ECLI:NL:PHR:2025:104

Conclusie

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Nummer23/01528

Zitting28 januari 2025

CONCLUSIE

D.J.M.W. Paridaens

In de zaak

[verdachte] ,

geboren in [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1991,

hierna: de verdachte.

1.Inleiding

1.1

Bij arrest van 13 april 2023 heeft het gerechtshof Amsterdam het vonnis van de rechtbank Noord-Holland van 4 november 2021 gedeeltelijk bevestigd met overname en aanvulling van gronden. De verdachte is wegens “werkzaam in de maatschappelijke zorg, ontucht plegen met iemand die zich als cliënt aan zijn zorg heeft toevertrouwd, meermalen gepleegd” veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden met een proeftijd van twee jaren. Aan deze voorwaardelijk opgelegde straf heeft het hof als bijzondere voorwaarde een contactverbod verbonden. Daarnaast heeft het hof beslist op de vordering van de benadeelde partij en in verband daarmee aan de verdachte de schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

1.2

Namens de verdachte hebben R.J. Baumgardt en M.J. van Berlo, beiden advocaat in Rotterdam, één middel van cassatie voorgesteld.

2.Het middel

2.1

Het middel ziet op de bewijsmotivering en bevat twee deelklachten. Het middel komt ten eerste op tegen de manier waarop het hof de (aanvullende) bewijsmiddelen heeft weergegeven in het arrest. Ten tweede klagen de stellers van het middel dat uit het bewijs niet kan volgen dat de aangeefster “zich als cliënt aan verdachtes zorg had toevertrouwd” en dat ten tijde van de bewezenverklaarde gedragingen sprake is geweest van enige vorm van uit een hulpverleningsrelatie voortvloeiende afhankelijkheid.

De eerste deelklacht

2.2

De eerste deelklacht houdt in dat het hof, bij bevestiging van het vonnis met aanvulling van de bewijsmiddelen, in het arrest heeft volstaan met het geven van een zeer korte samenvatting van de inhoud van de bewijsmiddelen zonder de bewijsmiddelen uit te werken, terwijl dit niet is toegestaan.

2.3

In het bestreden arrest heeft het hof onder meer het volgende overwogen over het bevestigen en vernietigen van het vonnis:

“
Vonnis waarvan beroep

Het hof verenigt zich met het vonnis waarvan beroep en zal dit derhalve bevestigen behalve ten aanzien van de straf en de beslissing op de vordering van de benadeelde partij - in zoverre zal het vonnis worden vernietigd - en met dien verstande dat het hof:

- de bewijsmiddelen en de kwalificatie zal aanvullen;

[…]”.

2.4

De aanvullende bewijsmiddelen heeft het hof als volgt weergegeven:

“
Bewijsmiddelen

Het hof vult het door de rechtbank gebezigde bewijs aan met de volgende twee bewijsmiddelen:

1. Een proces-verbaal van 3 juli 2019, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [doorgenummerde pagina’s 48-49]. Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 19 juni 2019 tegenover verbalisant [verbalisant] afgelegde verklaring van
[getuige]dat de verdachte betrokken was bij de aangeefster wegens haar zorgvraag en dat hij - als haar [A] - bekend was met haar hulpvraag en problematiek.

2. Een proces-verbaal van 15 juni 2021, opgemaakt door mr. C.E. Voskens, rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken in de rechtbank Noord-Holland [los bijgevoegd]. Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 15 juni 2019 tegenover de rechter-commissaris afgelegde verklaring van [aangeefster] dat de verdachte haar ging masseren, haar broek wat naar beneden deed en haar vlak bij haar billen, net erboven, heeft aangeraakt.”

2.5

Art. 359 lid 3 Sv luidt:

“De beslissing dat het feit door de verdachte is begaan, moet steunen op de inhoud van in het vonnis opgenomen bewijsmiddelen, houdende daartoe redengevende feiten en omstandigheden. Voor zover de verdachte het bewezen verklaarde heeft bekend, kan een opgave van bewijsmiddelen volstaan, tenzij hij nadien anders heeft verklaard dan wel hij of zijn raadsman vrijspraak heeft bepleit.”

2.6

Art. 359 lid 3 Sv verlangt van de feitenrechter dat hij de redengevende inhoud van de bewijsmiddelen opneemt in het vonnis. De wet bevat geen nadere regels over de manier waarop de rechter aan deze eis moet voldoen. Bij de zogeheten ‘Promis’-werkwijze worden de redengevende delen van de bewijsmiddelen samengevat in een lopend verhaal met verwijzingen naar de onderliggende processtukken in de voetnoten.^[1]In een arrest van 15 mei 2007 is de Hoge Raad ingegaan op deze vormgeving van de bewijsmotivering.^[2]In dat arrest heeft de Hoge Raad onder meer uitgemaakt dat het samenvatten van de redengevende inhoud van een bewijsmiddel op zichzelf niet onverenigbaar is met art. 359 lid 3 Sv. Daarbij merkte de Hoge Raad wel op dat (i) de redengevend geachte inhoud van het bewijsmiddel geen geweld mag worden aangedaan en (ii) de redengevende feiten en omstandigheden moeten worden onderscheiden van gevolgtrekkingen, waarbij niet mag worden volstaan met een gevolgtrekking zonder dat de onderliggende redengevende feiten worden opgenomen.^[3]Daarnaast blijkt uit het arrest dat (iii) de verwijzing naar de wettige bewijsmiddelen waaraan de redengevende feiten en omstandigheden zijn ontleend, zo nauwkeurig moet zijn dat kan worden beoordeeld of de bewezenverklaring in toereikende mate steunt op de inhoud van wettige bewijsmiddelen en of de samenvatting geen ongeoorloofde conclusies of niet redengevende onderdelen inhoudt dan wel of het bewijsmiddel niet is gedenatureerd.^[4]

2.7

In deze zaak heeft het hof gekozen voor een opsomming van de bewijsmiddelen, waarbij de omschrijving van het bewijsmiddel wordt gevolgd door een zakelijke weergave van de redengevende inhoud van het bewijsmiddel. Zoals hierboven is opgemerkt is zo’n samenvatting op zichzelf niet in strijd met art. 359 lid 3 Sv. Door de stellers van het middel is niet aangevoerd dat met deze beschrijving sprake zou zijn van denaturering van de redengevende feiten uit het bewijsmiddel of dat een gevolgtrekking is weergeven zonder de onderliggende redengevende feiten op te nemen. Ook is niet aangevoerd dat het hof onvoldoende nauwkeurig heeft beschreven aan welke wettig bewijsmiddel de (samengevatte) redengevende feiten zijn ontleend.

2.8

Bij die stand van zaken faalt de eerste deelklacht.

De tweede deelklacht

2.9

De tweede deelklacht luidt dat uit de bewijsmiddelen niet volgt dat in de bewezenverklaarde periode de aangeefster zich als cliënt aan verdachtes zorg had toevertrouwd en/of ten tijde van de bewezenverklaarde gedragingen sprake is geweest van enige vorm van uit een hulpverleningsrelatie voortvloeiende afhankelijkheid.

2.1

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

“hij in de periode van 21 augustus 2018 tot en met 23 oktober 2018 te [plaats] en [plaats] en [plaats] , terwijl hij werkzaam was in de maatschappelijke zorg, ontucht heeft gepleegd met [aangeefster] , die zich als cliënt aan verdachtes zorg had toevertrouwd,

door (telkens)

- die voornoemde [aangeefster] te masseren en

- over de kleding heen de billen van voornoemde [aangeefster] te betasten en/of te strelen en

- over de kleding heen de borsten en/of de ontblote borst(en) van voornoemde [aangeefster] te betasten en/of te strelen en/of te likken en/of te zoenen en

- voornoemde [aangeefster] op haar mond te kussen en vervolgens die [aangeefster] te tongzoenen.”

2.11

De aanvulling op het verkorte vonnis van de rechtbank bevat onder meer het volgende bewijsmiddel:

“
1. Een proces-verbaal van aangifte (dossierpagina’s 8 t/m 15). Dit proces-verbaal houdt - zakelijk weergegeven - onder meer in als de op 13 november 2018 door [aangeefster] afgelegde verklaring:

Ik doe aangifte van aanranding, gepleegd door [verdachte] tussen 5 juni 2018 en 23 oktober 2018. Zijn privénummer is [telefoonnummer 1] . Zij werktelefoonnummer is [telefoonnummer 2] . Hij werkt voor [A] en woont in [plaats] .”

2.12

Het arrest bevat het volgende (aanvullende) bewijsmiddel:

“1. Een proces-verbaal van 3 juli 2019, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [doorgenummerde pagina’s 48-49]. Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 19 juni 2019 tegenover verbalisant [verbalisant] afgelegde verklaring van
[getuige]dat de verdachte betrokken was bij de aangeefster wegens haar zorgvraag en dat hij - als haar [A] - bekend was met haar hulpvraag en problematiek.”

2.13

Bij de beoordeling van het middel stel ik het volgende voorop. Met de strafbaarstelling in art. 249 lid 2 aanhef en onder 3° (oud) Sr van “degene die, werkzaam in de gezondheidszorg of maatschappelijke zorg, ontucht pleegt met iemand die zich als patiënt of cliënt aan zijn hulp of zorg heeft toevertrouwd” is beoogd strafrechtelijke bescherming te bieden tegen seksuele benadering van de zijde van hulp- en zorgverleners.^[5]Het gaat daarbij om de bescherming van de patiënt of cliënt tegen onder meer misbruik van het psychische overwicht dat de hulp- of zorgverlener op hem heeft of van de afhankelijke positie van de patiënt of cliënt dan wel van het vertrouwen in de hulp- of zorgverlener.^[6]Bij wijze van uitzondering is alleen dan geen sprake van “ontucht plegen” wanneer de relatie als bedoeld in art. 249 tweede lid onder 3° (oud) Sr bij de seksuele handelingen geen rol speelt, in die zin dat bij de patiënt of cliënt sprake is van vrijwilligheid en daarbij enige vorm van afhankelijkheid, zoals die in de regel bij een dergelijke functionele relatie in meerdere of mindere mate bestaat, niet van invloed is geweest.^[7]

2.14

Uit de bewijsmotivering blijkt dat de verdachte voor [A] werkzaam was, dat hij vanuit zijn hoedanigheid als [A] betrokken was bij de aangeefster wegens haar zorgvraag en dat hij daarom bekend was met haar hulpvraag en problematiek. Daaruit heeft het hof afgeleid dat de aangeefster zich in de pleegperiode als cliënt aan de zorg van de verdachte had toevertrouwd. Dat oordeel lijkt mij toereikend gemotiveerd en niet onbegrijpelijk. Daarbij neem ik in aanmerking dat door of namens de verdachte op dit punt geen verweer is gevoerd. Sterker nog, de raadsman heeft in hoger beroep bij pleidooi zelf naar voren gebracht dat de verdachte meerdere maanden als begeleider van de aangeefster heeft gewerkt,^[8]en de verdachte heeft ter terechtzitting in eerste aanleg verklaard dat hij de aangeefster coachte in de periode juli 2018 tot en met 23 oktober 2018.

2.15

Verder heeft het hof, gezien de bewezenverklaring van het ‘plegen van ontucht’, kennelijk geoordeeld dat sprake was van enige vorm van een uit de zorgrelatie voortvloeiende afhankelijkheid (en ook van onvrijwilligheid bij de aangeefster ten aanzien van de seksuele handelingen van de verdachte). Het bestaan van een zekere afhankelijkheid van een cliënt of patiënt aan zijn of haar zorgverlener is in beginsel een gegeven.^[9]Zoals hierboven besproken heeft het hof uit de bewijsmiddelen kunnen afleiden dat tussen de verdachte en de aangeefster zo’n relatie bestond. Gelet daarop en gezien het feit dat de verdachte en zijn raadsman niet naar voren hebben gebracht dat tussen de verdachte en de aangeefster geen sprake zou zijn van afhankelijkheid, is het oordeel van het hof niet onbegrijpelijk of ontoereikend gemotiveerd.

2.16

De tweede deelklacht faalt.

2.17

Dat betekent dat het middel in al zijn onderdelen faalt.

3.Slotsom

3.1

Het middel faalt en kan worden afgedaan met de aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering.

3.2

Ambtshalve heb ik geen grond voor vernietiging van de uitspraak van het hof aangetroffen.

3.3

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden