ECLI:NL:HR:2018:123

• Datum uitspraak: 2 februari 2018
• Publicatiedatum: 1 februari 2018
• Zaaknummer: 17/00057
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Belastingrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: M.W.C. Feteris; G. de Groot; M.A. Fierstra; J. Wortel; A.F.M.Q. Beukers-van Dooren
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie over de fiscale behandeling van negatieve waarde van een renteswap in box 3

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 2 februari 2018 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure betreffende de fiscale behandeling van een negatieve waarde van een renteswap in box 3 van de Wet inkomstenbelasting 2001. De belanghebbende had een Interest Rate Swap (IRS) afgesloten met de SNS-Bank, waarbij hij een vaste rente van 4,46% betaalde en een variabele rente ontving. De IRS had gedeeltelijk betrekking op de financiering van privévermogen. De belanghebbende stelde dat de negatieve waarde van de IRS niet als vermogensbestanddeel in box 3 kon worden aangemerkt, terwijl de Staatssecretaris van Financiën dit betwistte.

De Hoge Raad oordeelde dat de IRS, ondanks de negatieve waarde, als een vermogensrecht moet worden beschouwd. De verplichting van de belanghebbende om een vaste rente te betalen, werd als een schuld aangemerkt, terwijl het recht op de variabele rente als een vermogensrecht werd gezien. De Hoge Raad concludeerde dat beide elementen samen als één geheel moesten worden beschouwd bij de berekening van het belastbaar inkomen in box 3. De Hoge Raad verklaarde zowel het principale als het incidentele beroep in cassatie ongegrond en veroordeelde de Staatssecretaris in de proceskosten.

Deze uitspraak verduidelijkt de fiscale behandeling van complexe financiële instrumenten zoals renteswaps en hun invloed op de belastingheffing in box 3. De beslissing benadrukt het belang van de economische realiteit van financiële verplichtingen en rechten in de belastingwetgeving.

Uitspraak

2 februari 2018

nr. 17/00057

Arrest

gewezen op het beroep in cassatie van
[X] te
[Z] (hierna: belanghebbende) tegen de uitspraak van het
Gerechtshof Amsterdam van 29 november 2016, nrs. 14/00388 t/m 14/00394, op het hoger beroep van belanghebbende tegen een uitspraak van de Rechtbank Noord‑Holland (nrs. AWB 12/3234 t/m AWB 12/3237, AWB 12/3239, AWB 12/3442 en AWB 12/3443) betreffende de aan belanghebbende voor de jaren 2007 en 2008 opgelegde aanslagen in de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen (hierna: IB/PVV), de daarbij gegeven boetebeschikkingen en de daarbij gegeven beschikkingen inzake heffingsrente, en betreffende de aan belanghebbende opgelegde boetebeschikkingen bij de navorderingsaanslagen in de vermogensbelasting over het jaar 2000 en in de IB/PVV over de jaren 2000 tot en met 2003. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

1. Geding in cassatie

Belanghebbende heeft tegen ’s Hofs uitspraak beroep in cassatie ingesteld.

De Staatssecretaris heeft een verweerschrift ingediend. Hij heeft tevens incidenteel beroep in cassatie ingesteld.

Het beroepschrift in cassatie en het geschrift waarbij incidenteel beroep in cassatie is ingesteld zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

Belanghebbende heeft schriftelijk zijn zienswijze omtrent het incidenteel beroep naar voren gebracht. Hij heeft tevens in het principale beroep een conclusie van repliek ingediend.

De Staatssecretaris heeft in het principale beroep een conclusie van dupliek ingediend.

De Advocaat-Generaal P.J. Wattel heeft op 11 oktober 2017 geconcludeerd tot ongegrondverklaring van het principale en het incidenteel beroep (ECLI:NL:PHR:2017:1134).

De Staatssecretaris heeft schriftelijk op de conclusie gereageerd.

2. Beoordeling van de middelen in het principale en incidenteel beroep

2.1.

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

2.1.1.

In mei 2007 is belanghebbende met de SNS-Bank (hierna: de bank) een Interest Rate Swap overeengekomen met een looptijd van tien jaar (hierna: de IRS). Op grond daarvan betaalt hij aan de bank een vaste rente van 4,46 percent en ontvangt hij van de bank een variabele rente op basis van éénmaands Euribor. Beide rentes worden berekend over een als rekengrootheid fungerend bedrag van (aanvankelijk) € 7.000.000.

2.1.2.

De IRS heeft gedeeltelijk (voor 44,97 percent) betrekking op de financiering van vermogensbestanddelen die behoren tot het privévermogen van belanghebbende.

2.1.3.

Op de peildata voor de berekening van het inkomen uit sparen en beleggen, hierna: box 3, (31 december 2007, 1 januari 2008 en 31 december 2008) was de éénmaands Euribor gedaald ten opzichte van de situatie ten tijde van het afsluiten van de IRS.

2.2.1.

Voor het Hof was in geschil of 44,97 percent van de negatieve waarde die de IRS had als gevolg van de in 2.1.3 vermelde rentedaling, als negatief vermogensbestanddeel in aanmerking genomen moet worden bij de berekening van het belastbaar inkomen in box 3.

2.2.2.

Het Hof heeft de IRS omschreven als een rechtsverhouding waarbij gedurende tien jaar sprake is van tegenover elkaar staande verplichtingen, waarvan het beloop afhankelijk is van toekomstige rentefluctuaties en het verschil tussen de vaste rente en de marktrente aan het eind van het jaar indicatief is voor de waarde in het economische verkeer van de IRS. Daarvan uitgaande behoort de IRS, voor zover deze betrekking heeft op de financiering van privévermogen, tot de “overige vermogensrechten” als bedoeld in artikel 5.3, lid 2, letter f, Wet IB 2001, aldus het Hof.

2.3.1.

Het middel in het incidenteel beroep richt zich tegen het in 2.2.2 vermelde oordeel van het Hof. Het middel houdt in dat een recht met een negatieve waarde, zoals de onderhavige IRS, geen vermogensrecht kan zijn in de zin van artikel 5.3, lid 2, van de Wet IB 2001. Evenmin is volgens het middel sprake van een schuld in de zin van artikel 5.3, lid 3, van die wet, omdat belanghebbende niet verplicht is de negatieve waarde te betalen.

2.3.2.

De IRS is een overeenkomst tussen belanghebbende en de bank op basis waarvan belanghebbende enerzijds een verplichting en anderzijds een recht heeft jegens de bank.

De verplichting houdt in dat belanghebbende jaarlijks aan de bank 4,46 percent moet betalen, berekend over een bedrag van (aanvankelijk)€ 7.000.000. Deze verplichting vormt voor belanghebbende als schuldenaar een verplichting met waarde in het economische verkeer die, voor zover deze betrekking heeft op de financiering van privévermogen, als een schuld in de zin van artikel 5.3, lid 3, van de Wet IB 2001 is aan te merken en als zodanig een bestanddeel vormt van de rendementsgrondslag van box 3 (vgl. HR 27 februari 2009, nr. 07/12914, ECLI:NL:HR:2009:BD9217, BNB 2009/203).

Het recht houdt in dat belanghebbende het bedrag van de variabele rente, berekend over eenzelfde bedrag van (aanvankelijk) € 7.000.000, van de bank vergoed krijgt. Een zodanig recht is een vermogensrecht in de zin van artikel 3:6 BW aangezien het is verkregen in ruil voor verstrekt of in het vooruitzicht gesteld stoffelijk voordeel. Voor zover het betrekking heeft op de financiering van privévermogen is dat recht daarom, zoals volgt uit de wetsgeschiedenis van de Wet IB 2001, aangehaald in onderdeel 4.5 van de conclusie van de Advocaat-Generaal, een bezitting als bedoeld in artikel 5.3, lid 2, van de Wet IB 2001.

2.3.3.

De in 2.3.2 vermelde schuld en bezitting zijn als één geheel overeengekomen en worden tezamen aangeduid als IRS. Daarom doet zich hier de situatie voor dat voor de berekening van het inkomen in box 3 de schuld en de bezitting als eenheid in aanmerking moeten worden genomen (artikel 5.19, lid 2, van de Wet IB 2001). In dit geval kan daardoor het negatieve saldo van de waarden van de schuld en de bezitting bij de bepaling van de rendementsgrondslag in box 3 (voor 44,97 percent) in aanmerking worden genomen als schuld. Anders dan de Staatssecretaris betoogt, is in dit verband niet van belang of de IRS kan worden verkocht, en evenmin of belanghebbende verplicht kan worden om aan de bank op enig tijdstip een bedrag gelijk aan de negatieve waarde van de IRS te betalen. Het middel in het incidenteel beroep faalt daarom.

2.4.

Het middel in het principale beroep kan evenmin tot cassatie leiden. Dit behoeft, gezien artikel 81, lid 1, van de Wet op de rechterlijke organisatie, geen nadere motivering, nu het middel niet noopt tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.

3. Proceskosten

Wat betreft het incidenteel cassatieberoep zal de Staatssecretaris worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

verklaart beide beroepen in cassatie ongegrond,

veroordeelt de Staatssecretaris van Financiën in de kosten van het geding in cassatie aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op € 1503 voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

Dit arrest is gewezen door de president M.W.C. Feteris als voorzitter, de vice-president G. de Groot en de raadsheren M.A. Fierstra, J. Wortel en A.F.M.Q. Beukers-van Dooren, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier F. Treuren, en in het openbaar uitgesproken op 2 februari 2018.