ECLI:NL:GHARL:2024:863

Uitspraak

GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN

locatie Arnhem, afdeling civiel

zaaknummer gerechtshof 200.272.599

zaaknummer rechtbank Overijssel, zittingsplaats Almelo: 7271859

arrest van 6 februari 2024

in de zaak van

Dexia Nederland B.V.

die is gevestigd in Amsterdam

die hoger beroep heeft ingesteld

en bij de rechtbank optrad als gedaagde partij maar ook zelf een vordering heeft ingesteld

hierna: Dexia

advocaat: mr. I.M.C.A. Reinders Folmer

tegen:

1.[geïntimeerde1]

2. [geïntimeerde2]

die wonen in [woonplaats1]

die ook hoger beroep hebben ingesteld

en bij de rechtbank optraden als eisende partijen en verwerende partijen tegen de tegenvordering van Dexia

hierna: [geïntimeerden]

advocaat: mr. J.B. Maliepaard

1.Het verdere verloop van de procedure in hoger beroep

Het hof neemt de inhoud van het tussenarrest van 18 juli 2023 hier over. Het verdere verloop blijkt uit de akte overlegging producties aan de zijde van [geïntimeerden] Dexia heeft geen antwoordakte genomen.

2.De verdere motivering van de beslissing in hoger beroep

2.1.

Voor het aannemen van een verplichting van Dexia tot vergoeding van de volledige schade van [geïntimeerden] wegens vergunningplichtige advisering is vereist dat (i) de tussenpersoon [de tussenpersoon] het aangaan van de effectenleaseovereenkomst heeft geadviseerd zonder over de daartoe vereiste vergunning te beschikken en (ii) Dexia dat wist of behoorde te weten.

2.2.

Ten aanzien van het vereiste onder (i) heeft het hof in het tussenarrest van 18 juli 2023 geoordeeld dat [de tussenpersoon] voorafgaand aan de totstandkoming van de effectenleaseovereenkomsten een gepersonaliseerde aanbeveling heeft gedaan tot het aangaan van bepaalde specifieke Dexia-producten zonder over de daarvoor benodigde vergunning te beschikken. Ten aanzien van het vereiste onder (ii) heeft het hof [geïntimeerde1] toegelaten tot het leveren van bewijs van feiten en omstandigheden die de conclusie rechtvaardigen dat Dexia wist of behoorde te weten dat [de tussenpersoon] [geïntimeerde1] heeft geadviseerd.

Beoordeling wetenschap

2.3.

Voor het antwoord op de vraag of Dexia wetenschap had van de advisering door de tussenpersoon, moet worden onderzocht of Dexia ermee bekend was of behoorde te zijn dat de betrokken cliëntenremisier, [de tussenpersoon] , als financieel adviseur optrad. Niet vereist is dat Dexia daadwerkelijk (subjectief) bekend was met de advisering van de betrokken afnemer door de cliëntenremisier.^[1]

2.4.

Zoals in het tussenarrest overwogen, blijkt uit de door [geïntimeerden] overgelegde stukken dat Dexia ervan op de hoogte was dat de tussenpersonen, met wie zij werkte op basis van een cliëntenremisierovereenkomst, afnemers regelmatig niet slechts algemeen over haar producten informeerde, maar de producten ook onderdeel lieten zijn van een specifiek op de persoon toegesneden advies. Zo volgt (onder meer) uit het jaarverslag van Dexia (1997) en de website van Dexia (mei 2000) dat Dexia bewust gebruik maakte van de tussenpersonen als afzetkanaal juist omdat zij belangstellenden van een persoonlijk advies konden voorzien. De tekst van de website vermeldt onder meer:
“Met de effectenleaseproducten van Labouchere Beleggingsproducten is het voor iedereen mogelijk kansrijk te beleggen. Ze zijn bestemd voor particulieren die op basis van het financiële situatie deskundig advies van gespecialiseerde onafhankelijke financiële adviseurs wensen.”En ook:
“De producten worden uitsluitend aangeboden via onafhankelijke, gespecialiseerde financiële adviseurs in ons land. Hun kwaliteit en kennis van zaken garandeert hun cliënten een met zorg omkleed, persoonlijk advies. Door training en begeleiding van de financiële adviseurs houden de accountmanagers van Labouchere Beleggingsproducten hen uitvoerig op de hoogte van de verschillende producten (…). De minimale inleg bedraagt f 100,- per maand, te verhogen met een veelvoud van f 50,-. De maximale inleg is afhankelijk van de persoonlijke financiële situatie.”Daarnaast heeft Dexia in een - ook in deze procedure overgelegd - memorandum het standpunt ingenomen dat de werkzaamheden van de tussenpersonen zich zelden beperkten tot de werkzaamheden van een cliëntenremisier in strikte zin en dat doorgaans sprake was van het geven van beleggingsadvies.

2.5.

[geïntimeerden] heeft ter uitvoering van het door hem te leveren bewijs dat Dexia wist of behoorde te weten dat de tussenpersoon [de tussenpersoon] niet alleen als cliëntenremisier maar tevens als financieel adviseur is opgetreden drie getuigenverklaringen overgelegd, afgelegd in een getuigenverhoor in een parallelle zaak bij dit hof. Het betreft de verklaringen van de getuigen: de heer [naam1] , tijdens de totstandkoming van de effectenleaseovereenkomsten werkzaam bij [de tussenpersoon] , de heer [de tussenpersoon] , de toenmalig bestuurder van [de tussenpersoon] en de heer [naam2] , een voormalig medewerker van [de tussenpersoon] , waarvan vast is komen te staan dat hij ten tijde van de totstandkoming van de leaseovereenkomsten niet bij [de tussenpersoon] werkzaam was. Wel heeft [naam2] op 26 november 2021 voorafgaand aan zijn getuigenverhoor schriftelijk gereageerd op vragen van mr. Maliepaard (aan de zijde van [geïntimeerden] ). Dit emailbericht is eveneens overgelegd door [geïntimeerden]

2.6.

Het hof is van oordeel dat [geïntimeerden] is geslaagd in de hem gegeven bewijsopdracht. Het hof zal zijn oordeel hierna toelichten.

2.7.

Getuige [de tussenpersoon] heeft onder meer het volgende verklaard [onderstrepingen toegevoegd door het hof]:

“Wat we deden was in de richting van all finance. We bemiddelden in hypotheken, consumentkredieten, verzekeringen en spaarverzekeringen en ook lease. Ik ben denk ik in 1999 begonnen met bemiddelen in Dexia producten(…). Ik kwam met de Dexia producten in aanraking toen ik meneer [naam1] had aangenomen (…). [naam1] heeft mij over de producten verteld. Ik heb daarna contact gezocht met Labouchere. Er kwam een accountmanager van Dexia langs. Dat was [DB] (…).

Tijdens het gesprek met [DB] vertelde hij mij hoe de producten werkten. Ik weet niet of het in het eerste gesprek is geweest, maar daarna is ook gesproken over een samenwerking.Er is toen gesproken over de formaliteiten om te kunnen kijken hoe je kunt samenwerken. Ik bedoel hoe je hun de producten ging verkopen en hoe je dat in een overeenkomst kon vastleggen. Over welke formaliteiten precies is gesproken, weet ik niet meer..

(…)Vervolgens is uitleg gegeven door Labouchere zelf. Daar zijn meerdere gesprekken over gevoerd. Dat was met meneer [DB] , maar ik herinner mij ook een andere man, de heer [naam3] . Die heb ik daar ook over gesproken (…).

U vraagt mij of er in de loop van de tijd nog informatie door Dexia aan mij of de heer [naam1] of medewerkers werd verstrekt. Ik weet niet meer precies de frequentie, maar we hadden wel regelmatig contact met Dexia. Zij kwamen soms met de introductie van nieuwe producten of met wijzigingen in brochures van bestaande producten. Ook ontvingen wij de brochures van nieuwe producten. Die informatie kregen wij op verschillende manieren. Er was veel telefonisch contact, maar ook was er contact op het kantoor.Hij, meneer [DB] , kwam regelmatig langs op kantoor. Dan ontvingen wij informatie over de updates. Of er trainingen waren kan ik mij niet herinneren. Ik heb zelf nooit een training gehad. Ik kan mij niet herinneren dat mijn medewerkers trainingen hebben gehad van Dexia op kantoor of elders. Wij werden gewoon geüpdatet op kantoor.Als er wat nieuws te vertellen was, dan hoorden we dat op kantoor. Ik kan mij geen andere personen dan [DB] of [naam3] herinneren die bij ons op kantoor kwamen.Bij “regelmatig” denk ik aan eens per maand of per twee maanden. Het contact werd vaak door Dexia geïnitieerd(…).

U vraagt mij hoe het aanbieden van Dexia producten bij klanten ging.Soms vroeg een klant zelf naar het product, maar u moet ook bedenken dat [de tussenpersoon] B.V. bemiddelde in het consumptiefkrediet. In dat kader werd dan door de consument gevraagd naar een zo laag mogelijke maandlast op het krediet (…). Er werd door ons gekeken naar manieren om de maandlasten te verlagen door te kijken naar verlaging van de rente of het termijnbedrag.Een mogelijkheid was om het aflossingselement uit het termijnbedrag te halen, waardoor de looptijd opliep. Daardoor kreeg de klant een lagere maandlast, zoals zij ook vroegen. Als je het aflossingscomponent er uithaalde dan bleef alleen het rente component over. Dan vroeg de klant hoe hij dan kon aflossen. Daarvoor hadden wij allerlei producten, zoals de spaarpolissen en dergelijke, en daar is in 1999 Labouchere met haar producten bijgekomen.U vraagt mij wanneer door ons Dexia producten werden aangeboden. Dat was als de consument een zo laag mogelijke maandlast wilde realiseren. Als je alleen naar de maandlast kijkt, dan was het Dexia product daar het beste voor. Dat gold overigens niet voor alle Dexia producten (…).

U vraagt mij of ik weet of bij het afsluiten van een Dexia product door mijn medewerkers informatie werd gevraagd van de consumenten. Dat was zeker zo, maar dat was niet specifiek voor de effectenlease, maar in het kader van het consumptiefkrediet (…). Wij hadden die informatie nodig om hun kredietwaardigheid te beoordelen (…). U vraagt mij of er voorafgaand aan het afsluiten van een Dexia product door de werknemers contact werd opgenomen met Dexia specifiek voor die klant. Dat was nooit het geval (…).

U vraagt mij of mijn bedrijf zelf toen informatie had over de diensten die het bedrijf verleende. Ik ga ervan uit van wel, maar ik weet het niet zeker.We hadden ook eigen brochures. Dat ging dan bijvoorbeeld over het oversluiten van je hypotheek of lening of over hoe je je maandlasten kon verlagen. Wij stelden ons daarin op als bemiddelaar. Wij gaven daarin niet aan dat wij de hele financiële planning voor hen deden. U vraagt mij waarmee wij adverteerden. Eigenlijk is dat zoals dat nu ook is. Mensen vragen of zij hun hypotheekrente kunnen verlagen. Wij leggen hen dan uit dat dat kan met een klein stukje boete en we kijken met hen of de kosten opwegen tegen de voordelen. Dat was toen ook het geval.Mensen kwamen dan naar ons toe met een vraag of wij maakten ons bekend. Dat deden wij door middel van advertenties in bijvoorbeeld de Tubantia of de plaatselijke krant. Wij gaven ook brochures uit. Ik denk dat die advertenties niet meer beschikbaar zijn. Dat zou je moeten navragen bij de krant van destijds.In de advertentie stond, voor zover ik mij herinner, niet meer dan een naam, logo en slogan.”

2.8.

Getuige [naam1] heeft onder meer het volgende verklaard [onderstrepingen toegevoegd door het hof]:

“
Ik zat in de buitendienst.Ik verkocht kredieten en beleggingspolissen van Dexia. Ik weet niet meer of ik ook nog andere producten dan die van Dexia verkocht, volgens mij niet. De binnendienst gaf mij informatie waar ik naar toe moest (…) Ik ging naar de klant met een kredietovereenkomst en een aanvraagformulier. Ik weet niet of ik een brochure bij me had, geen idee (…). Als er een afspraak gemaakt was, voor een krediet bijvoorbeeld, dan was het mijn taak dat de klant een handtekening zou zetten op het contract. Ik neem aan dat als er vragen waren dat ik het uitgelegd heb en soms haalde ik alleen de handtekening op (…). Ik had volgens mij met Dexia geen persoonlijk contact tijdens de afwikkeling van de contracten. U vraagt mij of ik op een andere manier wel eens contact had met Dexia, maar volgens mij niet. Ik had verder geen contact met Dexia denk ik. U vraagt mij hoe ik kennis kreeg over de producten. Er waren destijds meerdere producten en wij kregen daar de brochures van. Dat was de tekst en uitleg over de producten. Ik denk dat wij wel vanuit [de tussenpersoon] zelf werden geïnformeerd over de producten die werden aangeboden.Ik denk dat voor [de tussenpersoon] zowel het aanbieden van kredieten als het aanbieden van Dexia producten even belangrijk was. Ik kan mij niet herinneren dat ik persoonlijk contact heb gehad met mensen van Dexia(…). U vraagt mij of ik informatie van de klant kreeg. Als een klant krediet wilde verkrijgen dan moest de klant salarisstroken aan mij overhandigen. Daar vroeg ik ook naar. Bij de kredietaanvraag moet dat ook worden verstrekt. Als de overeenkomst ondertekend werd, dan nam ik de salarisstroken mee naar kantoor. Ik kan mij niet herinneren dat ik naar spaargelden of iets dergelijks vroeg. Volgens mij vroeg ik alleen naar het salaris. Naar de legitimatiebewijzen vroeg ik ook. Als er lopende kredieten werden overgenomen, moest ik de overzichten daarvan opvragen en meenemen. Dat is volgens mij het enige.U vraagt mij of ik het product Profit Effect nog ken. Dat is zeker zo want dat product had ik zelf ook (…). Het waren lucratieve polissen, als het ten minste goed ging.Bij Profit Effect was volgens mij het interessante dat je bij x rendement en na een x aantal jaren geen inleg verschuldigd meer was. Als er krediet werd aangevraagd werd dat niet door mij gedaan maar door de binnendienst (…).. Ik denk het wel omdat dat gebruikelijk was, maar ik kan mij dit specifieke geval niet meer herinneren (…)”.

2.9.

Uit de verklaring van [de tussenpersoon] leidt het hof af dat hij, voordat hij de Dexia-producten is gaan aanbieden aan zijn klanten, diverse gesprekken heeft gehad met medewerkers van Dexia, waaronder een accountmanager van Dexia ( [DB] ). In die gesprekken is aan de orde gekomen zowel de werking van de Dexia-producten, als de wijze van samenwerking en verkoop van de producten. Uit zijn verklaring en de verklaring van [naam1] leidt het hof ook af dat [de tussenpersoon] zich onder meer toelegde op het aanbieden van consumptief krediet met een zo laag mogelijke maandlast en dat zij daarvoor het Dexia-product (Profit Effect) aan klanten aanbeval als geschikt product om met de te verwachten opbrengst daarvan de lening af te lossen, zodat sprake was van advisering in de zin van de prejudiciële beslissing van de Hoge Raad van 10 juni 2022.^[2]. [naam1] verklaart daarnaast dat hij alleen beleggingsproducten van Dexia verkocht. [de tussenpersoon] verklaart ten slotte dat de accountmanager van Dexia regelmatig (een- of tweemaandelijks) langskwam en dan een update gaf over de leaseproducten van Dexia. Uit zijn verklaring blijkt ook dat het kantoor brochures uitgaf waarin het zichzelf aanprees voor het oversluiten van een hypotheek of lening of voor het verlagen van maandlasten. Het bestaan van deze brochure wordt bevestigd door Dexia met een verwijzing naar een uitspraak van de rechtbank Almelo van 9 januari 2008.^[3]Over de aard van de samenwerking met [de tussenpersoon] heeft de betrokken accountmanager ( [DB] ) in een andere Dexia-procedure (bij hof ’s-Hertogenbosch) als getuige verklaard:^[4]“Mijn werk was onder andere dat ik naar tussenpersonen ging. Ik maakte met hen commerciële afspraken. Ik gaf ook een instructie over wat wij verkochten. Ik kan mij een naam herinneren van een tussenpersoon, dat was [de tussenpersoon] . Ik had dagelijks contact met tussenpersonen. Per stuk zal ik wel een keer in de week of in de maand contact met elke tussenpersoon hebben gehad. Het contact was een bezoek of een telefoongesprek, ik weet niet of e-mail toen al gangbaar was. Het contact ging over commerciële acties waar de tussenpersoon mee bezig was en hoe wij wel of niet daar in zouden kunnen passen. Ik heb ook presentaties gegeven over dit soort onderwerpen (…). La Bouchère gaf mij geen instructies over hoe de presentatie moest lopen bij tussenpersonen. Dat mocht ik zelf weten. La Bouchère keek vooral naar output. Dus als je een aantal keer naar een klant gaat en er komt niets uit, dan werd daar naar gekeken. Het klopt dat de tussenpersonen zelfstandig verkochten op hun eigen wijze. Individueel had ik veel vrijheid wat betreft hoe ik mijn werk deed (…) Ik heb de tussenpersonen niet verteld hoe zij moesten werken of verkopen. Ik heb ze wel verteld wat ze niet moesten doen. Dat was dat ze niet moesten adviseren over aandelen (…) Ik bedoel met adviseren over aandelen het geven van beleggingsadvies, welke aandelen een juiste keuze zouden zijn of niet.”

2.10.

Naar het oordeel van hof heeft [geïntimeerden] met de door hem overgelegde stukken en de getuigenverklaringen, voldoende aannemelijk gemaakt dat Dexia in de periode waarin [geïntimeerden] de overeenkomst sloot in nauw contact stond met [de tussenpersoon] over de verkoop van de effectenleaseproducten van Dexia en ermee bekend was dat [de tussenpersoon] zich naar haar potentiële klanten toe presenteerde als een gespecialiseerd adviseur in (onder meer) kredietverlening met zo laag mogelijke maandlasten waarbij de Dexia-producten aan de klanten werden geadviseerd om met de te verwachten opbrengst daarvan de lening af te lossen, en dat zij deze klanten vervolgens als cliëntenremisier bij Dexia aanbracht. Uit deze verklaringen blijkt bovendien dat [de tussenpersoon] zich destijds naar buiten toe profileerde als een tussenpersoon die persoonlijk advies gaf en een op adviseren gerichte werkwijze hanteerde. Het hof verwerpt daarom de stelling van Dexia dat [de tussenpersoon] zich zou hebben beperkt tot het voorhouden van diverse keuzemogelijkheden aan haar klanten. Dat standpunt strookt niet met het beeld dat uit deze verklaringen naar voren komt en past ook niet bij de destijds door Dexia in haar jaarverslag en op haar website kenbaar gemaakte strategie om afzetmarkt voor hun effectenleaseproducten te creëren door particuliere spaarders en beleggers te bewegen een Dexia-product af te sluiten na een daartoe bij een tussenpersoon verkregen persoonlijk advies. Daarmee heeft [geïntimeerden] voldoende aannemelijk gemaakt dat Dexia in de periode waarin de effectenleaseovereenkomsten tussen Dexia en [geïntimeerden] met tussenkomst van [de tussenpersoon] tot stand kwamen, wist of behoorde te weten dat [de tussenpersoon] tevens als financieel adviseur optrad zonder over de daarvoor noodzakelijke vergunning te beschikken. Dat zoals Dexia nog heeft aangevoerd [DB] heeft verklaard dat hij de tussenpersonen vertelde dat zij niet moesten adviseren over aandelen, doet aan deze vaststelling niet af, omdat [DB] daarbij uitging van een beperkt - in de rechtspraak verworpen - begrip van het geven van een beleggingsadvies. Bovendien doet het aan de hiervoor vastgestelde wetenschap van Dexia van de werkwijze van [de tussenpersoon] niet af.

2.11.

De conclusie luidt dat Dexia in strijd heeft gehandeld met artikel 41 Nadere Regeling 1999 en dat het beroep van [geïntimeerden] op de billijkheidscorrectie slaagt. Het gevolg hiervan is dat de schade van [geïntimeerden] volledig door Dexia moet worden vergoed.

Omvang schade

2.12.

Uit het voorgaande volgt dat Dexia de schade van [geïntimeerden] volledig moet vergoeden. Dexia heeft, met uitzondering van de (buitengerechtelijke) kosten waarover hierna, geen grief gericht tegen de wijze waarop de kantonrechter de schade van [geïntimeerden] , met inbegrip van de door hem genoten voordelen, in het vonnis heeft toegekend.

Conclusie

2.13.

Het voorgaande voert tot de slotsom dat de grieven van Dexia falen, met uitzondering van grief IV: zoals het hof in het tussenarrest overwoog, is Dexia geen buitengerechtelijke kosten verschuldigd. Het hof zal het vonnis op dit punt vernietigen en deze vordering alsnog afwijzen. Omdat Dexia (overwegend) in het ongelijk zal worden gesteld, zal het hof Dexia tot betaling van de proceskosten in hoger beroep veroordelen. Onder die kosten vallen ook de nakosten die nodig zijn voor de betekening van de uitspraak en de wettelijke rente daarover. De rente is verschuldigd vanaf veertien dagen na die betekening.^[5]De grief van Dexia gericht tegen de proceskostenveroordeling faalt ook.

2.14.

De veroordelingen in deze uitspraak kunnen ook ten uitvoer worden gelegd als een van partijen de beslissing van het hof voorlegt aan de Hoge Raad (uitvoerbaarheid bij voorraad).

3.De beslissing

Het hof:

3.1.

bekrachtigt het vonnis van de rechtbank Overijssel, zittingsplaats Almelo, van 17 september 2019, hersteld bij vonnis van 29 oktober 2019, behalve de beslissing om Dexia te veroordelen tot betaling van buitengerechtelijke kosten, die hierbij wordt vernietigd en beslist dat de vordering van [geïntimeerden] tot betaling door Dexia van buitengerechtelijke kosten wordt afgewezen;

3.2.

veroordeelt Dexia tot betaling van de volgende proceskosten van [geïntimeerden] :
€ 741,- aan griffierecht
€ 3.642,- aan salaris van de advocaat van [geïntimeerden] (3 procespunten x appeltarief
II)

3.3.

bepaalt dat al deze kosten moeten worden betaald binnen 14 dagen na vandaag. Als niet op tijd wordt betaald, dan worden die kosten verhoogd met de wettelijke rente;

3.4.

verklaart de proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad;

3.5.

wijst af wat verder is gevorderd.

Dit arrest is gewezen door mrs. I. Brand, L. Janse en W.C. Haasnoot, en is door de rolraadsheer in tegenwoordigheid van de griffier in het openbaar uitgesproken op 6 februari 2024.