door het gebruik en uitwisseling van het burgerservicenummer (BSN)^[15]zo goed als onmogelijk worden gemaakt.

"De uitwisseling van BSN tussen overheidsdomein en zorgdomein kan spelen in het kader van de aanvraag, tenuitvoerlegging, uitvoering en beëindiging van verplichte zorg, voor zover dat noodzakelijk is voor ieders taken op grond van de Wvggz. Het is noodzakelijk te waarborgen dat de informatie die verwerkt wordt daadwerkelijk betrekking heeft op de juiste persoon. Het gebruik van het BSN, een uniek persoonsgebonden nummer, is de meest aangewezen identificatiewijze voorhanden, omdat het de kans op gegevens- of persoonsverwisselingen zo goed als onmogelijk maakt. Deze problematiek kan spelen wanneer een betrokkene op verschillende manieren wordt aangeduid of wanneer gegevens van verschillende betrokkenen nagenoeg overeenkomen. Dat zou persoonsverwisselingen tot gevolg kunnen hebben, hetgeen ertoe kan leiden dat de beoordeling van ernstig nadeel op basis van verkeerde gegevens plaatsvindt, of dat de gedwongen zorg aan de verkeerde persoon wordt verleend. Met BSN worden personen over de gehele keten op een eenduidige manier aangeduid, hetgeen dergelijke persoonsverwisselingen kan voorkomen. Daarnaast vermindert het gebruik van het BSN de regeldruk van ketenpartners omdat er geen extra inspanningen noodzakelijk zijn om met zekerheid vast te kunnen stellen dat bepaalde gegevens in hun systemen van de betrokkene zijn.”^[16]

2.1

De crisismaatregel en de medische verklaring vallen binnen het ICT-systeem van het gemeentelijk domein. Uit de verklaring van de geneesheer-directeur blijkt dat die documenten per abuis zijn afgegeven ten aanzien van de verkeerde persoon, de tweelingzus van betrokkene, maar dat die documenten in het systeem niet meer konden worden gewijzigd. Bij het verzoek tot voortzetting van de crisismaatregel - het ICT-systeem van het OM - heeft de officier van justitie op de juiste naam het verzoek gedaan en aanvullende gegevens op naam van betrokkene kunnen overleggen, namelijk een uittreksel uit het curatele- en bewindregister en de justitiële documentatie. Dat sprake is geweest van een persoonsverwisseling dat tussen de twee systemen is hersteld, is kennelijk een unieke situatie waar bij de totstandkoming van de Wvggz geen rekening mee is gehouden. Een persoonsverwisseling zou immers met het gebruik van de BSN zo goed als onmogelijk zijn gemaakt. Ik vermoed dat betrokkene op basis van achternaam en geboortedatum is opgezocht in het systeem van het gemeentelijk domein en niet op basis van haar BSN-nummer. Wat daar ook van zij, de parlementaire geschiedenis van de Wvggz biedt dus geen (rechtstreeks) antwoord op de vraag hoe met persoonsverwisselingen om moet worden gegaan.

2.11

In het strafrecht komen persoonsverwisselingen vaker voor en daar zijn dan ook wettelijke mechanismen ingebouwd om dergelijke verwisselingen te voorkomen dan wel te corrigeren.

2.12

Op grond van artikel 457 lid 1 sub c Wetboek van Strafvordering (Sv) kan bijvoorbeeld herziening van een in kracht van gewijsde gegaan vonnis of arrest een oplossing bieden voor het geval dat naar het inzicht van de persoon die - blijkens de personalia in het vonnis - is veroordeeld iemand anders zich voor hem heeft uitgegeven tegenover politie of justitie (identiteitsverwisseling). De feitelijk verdachte persoon die ook feitelijk is veroordeeld heeft in dat geval de identiteit aangenomen van die persoon op wiens conto en strafblad nu de veroordeling staat. Ook kan herziening worden gevraagd in het geval van vergissing in het individu (dat wil zeggen uiterlijk waarneembare individualiteit van de verdachte) die het feit heeft begaan ('error in persona').^[17]

2.13

Tot 1 januari 2020 kon via art. 579 Sv op initiatief van het openbaar ministerie ook een rechtsgeding tot herkenning van veroordeelden of van andere gevonniste personen in de fase van de tenuitvoerlegging worden gestart.^[18]De herkenningsprocedure van art. 579 Sv was erop gericht om vast te stellen of een tot het ondergaan van een straf of maatregel aangehouden persoon inderdaad de gevonniste persoon was. De feitelijk verdachte persoon had in dat geval niet de identiteit van de persoon die feitelijk veroordeeld was en op wiens conto en strafblad de veroordeling stond. Anders dan bij een gegronde herzieningsaanvrage, werd in de herkenningsprocedure de onherroepelijke veroordeling niet aangetast, omdat die wel ten aanzien van de juiste persoon was uitgesproken maar feitelijk uitgevoerd werd op de verkeerde persoon.

2.14

De herkenningsprocedure is geschrapt door de nieuwe mogelijkheden tot identiteitsvaststelling, waaronder biometrie, en de vaste toepassing daarvan in de opsporing, vervolging en tijdens de tenuitvoerlegging. Deze aparte rechtsgang was volgens het kabinet niet meer relevant, want navraag bij de Justitiële informatiedienst (voor de afgelopen 10 jaar) en het openbaar ministerie (voor de afgelopen 5 jaar) over het aantal gevallen waarin het rechtsgeding tot herkenning feitelijk was toegepast, leverde op dat dit in de afgelopen periode nul keer het geval was geweest.^[19]Hieruit maakte het kabinet op dat de huidige wijze van identiteitsvaststelling, waarbij gebruik wordt gemaakt van een strafrechtketennummer^[20], inderdaad met voldoende zekerheid discussie over de identiteit van veroordeelden uitsluit, zodat het artikel over identiteitsvaststelling door de rechter is geschrapt.^[21]

2.15

In het kader van de thans ontstane persoonsverwisseling in de Wvggz kan de herkenningsprocedure in het strafrecht mijns inziens enig licht laten schijnen op de vraag hoe – voordat gebruik werd gemaakt van biometrische gegevens voor identiteitsvaststelling en een strafrechtketennummer – een dergelijke procedure over een mogelijke persoonsverwisseling werd aangepakt. Er is immers een soort vloeiende lijn tussen de twee rechtsgebieden waar te nemen.^[22]In beide gevallen, verplichte zorg door plaatsing in een psychiatrisch inrichting in het kader van straf of in het kader van zorg, gaat het om een vorm van vrijheidsbeneming, waarbij er (mogelijke) verwarring is over de identiteit van de persoon waarop die vrijheidsbeneming moet worden toegepast.^[23]

2.16

Tot het voeren van een herkenningsprocedure bestond in twee gevallen aanleiding:

- als een aangehouden persoon ontkende degene te zijn voor wie men hem hield en deze ontkenning bleef volhouden en;

- als, ondanks de erkentenis van de aangehouden persoon, bij het openbaar ministerie twijfel omtrent diens identiteit bleef bestaan.

Volgens Pelser was het toepassingsgebied van de herkenningsprocedure daarmee bescheiden. In de eerste plaats was het beperkt tot de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen. Dit impliceerde dat bij strijd of twijfel over de identiteit van personen, die werden aangehouden ter voorgeleiding of tot (verdere) tenuitvoerlegging van een bevel tot voorlopige hechtenis, het openbaar ministerie zelfstandig moest beslissen. In de tweede plaats beperkte de herkenningsprocedure zich tot de situatie dat de twijfel omtrent de identiteit bij de aanhouding ter (verdere) executie ontstond. De herkenningsprocedure was derhalve niet van toepassing als iemand, die zonder bij de aanhouding te hebben ontkend dat hij de gevonniste persoon was, met een ontkenning kwam als hij reeds in de penitentiaire inrichting was opgenomen of als bij het openbaar ministerie twijfel rees over de identiteit van een reeds opgenomen persoon. Ook in die situatie moest het openbaar ministerie zelfstandig over de identiteit van de betrokkene beslissen.^[24]

Rechtskader: geneesheer-directeur en de crisismaatregel

2.17

De geneesheer-directeur is verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken op het terrein van zorg en de verlening van verplichte zorg (art. 1:1 lid 1, aanhef en onder i, Wvggz). De geneesheer-directeur vervult een onafhankelijke regierol. In de parlementaire geschiedenis is daarover onder meer opgenomen:

“De geneesheer-directeur is degene die belast is met de zorg voor de algemene gang van zaken en de gang van zaken op geneeskundig gebied in de accommodatie waar zorg en verplichte zorg worden verleend door of namens een zorgaanbieder.^[25]

(…)

De geneesheer-directeur is eindverantwoordelijk voor een compleet samengesteld dossier en de kwaliteit daarvan, zoals dat in kader van de voorbereiding en het aanvragen van de zorgmachtiging opgesteld wordt. Voordat hij het verzoekschrift naar de rechter stuurt, toetst de geneesheer-directeur het dossier.^[26]

(…)

De reden om de geneesheer-directeur een regierol te geven, is dat de geneesheer-directeur onder de Wet bopz deze rol in de praktijk ook al heeft. Wat betreft de verzoekerrol heeft hij deze rol niet formeel, omdat de geneesheer-directeur niet als taak heeft om het verzoekschrift bij de rechtbank in te dienen. In de praktijk bereidt de geneesheer-directeur dergelijke aanvragen echter wel voor en stuurt deze daarna naar het openbaar ministerie.

(…)

De geneesheer-directeur kan de regierol nu en straks vervullen, omdat hij voldoende distantie heeft tot de werkvloer en verstand van zaken en bewezen ervaring heeft.^[27]

(…)

De Wvggz stelt, onder andere door verbeterde mogelijkheden tot op- en afschaling in de zorg en de explicietere relatie met gemeenten op het gebied van samenwerking, de mogelijkheid om zorg ook ambulant te verlenen veel meer centraal. In deze constellatie zou de geneesheer-directeur als «spin in het web» kunnen worden gezien. Dat komt onder meer tot uitdrukking in het feit dat de geneesheer-directeur bij de voorbereiding van de zorgmachtiging het zorginhoudelijke deel coördineert (de zorgregie), daar waar het OM de procesregie heeft.^[28]

(…)

De officier van justitie zal in nauwe samenwerking met de geneesheer-directeur bij het verzoekschrift onderbouwen waarom verplichte zorg noodzakelijk is. De officier brengt zelf de informatie en deskundigheid in die te maken heeft met de handhaving van de strafrechtelijke rechtsorde, zoals politiemutaties en rapportages van de persoon afkomstig uit strafzaken. Hiermee draagt de officier van justitie bij aan een inschatting van het gevaar. De onafhankelijk psychiater en de geneesheer-directeur doen de beoordeling of er sprake is van een psychische stoornis en de mate waarin als gevolg van die psychische stoornis in de toekomst een dreigend gevaar oplevert voor de persoon zelf of anderen.”^[29]

2.18

In een uitspraak van Uw Raad van 2 oktober 2020 over de rol van de geneesheer-directeur is als volgt overwogen.

“3.1.3 De officier van justitie die ambtshalve of op aanvraag met de voorbereiding van een verzoekschrift voor een zorgmachtiging begint, wijst een geneesheer-directeur aan (art. 5:4 lid 1, aanhef en onder a, Wvggz). Deze geneesheer-directeur bereidt samen met de officier van justitie het verzoekschrift voor een zorgmachtiging voor, waarbij de geneesheer-directeur zich richt op het zorginhoudelijke deel. De geneesheer-directeur zorgt voor een medische verklaring van een psychiater (art. 5:8 Wvggz). Hij beoordeelt of het zorgplan, dat is vastgesteld door de zorgverantwoordelijke, voldoet aan de uitgangspunten van art. 2:1 Wvggz (art. 5:15 lid 1 Wvggz) en draagt zijn bevindingen, vergezeld van de zorgkaart en het zorgplan, over aan de officier van justitie (art. 5:15 lid 2 Wvggz). Bij de uitoefening van deze taken heeft de geneesheer-directeur geen controlerende rol ten aanzien van de inhoud van de medische verklaring. Hij heeft een adviserende rol ten aanzien van de door de officier van justitie te nemen beslissing over het verzoeken van een zorgmachtiging.”^[30]

2.19

De geneesheer-directeur heeft dus volgens Uw Raad een adviserende rol ten aanzien van de door de officier van justitie te nemen beslissing over het verzoeken van een zorgmachtiging, maar heeft geen controlerende rol ten aanzien van de inhoud van de medische verklaring.

2.2

Dijkers meent bij de annotatie bij die uitspraak dat die overweging hem onjuist lijkt. Op grond van art. 5:17 lid 4 Wvggz doet de geneesheer-directeur een ‘voorstel voor een zorgmachtiging’ aan de officier. Bij die advisering baseert de geneesheer-directeur zich vanzelfsprekend mede op de bevindingen van de verklarend psychiater. Volgens Dijkers kan hij daarbij de medische verklaring natuurlijk niet voor zoete koek slikken; hij controleert de verklaring en kan aanvulling/verbetering vragen als hij met de voorliggende tekst geen advies (‘voorstel’) voor zijn rekening kan nemen. De medische verklaring raakt volgens hem alleszins de zorginhoudelijke kant waar de geneesheer-directeur over gaat. Deze moet de verklaring natuurlijk juist op die zorginhoud controleren; als hij dat niet doet, heeft de officier onvoldoende aan het advies.^[31]

2.21

Mijn ambtgenoot A-G Snijders overweegt in zijn conclusie bij de uitspraak van 16 juli 2021^[32]dat hij geen grond ziet om terug te komen van de uitspraak van 2 oktober 2020, omdat zijns inziens Uw Raad de wet - begrijpelijk - iets beperkter heeft uitgelegd dan Dijkers in zijn annotatie. De controle van de geneesheer-directeur is volgens hem beperkt tot art. 5:15 Wvggz, dus in beginsel slechts of verplichte zorg nodig is en niet dat hij mede moet nagaan of hetgeen in de medische verklaring is vermeld over betrokkene – symptomen, de diagnose van een stoornis, de relatie met het gedrag, enz. – wel juist is. Een dergelijke vergaande controle zou betekenen dat hij het werk van de psychiater die de verklaring heeft opgesteld overdoet en dat volgt niet uit de wettelijke taak van de geneesheer-directeur. Wat wel volgens Snijders onder zijn taak valt, is dat als de geneesheer-directeur in het kader van de beoordeling op grond van art. 5:9 lid 1 Wvggz meent dat de medische verklaring niet de vereiste elementen bevat – waaronder zijns inziens begrepen de gevallen dat de diagnose niet volgt uit de beschreven symptomen of het beschreven gedrag niet uit de gediagnosticeerde stoornis, enz. –, en dat hij daarop dus zijn advies niet kan baseren, hij eventueel om aanvulling van de verklaring kan vragen. Een verdergaande taak kent de wet hem met betrekking tot de verklaring echter niet toe.

Behandeling van de klachten

2.22

De klachten in het middel resulteren mijns inziens in de vraag of de verklaring van de geneesheer-directeur, dat sprake is van een persoonsverwisseling en dat betrokkene is beoordeeld en opgenomen, voldoende is om een voortzetting van de crisismaatregel te verzoeken. Met andere woorden: valt een dergelijke verklaring onder de adviserende (en daarmee tot art. 5:15 Wvggz beperkt controlerende) regierol van de geneesheer-directeur en kan het verzoek tot de voortzetting mede op die verklaring worden gebaseerd of ziet een dergelijke verklaring op de inhoud van de medische verklaring en valt dit niet onder de wettelijke taak van de geneesheer-directeur?

2.23

Een verduidelijkende verklaring van de geneesheer-directeur over een kennelijke (schrijf)fout bij het afgeven van de crisismaatregel en de medische verklaring valt mijns inziens onder de adviserende regierol van de geneesheer-directeur. De geneesheer-directeur doet door een dergelijke verduidelijking het werk van de onafhankelijke psychiater inhoudelijk niet over, maar controleert en adviseert in lijn met art. 5:8 jo. 5:9 lid 1 jo. 5:15 Wvggz of en voor wie verplichte zorg bij de voortzetting noodzakelijk is.

2.24

Bij een verzoek tot voortzetting van een crisismaatregel dient steeds te worden uitgegaan van de actuele situatie ten tijde van de te nemen beslissing (beoordeling ‘ex nunc’), dus de gezondheidstoestand van de betrokkene op het moment van de beoordeling is bepalend voor het antwoord op de vraag welke vormen van zorg noodzakelijk zijn om de crisissituatie af te wenden.^[33]Een (voortzetting van de) crisismaatregel wordt afgegeven voor mogelijk zeer ernstig zieke personen met een gezondheidstoestand die een aanzienlijk risico voor zichzelf en/of de maatschappelijke veiligheid kunnen betekenen, waardoor de procedure voor een gewone zorgmachtiging niet kan worden afgewacht.^[34]Voorop staat dat het van essentieel belang is dat de beschikking de juiste gegevens van de juiste betrokkene bevat gelet op de gevolgen van het effectueren van een beschikking. Het vasthouden van de verkeerde persoon door een persoonsverwisseling is immers één van de ergste vormen van vrijheidsbeneming. Het is daarom van groot belang dat de rechtbank de juiste gegevens heeft om tot een beslissing tot voortzetting van een crisismaatregel ten aanzien van de juiste betrokkene te komen. Ik meen echter dat in dit geval de rechtbank over die juiste gegevens beschikte door de aanvullende verklaring van de geneesheer-directeur. Het belang van tijdige zorg in een acute crisissituatie van - vaak suïcidale - personen weegt mijns inziens zwaarder dan het belang dat de beschikking geen kennelijke schrijffouten bevat, vooral als er sprake is van een door de rechtbank geverifieerde kennelijke (schrijf)fout.

2.25

Het middel klaagt dat betrokkene niet normadressaat was van de crisismaatregel, maar bestrijdt het oordeel van de rechtbank niet dat op 23 juni 2021 nog altijd sprake was van een onmiddellijk dreigend ernstig nadeel, door het bestaan van of het aanzienlijk risico op levensgevaar en van een ernstig vermoeden dat dit nadeel werd veroorzaakt door gedrag dat voortvloeit uit een psychische stoornis van betrokkene, naast een stoornis in middelengebruik. Betrokkene verbleef op vrijwillige basis op de HIC, waar zij tegen het advies in met ontslag is gegaan. Onmiddellijk daarna heeft ze een ongeval gehad en ze deed een suïcidepoging met medicatie. Ook op het moment dat de rechtbank de beslissing nam was de situatie nog onvoldoende gestabiliseerd - tijdens de crisisopname is zij door hoog oplopende emoties in de separeercel geplaatst en werd haar behandelproces belemmerd door het slikken van pijnstillende medicatie - en voldeed betrokkene aan de vereisten voor voortzetting van de crisismaatregel.

2.26

De klachten missen feitelijke grondslag voor zover wordt betoogd dat de rechtbank niet heeft geverifieerd of er een persoonsverwisseling heeft plaatsgevonden. Uit het proces-verbaal van de zitting blijkt immers dat de rechtbank bij betrokkene heeft geverifieerd of de crisismaatregel voor betrokkene is afgegeven (zie randnummer 1.5). Betrokkene of haar advocaat hebben nimmer ontkend dat zij de persoon is op wie de crisismaatregel en de medische verklaring betrekking hebben. Het gestelde gebrek in de crisismaatregel is daarmee in zoverre hersteld, dat de geneesheer-directeur in het kader van zijn adviserende regierol heeft verklaard op wie de verplichte zorg van toepassing is voordat de rechtbank de verzochte machtiging verleende en betrokkene en haar advocaat door de rechtbank daarover zijn gehoord en betrokkene uitdrukkelijk ter zitting heeft verklaard: “Het klopt dat op 19 juni 2021 voor mij een crisismaatregel is afgegeven. ”Op de opmerking van de rechter; “Er was wat verwarring omdat u een tweelingzus heeft. Ik ga ervan uit dat zij niet met een crisismaatregel is opgenomen en dat het over u gaat”, antwoordt betrokkene: “Dat klopt.”

2.27

De situatie zou anders zijn als er geen sprake is van een kennelijke (schrijf)fout bij het vaststellen van de identiteit van de betrokkene, dus in het geval – net als bij de herkenningsprocedure van het geschrapte art. 579 Sv – de betrokkene of diens advocaat ontkent degene te zijn voor wie men hem hield en deze ontkenning blijft volhouden dan wel indien bij de rechtbank twijfel rijst over de identiteit van de betrokkene. In dat geval heeft de rechtbank een nadere onderzoeksplicht naar de identiteit van betrokkene en kan bijvoorbeeld de psychiater die de medische verklaring heeft opgesteld verplicht worden ter zitting te verschijnen of kan de rechter een verzoek tot informatieverschaffing doen op grond van art. art. 6:1 lid 6 en lid 8 jo. art. 7:8 lid 2 Wvggz of kan een nieuwe medische verklaring ten name van betrokkene worden opgemaakt.

2.28

Op grond van het voorgaande falen de klachten.

3.Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G