Uitspraak
11 juli 2008
Eerste Kamer
Nr. C07/065HR
RM/AS
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
in de zaak van:
1. [Eiseres 1],
2. [Eiseres 2],
beiden wonende te [woonplaats],
EISERESSEN tot cassatie,
advocaat: mr. E. Grabandt,
t e g e n
de rechtspersoon naar het recht van de staat Delaware, Verenigde Staten van Amerika,
WESTMINSTER RENTAL B.V.,
gevestigd te Lewes, Delaware, Verenigde Staten van Amerika,
VERWEERSTER in cassatie,
advocaat: mr. R.B. van Heijningen.
Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als [eiseres c.s.] (in enkelvoud) en Rental.
1. Het geding in feitelijke instanties
Rental heeft bij exploot van 26 juni 2003 [eiseres c.s.] gedagvaard voor de rechtbank Amsterdam, sector kanton, en gevorderd, kort gezegd, de in inleidende dagvaarding genoemde huurkoopovereenkomst tussen partijen te ontbinden, [eiseres c.s.] te veroordelen tot afgifte van de auto alsmede [eiseres c.s.] te veroordelen tot betaling van € 8.151,45, met rente en kosten.
[Eiseres c.s.] heeft de vordering bestreden en, in reconventie, gevorderd, kort gezegd, Rental te veroordelen tot terugbetaling van het door [eiseres c.s.] aanbetaalde, te weten € 1.879,77, alsmede de waarde van de inruilauto ad € 450,-- plus € 180,-- afleveringskosten, en de kosten ter zake van de aan de auto verrichte reparaties, zijnde € 1.496,33 te vermeerderen met de wettelijke rente.
De kantonrechter heeft bij vonnis van 11 februari 2005 de vordering in conventie afgewezen en de vorderingen in reconventie toegewezen.
Tegen dit vonnis heeft Rental hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Amsterdam.
Bij arrest van 28 september 2006 heeft het hof het vonnis waarvan beroep vernietigd en, opnieuw rechtdoende, in conventie de vordering alsnog toegewezen en in reconventie het gevorderde afgewezen.
Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht.
2. Het geding in cassatie
Tegen het arrest van het hof heeft [eiseres c.s.] beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
Rental heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.
De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten.
De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Wuisman strekt tot vernietiging van het bestreden arrest.
3. Beoordeling van het middel
3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.
(i) Op 7 juni 2002 heeft [eiseres c.s.] een overeenkomst van huurkoop gesloten met Rental met betrekking tot een Opel Calibra van het bouwjaar 1991. De auto is afgeleverd door B.V. Car Partners. In de van de huurkoopovereenkomst opgemaakte akte wordt als aanschafprijs een bedrag van € 6.785,-- genoemd. [Eiseres c.s.] heeft harerzijds een haar toebehorende Mazda van eveneens het bouwjaar 1991 ingeruild voor een prijs van € 460,--.
(ii) [Eiseres c.s.] heeft een eerste aanbetaling van € 1.879,77 aan Rental gedaan. De nadien vervallen maandelijkse termijnen van € 306,54 elk, waarvan de eerste op 7 juli 2002 verschuldigd was en de laatste op 7 juni 2004, en de slottermijn van € 100,-- zijn onbetaald gebleven.
(iii) [Eiseres c.s.] heeft de auto op 28 juni 2002 door de ANWB laten keuren. Volgens het rapport verkeert de auto in een matige staat, is de carrosserie plaatselijk beschadigd en overgespoten en dienen enkele onderdelen te worden gerepareerd of vernieuwd.
(iv) De Stichting Nationale Auto Pas heeft aan [eiseres c.s.] een opgave d.d. 8 juli 2002 van het verloop van de kilometerstand van de auto over de periode 1992 t/m 2002 verstrekt. Daaruit blijkt dat, terwijl de stand op 24 maart 1995 130.000 km is, deze op 1 april 1997 92.871 is en vervolgens oploopt naar 135.679 op 20 juni 2001, 136.511 op 10 juni 2002 en 137.697 op 28 juni 2002.
(v) Bij brief van 5 augustus 2002, gericht aan Rental Lease/Car Partners, bericht de raadsman van [eiseres c.s.] onder meer het volgende:
"Cliënte heeft reeds meerdere malen contact met u gehad met het verzoek om de koop van de auto als hiervoor genoemd ongedaan te maken. Los van het feit dat cliënte direct na aankoop bijzonder veel problemen heeft gehad met de auto is haar, na controle door de ANWB en de Nationale Auto Pas, gebleken dat er met de kilometerteller van de auto geknoeid is. Ik voeg als kopie bij een uitdraai van de Nationale Auto Pas. (...) Kort gezegd, twee jaar na de meetdatum in maart 1995 heeft de auto in 1997 opeens bijna 40.000 kilometer minder gereden. Het hoeft geen betoog dat cliënte niet akkoord wenst te gaan met deze gang van zaken. Evident is dat zij bij een juiste voorstelling van zaken de overeenkomst niet had gesloten, zeker niet onder voorwaarden zoals die tussen partijen golden. Gezien het voorgaande vernietigt cliënte bij deze de overeenkomst. Zij beroept zich daarvoor op bedrog, dan wel dwaling. (...) Tengevolge hiervan heeft u recht op teruggaaf van de auto, terwijl cliënte recht heeft op teruggaaf van het door haar reeds aanbetaalde bedrag ad € 1.879,77 + € 180, zijnde afleveringskosten."
(vi) Bij een APK-keuring van de auto in juni 2003 is de auto afgekeurd wegens gebreken, waaronder ernstige aantasting van onderdelen door roestvorming en verre-gaande slijtage van het remsysteem.
3.2 De kantonrechter heeft het beroep van [eiseres c.s.] op dwaling gegrond bevonden, en om die reden de vorderingen van Rental in conventie tot ontbinding van de huurkoopovereenkomst en schadevergoeding afgewezen, en de vorderingen van [eiseres c.s.] in reconventie toegewezen.
In hoger beroep heeft het hof evenwel het beroep van [eiseres c.s.] op dwaling en (subsidiair) toerekenbare tekort-koming alsnog verworpen, en op die grond de vorderingen van Rental toegewezen en die van [eiseres c.s.] afgewezen.
3.3 De in onderdeel 1 aangevoerde klachten kunnen niet tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de klachten niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.
3.4 De onderdelen 2 - 5 zijn gericht tegen hetgeen het hof in rov. 3.4 - 3.4.5 heeft overwogen omtrent het beroep van [eiseres c.s.] op dwaling. Die overwegingen luiden als volgt:
"3.4. Ter beantwoording ligt in de eerste plaats de vraag voor of [eiseres c.s.], gelet op het feit dat de kilometerteller bij aankoop van de auto door [eiseres c.s.] een onjuiste kilometerstand aangaf, terecht met een beroep op dwaling de overeenkomst heeft vernietigd.
3.4.1. Het hof beantwoordt deze vraag ontkennend. Daartoe wordt het volgende overwogen. De door [eiseres c.s.] gekochte auto was 11 jaar oud. Volgens de kilometerteller van deze auto zou de auto in 11 jaar ruim 130.000 kilometer gereden hebben. De door partijen gesloten en door [eiseres c.s.] ondertekende overeenkomst houdt voorts onder meer in: "Km std: Onlogisch."
3.4.2 Uit deze omstandigheden heeft [eiseres c.s.] kunnen en moeten begrijpen dat bij het aantal kilometers dat de auto volgens de stand van de kilometerteller gereden zou hebben, vraagtekens gezet konden worden.
3.4.3 Bovendien blijkt uit deze bepaling van het contract dat de huurverkoper er niet voor kon instaan hoeveel kilometers de auto had gereden en dat zij op zijn minst twijfels had over het door de kilometerteller aangegeven aantal kilometers.
3.4.4 Ondanks deze onduidelijkheden heeft [eiseres c.s.] vóór de aankoop van de auto geen nader onderzoek gedaan naar het werkelijk aantal met deze auto gereden kilometers terwijl volgens haar de kilometerstand van essentiële betekenis is (memorie van antwoord pag. 7, 1e alinea). Daartoe bestond temeer aanleiding nu in de op de door [eiseres c.s.] met Carpartners gesloten koopovereenkomst van toepassing zijnde voorwaarden, onder 2 is bepaald:
"Carpartners staat er niet voor in dat de stand van de kilometerteller bij de verkoop het juiste aantal verreden kilometers weergeeft."
en de - in de door [eiseres c.s.] met Rental gesloten overeenkomst opgenomen - voorwaarden onder meer inhouden:
"De kilometerstand.
d. De kilometerstand van het object is naar beste weten van de huurverkoper de juiste. Daar het object al eerder door een derde werd gebruikt is huurverkoper te dezen afhankelijk van diens mededelingen omtrent het aantal door het object afgelegde kilometers. Huurkoper accepteert de feitelijke kilometerstand als de juiste gezien de staat waarin het object zich ten tijde van het aangaan van de huurkoopovereenkomst bevindt."
3.4.5 Anders dan de kantonrechter is het hof dan ook van oordeel dat onder deze omstandigheden het feit dat ten tijde van de aankoop van de auto door [eiseres c.s.] de stand van de kilometerteller niet overeenstemde met het werkelijk aantal met de auto gereden kilometers, niet meebrengt dat het in verband daarmede door [eiseres c.s.] gedane beroep op dwaling slaagt en de overeenkomst op grond daarvan is vernietigd. [eiseres c.s.] moet immers worden geacht die omstandigheid bij het aangaan van de overeenkomst te hebben aanvaard.
De overeenkomst is dus niet door het beroep op vernietigbaarheid zoals gedaan bij brief van 5 augustus 2002 door de gemachtigde van [eiseres c.s.], vernietigd."
3.5 Onderdeel 2 betoogt dat de betekenis die het hof toekent aan de in rov. 3.4.1 slotzin bedoelde overeenkomst onbegrijpelijk is, nu die overeenkomst (beweerdelijk) door [eiseres c.s.] gesloten is met Carpartners en niet met Rental.
Het onderdeel faalt. Het hof heeft kennelijk en in het licht van de gedingstukken niet onbegrijpelijk geoordeeld dat Rental en Carpartners bij de verkoop en financiering van de auto nauw samenwerkten, en dat hetgeen tussen [eiseres c.s.] en Carpartners op 31 mei 2002 met betrekking tot de auto is overeengekomen ook van belang is voor de inhoud en uitleg van de op 7 juni 2002 met betrekking tot dezelfde auto tot stand gekomen huurkoopovereenkomst tussen [eiseres c.s.] en Rental.
3.6 Onderdeel 3 klaagt dat het hof is voorbijgegaan aan de stelling van [eiseres c.s.] dat zij de in rov. 3.4.1 slotzin bedoelde overeenkomst met Carpartners nimmer heeft ondertekend en dat zij die overeenkomst pas in november 2002 voor het eerst heeft gezien. Het onderdeel is gegrond. [eiseres c.s.] heeft de desbetreffende stelling in eerste aanleg aangevoerd en in hoger beroep niet prijsgegeven. Het hof mocht derhalve, nadat het de grieven van Rental gegrond had bevonden, bij zijn beoordeling van het geschil niet zonder motivering voorbijgaan aan deze essentiële stelling van [eiseres c.s.].
3.7.1 Met onderdeel 4 wordt opgekomen tegen het oordeel van het hof in rov. 3.4.4 dat [eiseres c.s.], ondanks de onduidelijkheden omtrent de kilometerstand, heeft nagelaten vóór de aankoop van de auto nader onderzoek naar het werkelijk aantal gereden kilometers te doen. Het onderdeel betoogt dat de mededelingsplicht van de verkoper, die betrekking heeft op zaken die hij weet of behoort te weten, prevaleert boven de onderzoeksplicht van de koper, zeker in een geval als het onderhavige waarin een professionele verkoper het in zijn macht heeft na onderzoek (meer) specifieke informatie te verschaffen omtrent het verloop van de kilometerstand. Onder die omstandigheden kan naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet aangenomen worden dat een voorgedrukte vermelding als door het hof in rov. 3.4.1 slot aangeduid, en in algemene voorwaarden opgenomen exoneraties als door het hof in rov. 3.4.4 aangeduid, in de weg staan aan een geslaagd beroep op dwaling, aldus nog steeds het onderdeel.
3.7.2 Het oordeel van het hof in de rov. 3.4.1 - 3.4.4 moet aldus worden verstaan dat Rental aan haar mededelingsplicht met betrekking tot de bestaande twijfel omtrent de juistheid van de kilometerstand van de auto heeft voldaan. Dat oordeel is gegrond op de omstandigheden (i) dat in de (aan het slot van rov. 3.4.1 bedoelde) overeenkomst tussen Carpartners en [eiseres c.s.] staat vermeld: "Km std: Onlogisch", (ii) dat in de daarbij behorende voorwaarden onder 2 is bepaald: "Carpartners staat er niet voor in dat de stand van de kilometerteller bij de verkoop het juiste aantal verreden kilometers weergeeft", en (iii) dat in de voorwaarden behorende bij de huurkoopovereenkomst tussen Rental en [eiseres c.s.] is bepaald: "De kilometerstand van het object is naar beste weten van de huurverkoper de juiste. Daar het object al eerder door een derde werd gebruikt is huurverkoper te dezen afhankelijk van diens mededelingen omtrent het aantal door het object afgelegde kilometers. Huurkoper accepteert de feitelijke kilometerstand als de juiste gezien de staat waarin het object zich ten tijde van het aangaan van de huurkoopovereenkomst bevindt." Onder deze omstandigheden had [eiseres c.s.] naar het oordeel van het hof moeten begrijpen dat vraagtekens gezet konden worden bij het aantal kilometers dat de auto volgens de stand van de kilometerteller gereden zou hebben, zodat het op haar weg had gelegen om vóór de aankoop van de auto nader onderzoek daarnaar te doen.
3.7.3 Voor zover het onderdeel betoogt dat Rental niet mocht volstaan met de hiervoor onder (i) tot (iii) bedoelde mededelingen omdat zij gehouden was naar aanleiding van de onduidelijkheid omtrent de kilometer-stand zelf een nader onderzoek te verrichten, kan het in zijn algemeenheid geen doel treffen. Ook een professionele autoverkoper mag in beginsel, mits hij de bestaande twijfel omtrent de juistheid van de kilometerstand met voldoende duidelijkheid aan de koper mededeelt, met een dergelijke mededeling volstaan en aan de koper overlaten of deze daaromtrent nader onderzoek wenst te (laten) doen. Het onderdeel wijst geen omstandigheden aan op grond waarvan in het onderhavige geval anders moet worden aangenomen.
3.7.4 Het onderdeel is evenwel gegrond voor zover het klaagt over het oordeel van het hof dat een in de overeenkomst voorgedrukte vermelding van de verkoper als door het hof in rov. 3.4.1 (slot) vermeld, en in algemene voorwaarden opgenomen vermeldingen als door het hof in rov. 3.4.4 weergegeven, in de weg staan aan een geslaagd beroep van de koper op dwaling. Dergelijke voorgedrukte dan wel in algemene voorwaarden opgenomen vermeldingen zijn op zichzelf onvoldoende om een koper met de vereiste duidelijkheid mede te delen dat twijfel bestaat omtrent de juistheid van de kilometerstand.
3.8 Onderdeel 5 klaagt dat het hof de door [eiseres c.s.] aan haar beroep op dwaling ten grondslag gelegde feiten ten onrechte heeft beperkt tot de onjuiste kilometerstand van de auto, en heeft miskend dat haar beroep op dwaling mede is gebaseerd op andere gebreken die aan de auto zijn gesignaleerd. Deze klacht treft doel, nu uit de stellingen van [eiseres c.s.] in de memorie van antwoord onmiskenbaar volgt dat zij aan haar beroep op dwaling niet alleen de onjuiste kilometerstand ten grondslag heeft gelegd, maar ook andere aan het licht gekomen gebreken zoals een lekkende brandstoftoevoer, loszittende radiator, rammelende schokdempers en vergaande roest-inwerking. Hierbij is van belang dat ook indien in een buitengerechtelijke vernietigingsverklaring bepaalde ge-breken aan de afgeleverde zaak niet aan de vernietiging ten grondslag zijn gelegd (al dan niet omdat zij pas nadien aan het licht zijn gekomen), die gebreken - op zichzelf dan wel in samenhang met de in de vernietigingsverklaring genoemde - mits zij tijdig zijn aangevoerd, desalniettemin van belang kunnen zijn voor de beoordeling van de vraag of de ingeroepen vernietiging doel treft (vgl. HR 29 juni 2007, nr. C05/277, RvdW 2007, 634).
3.9.1 De onderdelen 6 - 8 zijn gericht tegen hetgeen het hof in de rov. 3.5 - 3.5.4 heeft overwogen omtrent het beroep van [eiseres c.s.] op een toerekenbare tekortkoming van Rental.
3.9.2 In rov. 3.5.2 heeft het hof overwogen dat het verzuim van Rental, zo daar al sprake van is, is geëindigd omdat [eiseres c.s.] niet heeft gereageerd op een brief van Carpartners van 10 juli 2002 waarin werd aangeboden de klachten van [eiseres c.s.] te verhelpen. Onderdeel 6 klaagt terecht dat het hof bij deze beslissing ten onrechte zonder motivering is voorbijgegaan aan de stelling van [eiseres c.s.] dat zij die brief destijds niet heeft ontvangen maar pas medio november 2002.
Daarentegen faalt onderdeel 7, nu gelet op de hiervoor in 3.5 vermelde nauwe samenwerking tussen beide vennootschappen niet onbegrijpelijk is het kennelijke oordeel van het hof dat het aanbod van Carpartners aan [eiseres c.s.] tot reparatie van de auto, mede ten behoeve van Rental strekte.
3.9.3 Onderdeel 8 bestrijdt hetgeen het hof heeft overwogen naar aanleiding van de stellingen van [eiseres c.s.] dat bij de APK-keuring van de auto in juni 2003 doorgerotte kokerbalken zijn geconstateerd, dat zulks een gevaar voor de verkeersveiligheid opleverde, dat haar geadviseerd is niet meer met de auto door te rijden, en dat reparatie duurder zou zijn dan de waarde van de auto op dat moment. Het hof heeft daaromtrent in rov. 3.5.4 overwogen dat gesteld noch gebleken is dat de bij de APK-keuring van juni 2003 geconstateerde gebreken ook reeds ten tijde van de aankoop van de auto door [eiseres c.s.] op 7 juni 2002 bestonden, zodat in die gebreken geen toereikende grond is gelegen om aan te nemen dat de auto niet aan de overeenkomst beantwoordt.
Het onderdeel voert terecht aan dat aldus onvoldoende recht is gedaan aan deze stellingen. De omstandigheid dat het gebrek van de doorgerotte kokerbalken pas na de aankoop van de auto is ontstaan, sluit immers niet uit dat de auto niet aan de overeenkomst beantwoordt op de grond dat [eiseres c.s.] niet behoefde te verwachten dat een dergelijk ernstig gebrek binnen een jaar na aankoop zou ontstaan.
3.10 De klachten van onderdeel 9 behoeven geen behandeling.
4. Beslissing
De Hoge Raad:
vernietigt het arrest van het gerechtshof te Amsterdam van 28 september 2006;
verwijst het geding naar het gerechtshof te 's-Gravenhage ter verdere behandeling en beslissing;
veroordeelt Rental in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van [eiseres c.s.] begroot op € 3.154,50 in totaal, waarvan € 3.054,50 op de voet van art. 243 Rv. te betalen aan de Griffier, en € 100,-- aan [eiseres c.s.].
Dit arrest is gewezen door de vice-president J.B. Fleers als voorzitter en de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, E.J. Numann, F.B. Bakels en C.A. Streefkerk, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer W.D.H. Asser op 11 juli 2008.