Uitspraak
RECHTBANK AMSTERDAM
VONNIS
Parketnummer: 13/845501-11 (Promis)
Datum uitspraak: 12 oktober 2018
Vonnis van de rechtbank Amsterdam, meervoudige strafkamer, in de strafzaak tegen
[verdachte]
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1961,
ingeschreven in de Basisregistratie Personen op het adres [adres] , [woonplaats] ,
domicilie kiezende ten kantore van [naam kantoor] op het adres [adres 1] , [plaats] .
1.Het onderzoek ter terechtzitting
Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen op 19 juni 2013, 10 maart en 3 juli 2017 (regiezittingen) en 18, 19, 21, 22 en 29 juni, 2, 3, 9 en 12 juli (zittingsdagen inhoudelijke behandeling) en 28 september 2018 (sluitingszitting).
De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officieren van justitie mrs. M.J. Dontje en C.F. van Drumpt (hierna gezamenlijk: de officier van justitie), en van wat verdachte en zijn raadsvrouwen, mrs. P.T.C. van Kampen en C.H. Zuur, naar voren hebben gebracht.
De strafzaak tegen verdachte is gelijktijdig behandeld met de strafzaken tegen [medeverdachte 1] (hierna: [medeverdachte 1] ) (13/845507-10), [medeverdachte 2] (13/845502-11) en [medeverdachte 3] (13/845505-11), en de rechtbank doet in alle zaken gelijktijdig uitspraak.
2.Inleiding
2.1.
Tenlastelegging
Verdachte wordt ervan beschuldigd dat hij gefraudeerd heeft met betrekking tot de investeringsproducten die [medeverdachte 1] aanbood. Deze fraudeverdenking is samengevat ten laste gelegd als:
Feit 1primair: medeplegen van opzettelijk gebruik maken van valse geschriften;
subsidiair: medeplegen van feitelijk leidinggeven aan [medeverdachte 1] bij het medeplegen van het opzettelijk gebruik maken van valse geschriften;
Feit 2A) primair: medeplegen van oplichting;
subsidiair: medeplegen van feitelijk leidinggeven aan [medeverdachte 1] bij het medeplegen van oplichting; en/of
B) primair: medeplegen van verduistering;
subsidiair: medeplegen van feitelijk leidinggeven aan [medeverdachte 1] bij het medeplegen van verduistering;
Feit 3medeplegen van gewoontewitwassen;
Feit 4deelnemen aan een criminele organisatie.
De ten laste gelegde periode is telkens 1 januari 2007 tot en met 27 september 2011.
De tenlastelegging is op de zittingen van 19 juni 2013 en 10 maart 2017 gewijzigd. De volledige tekst van de uiteindelijke tenlastelegging is opgenomen in de bijlage bij dit vonnis. Die bijlage hoort bij dit vonnis en maakt hiervan deel uit.
2.2.
Een korte schets van de zaak
Het onderzoek in deze strafzaak richt zich op fraude rondom investeringsproducten van [medeverdachte 1] . Vanaf begin 2007 bood [medeverdachte 1] investeringsproducten aan met betrekking tot
life settlements(door de verzekerde verkochte aanspraken op Amerikaanse levensverzekeringen [1] ). Een participant ontving in ruil voor zijn inleg een recht op een deel van de uitkering van de levensverzekering van een derde, waarin hij samen met anderen investeerde.
life settlements(door de verzekerde verkochte aanspraken op Amerikaanse levensverzekeringen [1] ). Een participant ontving in ruil voor zijn inleg een recht op een deel van de uitkering van de levensverzekering van een derde, waarin hij samen met anderen investeerde.
Een risico bij dit soort investeringsproducten is dat de verzekerde langer blijft leven dan op basis van de levensverwachting werd verwacht, zodat de uitkering langer uitblijft dan verwacht én de levensverzekeringspremie langer moet worden betaald dan verwacht. De kern van de producten van [medeverdachte 1] , en daarmee haar
unique selling point, was dat zij dit risico voor de participanten had afgedekt. [medeverdachte 1] bood producten aan met een beperkte looptijd (meestal drie tot vijf jaar) en als de verzekerde aan het eind van die looptijd niet was overleden, zou een contraverzekeraar [2] de waarde van de levensverzekering uitkeren aan de participanten. Het recht op uitkering van de levensverzekering zou daarmee overgaan naar de contraverzekeraar. Volgens [medeverdachte 1] was het risico dat de contraverzekeraar op zich nam herverzekerd bij een poule van gerenommeerde verzekeringsmaatschappijen. [3]
unique selling point, was dat zij dit risico voor de participanten had afgedekt. [medeverdachte 1] bood producten aan met een beperkte looptijd (meestal drie tot vijf jaar) en als de verzekerde aan het eind van die looptijd niet was overleden, zou een contraverzekeraar [2] de waarde van de levensverzekering uitkeren aan de participanten. Het recht op uitkering van de levensverzekering zou daarmee overgaan naar de contraverzekeraar. Volgens [medeverdachte 1] was het risico dat de contraverzekeraar op zich nam herverzekerd bij een poule van gerenommeerde verzekeringsmaatschappijen. [3]
De investeringsproducten van [medeverdachte 1] : CLSF- en BGIF-fondsen [4]
[medeverdachte 1] bood twee soorten investeringsproducten aan, maar steeds was sprake van een levensverzekering en een contraverzekering. In de CLSF [5] -fondsen kregen de participanten hun rendement in één keer uitbetaald: of als de verzekerde overleed voor het einde van de looptijd of als de contraverzekeraar zou uitkeren bij het einde van de looptijd. Het rendement werd behaald, doordat de uitkering door de levens- dan wel contraverzekering hoger was dan de oorspronkelijke gezamenlijke inleg van de participanten in een levensverzekeringspolis, vermeerderd met extra premiekosten om deze polis in stand te houden. De premie voor de contraverzekeraar was inbegrepen in de oorspronkelijke inleg. Doordat het product een vastgestelde uiterste uitkeringsdatum had, kon [medeverdachte 1] minimale rendementen garanderen. Het gegarandeerde rendement bedroeg meestal zo’n 12 tot 13% op jaarbasis van de inleg in het fonds.
In de BGIF [6] -fondsen werd het rendement gedurende de looptijd van het product uitbetaald. De inleg in een BGIF-fonds was gelijk aan het aandeel in de uitkering van de levensverzekering of de contraverzekering van dat fonds. Vanuit de inleg werden de premies voor de levensverzekering, de premie voor de contraverzekering en de rendementsuitkeringen aan de participanten van 8% op jaarbasis betaald. Het terugbetalen van de inleg van de participanten gebeurde vanuit de uitkering van de levensverzekering of de contraverzekering.
Winst voor aanbieders, Watershed
De winst voor de aanbieders van het product zat in de marge die werd gemaakt tussen de prijs waarvoor een levensverzekering werd aangekocht en de prijs waarvoor hij aan een fonds, c.q. de participanten in een fonds werd verkocht. Het ging om forse winstmarges. De winst werd niet rechtstreeks behaald binnen de vennootschap [medeverdachte 1] , maar in eerste instantie in Watershed LLC, een vennootschap naar het recht van de Seychellen, gevestigd in Dubai. Watershed kocht de levensverzekeringspolissen in en [medeverdachte 1] zorgde als verkooporganisatie ervoor dat er participanten waren die in deze polissen investeerden. Tussen Watershed en [medeverdachte 1] is een winstdelingsovereenkomst op papier gezet, op basis waarvan Watershed recht had op 60% van de winst en [medeverdachte 1] op 40%. Tot 20 november 2009 waren [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 2] op papier de (uiteindelijk) begunstigden van Watershed. Na die tijd was alleen [medeverdachte 2] dat.
De luxegoederen waaraan de verdachten de behaalde winsten deels hebben besteed, hebben in de media (veel) aandacht gekregen. Die goederen (onder andere huizen, boten, auto’s, een vliegtuig en een helikopter) spreken ook tot de verbeelding. Het staat de verdachten echter vrij om hun winsten te besteden zoals zij dat zelf willen, zolang die winst niet door middel van strafbare feiten is behaald. Het gaat er dus niet om hoe verdachten hun geld hebben besteed, maar hoe zij hun geld hebben verdiend. Pas wanneer het geld door middel van strafbare feiten is verdiend, worden ook de bestedingen strafrechtelijk relevant.
Vievestment-polissen (LSF-fondsen)
Tot slot spelen ook de LSF [7] -fondsen een rol in deze strafzaak. Dit waren geen investeringsproducten van [medeverdachte 1] , maar van Vievestment. Vievestment bood in de periode 2004 tot 2006 producten aan met betrekking tot levensverzekeringen, inclusief een contraverzekering. De structuur van het product is vergelijkbaar met de structuur van de CLSF-fondsen. De verdachten [verdachte] en [medeverdachte 2] zijn betrokken geweest bij Vievestment. De LSF-fondsen spelen een rol in deze strafzaak, omdat [medeverdachte 1] deze fondsen in 2008 heeft ‘geadopteerd’ en het beheer en de afwikkeling van de fondsen op zich heeft genomen. Later zal blijken dat de afwikkeling van met name twee LSF-fondsen (die met betrekking tot de [naam 1] - en de [naam 2] -polis) relevant is voor de beoordeling van deze strafzaak.
Globaal beeld van het dossier
Op basis van het dossier gaat de rechtbank ervan uit dat ten behoeve van de investeringsproducten van [medeverdachte 1] sprake is geweest van het aanschaffen van levensverzekeringen, het afsluiten van en betalen premie voor contraverzekeringen bij Provident Capital Indemnity Ltd. (hierna: PCI), het betalen van premies voor de aangeschafte levensverzekeringen en, in het geval van BGIF-fondsen, het uitbetalen van de rendementen van 8%. Daarmee zijn de inleggelden van de participanten (in grote lijnen) besteed aan de doelen die zijn voorgespiegeld aan de participanten. Dat maakt dat in dit geval sprake is van een ongebruikelijke verdenking van beleggingsfraude. In eerdere bekende beleggingsfraudezaken, zoals Palm Invest en Easy Life, was het juist een kernelement dat op grote schaal gelden anders besteed waren dan was afgesproken met participanten.
Dit is in elk geval het beeld tot 18 januari 2011. Op die dag werd [naam president] (hierna: [naam president] ),
presidentvan PCI, aangehouden in verband met grootschalige fraude. Vanaf dat moment was op grote schaal, bij de verdachten en (potentiële) participanten, bekend dat de bij PCI afgesloten contraverzekeringen niet gedekt waren door herverzekeraars en dat haar eigen kapitaal onvoldoende was voor het nakomen van haar verplichtingen. Na het bekend worden van de aanhouding van [naam president] zijn er dan ook geen nieuwe participaties uitgegeven door [medeverdachte 1] .
presidentvan PCI, aangehouden in verband met grootschalige fraude. Vanaf dat moment was op grote schaal, bij de verdachten en (potentiële) participanten, bekend dat de bij PCI afgesloten contraverzekeringen niet gedekt waren door herverzekeraars en dat haar eigen kapitaal onvoldoende was voor het nakomen van haar verplichtingen. Na het bekend worden van de aanhouding van [naam president] zijn er dan ook geen nieuwe participaties uitgegeven door [medeverdachte 1] .
Dé kernvraag in deze zaak is of de verdachten ook vóór de aanhouding van [naam president] al wisten dat de contraverzekeringen bij PCI in feite niets waard waren. Voordat de rechtbank zich kan richten op een inhoudelijke beoordeling van deze zaak, moeten eerst enkele formeel-juridische punten besproken worden. Die hebben te maken met het recht van het Openbaar Ministerie om verdachte te vervolgen en de precieze manier waarop de aanklacht tegen verdachte is verwoord.
3.Ontvankelijkheid van de officier van justitie
3.1.
Het verweer van de verdediging
De verdediging voert aan dat de officier van justitie niet-ontvankelijk moet worden verklaard. Doordat sprake is van een combinatie van onrechtmatigheden heeft het Openbaar Ministerie geen recht meer om verdachte te vervolgen. Het zou dan gaan om een drietal onrechtmatigheden.
Het schenden van het zwijgrecht van [verdachte] en [medeverdachte 1] , voorafgaand aan het moment dat zij formeel als verdachte werden aangemerkt.
Onrechtmatige informatie-uitwisseling tussen de Belastingdienst, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (hierna: FIOD) en de Autoriteit Financiële Markten (hierna: AFM).
De geheime inbeslagname van de laptop vanuit de auto van verdachte (door de verdediging omschreven als inbraak).
Zwijgrecht
Door de AFM en de Belastingdienst is informatie verzameld met betrekking tot [medeverdachte 1] / [verdachte] . Op enig moment tijdens het verzamelen van informatie hadden [medeverdachte 1] en/of [verdachte] als verdachte aangemerkt moeten worden. Ook na dat moment zijn aan [verdachte] (als vertegenwoordiger van [medeverdachte 1] ) nog vragen gesteld, zonder dat hij gewezen is op zijn recht om te zwijgen (het geven van de cautie). In plaats van dat [verdachte] erop gewezen is dat hij mocht zwijgen, moest hij nu antwoorden, omdat iemand, die geen verdachte is, verplicht is om te antwoorden op vragen van bijvoorbeeld de Belastingdienst en de AFM.
Informatie-uitwisseling
Uitgangspunt is dat de medewerkers van de Belastingdienst, de FIOD en de AFM een geheimhoudingsplicht hebben. Voor de uitzonderingen, op grond waarvan wel informatie gedeeld mag worden, gelden strikte regels, in het bijzonder voor de informatie-uitwisseling tussen de Belastingdienst en de AFM. Uit de getuigenverklaringen van de betrokkenen van de Belastingdienst, de FIOD en de AFM blijkt dat die regels niet zijn nageleefd, in elk geval niet tijdens een brainstormsessie waaraan [naam 3] (AFM) deelnam, terwijl ook medewerkers van de Belastingdienst aanwezig waren.
De verdediging voert ook aan dat in het einddossier op geen enkele manier verslag wordt gedaan van de onder 1 en 2 genoemde onrechtmatigheden. In plaats daarvan wordt in een aantal ambtshandelingen steeds drie omstandigheden aangevoerd op basis waarvan op papier is aangenomen dat sprake was van een redelijk vermoeden van schuld van [verdachte] / [medeverdachte 1] . Die ‘papertrail’ verhult dat deze onrechtmatigheden plaatsvonden.
Inbeslagname van de laptop
Voorafgaand aan de inbeslagname verleende de toenmalige zaaksofficier van justitie toestemming om de ruit van de auto te vernielen. De wettelijke bevoegdheden, om ten behoeve van een inbeslagname een auto te doorzoeken en zich toegang te verschaffen tot die auto, zijn niet bedoeld om heimelijk in te breken in een auto.
3.2.
Het standpunt vande officier van justitie
De officier van justitie stelt dat zij ontvankelijk is. Daartoe voert zij het volgende aan.
Met betrekking tot het zwijgrecht en de informatie-uitwisseling merkt de officier van justitie allereerst op dat geen sprake is van vormverzuimen die zijn begaan in het voorbereidend onderzoek tegen verdachte. Dat is wel vereist om op grond van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) tot de niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie te komen.
Inhoudelijk voert de officier van justitie met betrekking tot het zwijgrecht het volgende aan. Uit de door de verdediging aangevoerde argumenten volgt niet dat al sprake was van een redelijk vermoeden van schuld voordat [naam 4] van de FIOD-afdeling ‘account IO’ de informatie van de AFM en de Belastingdienst had bestudeerd. De informatie van de AFM is verkregen tussen november 2009 en januari 2010.
Ook als [verdachte] eerder op zijn zwijgrecht gewezen had moeten worden, dan blijkt uit het dossier niet dat er ten onrechte materiaal is ontvangen van de Belastingdienst of de AFM. Alleen verklaringen en ander materiaal dat afhankelijk is van de wil van een verdachte mogen niet zonder cautie voor het bewijs worden gebruikt. Uit het dossier blijkt echter dat alleen wils
onafhankelijk materiaal van de Belastingdienst en de AFM is ontvangen.
onafhankelijk materiaal van de Belastingdienst en de AFM is ontvangen.
Ten aanzien van de informatie-uitwisseling merkt de officier van justitie nog het volgende op. De relevante informatie, die de FIOD van de AFM en de Belastingdienst heeft ontvangen, is beschreven in ambtshandeling 002. Die informatie is op basis van de wettelijke regelingen rechtmatig verstrekt. Volgens de verdediging zou mogelijk tijdens een brainstormsessie onrechtmatig informatie zijn uitgewisseld, maar niet is gesteld welke informatie dat was en hoe die informatie is gebruikt in het onderzoek. Daarmee is die eventueel gedeelde informatie niet relevant.
De officier van justitie voert ten aanzien van inbeslagname van de laptop aan dat de FIOD bevoegd was om zich toegang te verschaffen tot de auto en de laptop in beslag te nemen. De officier van justitie wijst in dat verband op de artikelen 94 lid 1, 96b en 134 lid 1 Sv.
3.3.
Het oordeel van de rechtbank
Zwijgrecht
Voor het antwoord op de vraag of het zwijgrecht van [verdachte] / [medeverdachte 1] is geschonden, is van belang vanaf wanneer sprake was van een redelijk vermoeden van schuld ten aanzien van [verdachte] of [medeverdachte 1] . Vanaf dat moment had [verdachte] / [medeverdachte 1] gebruik kunnen maken van het zwijgrecht en had hij daar dus ook op moeten worden gewezen.
[naam 4] verklaart daarover in zijn verhoor bij de rechter-commissaris onder meer het volgende. Hij werkt met signalen die wellicht opgewerkt moeten worden naar een redelijk vermoeden van schuld en hij kijkt of dat moet gebeuren. Volgens [naam 4] hebben de Belastingdienst en de AFM voorafgaand aan zijn onderzoek geen redelijk vermoeden van schuld geformuleerd. In elk geval weet hij niet of de Belastingdienst destijds al dat vermoeden had. Zelf kwam [naam 4] ná zijn onderzoek tot de conclusie dat sprake was van een redelijk vermoeden van schuld (D-3203, pag. 4, 15-16 en 27).
Deze verklaring van [naam 4] vindt steun in de verklaringen van [naam 3] (AFM) en [naam 5] (Belastingdienst). [naam 3] verklaart in zijn verhoor bij de rechter-commissaris dat de AFM, en hij in het bijzonder, geen redelijk vermoeden van schuld heeft gehad en dat hij anders aangifte had gedaan (D-3253, pag. 6-7, 15-17). [naam 5] verklaart in zijn verhoor bij de rechter-commissaris wat voor hem het kantelpunt was waardoor hij een vermoeden van oplichting kreeg. Dat was nadat [verdachte] een brief op tafel legde, waarin PCI aangaf geen verdere informatie te kunnen geven over haar herverzekering, omdat sprake zou zijn van een bedrijfsgeheim. Dit vond plaats in januari 2010. Na dat moment, waarbij [verdachte] wegliep, heeft [naam 5] hem niet meer inhoudelijk gesproken (D-3265, pag. 9, 11-12 en 17).
Deze verklaringen komen overeen met verklaringen van andere medewerkers van de AFM en de Belastingdienst die zijn gehoord over dit onderwerp. Uit al deze verklaringen komt naar voren dat voorafgaand aan het onderzoek van [naam 4] , de Belastingdienst en de AFM geen redelijk vermoeden van schuld hadden. Voor zover de verdediging heeft bedoeld dat de AFM en de Belastingdienst geen redelijk vermoeden van schuld hadden, maar dat wel hadden moeten hebben, overweegt de rechtbank dat het onderzoek zich destijds nog bevond in de fase van boekenonderzoek en informatieverzameling. Het dossier biedt onvoldoende aanknopingspunten om te oordelen dat de AFM of de Belastingdienst vóór de samenvoeging en de opwerking van deze informatie door [naam 4] met informatie uit openbare bronnen, zoals het internet en de Kamer van Koophandel, al een redelijk vermoeden van schuld had moeten hebben. De Belastingdienst en de AFM hadden dus geen redelijk vermoeden van schuld en hoefden dat ook niet te hebben. In die situatie bestond er ook geen noodzaak om [verdachte] / [medeverdachte 1] te wijzen op het zwijgrecht. Er is dus ook geen sprake van een schending van het zwijgrecht van [verdachte] / [medeverdachte 1] .
Informatie-uitwisseling
De onrechtmatige informatie-uitwisseling zou volgens de verdediging in elk geval hebben plaatsgevonden tijdens een brainstormsessie die volgens [naam 6] (werkzaam bij het FEC-team van de Belastingdienst Amsterdam) op 1 februari 2010 plaatsvond.
[naam 4] (FIOD) verklaart in zijn verhoor bij de rechter-commissaris dat er een brainstormsessie is gehouden onder de vlag van de FEC [8] , zodat instanties onderling informatie konden uitwisselen (D-3203, pag. 36). [naam 6] geeft aan dat de FIOD en de Belastingdienst de FEC‑vlag niet nodig hebben om onderling informatie te delen en hij denkt dat de FEC-vlag er was omdat er informatie uitgewisseld moest worden met de AFM (RC-verhoor [naam 6] , pag. 14). [naam 3] (AFM) verklaart dat hij aanwezig is geweest bij een sessie, waarbij ook de Belastingdienst aanwezig was. Hij vond dat vervelend, omdat hij daardoor vanuit de AFM geen rol kon spelen, in verband met zijn geheimhoudingsplicht. Tijdens deze sessie heeft hij geen toezichtinformatie gedeeld (D-3253, pag. 23-24).
De rechtbank kan niet vaststellen of er onrechtmatig informatie is gedeeld. Uit de hiervoor aangehaalde verklaringen volgt dat door de betrokken instanties blijkbaar gezocht is naar een manier om rechtmatig informatie te delen. Bovendien geeft de AFM, in de persoon van [naam 3] , aan terughoudend te zijn geweest wat betreft het delen van informatie tijdens een brainstormsessie.
Voor zover al sprake zou zijn van onrechtmatige informatie-uitwisseling in deze fase van het onderzoek, is geen sprake van vormverzuimen bij een voorbereidend onderzoek als bedoeld in artikel 359a Sv (artikel 132 en 132a Sv). Om die reden kan langs die weg geen sprake zijn van de niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie.
Los van het kader van artikel 359a Sv kan slechts sprake zijn van de niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie bij een onherstelbare inbreuk die niet op een adequate wijze is gecompenseerd én bovendien moet die inbreuk het oordeel kunnen dragen dat de procedure in haar geheel niet voldeed aan het recht op een eerlijk proces
. [9] Dat sprake is geweest van een zodanig ernstige inbreuk is niet aannemelijk geworden. Sterker nog, dat sprake is geweest van een inbreuk die bovendien een relevante invloed heeft gehad op het opsporingsonderzoek, kan nu juist niet worden vastgesteld.
. [9] Dat sprake is geweest van een zodanig ernstige inbreuk is niet aannemelijk geworden. Sterker nog, dat sprake is geweest van een inbreuk die bovendien een relevante invloed heeft gehad op het opsporingsonderzoek, kan nu juist niet worden vastgesteld.
De klacht van de verdediging, dat van de hiervoor besproken gestelde onrechtmatigheden onvoldoende verslag is gedaan in het einddossier, kan ook niet leiden tot de niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie. Tegen de achtergrond van het feit dat beide gestelde onrechtmatigheden niet in het kader van het voorbereidend onderzoek als bedoeld in artikel 359a Sv hebben plaatsgevonden en in het licht van wat hiervoor ten aanzien van die onrechtmatigheden is overwogen, hoeft dat niet nader gemotiveerd te worden.
Inbeslagname van de laptop
In het kader van het in beslag nemen van voorwerpen zijn opsporingsambtenaren bevoegd om een vervoermiddel te doorzoeken en zich daartoe de toegang te verschaffen (artikel 96b Sv).
In de wetsgeschiedenis komt naar voren dat onder een bevoegdheid tot doorzoeking iedere vorm van verbreking moet worden gerekend. [10] De Hoge Raad heeft in het kader van de Algemene wet op het binnentreden beslist dat onder toegang verschaffen tot een woning ook valt het forceren van een deur, voor zover het doel van het binnentreden dit redelijkerwijs vereist. Die bevoegdheid bestaat al wanneer een opsporingsambtenaar ‘zoekend mag rondkijken’, wat een minder vergaande bevoegdheid is dan doorzoeken. [11]
Tegen deze achtergrond is de laptop rechtmatig in beslag genomen. Ten behoeve van de inbeslagname mogen opsporingsambtenaren deuren forceren en voorwerpen verbreken. Het doel van de inbeslagname vereiste dat in dit geval ook. De laptoptas was van buitenaf zichtbaar en de inbeslagname moest in het geheim plaatsvinden, omdat [verdachte] nog niet bekend was met het lopende onderzoek. Als de auto in zo’n geval afgesloten is, dan is het redelijkerwijs vereist om een deur of ruit te forceren.
Conclusie
De aangevoerde onrechtmatigheden leiden niet tot de conclusie dat de officier van justitie niet-ontvankelijk moet worden verklaard. De rechtbank ziet zelf ook geen andere omstandigheden op grond waarvan de officier van justitie niet-ontvankelijk moet worden verklaard. De officier van justitie is daarom ontvankelijk in de vervolging van verdachte.
4.Geldigheid van de dagvaarding
4.1.
Het verweer van de verdediging
De verdediging voert aan dat de omschrijving van de beschuldigingen op onderdelen niet voldoet aan de wettelijke vereisten. Dat brengt mee dat de dagvaarding ten aanzien van die onderdelen nietig moet worden verklaard. Het gaat de verdediging daarbij (steeds) om de volgende zinsneden:
Feit 1
i. “
een groot aantal … waaronder”;
een groot aantal … waaronder”;
Feit 2A
ii. “
een (groot) aantal, althans een of meer perso(o)n(en) (vermeld in bijlage D‐2317, dossierpagina 11186 e.v.), verder (ook) te noemen 'participant (en)’”;
een (groot) aantal, althans een of meer perso(o)n(en) (vermeld in bijlage D‐2317, dossierpagina 11186 e.v.), verder (ook) te noemen 'participant (en)’”;
iii. “
en/of overigens”;
en/of overigens”;
Feit 2B
iv. “
(tot een totaalbedrag groot € 163.775.000,‐‐ of daaromtrent)”;
(tot een totaalbedrag groot € 163.775.000,‐‐ of daaromtrent)”;
v. “
één of meer perso(o)n(en), (vermeld in bijlage D‐2317, dossierpagina 11186 e.v.), waaronder personen hierna genoemd, verder (ook) te noemen 'participant (en)”.
één of meer perso(o)n(en), (vermeld in bijlage D‐2317, dossierpagina 11186 e.v.), waaronder personen hierna genoemd, verder (ook) te noemen 'participant (en)”.
De verdediging wijst ten aanzien van de zinsneden onder i, ii, iv en v op de zogenaamde kinderporno-rechtspraak van de Hoge Raad, die inhoudt dat als sprake is van een grotere hoeveelheid afbeeldingen de tenlastelegging bij voorkeur beperkt moet blijven tot een gering aantal representatieve afbeeldingen, zonder verwijzingen naar een groter geheel. Als een bewezenverklaring volgt, kan bij de straftoemeting rekening gehouden worden met het grootschalige karakter.
In het bijzonder wijst de verdediging er ten aanzien van zinsnede ii op dat het overzicht in D-2317 1.005 participanten omvat en dat onduidelijk is van welke oplichtingsmiddelen ten aanzien van die participanten gebruik zou zijn gemaakt volgens de tenlastelegging.
De verdediging leidt uit een toelichting, die het Openbaar Ministerie in het kader van een wijziging tenlastelegging heeft gegeven, af dat de tenlastelegging ook volgens het Openbaar Ministerie zo gelezen moet worden dat die alleen ziet op de tien voorbeelden die in de tenlastelegging zijn uitgewerkt.
Tot slot voert de verdediging ten aanzien van de zinsnede onder iii aan dat deze onvoldoende feitelijk of bepaald is.
4.2.
Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie stelt zich op het standpunt dat de tenlastelegging duidelijk is en dat er geen reden is om de dagvaarding nietig te verklaren. De officier van justitie voert daarbij het volgende aan.
De kinderporno-rechtspraak van de Hoge Raad geeft richtlijnen voor de specifieke problematiek in die zaken, waarbij elke afbeelding op zichzelf moet worden omschreven in de tenlastelegging, terwijl die verschillende afbeeldingen onderling geen overeenkomsten hoeven te hebben. Bij grootschalige seriële beleggingsfraude, zoals in deze zaak, doet die problematiek zich niet voor, omdat dan bij uitstek sprake is van een en dezelfde voorstelling van zaken die steeds terugkeert.
De zinsnede ‘en overigens’ ziet op de verschillende manieren waarop verdachten onwaarheden hebben verkondigd, waarvan enkele voorbeelden in de tenlastelegging zijn uitgewerkt.
4.3.
Het oordeel van de rechtbank
Het verweer komt ten aanzien van alle zinsneden in de kern op hetzelfde neer. Door de opgenomen zinsneden wordt het bereik van de tenlastelegging ruimer dan alleen de uitgewerkte voorbeelden of opgesomde mogelijkheden. Dat roept de vraag op over welke geschriften (onder i), welke participanten (onder ii en v), welke contactmogelijkheden (onder iii) of welke investeringen (onder iv) de tenlastelegging gaat. Dat moet duidelijk zijn, omdat verdachte moet weten waartegen hij zich moet verdedigen.
Zinsneden i en iii
Ten aanzien van de zinsneden i en iii bevat de tenlastelegging op geen enkele manier een inkadering of inperking. Daardoor is onduidelijk wat met het opnemen van deze zinsneden onder het bereik van de tenlastelegging wordt gebracht.
Ten aanzien van zinsnede i bevat de tenlastelegging in het bijzonder geen verwijzing naar een opsomming van alle participatieovereenkomsten, addenda bij participatieovereenkomsten en versies van brochures waarvan de tenlastelegging stelt dat die vals zouden zijn.
Ten aanzien van zinsnede iii heeft de officier van justitie in reactie op het verweer van de verdediging een opsomming gegeven van mogelijkheden die onder de zinsnede ‘en/of overigens’ zouden kunnen vallen. Die door de officier van justitie gegeven opsomming was uitdrukkelijk niet uitputtend bedoeld. Ook na deze toelichting is dus nog steeds niet duidelijk wat allemaal onder het bereik van deze zinsnede zou kunnen vallen. Overigens vallen de mogelijkheden die de officier van justitie opsomde wat de rechtbank betreft ook al onder de wel uitdrukkelijk in de tenlastelegging opgenomen categorieën ‘verkoopgesprekken’ of ‘reclame-uitingen’.
Dit betekent dat de tenlastelegging ten aanzien van de zinsneden i en iii onvoldoende duidelijk is. Ten aanzien van die zinsneden wordt de dagvaarding nietig verklaard. Dit betekent concreet dat de volgende zinsneden telkens nietig worden verklaard:
- feit 1: ‘
- feit 2A: ‘
Zinsneden ii, iv en v
Ten aanzien van de zinsneden ii, iv en v bevat de tenlastelegging wel een inkadering of inperking. Daarnaast is de tekst van de tenlastelegging duidelijk dat die betrekking heeft op alle participanten die genoemd worden in D-2317 (onder ii en v) of het totaalbedrag van € 163.775.000,-- (onder iv).
Ten aanzien van zinsnede iv bevat de tenlastelegging een verwijzing naar bijlagen, te weten AH‑29a en D-2867. Dit betreft een beschrijving van de geldstromen in deze zaak en een financieel overzicht waarin die geldstromen inzichtelijk zijn gemaakt. Die bijlagen maken inzichtelijk waar het in de tenlastelegging genoemde bedrag van € 163.775.000,-- volgens het Openbaar Ministerie op gebaseerd is.
Ten aanzien van de zinsneden ii en v wordt in de tenlastelegging verwezen naar een bijlage, te weten D‑2317. Dit document betreft een samengesteld bestand uit de administratie van [medeverdachte 1] , waarin van de klanten van [medeverdachte 1] onder meer is opgenomen wanneer en hoeveel er betaald is voor de verschillende fondsen. Door de verwijzing naar D-2317 is duidelijk dat de tenlastelegging betrekking heeft op alle participanten die in dit document zijn opgenomen. Volgens AH‑28 gaat het om 1.005 participanten. De verwijzing naar D-2317 maakt dat de omvang van de tenlastelegging weliswaar ruim is, maar wel voldoende duidelijk begrensd.
Specifiek ten aanzien van zinsnede ii overweegt de rechtbank nog als volgt.
De rechtbank ziet in de door de verdediging aangehaalde brief van 6 mei 2013 van toenmalig zaaksofficier van justitie mr. Pouw en de opmerkingen van het Openbaar Ministerie op de regiezitting van 19 juni 2013 geen beoogde inperking van de tenlastelegging voor wat betreft het aantal slachtoffers van oplichting. Het uitwerken van tien casussen in de tenlastelegging en het als getuige/aangever horen van 46 participanten moet wat de rechtbank betreft gezien worden als een poging om de zaak praktisch hanteerbaar te houden. In de uitlatingen van het Openbaar Ministerie klinkt ook door dat de relevante vraag wat het Openbaar Ministerie betreft met name is, of blijkt dat sprake is van een groot aantal slachtoffers, en niet zozeer wat het exacte aantal slachtoffers is.
De rechtbank heeft op de regiezitting van 19 juni 2013 een eerder verzoek om de dagvaarding op dit punt nietig te verklaren afgewezen. Daarbij heeft de rechtbank overwogen dat zij het denkbaar acht “
dat bij een eventuele bewezenverklaring, in het kader van de strafmaat, enkele tientallen al voldoende is om van een groot aantal te spreken. Vervolgens acht de rechtbank het niet van belang of om het enkele tientallen of om 1005 gevallen gaat.”Die opmerking ziet op de vraag wanneer sprake is van ‘een groot aantal’, en niet op de vraag of de tenlastelegging betrekking heeft op alle participanten uit D-2317.
dat bij een eventuele bewezenverklaring, in het kader van de strafmaat, enkele tientallen al voldoende is om van een groot aantal te spreken. Vervolgens acht de rechtbank het niet van belang of om het enkele tientallen of om 1005 gevallen gaat.”Die opmerking ziet op de vraag wanneer sprake is van ‘een groot aantal’, en niet op de vraag of de tenlastelegging betrekking heeft op alle participanten uit D-2317.
De opmerkingen van het Openbaar Ministerie en de rechtbank uit 2013 geven dan ook geen aanleiding voor de verdediging om uit te gaan van een tenlastelegging met een beperktere reikwijdte dan dat die alle 1.005 participanten van D-2317 omvat.
Tot slot merkt de rechtbank op dat de rechtspraak van de Hoge Raad ten aanzien van tenlasteleggingen in kinderpornozaken ziet op een specifiek strafbaar feit met een eigen problematiek. En zelfs in die zaken zijn de uitgangspunten van de Hoge Raad slechts een aanbevolen werkwijze. De rechtbank ziet in die rechtspraak dus geen aanleiding om tot een ander oordeel te komen.
4.4.
Voorwaardelijk verzoek
De rechtbank is tot de conclusie gekomen dat de tenlastelegging ten aanzien van de oplichting en de verduistering betrekking heeft op alle 1.005 participanten die staan vermeld in D‑2317. Daarmee is voldaan aan de voorwaarde van het voorwaardelijk verzoek van de verdediging om alle participanten, die nog niet als getuige zijn gehoord, alsnog als getuige te horen.
De rechtbank wijst dit verzoek af.
In het onderzoek is al een groot aantal participanten als getuige gehoord. Uit de correspondentie van de rechter-commissaris komt naar voren dat geprobeerd is om een representatieve selectie van participanten te horen en dat de verdediging in de gelegenheid is gesteld om invloed uit te oefenen op die selectie. Door de verdediging is niet aangevoerd dat de selectie van participanten, die nu door de FIOD en de rechter-commissaris is gehoord, geen representatieve selectie van alle participanten betreft. Tegen die achtergrond is het verzoek om alle resterende getuigen te horen onvoldoende onderbouwd.
5.Waardering van het bewijs
5.1.
Standpunten
5.1.1
Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie vindt bewezen dat verdachte samen met zijn medeverdachten de ten laste gelegde feiten heeft gepleegd. Van meet af aan zijn zij bezig geweest met het oplichten van participanten. Daarbij hebben zij gebruik gemaakt van valse geschriften en geopereerd vanuit een criminele organisatie.
Ten aanzien van de witwasverdenking vraagt de officier van justitie van enkele onderdelen vrijspraak. Het grootste deel van de witwasverdenking is volgens de officier van justitie wel bewezen. Ten aanzien van het witwassen komt de officier van justitie tot de conclusie dat verdachte daar een gewoonte van heeft gemaakt.
5.1.2
Het standpunt van de verdediging
De verdediging vindt geen van de ten laste gelegde feiten bewezen en verzoekt verdachte vrij te spreken.
De verdediging heeft in dit kader ten aanzien van het gebruik maken van valse geschriften (feit 1) het volgende aangevoerd. De in de tenlastelegging opgenomen geschriften hebben geen bewijsbestemming, zodat het gebruik maken van valse geschriften niet kan worden bewezen. Daarnaast is niet bewezen dat de geschriften vals zijn. Tot slot is niet bewezen dat verdachte het opzet had op het gebruik maken van valse geschriften.
Ten aanzien van de oplichting (feit 2A) kan niet worden bewezen dat verdachte het opzet had om de participanten op te lichten door het gebruik van de ten laste gelegde oplichtingsmiddelen. Daarnaast kan ten aanzien van een aantal in de tenlastelegging genoemde participanten niet bewezen worden dat zij door een ten laste gelegd oplichtingsmiddel zijn bewogen. Ook kan van enkele oplichtingsmiddelen niet worden vastgesteld dat participanten daardoor zijn bewogen om te participeren. Bovendien kan niet van elk oplichtingsmiddel worden vastgesteld dat sprake is van een ‘onwaarheid’.
Met betrekking tot de ten laste gelegde verduistering (feit 2B) voert de verdediging aan dat alleen het geld, dat in strijd met de afspraken is besteed, verduisterd kan worden. Op basis van het dossier kan niet vastgesteld worden dat geld, dat niet van Watershed was, in strijd met de afspraken is besteed. Daarnaast voert de verdediging aan dat verdachte nooit op een of andere manier zeggenschap heeft gehad over de ingelegde gelden. Ook om die reden kan niet bewezen worden dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan verduistering.
Het witwassen (feit 3) is in de eerste plaats niet bewezen, omdat de gronddelicten volgens de verdediging niet bewezen zijn. Daarnaast is het witwassen (op onderdelen) niet bewezen, omdat verdachte geen wetenschap had van die ten laste gelegde witwashandelingen. Een deel van de witwashandelingen is daarnaast niet bewezen, omdat handelingen te dicht op de gronddelicten zitten; die handelingen hebben betrekking op ten laste gelegde strafbare feiten en zien niet op voorwerpen die van die feiten afkomstig zijn.
De verdediging vindt tot slot niet bewezen dat sprake was van een criminele organisatie (feit 4). De verdachten werkten wel samen, maar die samenwerking was niet gericht op het plegen van strafbare feiten.
5.1.3.
Korte weergave van het oordeel van de rechtbank
Dé kernvraag in deze zaak is of de verdachten ook vóór de aanhouding van [naam president] al wisten dat de contraverzekeringen bij PCI in feite niets waard waren.
De lezing van de officier van justitie komt er kort gezegd op neer dat de verdachten dat inderdaad wisten, en al vanaf het begin van de ten laste gelegde periode. De advocaten van de verschillende verdachten hebben voor elke verdachte in de kern aangevoerd dat hij dat tot het einde toe niet wist.
Voordat [medeverdachte 1] begon met het aanbieden van de investeringsproducten, was er al informatie bekend over risico’s van contraverzekeraars van levensverzekeringsproducten en over PCI in het bijzonder. Ook de verdachten waren bekend met die informatie en zij raakten steeds meer op de hoogte van negatieve publiciteit en informatie over PCI. Aan de andere kant waren zij ook bekend met meer positieve berichten over PCI, veelal direct of indirect afkomstig van PCI zelf.
Duidelijk is in elk geval dat de verdachten, ondanks de negatieve informatie, met PCI in zee zijn gegaan. In de kern zijn er dan twee scenario’s mogelijk: of de verdachten zijn met open ogen in de val van PCI gelopen (geen opzet, niet strafbaar) of de verdachten hebben het risico dat PCI uiteindelijk niet aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen op de koop toe genomen, omdat er geen alternatieven waren voor hun lucratieve levensverzekeringsproduct mét contraverzekering (wel opzet, wel strafbaar).
De rechtbank komt uiteindelijk tot de conclusie dat er in het begin, bij gebrek aan sterke aanwijzingen voor het tegendeel, sprake was van het eerste scenario, maar dat gaandeweg het beeld kantelt en dat bewezen is dat sprake was van het tweede scenario. Het kantelpunt ligt bij de [naam 1] -mail die in februari 2009 door [medeverdachte 3] , mede namens [verdachte] en [medeverdachte 2] , wordt verstuurd. Ten aanzien van [medeverdachte 3] is in de loop van 2010 sprake van nog een kantelpunt, waarna hij meer op afstand kwam te staan van de strafrechtelijke gedragingen.
In het vervolg van dit vonnis zal toegelicht worden welke overwegingen aan deze conclusies ten grondslag liggen en welke gevolgen dit heeft voor de bewezenverklaring.
5.2
Het oordeel van de rechtbank
5.2.1.
Inleiding
De rechtbank gaat op grond van de wettige bewijsmiddelen van de volgende feiten en omstandigheden uit. [12]
De contraverzekering is het cruciale onderdeel van de producten die [medeverdachte 1] aanbood. Door die contraverzekering kon zij producten aanbieden met een gegarandeerde uiterste looptijd, en daardoor met een gegarandeerd (minimum)rendement. Linksom of rechtsom waren deze garanties voor de participanten dé reden om te participeren in de producten van [medeverdachte 1] . Ook voor [medeverdachte 1] zelf was dit het kernelement van het product, zo blijkt bijvoorbeeld uit de samenvatting die is opgenomen in de prospectus. [13]
Achteraf is duidelijk dat die contraverzekering ook het probleem is van de [medeverdachte 1] -producten. Contraverzekeraar PCI kon of wilde niet betalen en PCI had haar verplichtingen bovendien niet herverzekerd. Dit heeft als gevolg dat de door [medeverdachte 1] gegeven garanties niet waargemaakt konden worden, wanneer de verzekerde niet voor het einde van de looptijd zou komen te overlijden.
Omdat het kernelement van het product onjuist blijkt te zijn geweest, roept dit de vraag op in hoeverre de verdachten dit wisten op het moment dat zij participanten bewogen tot hun investering. Het gaat erom in hoeverre de verdachten het opzet hadden dat de mededelingen over de contraverzekering onjuist waren. Voor de lichtste vorm van opzet, voorwaardelijk opzet, is vereist dat komt vast te staan dat een verdachte bewust de aanmerkelijke kans op een gevolg heeft aanvaard. In deze zaak betekent dit dat verdachten op de hoogte moeten zijn geweest van de aanmerkelijke kans dat hun uitlatingen over PCI onjuist waren en dit vervolgens hebben aanvaard.
5.2.2
Contraverzekeraar PCI
5.2.2.1 Periode 1: tot 6 mei 2007 (eerste investering in [medeverdachte 1] -product)
[verdachte] en [medeverdachte 2] maakten al in hun Vievestment-periode kennis met PCI als contraverzekeraar. [medeverdachte 3] was op dat moment nog niet betrokken. In die periode waren er maar twee bedrijven die het langleven-risico wilden afdekken: Albatross en PCI. [14] Door [verdachte] en [medeverdachte 2] is voor de eerste Vievestment-polis ( [naam 1] ) onderzoek gedaan naar beide contraverzekeraars.
[naam 1] -polis
Vievestment sluit de contraverzekering voor de [naam 1] -polis uiteindelijk af bij Albatross. Deze verzekering is gedateerd op 21 december 2004 en de premie bedraagt $ 700.000,-. [verdachte] geeft op 22 december 2004 per e-mail aan dat opdracht is gegeven de betaling te voldoen na goedkeuring door [medeverdachte 2] en hemzelf. [15] De uitbetaling door Albatross zou volgens een bankgarantie gedekt zijn door de Banca di Roma. [16]
Voordat Vievestment bij Albatross uitkwam, was de aandacht gericht op PCI als contraverzekeraar. In augustus 2004 wordt aan geïnteresseerden al meegedeeld dat PCI de contraverzekeraar van Vievestment is. Zo meldt [verdachte] op 11 augustus 2004 in een e-mail aan [naam 7] , een tussenpersoon, dat PCI de contraverzekeraar is. [verdachte] stuurt deze mail dezelfde dag door naar [medeverdachte 2] . [17] Ook de potentiële participanten [naam 8] en [naam 9] krijgen van [verdachte] te horen dat PCI de contraverzekeraar is. [18]
Vervolgens wordt in september 2004 meer informatie verkregen over onder andere PCI. Zo ontvangt [verdachte] op 15 september 2004 van Dun & Bradstreet (hierna: D&B) een aanvraagformulier voor D&B-rapportages over PCI en Albatross. [19] Op een harde schijf in de woning waar [verdachte] verbleef zijn D&B-rapportages over PCI en Albatross aangetroffen. [20] Uit deze rapporten komt het volgende naar voren. Albatross heeft een A4-rating. De ‘A’ houdt in dat op basis van het eigen vermogen sprake is van een solvabiliteit van € 475.000. De ‘4’ vertegenwoordigt een hoog risico. PCI heeft een 5As-rating. De ‘5A’ vertegenwoordigt een
estimated financial strenghtvan $ 50 miljoen of meer. De ‘s’ geeft aan dat het risico niet ingeschat kan worden. [21]
estimated financial strenghtvan $ 50 miljoen of meer. De ‘s’ geeft aan dat het risico niet ingeschat kan worden. [21]
Op diezelfde harde schijf worden ook drie waarschuwingen over PCI aangetroffen, die volgens de printregels alle drie op 23 september 2004 zijn uitgeprint. [22] Het eerste bericht is gedateerd op 28 oktober 1992. De SLA deelt namens de California Insurance Department mee dat haar leden PCI niet mogen ingeschakelen voor transacties in Californië; er mogen geen nieuwe of verlengingscontracten worden uitgevoerd via PCI. [23] Een tweede bericht is gedateerd op 5 oktober 1999 en omvat onder andere de mededelingen dat PCI zonder vergunning indirect actief is in Duitsland en dat het vermeende eigen vermogen van tientallen miljoenen dollars tot op heden niet is aangetoond. [24] Het derde bericht is van de Florida Departments Financial Services en geeft de status van PCI weer als ‘
unauthorized insurer’ en vermeldt dat PCI per 19 januari 1994 is uitgeschreven. [25]
unauthorized insurer’ en vermeldt dat PCI per 19 januari 1994 is uitgeschreven. [25]
Waar [verdachte] in augustus 2004 naar buiten toe nog spreekt over PCI als contraverzekeraar, wordt dit in oktober 2004 anders. Op 4 oktober 2004 stuurt [verdachte] een e-mail naar ene [naam 10] over een tekstvoorstel voor een brief waarin de naam van PCI genoemd wordt. Daarin geeft [verdachte] aan dat “
de klant niets over de herverzekeraar [hoeft] te weten. Dus zo kan het ook.” [26] Blijkbaar heeft [verdachte] de tekst zo aangepast dat de naam van PCI niet meer genoemd wordt.
de klant niets over de herverzekeraar [hoeft] te weten. Dus zo kan het ook.” [26] Blijkbaar heeft [verdachte] de tekst zo aangepast dat de naam van PCI niet meer genoemd wordt.
Op 5 oktober 2004 ontvangt [verdachte] via [naam 11] een factuur voor een contraverzekering van PCI met betrekking tot de [naam 1] -polis. De premie bedraagt $ 600.000,-. [27] Op 11 oktober 2004 mailt [naam 11] naar [verdachte] (met de aanhef ‘Beste [verdachte] en [naam 12] ’) waarin hij het volgende schrijft:
“PCI vroeg mij gisteren, hoe het ervoor stond. Ik heb naar aanleiding van wat [naam 12] mij heeft gezegd, hun duidelijk gemaakt, dat het doorging en dat de gelden nog steeds beschikbaar zijn. Ze zijn er natuurlijk blij mee en hopen dat het snel door kan gaan, maar helaas is hun vertrouwen in mij sterk aan het terugnemen omdat ik veel dingen heb gezegd in het verleden, maar helaas is het nog niet gebeurd door bekende omstandigheden. Ik hoop dat we snel met PCI zaken kunnen doen, aangezien als we op dit punt alsnog Albatross gaan gebruiken voor deze deal, ben ik PCI voor eens en voor altijd kwijt.” [28]
Op 15 oktober 2004 stuurt [naam 11] een bericht van D.C. [naam 24] [31] door aan [verdachte] (aanhef: ‘Dear [verdachte] and [naam 12] ’). [naam 24] geeft onder andere aan dat zij klanten heeft die zeer tevreden zijn over PCI en dat PCI een service biedt voor de investeerders die geen contraverzekeraar met een hoge rating (zoals
double A rated S&P) nodig hebben. [32]
double A rated S&P) nodig hebben. [32]
Op 21 oktober 2004 stuurt [naam 11] (‘ [naam 13] ’) een bericht door van PCI naar aanleiding van berichten over fraude in Pakistan [33] waarbij PCI betrokken zou zijn. PCI ontkent in die reactie – kort gezegd – elke betrokkenheid bij die fraude (D-2467).
Op 4 november 2004 stuurt [naam 11] een bericht van PCI door over de herverzekering van PCI. PCI geeft aan dat herverzekeraars kunnen intekenen op een indieningsdocument ‘slip’. [verdachte] zou het indieningsdocument naar de herverzekeraars kunnen sturen met de vraag die te verifiëren. PCI geeft daarbij aan dat dit een tijdrovend proces is. Andere mogelijkheden om de dekking van herverzekeraars te controleren zijn er niet, “
if you really think it is necessary”. [34]
if you really think it is necessary”. [34]
Zoals al is aangegeven wordt vervolgens in december 2004 een contraverzekering afgesloten bij en premie betaald aan Albatross. In 2005 wordt vervolgens verder onderzoek gedaan naar Albatross als contraverzekeraar, in het bijzonder door [naam 14] . [naam 14] geeft op 4 april 2005 aan dat er vraagtekens zijn bij de zekerheid (juridische afdwingbaarheid) van het uitbetalen door Albatross en de jaarcijfers van Albatross. Ook ontbreekt een onafhankelijke bevestiging van de garantie van Banca di Roma. [35] Op 22 juli 2005 stuurt [naam 14] een brief van Banca di Roma naar [naam 15] , [verdachte] en [medeverdachte 2] , waarin verklaard wordt dat de afgegeven bankgarantie vals is. [36] Naar aanleiding van die bevindingen is door Vievestment besloten om te stoppen met Albatross en verder te gaan met PCI. [37]
Tussenconclusie [naam 1] -polis
De rechtbank leidt uit deze gang van zaken het volgende af. Aanvankelijk waren er twee partijen die als contraverzekeraar wilden optreden: PCI en Albatross. Vievestment ging in eerste instantie aan de slag met PCI en communiceerde de naam van deze contraverzekeraar ook naar buiten toe. Vanaf september 2004 wordt kennis genomen van verschillende negatieve berichten over de betrouwbaarheid van PCI. Dit leidt in eerste instantie tot het niet meer willen noemen van de naam de contraverzekeraar. Uiteindelijk sluit Vievestment voor de [naam 1] -polis geen contraverzekering af bij PCI, maar bij Albatross.
De door Albatross in rekening gebrachte premie was hoger dan de premie die PCI in rekening zou brengen. De solvabiliteit van PCI was op basis van de D&B-rapporten bovendien hoger dan die van Albatross. Toch koos Vievestment aanvankelijk voor Albatross in plaats van PCI. Nader onderzoek naar Albatross bracht aan het licht dat Albatross niet betrouwbaar was als contraverzekeraar en dat de voorgeschotelde dekking niet bleek te bestaan. Daarom wilde Vievestment in de toekomst geen zaken meer doen met Albatross. Bij gebrek aan alternatieven is Vievestment voor de volgende polissen toch in zee gegaan met PCI als contraverzekeraar.
Overige informatie tot 6 mei 2007
Getuige [naam getuige 1] verklaart dat hij in 2005 op verzoek van [verdachte] heeft nagedacht over het afdekken van het langlevenrisico. In dat kader heeft hij gesproken met twee grote herverzekeraars (Munich RE en Swiss RE). [naam getuige 1] heeft [verdachte] zijn conclusie verteld, namelijk dat het voor [naam getuige 1] niet mogelijk was om te bemiddelen voor het product van [verdachte] op basis van één polis. [38] Getuige [naam getuige 2] verklaart dat hij in 2005 bij Vievestment langs is geweest en gesproken heeft over het product van Vievestment. [verdachte] en [medeverdachte 2] waren bij dat gesprek aanwezig. In dat gesprek gaf [naam getuige 2] aan dat het niet bestaat dat het langlevenrisico contraverzekerd zou kunnen worden: dat is volgens [naam getuige 2] onmogelijk omdat er onvoldoende datapunten zijn. [39]
De verdachten hebben zelf geen onderzoek laten doen naar de actuariële aspecten van het product en wat een, vanuit actuarieel perspectief, reële premie voor de contraverzekering zou moeten zijn. De FIOD heeft dat onderzoek wel laten uitvoeren. Het bedrijf [naam bedrijf] heeft de door PCI in rekening gebrachte premie voor een specifiek fonds (CLSF III/IV) actuarieel beoordeeld (D‑2490). Zij komen tot de conclusie dat de berekende premie van $ 800.000,- te laag was om de risico’s die PCI liep af te dekken. Op basis van aannames, die naar eigen zeggen gebaseerd zijn op een inschatting van beschikbare kennis en rationele verwachtingen ten tijde van het afsluiten van de contraverzekering, komen zij tot de conclusie dat de premie voor de contraverzekering (minimaal) $ 1.433.000,- zou moeten zijn. Uit die rapportage blijkt niet de absolute onmogelijkheid van een contraverzekering. Wel is sprake van een (zeer) risicovol product voor de contraverzekeraar, omdat uit diezelfde rapportage ook blijkt dat de in rekening te brengen premie afhankelijk is van de bij de berekening gebruikte levensverwachting.
Op 7 september 2005 stuurt [verdachte] aan [naam 14] en [naam 15] een e-mail met informatie over PCI. [verdachte] stelt voor zo snel mogelijk contact op te nemen met PCI voor de drie polissen die ze hebben. Hij schrijft: “
Ik weet het, het is geen ABN-AMRO. Aan de andere kant als je al 10 jaar bestaat dan kun je bijna geen oplichter zijn”. [verdachte] benoemt daarbij als voordelen dat PCI niet duur is en direct na LE (
Life Expectancy; levensverwachting) uitbetaalt. Als nadeel geeft [verdachte] aan dat PCI is gevestigd op de Kaaiman-eilanden en dus moeilijk controleerbaar is. [verdachte] merkt daarbij op dat de klanten niet te horen krijgen wie PCI is, eventueel wel dat hun polis is herverzekerd. [40]
Ik weet het, het is geen ABN-AMRO. Aan de andere kant als je al 10 jaar bestaat dan kun je bijna geen oplichter zijn”. [verdachte] benoemt daarbij als voordelen dat PCI niet duur is en direct na LE (
Life Expectancy; levensverwachting) uitbetaalt. Als nadeel geeft [verdachte] aan dat PCI is gevestigd op de Kaaiman-eilanden en dus moeilijk controleerbaar is. [verdachte] merkt daarbij op dat de klanten niet te horen krijgen wie PCI is, eventueel wel dat hun polis is herverzekerd. [40]
Op 12 september 2005 hebben [naam 15] en [naam 14] een e-mailwisseling, met [verdachte] en [medeverdachte 2] in de cc. Daaruit komt naar voren dat er nog geen oplossing is voor Albatross. [naam 15] stelt daarom voor dat [naam 14] vaart gaat maken met PCI en dat ze moeten blijven zoeken naar een nieuwe contraverzekeraar. [naam 14] vraagt aandacht voor de optie zonder contraverzekeraar: een moeilijkere, maar betere weg. [41]
[naam 16] stuurt op 14 september 2005 een e-mail naar [verdachte] met als onderwerp “PCI in the news one year ago”. [verdachte] stuurt deze mail diezelfde dag door naar [medeverdachte 2] . [naam 16] wijst op een bericht dat hij een jaar eerder tijdens zijn
due diligenceniet had gezien en dat hij gelooft dat PCI grondig moet worden onderzocht voordat er zaken mee wordt gedaan. [42] Gezien het ‘.pk’-adres gaat het vermoedelijk om de hiervoor besproken Pakistaanse fraude waar PCI op 21 oktober 2004 al op heeft gereageerd (D-2467).
due diligenceniet had gezien en dat hij gelooft dat PCI grondig moet worden onderzocht voordat er zaken mee wordt gedaan. [42] Gezien het ‘.pk’-adres gaat het vermoedelijk om de hiervoor besproken Pakistaanse fraude waar PCI op 21 oktober 2004 al op heeft gereageerd (D-2467).
In december 2005 is [naam 14] afgereisd naar de Verenigde Staten en Costa Rica om onder andere onderzoek te doen naar PCI. Het verslag van dit gesprek verstuurt hij op 11 december 2005 naar [naam 15] , [verdachte] en [medeverdachte 2] . [naam 14] merkt ten aanzien van PCI op dat de bezwaren die hij heeft, niet zijn weggenomen. Hij geeft aan dat ze het volgende moeten realiseren als ze zaken willen doen met PCI:
“PCI heeft geen rating (dus geen A+ of wat dan ook), er is enkel een rapport van Dun & Bradstreet dat aangeeft dat er voldoende solvabiliteit is;
Als investeerders vragen om de mate waarin er kapitaal is, dan weten we daarvan niets;
Als investeerders vragen om de dekking, kunnen we alleen aangeven dat PCI claimt deze te hebben, maar dat we deze niet kunnen vaststellen.”
Verder geeft hij aan dat het voor hem een duivels dilemma is. Enerzijds geven ze (PCI) strikt genomen te weinig informatie om zaken te kunnen doen, anderzijds is er in elk geval iets in Costa Rica dat tegen een scherpe prijs dekking belooft. [naam 14] wijst tot slot op een ‘groot probleem’, namelijk dat je pas na circa vijf jaar kunt vaststellen of de dekking volwaardig is. [43]
Op 6 november 2006 vaardigt de Texas Department of Insurance een zogenaamde ‘Emergency cease and desist order’ (hierna: C&D-order) uit tegen PCI. Die order wordt uitgevaardigd omdat PCI illegale verzekeringen afsluit in de staat Texas, waardoor schade zou kunnen ontstaan. [44]
Op 23 maart 2007 ontvangt [medeverdachte 3] van [naam 17] (PCI) een brief (D-2398(a)). [naam 17] geeft daarin aan dat PCI is herverzekerd bij een ‘bouquet of reinsurers’. Het gaat om met naam genoemde herverzekeraars die een “A”-rating of hoger hebben bij AM Best of Standards and Poor. De herverzekeringen hebben betrekking op 80 tot 85% van de waarde van de bonds. Op 28 maart 2007 ontvangt [medeverdachte 3] nog een brief van [naam 17] (D-2399(a)). [naam 17] geeft in deze tweede brief aan dat PCI heeft besloten om een bovenmatige capaciteit van $ 45 miljoen apart te houden ten behoeve van (hij spreekt over “CLSF”, maar de rechtbank begrijpt:) de participanten van [medeverdachte 1] voor het fiscale jaar 2007. Gedurende diezelfde periode gaat PCI akkoord met het aan [medeverdachte 1] verlenen van de exclusieve rechten voor Nederland in de categorie levensverzekeringen. Beide onderdelen zullen in juli 2007 nader beoordeeld worden.
Op 22 april 2007 stuurt [medeverdachte 3] een e-mail naar [verdachte] (en in cc naar [medeverdachte 2] ) naar aanleiding van een telefonisch overleg met [naam president] . Het onderwerp van dat gesprek was hoe het geregeld kan worden dat geïnteresseerden gaan participeren zonder dat de naam van de contraverzekeraar wordt prijsgegeven. [medeverdachte 3] geeft aan dat
“het probleem is en blijft waarschijnlijk dat het prijsgeven van de naam en het land van vestiging van de herverzekeraar van CLSF een groot risico met zich meebrengt dat potentiele Participanten vanwege die informatie afhaken.” [medeverdachte 3] wijst er verder op dat het argument van CLSF (concurrentievoorsprong) volgens hem niet opgaat, omdat CLSF exclusiviteit met PCI heeft afgesproken. [medeverdachte 3] geeft aan dat er twee opties zijn besproken, namelijk dat:
“het probleem is en blijft waarschijnlijk dat het prijsgeven van de naam en het land van vestiging van de herverzekeraar van CLSF een groot risico met zich meebrengt dat potentiele Participanten vanwege die informatie afhaken.” [medeverdachte 3] wijst er verder op dat het argument van CLSF (concurrentievoorsprong) volgens hem niet opgaat, omdat CLSF exclusiviteit met PCI heeft afgesproken. [medeverdachte 3] geeft aan dat er twee opties zijn besproken, namelijk dat:
er brieven van herverzekeraars van PCI komen waarin staat dat de polis van CLSF voor 80 tot 85% is herverzekerd bij die grote maatschappijen; en
de escrow agent een vergelijkbaar onderzoek laten doen voor de aankoop van de polis van PCI als voor de aankoop van een overlijdensrisicoverzekering wordt gedaan. [45]
[verdachte] mailt in reactie op deze e-mail aan [medeverdachte 3] (en in cc aan [medeverdachte 2] ) dat hij de tussenpersoon heeft gesproken voor een polis van 40 miljoen. Die had er geen moeite mee dat hij de naam van de contraverzekeraar niet zou horen en dan lijkt voor [verdachte] optie 1 (brief van herverzekeraars) de beste optie. Met betrekking tot de exclusiviteit merkt [verdachte] op dat hij eerst nog wel een overeenkomst met PCI wil hebben. Tot slot merkt [verdachte] nog op: “
Ik denk dat we de naam van PCI moeten blijven disclosen omdat het ze in nu eenmaal een land zitten waar niet iedereen een goed gevoel bij heeft.” [46]
Ik denk dat we de naam van PCI moeten blijven disclosen omdat het ze in nu eenmaal een land zitten waar niet iedereen een goed gevoel bij heeft.” [46]
Vervolgens stuurt [medeverdachte 3] een e-mail naar [naam president] waarin hij vraagt of er brieven geregeld kunnen worden van herverzekeraars. [naam president] geeft aan dat hij het een goed idee vindt als de eerder verstrekte brief (vermoedelijk D-2398, zie hiervoor) aan de investeerders wordt getoond. [medeverdachte 3] laat vervolgens aan [verdachte] en [medeverdachte 2] weten dat dit niet opschiet en [medeverdachte 3] ziet een bijzondere rol weggelegd voor [medeverdachte 2] . [verdachte] bevestigt aan [medeverdachte 3] dat [medeverdachte 2] goed ligt bij [naam president] en mogelijk toch die brief kan krijgen. [47] Op 30 april 2007 stuurt [naam president] een e-mail naar [verdachte] en [medeverdachte 2] met daarin een brief die eerder aan [medeverdachte 3] is verstuurd. [verdachte] mailt in reactie daarop naar [medeverdachte 2] dat hij aanneemt dat dit niet was waar [medeverdachte 2] om gevraagd had. [verdachte] geeft aan dat ze een brief ‘MOETEN’ hebben van de herverzekeringsmaatschappij met daarin onder andere dat PCI gemachtigd is om via hen her te verzekeren. [48] Volgens de FIOD gaat het om het eerder besproken document D-2398. [49]
In een prospectus uit april 2007 wordt informatie gegeven over het CLSF-product. Hierin staat onder meer vermeld dat sprake is van een contraverzekering die uit zal keren als de overlijdensrisicoverzekering aan het einde van de looptijd niet heeft uitgekeerd. Ook staat hierin vermeld dat de contraverzekering haar verplichtingen heeft herverzekerd bij met naam genoemde herverzekeringen. [50]
Tussenconclusie overige informatie tot 6 mei 2007
De rechtbank leidt uit de hiervoor besproken informatie het volgende af. Met name in de Vievestment-periode kregen [verdachte] en [medeverdachte 2] negatieve informatie over PCI en argumenten om niet met PCI samen te werken. Aan het eind van deze periode is - onder meer van PCI zelf - ook informatie ontvangen die positiever was over PCI en die als argument gezien kan worden om wel met haar verder te gaan. Die informatie was wel minder sterk dan [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] zouden willen. Zij zijn zich in april 2007 ook bewust van de risico’s die verbonden zijn aan het openbaar maken van de naam van hun contraverzekeraar.
De balans aan het einde van periode 1
Hiervoor is besproken welke informatie vóór 6 mei 2007 bij de verdachten bekend was geworden. Het gaat om informatie over contraverzekeringen in het algemeen en contraverzekeraar PCI in het bijzonder. De datum van 6 mei 2007 is van belang, omdat op die dag de eerste participatie in een [medeverdachte 1] -product is betaald. Op die dag is dus voor het eerst een participant ‘bewogen’ tot de afgifte van zijn inleg (D‑2317, pag. 1).
Op basis van bovenstaande informatie was sprake van een aanmerkelijk kans dat de uitlatingen van de verdachten over PCI (in het bijzonder dat PCI betrouwbaar en solvabel was) onjuist waren. Onder deze omstandigheden is dat risico namelijk een reële, niet onwaarschijnlijke mogelijkheid. [51] Dat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] zich ook bewust waren van dit risico, blijkt wat de rechtbank betreft in het bijzonder uit de hiervoor beschreven mailwisselingen van april 2007.
Wetenschap van een aanmerkelijke kans is op zichzelf echter niet voldoende om (voorwaardelijk) opzet vast te kunnen stellen. Daarvoor is ook vereist dat de verdachte die kans heeft aanvaard. Die aanvaarding kan blijken uit de gedragingen van de verdachte en de omstandigheden waaronder die zijn verricht.
In dit geval is aan de ene kant van belang dat de verdachten, ondanks bovenomschreven risico, wel de producten in de markt hebben gezet en participanten hebben bewogen om te investeren. Daarbij hielden de verdachten bewust de naam van de contraverzekeraar geheim, waardoor het voor de participanten moeilijker werd om zelf dit risico in te schatten. Bovendien ging het om een financieel risico dat niet de verdachten, maar de participanten liepen. Het aanwezige risico heeft hen er niet van weerhouden om via deze producten veel geld te verdienen. Dat kan een aanwijzing zijn dat de verdachten het risico op de koop toe genomen hebben en het daarmee hebben aanvaard.
Aan de andere kant blijkt uit de beschikbare financiële gegevens dat de verdachten veel geld hebben uitgegeven aan het product dat zij in de markt zetten. Alleen al in 2007 is voor $ 2.455.000,- aan PCI betaald voor contraverzekeringen (D-2895). In 2007 is verder ook nog $ 4.740.000,- uitgegeven aan het inkopen van levensverzekeringen (D-2886) en $ 520.000,- aan premies van levensverzekeringen (D-2888). Deze bestedingen, in het bijzonder de premiebetalingen aan PCI, zijn een contra-indicatie dat de verdachten het bestaande risico op de koop toe namen. Deze bestedingen zijn juist een aanwijzing dat de verdachten, ondanks de aanwezige risico’s, toch vertrouwden op en geloofden in de deugdelijkheid van hun product, met de contraverzekering als kernelement.
Onder deze omstandigheden kan niet met voldoende zekerheid worden vastgesteld dat de verdachten tot dit moment de aanmerkelijke kans, dat de door hen gedane mededelingen over PCI bedrieglijk of in strijd met de waarheid waren, hebben aanvaard. Evenmin kan op basis van dit dossier worden vastgesteld dat de investeringsproducten van [medeverdachte 1] volstrekt onhaalbaar waren en dat de verdachten daarvan op de hoogte waren, zodat zij – door deze producten toch in de markt te zetten – noodzakelijkerwijs de negatieve gevolgen van de investeringen hebben gewild. Hooguit kan worden vastgesteld dat verdachten zeer onvoorzichtig zijn omgesprongen met het geld van anderen en dat ze daar veel geld mee hebben verdiend. Dit betekent echter niet dat kan worden bewezen dat zij tot dit moment participanten opzettelijk hebben misleid.
5.2.2.2. Periode 2: van 6 mei 2007 (eerste investering in [medeverdachte 1] -product) tot 1 januari 2009 ( [naam 1] -oplossing)
In de periode na 6 mei 2007 gaan de verdachten verder met het in de markt zetten van het CLSF-product en vanaf februari 2008 worden ook de eerste participaties in een BGIF-product verkocht. In de jaren 2007 en 2008 wordt in totaal voor ruim $ 66 miljoen ingelegd (D-2322).
In deze periode worden nieuwe informatiebrochures, aangeduid als prospectussen, uitgegeven, waarin informatie over de producten is opgenomen. Ook in deze nieuwe ‘prospectussen’ staat vermeld dat sprake is van een contraverzekering die uit zal keren als de levensverzekering aan het einde van de looptijd niet heeft uitgekeerd. Wederom wordt verwezen naar gerenommeerde herverzekeraars van de contraverzekeraar. [52]
In de tweede helft van 2007 en in 2008 komt nieuwe informatie beschikbaar over de betrouwbaarheid en solvabiliteit van PCI.
Zo heeft de SEC [53] , een Amerikaanse financiële toezichthouder, op 23 augustus 2007 een ‘complaint’ ingediend tegen SIS. SIS maakte eveneens gebruik van PCI als contraverzekeraar. De SEC merkt onder andere op dat PCI nooit een vergunning heeft gehad in de Verenigde Staten om verzekeringen af te sluiten en dat PCI in de staat Californië op een lijst voor niet-toegelaten verzekeringsmaatschappen staat. Tot slot wordt vermeld dat sinds 1992 Californië, Florida en Texas reguleringsmaatregelen tegen PCI hebben genomen. [54] Getuige [naam getuige 3] , een vermogensbeheerder die onderzoek heeft gedaan naar de investeringsproducten van [medeverdachte 1] , verklaart dat hij in juli 2010 op internet naar informatie over onder andere PCI heeft gezocht en daarbij een uitspraak van de SEC tegenkwam die op 23 augustus 2007 gepubliceerd was. Hij merkt daarbij op dat hij de informatie van internet had en dat dus in principe iedereen die zou moeten kunnen vinden. [naam getuige 3] vond onder andere op basis van deze informatie dat het product van [medeverdachte 1] niet klopte. [55]
Op 17 januari 2008 vaardigt de Texas State Securities Board een C&D-order uit tegen PCI. Die order werd uitgevaardigd omdat PCI niet-geregistreerde producten aanbood en geen melding maakte van de eerdere C&D-order uit 2006 (D-0854). [56]
Op 13 mei 2008 verstuurd [naam 18] , een registeraccountant (‘certified public accountant’), namens PCI een verklaring met betrekking tot de gecontroleerde jaarrekening van 2007. Daarin verklaart [naam 18] dat PCI in het gebroken boekjaar van oktober 2006 tot en met september 2007 aan verschillende herverzekeraars betalingen heeft verricht om de verplichtingen van PCI betreffende levensverzekeringspolissen en andere gerelateerde transacties te beschermen (D-2400(a)).
Op 30 mei 2008 vraagt [medeverdachte 3] per e-mail aan [naam president] om een contract of een ander bewijsstuk waaruit blijkt dat PCI haar verplichtingen voor minimaal 80% heeft herverzekerd bij vooraanstaande Europese verzekeringsmaatschappijen. [medeverdachte 3] doet dit verzoek omdat een andere advocaat in het kader van een due diligence daarom vraagt. [naam president] reageert op 2 juni 2008 door aan te geven dat de externe accountant van PCI binnen enkele dagen daarop zal terugkomen. Beide e-mails gaan ook naar [verdachte] en [medeverdachte 2] . [57] Vervolgens ontvangt [medeverdachte 3] op 4 juni 2008 per e-mail een brief van [naam 18] van 3 juni 2008. Hierin vermeldt [naam 18] dat zij verschillende contracten hebben op het punt waar [medeverdachte 3] interesse in heeft, maar dat zij geen verdere details kunnen verstrekken in verband met geheimhoudingsafspraken tussen PCI en haar herverzekeraars. [58]
In reactie op de e-mail van 4 juni 2008 vraagt [medeverdachte 3] op 12 juni 2008 of [naam 18] de brief van [naam 17] van 23 maart 2007 (D-2398(a)) in de context van de brief van [naam 18] van 3 juni 2008 kan bevestigen. [59] Op 16 en 18 juni 2008 worden verschillende reminders verstuurd door [medeverdachte 3] . [60] Uiteindelijk stuurt [naam 18] namens PCI op 19 juni 2008 per e-mail een brief. [naam 18] geeft aan dat de brief van [naam 17] een intern opgemaakt document betreft. Toen [naam 18] op datzelfde onderwerp een verklaring afgaf, baseerde hij zich op de boekencontrole die hij uitgevoerd heeft op de jaarrekening van PCI. Beide documenten zijn volgens [naam 18] ‘geldig’ op de betreffende data, maar van een andere orde en moeten daarom niet vergeleken worden. [61]
Ondertussen heeft [medeverdachte 3] op 13 juni 2008 van [naam 19] stukken ontvangen over een product dat [naam 19] in Amerika in de markt wil zetten. Onderdeel daarvan is een brief van 28 maart 2007 van een advocaat die voor [naam 19] een due diligence heeft uitgevoerd naar PCI. Daarin wordt vermeld dat PCI haar risico’s heeft herverzekerd bij een pool van herverzekeraars (X-0061, pag. 85-86). Een vergelijkbaar bericht ontvangen [medeverdachte 3] (18 augustus 2008) en [medeverdachte 2] (20 augustus 2008) via [naam 20] & [naam 21] (X-0009, pag. 1 en 6).
Ook in 2008 blijven de verdachten veel geld besteden aan de producten die zij in de markt zetten. Zo wordt in 2008 $ 6.264.000,- aan PCI betaald voor contraverzekeringen (D-2895). In 2008 wordt daarnaast voor $ 18.202.000,- aan nieuwe levensverzekeringspolissen ingekocht (D-2886) en $ 3.552.000,- aan premies voor levensverzekeringen (D-2888).
De balans aan het einde van periode 2
De hiervoor beschreven informatie laat eenzelfde beeld zien als in periode 1. Op internet komt nieuwe informatie beschikbaar over kanttekeningen die bij PCI geplaatst kunnen worden. Aan de andere kant ontvangen de verdachten onder andere van PCI nadere informatie, die erop wijst dat PCI haar verplichtingen heeft herverzekerd.
Wanneer die informatie wordt beoordeeld tegen de achtergrond van de reeds aanwezige informatie, leidt dat tot de conclusie dat nog steeds sprake is van een aanmerkelijk kans dat de mededelingen die door de verdachten over PCI aan (potentiële) participanten worden gedaan, niet waar zijn.
De verdachten blijven echter ondertussen ook veel geld overmaken ten behoeve van de contraverzekeringen die bij PCI zijn afgesloten, en hun producten in het algemeen. Dat wijst erop dat zij nog steeds erop vertrouwen dat het goed zit met PCI. Dat maakt dat niet vastgesteld kan worden dat de verdachten eind 2008 de aanmerkelijke kans inmiddels hebben aanvaard of anderszins de participanten opzettelijk hebben misleid.
5.2.2.3. Periode 3: van 1 januari 2009 ( [naam 1] -oplossing) tot 25 maart 2010 (eerste LOC [naam 22] )
[naam 1] -oplossing
De afspraak
Het beschreven beeld tot en met 2008 begint vanaf begin 2009 te kantelen. Verdachten zijn in die periode bezig met het zoeken naar een oplossing voor de [naam 1] -polis, omdat [naam 1] nog niet is overleden. De [naam 1] -polis was de eerste polis die door Vievestment op de markt is gebracht. De contraverzekering ten behoeve van die polis was afgesloten bij Albatross. Nadat die contraverzekering was afgesloten, verdween Albatross van de aardbodem. [62] Bezoeken aan Italië leverden niets op en daarmee vervloog de hoop dat er nog iets van de betaalde premie terug zou komen. Er was al helemaal geen hoop dat Albatross aan het eind van de looptijd van het fonds de polis zou uitkeren als [naam 1] nog niet zou zijn overleden. [63] Volgens de afspraak die met Albatross was gemaakt, zouden zij uitkeren als [naam 1] op 20 december 2009 nog niet zou zijn overleden. [64]
Op 18 januari 2009 vraagt [medeverdachte 3] per e-mail aan [medeverdachte 2] (en in cc aan [verdachte] ) om met grote spoed te regelen dat alle betalingen naar de contraverzekeraar bij zijn. Hij kan “
[naam 23] natuurlijk alleen maar echt om n gunst vragen als aan alle verplichtingen richting [naam 23] is voldaan.” [65]
[naam 23] natuurlijk alleen maar echt om n gunst vragen als aan alle verplichtingen richting [naam 23] is voldaan.” [65]
Op 26 januari 2009 vraagt [medeverdachte 3] aan [medeverdachte 2] per e-mail (en in cc aan [verdachte] ) of hij al eens een quote heeft gevraagd met betrekking tot de [naam 1] -polis en of daarvoor een nieuwe LE nodig is. [medeverdachte 2] antwoordt diezelfde dag dat met [naam president] is besproken dat het gaat op de oude LE en dat een quote opgevraagd moet worden als ze er zijn. [66]
Op 27 januari 2009 stuurt [medeverdachte 2] een e-mail naar [naam president] (en in cc naar [verdachte] en [medeverdachte 3] ) met daarbij de stukken van de [naam 1] -polis. [naam president] reageert daarop naar [medeverdachte 2] , [verdachte] en [medeverdachte 3] . [naam president] geeft in zijn reactie een voorstel voor een contraverzekering voor de [naam 1] -polis. De polis viel aanvankelijk buiten de parameters (looptijd te kort en LE te oud). Op basis van de zienswijze van [medeverdachte 2] heeft PCI besloten daarvan af te wijken onder bijzondere voorwaarden. Uiteindelijk wordt een looptijd van 30 maanden genoemd, ingaand op het moment van betalen, en een premie van $ 825.000,-. [67]
Op 1 en 2 februari 2009 vindt er een e-mailwisseling plaats die wordt aangeduid als de ‘ [naam 1] -mail’. Ten aanzien van deze e-mailwisseling maken [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 2] gebruik van hun privé-e-mailadressen: [e-mail adres] ( [medeverdachte 3] [68] ), [e-mail adres] ( [verdachte] [69] ) en [e-mail adres] ( [medeverdachte 2] [70] ). Volgens [medeverdachte 3] is de reden hiervoor dat zij hebben afgesproken om in dit geval hoogst vertrouwelijk (“highly confidential”) te communiceren. [71]
Op 1 februari 2009 mailt [medeverdachte 3] aan [naam president] (en cc aan [medeverdachte 2] en [verdachte] ) dat ze het volgende hebben besproken. PCI gaat twee polissen (‘bonds’) voor het [naam 1] -fonds leveren. Het eerste fonds (LSF 1) vervalt op 21 december 2009 en de afgiftedatum van de polis moet de eerste maandag van januari 2007 zijn. Het tweede fonds vervalt op 21 december 2011 en de afgiftedatum moet 21 december 2009 zijn. Vervolgens geeft [medeverdachte 3] aan wat is overeengekomen:
“
The first Bond will not been used. [medeverdachte 1] will raise funds as of July 2009 in order to get $ 10.000.000 out of the marketplace. This is exact the Face Value of the [naam 1] policy. This money will go in Escrow with [naam 24] . (…) When the complete Face Value is in Escrow it will be disbursed to the PCI account. PCI will then immediately and irrevocable pay the Face Value to the Trust account of [naam 24] for the LSF 1 Fund as payment for the first Bond.(…)
The first Bond will not been used. [medeverdachte 1] will raise funds as of July 2009 in order to get $ 10.000.000 out of the marketplace. This is exact the Face Value of the [naam 1] policy. This money will go in Escrow with [naam 24] . (…) When the complete Face Value is in Escrow it will be disbursed to the PCI account. PCI will then immediately and irrevocable pay the Face Value to the Trust account of [naam 24] for the LSF 1 Fund as payment for the first Bond.(…)
I hereby confirm in my position as Attorney at Law for [medeverdachte 1] and LSF 1 that both parties waiver all their rights under the First Bond. The will not make any claim whatsoever under this first Bond. This waiver is irrevocable (…)”
[medeverdachte 3] geeft verder aan dat hij een
escrow agreementzal opstellen voor deze deal, die hij omschrijft als een kasrondje (
this “cash round”). Uit die overeenkomst volgen de rechten en verplichtingen van alle partijen bij deze bijzondere ABC-transactie (
this special “ABC-deal”)
. [72]
escrow agreementzal opstellen voor deze deal, die hij omschrijft als een kasrondje (
this “cash round”). Uit die overeenkomst volgen de rechten en verplichtingen van alle partijen bij deze bijzondere ABC-transactie (
this special “ABC-deal”)
. [72]
[naam president] reageert op 1 februari 2009 op deze e-mail aan [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 2] . Hij bevestigt dat hij het eens is met de voorwaarden. [naam president] geeft ook aan dat het PCI duidelijk is dat zij niet verantwoordelijk is voor het betalen van een bedrag voor de eerste polis. Verder geeft [naam president] de vervaldata aan voor de deelpremies van de tweede bond: tussen 4 februari en 4 mei 2009 moet in totaal $ 825.000,- worden betaald. [medeverdachte 3] bevestigt op 2 februari 2009 (in cc aan [verdachte] en [medeverdachte 2] ) in een reactie op dit e-mailbericht namens [verdachte] en [medeverdachte 2] dat PCI en [medeverdachte 1] overeenstemming hebben bereikt. [73]
Door [medeverdachte 3] wordt ten behoeve van het LSF 1-fonds een zogenaamde
letter of comfort(hierna: LOC) opgesteld. In deze LOC, gedateerd 4 februari 2009, staat onder meer vermeld dat er een contraverzekering is die inhoudt dat als de levensverzekering niet op 21 december 2009 tot uitkering komt, de contraverzekeraar uiterlijk op 21 februari 2010 tot uitkering zal overgaan van de volledige waarde (face value) van $ 10.000.000,-. [74] Op 13 februari 2009 stuurt [medeverdachte 3] een e-mail naar [verdachte] en [medeverdachte 2] waarin hij meedeelt dat de LOC die dag naar [naam 25] is verstuurd. [75]
letter of comfort(hierna: LOC) opgesteld. In deze LOC, gedateerd 4 februari 2009, staat onder meer vermeld dat er een contraverzekering is die inhoudt dat als de levensverzekering niet op 21 december 2009 tot uitkering komt, de contraverzekeraar uiterlijk op 21 februari 2010 tot uitkering zal overgaan van de volledige waarde (face value) van $ 10.000.000,-. [74] Op 13 februari 2009 stuurt [medeverdachte 3] een e-mail naar [verdachte] en [medeverdachte 2] waarin hij meedeelt dat de LOC die dag naar [naam 25] is verstuurd. [75]
Op 17 december 2009 stuurt [medeverdachte 3] een e-mail aan [verdachte] en [naam 24] . Daarin geeft [medeverdachte 3] aan dat [verdachte] hem heeft meegedeeld dat de contraverzekeraar de nominale waarde van de [naam 1] -polis gaat uitkeren. [medeverdachte 3] adviseert om te zorgen voor een
papertrail, zodat zo nodig richting de AFM aangetoond kan worden dat de contraverzekeraar rechtstreeks aan de trust heeft uitgekeerd. [76]
papertrail, zodat zo nodig richting de AFM aangetoond kan worden dat de contraverzekeraar rechtstreeks aan de trust heeft uitgekeerd. [76]
De uitkering
Op 4 mei 2009 wordt bij de TD bank een bankrekening geopend met nummer [nummer] (hierna: [nummer] ) ten name van ‘ [naam 24] , [nummer] ’ en met een beginsaldo van $ 0,00. [77] Vanaf 5 mei 2009 vinden er overboekingen plaats naar deze rekening, met name vanaf bankrekening [nummer] (hierna: [nummer] ) van de TD bank op naam van ‘ [naam 24] , Attorney-trust-account 2’. Dat is een rekening waarop participanten hun inleg betaalden. [78] Op 26 januari 2010 is het saldo op rekening [nummer] $ 11.632.578,70. [79] Op 28 januari 2010 wordt vanaf deze rekening een bedrag van $ 10 miljoen opgenomen. [80]
Op 28 januari 2010 wordt er ook een bedrag van $ 10 miljoen gestort op bankrekening [nummer] (hierna: [nummer] ) bij de TD bank op naam van ‘ [naam 24] ESC ACCT, Attorney Trust Account 3’. Op 27 januari 2010 was het saldo op deze rekening $ 0,00. Tussen 1 en 16 februari 2010 en wordt in totaal netto $ 9.691.944 uitgekeerd aan participanten en per participant worden $ 35,- transactiekosten in rekening gebracht. [81] Daarnaast is één participatie afgekocht en overgenomen door Watershed, met een netto-uitkeringswaarde van $ 305.965,-. [82] De totale netto-uitkering bedraagt daarmee $ 9.997.909,-.
Op 23 december 2009 verstuurt [medeverdachte 1] een nieuwsbrief waarin melding wordt gemaakt van de aanstaande uitkering. Vermeld wordt dat voor de tweede keer in korte tijd klanten van [medeverdachte 1] een uitkering ontvangen van de contraverzekeraar. De participanten in LSF 1 zullen hun uitkering voor eind maart 2010 hebben ontvangen. In diezelfde nieuwsbrief wordt reclame gemaakt voor de op dat moment openstaande fondsen. [83]
Op 30 december 2009 heeft [verdachte] per e-mail contact met [medeverdachte 1] -medewerker [naam 26] over de ‘Vievestmentuitkering CLS 1’ [84] . [verdachte] ontvangt van [naam 26] informatie over de belangstelling van participanten om hun uitkering te herinvesteren. [85] Op 13 januari 2010 worden brieven verstuurd aan participanten waarin [medeverdachte 1] om gegevens vraagt om de uitkering van het LSF 1-fonds te laten plaatsvinden door trustee [naam 24] . In die brieven wordt vermeld dat
“uit het laatste contact met de herverzekeraar blijkt dat de uitkering medio februari 2010 zal plaatsvinden.” [86] [naam 26] maakt in een e-mailwisseling van 13 januari 2010 aan een adviseur al melding van deze brieven die naar de participanten verstuurd zullen worden. Verder blijkt uit die e-mailwisseling dat [medeverdachte 1] bezig is participanten te laten herinvesteren en dat daarover ook contact is met een adviseur. [87]
“uit het laatste contact met de herverzekeraar blijkt dat de uitkering medio februari 2010 zal plaatsvinden.” [86] [naam 26] maakt in een e-mailwisseling van 13 januari 2010 aan een adviseur al melding van deze brieven die naar de participanten verstuurd zullen worden. Verder blijkt uit die e-mailwisseling dat [medeverdachte 1] bezig is participanten te laten herinvesteren en dat daarover ook contact is met een adviseur. [87]
Vijftien participanten die een uitkering hebben ontvangen van de [naam 1] -polis hebben daarna opnieuw geïnvesteerd. In totaal hebben zij voor $ 3.432.060,- geïnvesteerd. [88]
Tussenconclusie [naam 1] -oplossing
In februari 2010 hebben Vievestment-participanten een uitkering ontvangen op de [naam 1] -polis. Naar de participanten toe wordt gecommuniceerd dat de uitkering is gedaan door de contraverzekeraar. Ook in een nieuwsbrief van [medeverdachte 1] wordt vermeld dat de uitkering door de contraverzekeraar is gedaan. Vanuit [medeverdachte 1] is geprobeerd om participanten, die een uitkering ontvingen, te laten herinvesteren. Een deel van de participanten heeft dat ook gedaan.
De werkelijkheid is echter anders dan door [medeverdachte 1] is voorgespiegeld. [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 2] hebben met [naam president] afgesproken dat PCI de [naam 1] -polis niet hoefde uit te betalen, maar dat [medeverdachte 1] die uitkering voor haar rekening zou nemen. De uitbetaling is ook daadwerkelijk gedaan met gelden die door [medeverdachte 1] /Watershed zijn verkregen met het verkopen van participaties in nieuwe fondsen.
Noodzakelijkerwijs wordt de door de verdachten gecreëerde valse voorstelling van zaken bekend bij de participanten die een uitkering ontvangen. Daarmee kan vanaf 1 februari 2009 (de datum van de [naam 1] -mail) vastgesteld worden dat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] bereid zijn om participanten (potentiële herinvesteerders) willens en wetens, en dus opzettelijk, voor te liegen over een uitkering door de contraverzekeraar. Weliswaar zegt het meewerken van PCI aan deze constructie niet zozeer iets over haar solvabiliteit, maar het vormt op zijn minst een duidelijke aanwijzing over haar betrouwbaarheid in algemene zin. De voornaamste reden, dat hier het beeld voor de rechtbank kantelt, is evenwel dat hier blijkt dat verdachten er alles aan willen doen om de geloofwaardigheid van hun product naar buiten toe omhoog te houden. Blijkbaar was het in stand houden van de façade van een investeringsproduct met een betrouwbare en solvabele contraverzekeraar voor de verdachten belangrijker dan dat de waarheid werd verteld aan de participanten.
[naam 2] -uitkering
Nog voordat de [naam 1] -polis daadwerkelijk wordt uitgekeerd door [medeverdachte 1] /Watershed, is er een andere polis die tot uitkering moet komen: de [naam 2] -polis (LSF V), ook een ‘geadopteerde’ Vievestment-polis. Al in de Vievestment-tijd werd er bij PCI een contraverzekering afgesloten, voor het geval de verzekerde op 28 juni 2009 nog niet was overleden. De waarde van de verzekering was $ 4.000.000,- en de premie voor de contraverzekering bedroeg $ 240.000,-. [89]
Op 31 juli 2009 mailt [naam 27] , een medewerker van [naam 24] , naar [naam president] dat ze een rekening voor hem hebben geopend onder de naam ‘ Premium Reinsurance Reserve ’ en dat een bedrag van $ 1.200.000,- daar naartoe is overgemaakt. [90] Het bankrekeningnummer is [nummer] (hierna: [nummer] ). [91] Het saldo op deze rekening was op 30 juli 2009 $ 0,00 en op 31 juli 2009 wordt $ 1.200.000,- overgemaakt vanaf bankrekening [nummer] (hierna: [nummer] ) onder vermelding van ‘xfer from disbursement acct’. [nummer] staat op naam van [naam 24] , Attorney trust account. [92] Dit is een bankrekening waarop participanten hun inleg overmaken. [93] Op 15 september 2009 wordt van [nummer] $ 2.800.000,- overgemaakt naar [nummer] , waarna het saldo op deze rekening $ 4.000.000,- bedraagt. Op 17 september 2009 wordt $ 4.000.000,- overgemaakt met als omschrijving ‘
atm debit wire transfer [nummer] ’. [94]
atm debit wire transfer [nummer] ’. [94]
Door notaris [naam notaris] is een melding gedaan van veertien ongebruikelijke transacties (‘MOT-meldingen’), omdat de herkomst van de gelden niet te controleren is. Die meldingen hebben betrekking op de uitkering van een levensverzekeraar of contraverzekeraar, in verband met investeringen via Vievestment (van wie de activiteiten door [medeverdachte 1] zijn overgenomen). De gelden zijn niet rechtstreeks afkomstig van een levensverzekeraar of contraverzekeraar, maar van een onbekende Amerikaanse trust. In totaal gaat het om een bedrag van $ 3.839.551,- en de betalingen vonden plaats in de periode van 25 september tot en met 12 oktober 2009. [95] Elk van de veertien meldingen heeft betrekking op één van de participanten in het [naam 2] -fonds. Ten aanzien van één participant ( [naam 29] , uitkeringsbedrag $ 160.000,-) is geen MOT-melding gedaan. Uit e‑mailcorrespondentie blijkt dat het geld van deze uitkering bij de notaris in bewaring bleef. [96]
Op 21 september 2009 stuurt [naam 26] een e-mail aan leden van de Regio Managers vergadering, met als bijlage de notulen van de vergadering van 18 september 2009. Uit die notulen volgt dat naar aanleiding van de uitkering in LSF V een persbericht zal worden gestuurd naar alle huidige klanten, naar 15.000 journalisten (internationaal) en naar eigen persrelaties en intermediairs. [97]
Op 29 september 2009 verstuurt [medeverdachte 1] per e-mail een persbericht van 28 september 2009 aan haar klanten en relaties. In dit persbericht wordt melding gemaakt van het feit dat voor het eerst in Europa een contraverzekeraar op een levensverzekeringspolis heeft uitgekeerd. [98] Op 30 september 2009 stuurt [verdachte] een Engelse en Spaanse vertaling van het bericht door naar [naam president] . [99]
Zeven van de participanten die naar aanleiding van de [naam 2] -polis een uitkering ontvangen, hebben daarna opnieuw geïnvesteerd. In totaal is door hen voor $ 2.617.041,- ingelegd. [100]
Na de onjuiste mededeling over deze uitkering door de contraverzekeraar, ontvangt [medeverdachte 1] voor het eerst op 29 september 2009 een nieuwe betaling door een participant. [101]
Tussenconclusie [naam 2] -uitkering
Uit de hiervoor beschreven gang van zaken leidt de rechtbank het volgende af. Het geld dat gebruikt is voor de uitkering van de [naam 2] -polis is volledig afkomstig van rekeningen waarop [medeverdachte 1] -participanten hun inleg storten. Uit de overboekingen blijkt niet dat daarmee openstaande rekeningen werden betaald aan PCI; in het bijzonder blijkt niet dat sprake is van openstaande premiebetalingen. Voor de rechtbank staat daarmee vast dat uitkering op de [naam 2] -polis formeel weliswaar niet uit naam van [medeverdachte 1] /Watershed wordt betaald, maar dat die uitkering feitelijk wel door hen - uit hun opbrengsten door de betalingen van participanten in nieuwe fondsen - wordt gefinancierd.
In het kader van de [naam 1] -polis heeft de rechtbank uiteengezet dat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] vanaf 1 februari 2009 het opzet hadden op het doen van onjuiste mededelingen aan participanten door te liegen over een uitkering van de contraverzekeraar. Met betrekking tot de [naam 2] -polis is sprake van een uitkering door [medeverdachte 1] /Watershed en communicatie vanuit [medeverdachte 1] dat de contraverzekeraar heeft uitgekeerd. Een deel van de participanten heeft na de uitkering opnieuw geïnvesteerd.
Uit deze feitelijke gang van zaken leidt de rechtbank het volgende af. [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] geven in het kader van de [naam 2] -polis vanaf 28 september 2009 (datum persbericht) uitvoering aan het bij hen reeds aanwezige opzet om onjuiste mededelingen te doen over contraverzekeraar PCI. Vanaf 29 september 2009 werden er nieuwe betalingen door participanten gedaan, die geacht worden mede te zijn gedaan onder invloed van deze onjuiste mededelingen.
Overige informatie in de periode van 1 januari 2009 tot 25 maart 2010
Naast de uitkeringen op de [naam 2] - en [naam 1] -polis wordt in deze periode door de verdachten ook onderzoek gedaan naar PCI en worden zij gewezen op informatie over PCI. Die informatie heeft enerzijds betrekking op PCI zelf en anderzijds op de herverzekeraars van PCI. Tot slot zijn er in deze periode relevante ontwikkelingen met betrekking tot de LOC’s die worden opgesteld.
PCI
Op 3 augustus 2009 stuurt [naam 30] een aantal documenten als bijlage in een e-mail naar [verdachte] . [102] [verdachte] stuurt die documenten dezelfde dag naar [medeverdachte 3] met de vraag of daar wat vervelends in staat. [verdachte] geeft daarbij aan dat het meeste voor hem wel bekend is en met [naam president] is besproken. [103] [verdachte] stuurt de documenten ook door naar [medeverdachte 2] . [104] Het gaat onder andere om een hiervoor al besproken C&D-order (D-0854), het bericht uit Californië uit 1992 (D-1784) en berichten over de fraude in Pakistan (D-2065). [105] Vermoedelijk wordt ook het al besproken bericht uit Florida meegestuurd (D-1785).
Op 29 september 2009 stuurt [verdachte] een e-mail naar [medeverdachte 2] met daarbij een internetpublicatie met betrekking tot SIS en vraagt [medeverdachte 2] het onderstreepte deel te lezen. [verdachte] merkt daarbij op:
Ik weet dat je er niet aan wil maar we moeten voor onszelf toch een en ander controleren”.In het onderstreepte gedeelte geeft de curator van SIS aan dat een gesprek is geweest met [naam president] . [naam president] zou geweigerd hebben de activa van PCI te bevestigen. [naam president] weigerde ook te bevestigen dat PCI de ten aanzien van SIS afgegeven polissen zou uitkeren. [naam president] stelde dat SIS de premies niet volledig had voldaan. De overtuiging van de curator was dat PCI zeer waarschijnlijk een afzetter (“a scam”) is, die naar het schijnt geen aanzienlijke activa heeft. [106] [verdachte] stuurt dit bericht ook door naar [naam president] en vraagt hem om een verklaring. Daarbij merkt [verdachte] op dat de reactie naar zijn hotmail-adres moet, en niet naar zijn [medeverdachte 1] -mailadres, omdat hij niet wil dat zijn personeel zich zorgen maakt. [107] [naam president] stuurt op 29 september 2009 een reactie waarin hij opmerkt dat geen enkele Amerikaanse autoriteit ooit iets tegen PCI heeft gehad, alleen tegen een voormalig partner van PCI, [naam voormalig partner] (D-1817(a)).
Ik weet dat je er niet aan wil maar we moeten voor onszelf toch een en ander controleren”.In het onderstreepte gedeelte geeft de curator van SIS aan dat een gesprek is geweest met [naam president] . [naam president] zou geweigerd hebben de activa van PCI te bevestigen. [naam president] weigerde ook te bevestigen dat PCI de ten aanzien van SIS afgegeven polissen zou uitkeren. [naam president] stelde dat SIS de premies niet volledig had voldaan. De overtuiging van de curator was dat PCI zeer waarschijnlijk een afzetter (“a scam”) is, die naar het schijnt geen aanzienlijke activa heeft. [106] [verdachte] stuurt dit bericht ook door naar [naam president] en vraagt hem om een verklaring. Daarbij merkt [verdachte] op dat de reactie naar zijn hotmail-adres moet, en niet naar zijn [medeverdachte 1] -mailadres, omdat hij niet wil dat zijn personeel zich zorgen maakt. [107] [naam president] stuurt op 29 september 2009 een reactie waarin hij opmerkt dat geen enkele Amerikaanse autoriteit ooit iets tegen PCI heeft gehad, alleen tegen een voormalig partner van PCI, [naam voormalig partner] (D-1817(a)).
Herverzekeraars van PCI
Op 16 november 2009 stuurt [medeverdachte 3] een e-mailbericht naar [naam president] (en in cc naar [verdachte] ). [medeverdachte 3] geeft aan dat hij samen met [verdachte] op 23 november 2009 een gesprek heeft met een participant, [naam 31] , die Allen & Overy een due diligence heeft laten uitvoeren. [medeverdachte 3] vraagt aan [naam president] of een Britse advocaat een schriftelijke verklaring kan opstellen waarin die advocaat verklaart dat hij de stukken heeft bestudeerd en kan bevestigen dat PCI haar risico’s werkelijk voor 80%-85% heeft herverzekerd bij zeer goed bekendstaande, grote herverzekeringsmaatschappijen. [108] Op 23 november 2009 e-mailt [naam president] aan [medeverdachte 3] (en in cc aan [verdachte] ). In dat e-mailbericht geeft hij aan dat herverzekeraars niet de cliënten, maar de verzekeraar beschermen en dat PCI tot op heden claims altijd op een ordelijke manier heeft afgehandeld. Volgens [naam president] zou het openbaar maken van de afspraken met herverzekeraars ook leiden tot hogere premiepercentages (D-2352(a)).
Op 4 december 2009 stuurt [medeverdachte 3] een e-mailbericht aan [naam president] (en in cc aan [verdachte] ). [medeverdachte 3] geeft daarin aan dat [medeverdachte 1] verifieerbare documenten van PCI nodig heeft om vragen van de AFM voldoende te kunnen beantwoorden. [109] In aanvulling op deze mail stuurt [medeverdachte 3] op 4 december 2009 nog een e-mailbericht naar [verdachte] (en [naam 35] en [naam 22] ). [medeverdachte 3] schrijft daarin:
“
[medeverdachte 1] heeft er vanaf het begin af aan voor gekozen om de herverzekeraar niet openbaar te maken. De echte daadwerkelijke reden daarachter is eenvoudig. Jullie verwachten dan helemaal niets te verkopen aan participanten. De aanname daarbij is dat potentiële investeerders een slecht gevoel bij een herverzekeraar met een admnistratie in Costa Rica zouden hebben. Die commerciële keuze wekt wantrouwen!”
[medeverdachte 1] heeft er vanaf het begin af aan voor gekozen om de herverzekeraar niet openbaar te maken. De echte daadwerkelijke reden daarachter is eenvoudig. Jullie verwachten dan helemaal niets te verkopen aan participanten. De aanname daarbij is dat potentiële investeerders een slecht gevoel bij een herverzekeraar met een admnistratie in Costa Rica zouden hebben. Die commerciële keuze wekt wantrouwen!”
Verder geeft [medeverdachte 3] aan dat de bal bij PCI ligt en dat zij met gegevens over de brug moeten komen. Hij en [naam 22] geven [medeverdachte 1] in overweging om met PCI te stoppen als zij niet over de brug komen. Tot slot merkt [medeverdachte 3] op dat zijn kantoor al lange tijd geen LOC meer heeft gemaakt en dat zij dat voorlopig opschorten, in elk geval totdat PCI de benodigde informatie heeft aangeleverd. [110]
Op 7 december 2009 stuurt [naam 32] , medewerker van PCI, een e-mailbericht aan [naam 22] en in cc aan onder andere [verdachte] , [medeverdachte 3] en [medeverdachte 2] (D-2360(a)). [naam 32] legt uit dat PCI bij voorkeur claims uit eigen middelen betaalt, omdat zij in de toekomst een hogere premie moet betalen voor herverzekeringen, wanneer zij een herverzekeraar aanspreekt. Hij wijst er ook op dat het een voorwaarde van de herverzekeraars is dat sprake is van geheimhouding. Bij deze e-mail zijn ook bijlagen gevoegd, waaronder een eerder besproken brief van [naam 18] (D-2400(a)) en een balans van PCI waarin is opgenomen dat PCI op 30 september 2008 $ 186.924.029,- aan assets had.
In december heeft [naam 22] bij [naam 33] en [naam 34] navraag gedaan over de herverzekering van PCI. In een ongedateerd bericht schrijft [naam 34] dat zijn bedrijf [naam bedrijf] . herverzekeringsbescherming regelt voor PCI met betrekking tot
seniorlevensverzekeringen. Op 8 december 2009 stuurt [naam 22] in een reactie daarop een e-mailbericht aan [naam 34] (en in cc aan [verdachte] en [medeverdachte 3] ). Daarin vraagt [naam 22] of [naam 34] documenten kan sturen over contacten met herverzekeraars en of [naam 34] schriftelijke bevestigingen/contracten kan sturen waarin staat vermeld dat de risico’s van PCI voor PCI zijn herverzekerd en gedekt. [naam 34] antwoordt diezelfde dag aan [naam 22] dat [naam bedrijf] de herverzekering van PCI afhandelt en dat [naam 34] niet bereid is directe toegangsinformatie te geven over het feit wie de herverzekeraars zijn. [111]
seniorlevensverzekeringen. Op 8 december 2009 stuurt [naam 22] in een reactie daarop een e-mailbericht aan [naam 34] (en in cc aan [verdachte] en [medeverdachte 3] ). Daarin vraagt [naam 22] of [naam 34] documenten kan sturen over contacten met herverzekeraars en of [naam 34] schriftelijke bevestigingen/contracten kan sturen waarin staat vermeld dat de risico’s van PCI voor PCI zijn herverzekerd en gedekt. [naam 34] antwoordt diezelfde dag aan [naam 22] dat [naam bedrijf] de herverzekering van PCI afhandelt en dat [naam 34] niet bereid is directe toegangsinformatie te geven over het feit wie de herverzekeraars zijn. [111]
In reactie op het bericht van 8 december 2009 stelt [naam 22] aan [naam 34] de vraag of via zijn bedrijf een polis of een pool van polissen is verzekerd bij of geaccepteerd door een verzekeringsmaatschappij en als sprake is van een herverzekering of die ziet op de nominale waarde van de polis of alleen op de premiebetaling door PCI. Daarna krijgt [naam 22] geen contact meer met [naam 34] en daarom stuurt hij deze vragen op 10 december 2009 door naar [naam bedrijf] . Na een e-mailwisseling blijkt op 15 december 2009 dat sprake was van een misverstand. [naam bedrijf] geeft dan aan dat zij gevraagd zijn om te kijken naar nieuwe herverzekeringscapaciteit voor PCI en dat zij niet door PCI zijn ingeschakeld voor oude risico’s die zij wellicht voor de klant van [naam 22] hebben geaccepteerd. [naam 22] stuurt dit antwoord vervolgens door naar [medeverdachte 3] met de begeleidende tekst:
“Idem. Geen info meer. [naam bedrijf] is dus niet betrokken geweest in het verleden voor dit soort contracten. Dood spoor.” [112]
“Idem. Geen info meer. [naam bedrijf] is dus niet betrokken geweest in het verleden voor dit soort contracten. Dood spoor.” [112]
LOC’s
In 2009 zijn door [medeverdachte 3] verschillende LOC’s opgesteld, waarin vermeld staat dat de contraverzekeraar haar verplichtingen heeft herverzekerd bij met naam genoemde herverzekeraars. [113] Hiervoor is al gewezen op e-mailbericht D-2218 waarin [medeverdachte 3] aangeeft het opstellen van LOC’s voorlopig op te schorten. Op 8 februari 2010 stelt [medeverdachte 3] nog een laatste LOC op. [114] In deze LOC is
nietopgenomen dat de contraverzekeraar haar risico’s heeft herverzekerd. Na deze laatste LOC worden de LOC’s niet meer opgesteld door [medeverdachte 3] , maar door [naam 22] , te beginnen met de LOC van 25 maart 2010 (D-2217).
nietopgenomen dat de contraverzekeraar haar risico’s heeft herverzekerd. Na deze laatste LOC worden de LOC’s niet meer opgesteld door [medeverdachte 3] , maar door [naam 22] , te beginnen met de LOC van 25 maart 2010 (D-2217).
De balans aan het einde van periode 3
Begin 2009 kiezen de verdachten ervoor om een valse voorstelling van zaken te gaan geven met betrekking tot de uitkering van de [naam 1] -polis. Deze lijn wordt doorgezet bij de uitkering van de [naam 2] -polis.
In de loop van 2009 krijgen [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] (opnieuw) de bestaande negatieve publiciteit onder ogen met betrekking tot PCI. Eind 2009 wordt navraag gedaan naar de herverzekeringen van PCI, maar dit leidt niet tot bevestiging van het bestaan van die verzekeringen. Tegenover deze ‘red flags’ zijn nauwelijks gunstige, nieuwe omstandigheden ten aanzien van PCI bekend geworden. Ondertussen wordt vanuit [medeverdachte 1] gecommuniceerd dat de contraverzekeraar meermalen heeft uitgekeerd en mede naar aanleiding van die ‘uitkeringen’ worden nieuwe participaties afgesloten.
De gedragingen van de verdachten met betrekking tot de [naam 1] - en [naam 2] -polis maken dat vanaf 1 februari 2009 ten aanzien van [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] opzet op het misleiden van participanten kan worden aangenomen. Vanaf 28 september 2009 wordt daadwerkelijk met dat opzet naar buiten toe opgetreden. Dat handelen leidde ertoe dat vanaf 29 september 2009 een geldstroom op gang kwam die (deels) uit die misleiding voortvloeide.
Verdachten hebben willens en wetens onjuiste mededelingen gedaan over de uitkeringen door PCI, zodat sprake is van vol opzet. Voor wat betreft de onjuiste mededelingen over de solvabiliteit en betrouwbaarheid van PCI geldt dat verdachten zich al lange tijd bewust waren van de aanmerkelijke kans, dat deze mededelingen onjuist waren. Zij leken dit echter steeds niet te willen en kunnen aanvaarden. Vanaf het doen van de onjuiste mededelingen over de uitkeringen zijn verdachten deze kans echter ook gaan aanvaarden. Blijkbaar was alles geoorloofd om de illusie van een goed investeringsproduct in stand te houden.
Met betrekking tot [medeverdachte 3] valt op dat zijn betrokkenheid gaandeweg deze periode minder wordt. Ten tijde van de [naam 1] -mail blijkt van zijn volledige betrokkenheid, in december 2009 verricht naast [medeverdachte 3] ook [naam 22] duidelijk werkzaamheden. Vanaf 25 maart 2010 komt ook het opstellen van LOC’s bij [naam 22] te liggen. Die terugtrekkende beweging van [medeverdachte 3] is een contra-indicatie dat [medeverdachte 3] nog aanvaardt dat met zijn handelen potentiële participanten worden misleid. De rechtbank verwijst in dit verband naar hetgeen in 5.2.3.3 over het partnership van verdachten wordt overwogen. Dat leidt tot de conclusie dat vanaf 25 maart 2010 ten aanzien van [medeverdachte 3] die aanvaarding niet meer vastgesteld kan worden.
5.2.2.4 Periode 4: van 25 maart 2010 (eerste LOC [naam 22] ) tot 27 september 2011 (einde van de ten laste gelegde periode.)
Op 15 april 2010 verstuurt de AFM een brief waarin zij aankondigt van plan te zijn om aan [medeverdachte 1] een last onder dwangsom op te leggen. Die last komt voort uit een onderzoek op grond van de Wet handhaving consumentenbescherming. Op basis van die last wordt [medeverdachte 1] onder andere verplicht om de identiteit van de contraverzekeraar openbaar te maken. [115]
De afwikkeling van dit AFM-dossier wordt niet door het advocatenkantoor van [medeverdachte 3] en [naam 22] gedaan, maar wordt door een ander advocatenkantoor overgenomen. Dat kantoor laat dit op 3 mei 2010 aan de AFM weten (Theop_0038). Op 3 juni 2010 stuurt [medeverdachte 1] een brief (D-2252) naar de participanten waarin wordt verteld dat PCI de contraverzekeraar is en deze brief is op 4 juni 2010 op de website geplaatst (D-0688).
In juni 2010 zijn er verschillende contacten met betrekking tot de herverzekeraars van PCI. Op 9 juni 2010 stuurt [naam 22] een bericht door naar [verdachte] . [naam 22] heeft bij Munich RE navraag gedaan of zij zakelijk contact hebben met PCI, maar daar wil Munich RE alleen op ingaan als een getekende openbaarmakingsverklaring (‘disclosure statement’) wordt verstrekt door PCI. Van [verdachte] mag die informatie niet gedeeld worden met [naam 35] of [naam 36] . [116]
Op 11 juni 2010 stuurt [naam 18] een verklaring naar [naam 22] . Daarin verklaart [naam 18] op grond van de controle van de jaarrekening van PCI dat PCI in de periode van 1 oktober 2008 tot 30 september 2009 betalingen heeft gedaan aan verschillende herverzekeringsmaatschappijen ter dekking van herverzekeringsovereenkomsten. [naam 18] verklaart verder dat PCI haar herverzekeringsdekking vanaf mei 2010 heeft verhoogd via [naam bedrijf] ., aangeduid als een ‘Lloyd’s broker’ (D-2407(a)). [naam president] stuurt die brief op 11 juni 2010 naar [medeverdachte 2] en [verdachte] (D-2414(a)).
Op 17 juni 2010 e-mailt [naam president] aan [naam 22] , [medeverdachte 3] en [verdachte] dat [naam bedrijf] per brief wil herbevestigen dat PCI een herverzekeringsprogramma heeft voor maximaal $ 1 miljard met betrekking tot levensverzekeringspolissen, waarbij de dekking 80 tot 85% van de nominale waarde is. [naam president] licht toe dat dit nieuwe herverzekeringsprogramma alle eerdere herverzekeringscontracten herziet en verbetert. [117]
Op 22 juni 2010 mailt [naam president] een brief van [naam bedrijf] naar [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] . In die brief geeft [naam bedrijf] aan dat er een facultatieve herverzekeringsovereenkomst is met PCI. [naam bedrijf] geeft aan dat herverzekeraars bereid zijn om substantiële portefeuilles met ‘senior life settlement business’ te accepteren. [118] Op 28 juni 2010 ontvangt [naam 22] een e-mailbericht van [naam bedrijf] waarin hij bevestigt dat er voor PCI een herverzekering is gesloten (tot maximaal 100%) bij Colonial Life. [naam bedrijf] merkt daarbij op dat Colonial Life wordt ondersteund door de centrale bank van Trinidad & Tobago en daardoor afhankelijk is van en onderworpen is aan hun overheidsrating (“
sovereign rating”). [119] Het dossier bevat ook een
Facultative Reinsurance Treatytussen AAUG en PCI van 6 augustus 2010. [120] Op 1 december 2010 stuurt AAUG aan [naam bedrijf] een brief dat deze overeenkomst wordt opgezegd, omdat er geen polissen zijn ingediend en dat er geen risico is vastgelegd. [121] Op 9 en 10 december 2010 worden door [naam 22] en [medeverdachte 2] e-mailberichten gestuurd aan [naam president] met het verzoek om te bevestigen dat PCI momenteel op zoek is naar een nieuwe herverzekeringsovereenkomst. [122]
sovereign rating”). [119] Het dossier bevat ook een
Facultative Reinsurance Treatytussen AAUG en PCI van 6 augustus 2010. [120] Op 1 december 2010 stuurt AAUG aan [naam bedrijf] een brief dat deze overeenkomst wordt opgezegd, omdat er geen polissen zijn ingediend en dat er geen risico is vastgelegd. [121] Op 9 en 10 december 2010 worden door [naam 22] en [medeverdachte 2] e-mailberichten gestuurd aan [naam president] met het verzoek om te bevestigen dat PCI momenteel op zoek is naar een nieuwe herverzekeringsovereenkomst. [122]
Op 18 januari 2011 wordt [naam president] aangehouden en op 19 januari 2011 wordt [naam 18] aangehouden. De FBI maakt deze aanhoudingen bekend in een persbericht van 19 januari 2011 (D-0802). Ná 19 januari 2011 zijn geen nieuwe participaties meer betaald (D-2317, pag. 26). Wel zijn nadien nog betalingen binnengekomen die betrekking op reeds eerder afgesloten participaties, zoals jaarpremies. [123]
De balans aan het einde van periode 4
In 2010 wordt nader onderzoek gedaan naar de herverzekeraars van PCI. PCI lijkt een nieuwe herverzekering afgesloten te hebben, maar het blijkt dat het gaat om een soort raamovereenkomst waar geen gebruik van is gemaakt door daadwerkelijke polissen aan te brengen. De nieuwe informatie laat de aanmerkelijke kans in stand dat ook de mededelingen vanuit [medeverdachte 1] over de solvabiliteit en betrouwbaarheid van PCI onjuist zijn.
De beschikbaar gekomen informatie geeft tot aan de aanhouding van [naam president] en [naam 18] geen nieuwe inzichten in de aanvaarding van deze aanmerkelijke kans door [verdachte] en [medeverdachte 2] . Na het bekend worden van die aanhoudingen zijn er vanuit [medeverdachte 1] geen nieuwe participaties meer uitgegeven. Wel worden in die periode nog betalingen gedaan die voortvloeien uit eerder afgesloten participaties.
Voor de rechtbank staat vast dat [verdachte] en [medeverdachte 2] in deze periode de aanmerkelijke kans zijn blijven aanvaarden. Dat [medeverdachte 3] die aanmerkelijk kans tijdens deze vierde periode (opnieuw) heeft aanvaard, is niet komen vast te staan.
5.2.3.
De beoordeling van de ten laste gelegde feiten
Hiervoor is de rechtbank uitgebreid ingegaan op het kernelement van de [medeverdachte 1] -producten, en daarmee van deze strafzaak: de contraverzekering bij PCI. Nu komt de rechtbank toe aan de concrete beoordeling van de ten laste gelegde strafbare feiten en het beantwoorden van de vraag in hoeverre deze feiten bewezen kunnen worden.
5.2.3.1. Feit 1: het gebruik maken van valse geschriften
Verdachte wordt van dit feit vrijgesproken. Daarvoor is het volgende van belang.
Op de tenlastelegging staan verschillende geschriften die vals zouden zijn. Het gaat om vijf participatieovereenkomsten (onder 1a-e), drie aanvullingen op participatieovereenkomsten (addenda, onder 2a-c), een brochure (prospectus, onder 3) en een folder (leaflet, onder 4).
De geschriften onder 1a-d zouden vals zijn, omdat daarin is opgenomen dat een fonds het economisch eigendom heeft van een levensverzekering en een contraverzekering. Naar aanleiding van een handhavingstraject door de AFM heeft [medeverdachte 1] de door haar gebruikte geschriften aangepast. Die aangepaste geschriften (1e, 2a-c en 4) zouden vals zijn, omdat daarin is opgenomen dat de participanten samen economisch eigenaar zijn van een levensverzekering. Ook zou in de geschriften 1e, 2a-c en 4 in strijd met de waarheid zijn opgenomen dat de participanten en de hoogte van hun uitkeringen zijn bijgeschreven op een bepaalde bijlage (Exhibit II) bij de trustaktes.
Deze onderdelen zijn niet aan te merken als ‘vals’. De participanten hadden weliswaar niet het juridisch eigendom van de verzekeringen, maar waren wel de begunstigden van de uitkeringen, en dus de economisch eigenaren. De verschillende fondsen werden gevormd door de participanten gezamenlijk. Omdat iedere participant voor zijn aandeel economisch eigenaar was van de verzekeringen, lag het totale economisch eigendom bij het fonds, te weten de gezamenlijke participanten. Uit het dossier blijkt verder dat de Exhibits II daadwerkelijk werden ingevuld, en dat dit de taak was van de trustee [naam 24] (bijvoorbeeld Theop00_54). Dat hierin bij de uitvoering mogelijk weleens iets misging, betekent niet dat deze geschriften daarom vals zijn.
De brochure (geschrift 3) zou vals zijn, omdat daarin is opgenomen dat – kort gezegd – het langleven-risico was contraverzekerd. Ook de LOC van [medeverdachte 3] , die onderdeel uitmaakt van de brochure, zou vals zijn. In die LOC staat vermeld dat [medeverdachte 3] een juridische evaluatie heeft verricht en daarbij het een en ander heeft vastgesteld. De vaststellingen van [medeverdachte 3] , dat de contraverzekeraar een volledige contraverzekering biedt en dat de contraverzekeraar haar verplichtingen voor 80% heeft herverzekerd bij in de LOC bij naam genoemde bedrijven, zouden volgens de tenlastelegging vals zijn.
Ook deze onderdelen zijn wat de rechtbank betreft niet aan te merken als ‘vals’. Uit het dossier blijkt dat er op papier contraverzekeringen zijn afgesloten en dat die verzekeringen op papier een volledige dekking gaven. Uit het dossier blijkt ook dat [medeverdachte 3] beschikte over een geschrift (D-2398) waaruit afgeleid kon worden, en op basis waarvan [medeverdachte 3] dus kon ‘vaststellen’, dat de contraverzekering haar verplichtingen voor 80 tot 85% had herverzekerd bij de in de LOC genoemde bedrijven. Dat later is gebleken dat de contraverzekeringspolissen van PCI waardeloos waren en dat PCI zijn verplichtingen in het geheel niet had herverzekerd – en dat dit bij beter onderzoek wellicht aan het licht was gekomen – maakt daarbij niet uit. Het gaat er namelijk om wat ten tijde van het opmaken van de brochure en LOC bekend was of vastgesteld kon worden.
De conclusie is dat geen sprake is van valse geschriften, zodat ook niet bewezen kan worden dat verdachte gebruik heeft gemaakt van valse geschriften. Het maakt gelet hierop niet meer uit of voldaan is aan het vereiste, dat de geschriften in de tenlastelegging een ‘bewijsbestemming’ hebben. De vragen die door de verdediging op dit punt zijn opgeworpen, hoeven daarom verder niet besproken te worden.
5.2.3.2. Feit 2A: oplichting
Voor oplichting is in deze zaak vereist dat participanten door een of meer oplichtingsmiddelen zijn bewogen tot de afgifte van geld. Daarvan is sprake als voldoende aannemelijk is dat de participant is overgegaan tot het afgeven van zijn geld mede onder invloed van de door het desbetreffende oplichtingsmiddel in het leven geroepen onjuiste voorstelling van zaken. [124] Ook moet vast staan dat verdachte het opzet had op het gebruik maken van die oplichtingsmiddelen.
De tien oplichtingsmiddelen die in de tenlastelegging zijn opgenomen zijn onderverdeeld in vier categorieën:
het eigendom van de overlijdensrisicoverzekering en de contraverzekering;
de veiligheid van de in te leggen/ingelegde gelden;
de betrouwbaarheid van de contraverzekeraar;
het onderzoek van het product door een advocaat.
De betrouwbaarheid van de contraverzekeraar
Hiervoor in paragraaf 5.2.1 heeft de rechtbank aangegeven dat de contraverzekering het cruciale onderdeel is van de [medeverdachte 1] -producten. Door de contraverzekering was sprake van een beperkte looptijd en een gegarandeerd (minimum)rendement. Het is daarmee evident dat
alleparticipanten moeten worden geacht in elk geval mede onder invloed van dit kernelement van het product te zijn overgegaan tot het aanschaffen van hun participaties.
alleparticipanten moeten worden geacht in elk geval mede onder invloed van dit kernelement van het product te zijn overgegaan tot het aanschaffen van hun participaties.
Ten behoeve van de [medeverdachte 1] -producten zijn er contraverzekeringspolissen afgesloten bij PCI. Het probleem is dat PCI niet betrouwbaar en niet solvabel is gebleken.
Zo zijn de opgemaakte jaarrekeningen en de verklaringen daarover van de registeraccountant [naam 18] vals. Hij heeft bij de rechter-commissaris verklaard dat de financiële stukken die hij maakte, gebaseerd waren op stukken uit het verleden, maar dat hij nooit heeft gecontroleerd hoe de werkelijke situatie was. De instructie die [naam president] gaf was dat hij de getallen consistent moest houden met de cijfers uit voorgaande jaren. Alleen voor het eerste jaar (1996 of 1997) heeft hij gegevens ontvangen. [125]
De mededelingen vanuit PCI, dat zij haar risico’s bij met naam genoemde verzekeraars had herverzekerd, blijken eveneens onjuist te zijn. Na onderzoek bij de verzekeraars, die door [naam 17] van PCI in de brief van 23 maart 2007 worden genoemd, blijkt dat bij geen van die verzekeraars kan worden vastgesteld dat zij herverzekeringscontracten hebben afgesloten voor PCI. [126]
Uit de hiervoor in paragraaf 5.2.2.3 besproken [naam 1] - en [naam 2] -uitkeringen blijkt dat de uitkeringen die door [medeverdachte 1] aan PCI worden toegeschreven, in feite door [medeverdachte 1] /Watershed zelf zijn verricht. Ook PCI werkte mee aan het in stand houden van deze schijn door in november 2010 op haar website te melden dat in twee jaar tijd tot $ 14 miljoen is uitgekeerd ten behoeve van [medeverdachte 1] /Watershed. [127]
De conclusie is dat [medeverdachte 1] mededelingen heeft gedaan die feitelijk onjuist waren, namelijk – zakelijk weergegeven – dat:
i. sprake was van contraverzekering bij een betrouwbare en solvabele contraverzekeraar;
ii. de contraverzekeraar haar risico’s voor 80 tot 85% had herverzekerd; en
iii. de contraverzekeraar reeds een of meermalen tot uitkering is overgegaan.
Naar het oordeel van de rechtbank maken de onder i en ii vermelde onjuistheden onderdeel uit van het kernelement van de [medeverdachte 1] -producten: de gegarandeerde uitkering binnen een beperkte looptijd. Zoals al is aangegeven, is evident dat alle participanten mede onder invloed van deze onjuistheden zijn gaan participeren.
Met betrekking tot de onder iii vermelde onjuistheid is van belang dat met die uitkeringen de schijn wordt gewekt dat het kernelement van het product - namelijk dat het gebruik van een contraverzekeraar werkt – zijn waarde bewezen zou hebben.
[verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] waren zich vóór het doen van de onder iii genoemde onjuiste mededelingen ook al bewust van het risico dat zij de (potentiële) participanten over hun contraverzekeraar voorlogen, maar uit hun gedragingen valt niet af te leiden dat ze dat risico ook daadwerkelijk aanvaardden. Vanaf het moment dat verdachten met volle opzet leugens over uitkeringen zijn gaan verspreiden, om zo het beeld van een solvabele en betrouwbare contraverzekeraar in stand te houden, hebben verdachten naar het oordeel van de rechtbank de aanmerkelijke kans dat de uitlatingen over betrouwbaarheid, solvabiliteit en herverzekering onjuist waren, wel ten volle aanvaard. In de paragrafen 5.2.2.3 en 5.2.2.4. heeft de rechtbank geoordeeld dat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] vanaf 28 september 2009 uitvoering zijn gaan geven aan hun bereidheid te liegen. Vanaf die datum zijn door hen de onjuiste mededelingen onder i, ii en iii dus opzettelijk gedaan. In de paragrafen 5.2.2.3 en 5.2.2.4 heeft de rechtbank uiteengezet dat dit opzet bij [medeverdachte 3] aanwezig was tot en met 24 maart 2010 en dat bij [verdachte] en [medeverdachte 2] dit opzet ook na die tijd nog aanwezig was.
Er zijn drie groepen participanten van wie kan worden vastgesteld dat zij mede onder invloed van onjuiste mededelingen zijn gaan investeren. Het gaat om herinvesteerders naar aanleiding van een ontvangen uitkering, om investeerders naar aanleiding van publiciteit/mededelingen over een eerdere uitkering en om de overige investeerders vanaf 28 september 2009.
Herinvesteerders
De eerste groep betreft participanten die na een ontvangen uitkering opnieuw hebben geïnvesteerd in een product met een contraverzekering als kernelement. Doordat zij rechtstreeks te maken hebben met deze schijnuitbetaling, is de invloed van deze onjuiste mededelingen ten aanzien van deze groep evident.
Deze invloed wordt ook bevestigd door de verklaringen van herinvesteerders. Zo verklaart participant [naam 37] dat hij in het BGIF-product heeft geïnvesteerd met het geld dat hij ontving met de [naam 2] -uitkering. Hij stapte in omdat het product de inleg gegarandeerd terugbetaalde op de einddatum. [128]
Een andere [naam 2] -herinvesteerder, [naam 38] , verklaarde het volgende. Hij kreeg keurig op tijd uitbetaald aan het einde van de looptijd, niet omdat de verzekerde was overleden. [naam 38] leidt daaruit af dat er dus een contraverzekeraar was. In juni 2009 berichtte [medeverdachte 1] aan [naam 38] dat zijn geld eraan kwam en attendeerde hem op de mogelijkheid om opnieuw te investeren. Na ontvangst van het geld werd hij door [naam 30] gebeld met de vraag of hij wilde herinvesteren. [naam 38] heeft geherinvesteerd in verband met de aanwezigheid van een contraverzekeraar; dat is de garantie dat de afgesproken looptijd eindigt met de uitkering van de polis. Ten tijde van de [medeverdachte 1] -periode heeft [naam 38] het meer gehad over andere risico’s, dan de contraverzekeraar, want hij had immers goede ervaringen opgedaan met de investering in een Vievestment-polis. [129]
Een derde herinvesteerder, [naam 39] , ontving geld naar aanleiding van de [naam 1] -uitkering. Een paar maanden voor de uitkering nam [naam 30] contact op. Die vertelde [naam 39] dat het geld eraan zou komen en vroeg wat hij ermee wilde doen. [naam 39] voelde er wel voor om nog een keer mee te doen. De zekerheid van het product bestond uit de uitkering van de contraverzekering. Zonder de garantie dat je binnen een bepaalde tijd je geld met hoog rendement terugontvangt, de zekerheid van de contraverzekering, was [naam 39] niet ingestapt. [130]
Ook [naam 40] ontving geld naar aanleiding van de [naam 1] -uitkering. Hij verklaarde dat het toegezegde bedrag was uitgekeerd en dat dit de reden was om opnieuw te investeren. [naam 40] investeerde omdat het rendement op de einddatum aantrekkelijk was en zijn eerdere investering netjes was uitbetaald. Een argument voor [naam 40] om te investeren was ook dat er een contraverzekering en een gegarandeerde kapitaaluitkering was. [131]
De laatste herinvesteerder die een verklaring heeft afgelegd is [naam 41] . Ook hij ontving zijn geld uit het [naam 1] -fonds. Kort daarvoor werd hij door [verdachte] gebeld die hem vertelde, dat het geld eraan kwam en dat hij dolgraag wilde dat [naam 41] opnieuw zou investeren; in een [medeverdachte 1] -fonds. [naam 41] vond het geweldig dat hij de uitkering zou ontvangen: “
want je bent en blijft natuurlijk altijd wat huiverig of de uitkering wel echt komt. Eerst zien dan geloven.” Door de uitkering was [naam 41] zeer enthousiast en wilde hij graag weer investeren. Hij dacht ‘de kip met de gouden eieren’ gevonden te hebben. Dat [medeverdachte 1] werkte met een contraverzekering, was voor [naam 41] reden om in te stappen. De herverzekering van de contraverzekering is iets wat [naam 41] ook meenam in zijn overweging. [132]
want je bent en blijft natuurlijk altijd wat huiverig of de uitkering wel echt komt. Eerst zien dan geloven.” Door de uitkering was [naam 41] zeer enthousiast en wilde hij graag weer investeren. Hij dacht ‘de kip met de gouden eieren’ gevonden te hebben. Dat [medeverdachte 1] werkte met een contraverzekering, was voor [naam 41] reden om in te stappen. De herverzekering van de contraverzekering is iets wat [naam 41] ook meenam in zijn overweging. [132]
Investeerders naar aanleiding van publiciteit/mededelingen over een uitkering
De tweede groep betreft de participanten die naar aanleiding van publicaties of mededelingen over deze uitkeringen hebben ingelegd. Niet vastgesteld kan worden dat dit voor elke investeerder geldt die na 28 september 2009 is ingestapt. In het bijzonder omdat niet vastgesteld kan worden dat elke investeerder van na die datum bekend was met de eerdere uitkeringen. Wel kan vastgesteld worden dat een deel van de participanten van na 28 september 2009 in elk geval mede onder invloed van publiciteit of mededelingen over de eerdere uitkeringen is bewogen tot afgifte van hun inleg.
Dit blijkt bijvoorbeeld uit een overzicht van de FIOD. Zij hebben gegevens over ingelegde gelden per maand gecombineerd met gegevens over de publiciteit van/over [medeverdachte 1] en PCI. Uit dit overzicht blijkt dat na de publiciteit rond de [naam 2] -uitkering (eind september 2009) de inleg in oktober 2009 zeer fors stijgt (van ruim $ 3,8 miljoen naar ruim $ 10,8 miljoen per maand). Na de publiciteit (eind december 2009) en de uitkering van de [naam 1] -polis (februari 2010) stijgt de inleg per maand van ruim $ 9,3 miljoen (januari 2010) naar ruim $ 14,7 miljoen (april 2010). [133] De stijgingen zijn ook hoger dan de waarde van de herinvesteringen in die maanden door ontvangers van de betreffende uitkeringen. [134]
Dat participanten in de praktijk mede onder invloed van eerdere uitkeringen instapten, blijkt ook uit de verklaring van participant [naam 42] . Hij heeft volgens de database van [medeverdachte 1] op 26 november 2010 € 50.000,- betaald ten behoeve van zijn participatie (participatie 71) in BGIF 24. [135] Voorafgaand aan zijn investering heeft hij contact gehad met [naam 43] van [medeverdachte 1] . Hij verklaart over deze investering dat hij de contraverzekeraar belangrijk vond; dat was cruciaal in het product. Dat was de enige reden waarom hij was ingestapt, omdat daarmee de termijn op een veilige manier was gedekt. Er was een percentage van 8% en volgens het voorstel was het risicoloos. Het voornaamste punt was dat er een herverzekering bij zat. De contraverzekeraar (PCI) was een grote partij en het werkte gewoon in de praktijk: er waren ook uitbetalingen verricht, zelfs aan [medeverdachte 1] . Die eerdere uitkering was belangrijk voor [naam 42] , een extra knipje, omdat het aangaf dat het systeem werkte. [136]
Overige investeerders vanaf 28 september 2009
Niet alleen [naam 42] , maar ook andere participanten die bij naam genoemd worden in de tenlastelegging, hebben geïnvesteerd ná 28 september 2009. Zij worden geacht te hebben geïnvesteerd mede onder invloed van de onjuiste mededelingen dat sprake was van een contraverzekering bij een betrouwbare en solvabele contraverzekeraar, en dat die contraverzekeraar haar risico’s voor 80 tot 85% had herverzekerd. Met betrekking tot de investeringen vanaf 28 september 2009 blijkt het volgende uit het dossier met betrekking tot de in de tenlastelegging genoemde participanten.
Participant [naam 45] heeft volgens de database van [medeverdachte 1] op 6 januari 2010 € 75.000,- betaald ten behoeve van zijn participatie (participatie 2) in BGIF 15. [139]
Participant [naam 46] heeft volgens de database van [medeverdachte 1] op 11 januari 2011 € 81.750,- betaald ten behoeve van zijn participatie (participatie 29 sub 2) in CLSF XLIII. [140] [naam 46] verklaart daarnaast op 13 april 2011 € 4.160,- aan premie betaald te hebben. Uit de participatieovereenkomst van [naam 46] blijkt dat hij vóór 1 mei 2011 zijn eerste premiedeel van $ 6.000,- betaald moet hebben. [141]
Participant [naam 47] heeft vanaf 28 september 2009 in twee fondsen van [medeverdachte 1] geïnvesteerd. De eerste investering betreft participatie 32 van BGIF 12. Volgens de database van [medeverdachte 1] heeft [naam 47] ten behoeve van deze participatie op 9 november 2009 € 75.000,- betaald. De tweede investering betreft participatie 104 van BGIF 23. Volgens de database van [medeverdachte 1] heeft [naam 47] ten behoeve van deze participatie op 29 december 2010 € 75.000,- betaald. [142]
De overige oplichtingsmiddelen
Ten aanzien van de overige oplichtingsmiddelen in de tenlastelegging komt de rechtbank niet tot een bewezenverklaring.
Met betrekking tot het eigendom van de overlijdensrisicoverzekering en de contraverzekering (A) heeft de rechtbank in paragraaf 5.2.3.1 in het kader van feit 1 al overwogen dat de participanten daadwerkelijk het economisch eigendom hadden van die verzekeringen. Van misleiding was daarom geen sprake.
Met betrekking tot de veiligheid van de gelden (B) is van belang dat het grootste deel van de inleggelden, nadat zij door de participanten waren overgemaakt, aan [medeverdachte 1] /Watershed toekwamen. Dit is een punt dat in de bevindingen van de FIOD en in de stellingname van de benadeelde partijen nogal eens gemist is, omdat daarin steeds is aangegeven dat de inleg van de participanten op de rekeningen in de VS aan de participanten had moeten blijven toebehoren. Het grootste deel van de inleg van participanten was evenwel bestemd voor de aankoop van levensverzekeringen en kwam toe aan Watershed, die de aankoop voorfinancierde en een flinke winstmarge kreeg. Dat een en ander slecht of niet geadministreerd is en er onder onduidelijke titels geld van de inlegrekeningen is overgeboekt en verbruikt, doet niet af aan de economische realiteit dat het leeuwendeel van de inleggelden aan [medeverdachte 1] /Watershed toekwam. Een klein deel van de inleg van participanten, te weten reserves voor toekomstige premiebetalingen voor de levensverzekeringen en bij BGIF-fondsen ook voor toekomstige rendementsbetalingen, kwam niet toe aan [medeverdachte 1] /Watershed. In elk geval tot aan de aanhouding van [naam president] en [naam 18] zijn deze toekomstige betalingsverplichtingen vanuit de inleg van de participanten voldaan.
Door het wegsluizen van inleggelden ná de aanhouding van [naam president] en [naam 18] kan over de veiligheid van deze gelden vanaf dat moment anders gedacht worden. Het blijkt echter niet dat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] dit ten tijde van de inleg door de participanten al hadden gepland of daar op een andere manier het opzet op hadden. Het staat in elk geval niet vast dat de verdachten participanten door deze mededeling destijds opzettelijk hebben willen misleiden.
Met betrekking tot het onderzoek door een advocaat (D) is het volgende van belang. De LOC’s bevatten feitelijkheden met betrekking tot de producten van [medeverdachte 1] . Die feitelijkheden konden afgeleid worden uit beschikbare schriftelijke stukken. De LOC’s bevatten geen directe mededelingen over de betrouwbaarheid en solvabiliteit van PCI en geen mededelingen over eerdere uitkeringen door PCI. Gelet hierop kan niet worden vastgesteld dat er participanten door de inhoud van de LOC’s, als resultaat van het onderzoek door de advocaat, zijn misleid. In elk geval kan niet worden aangenomen dat de verdachten daartoe het opzet hadden.
Bewijsbare oplichting
Samenvattend komt de rechtbank ten aanzien van de ten laste gelegde oplichting tot de volgende conclusies.
Zoals gezegd zijn alle participanten mede door de constructie met de contraverzekeraar bewogen tot afgifte van hun gelden. Nadat de verdachten participanten zijn gaan beïnvloeden door het bewust doen van onware mededelingen over een uitkering door de contraverzekeraar, is sprake van opzet, en daarmee van oplichting. Omdat de eerste mededeling daarover op 28 september 2009 is gedaan, kan vóór die tijd geen sprake zijn geweest van oplichting.
Voor [verdachte] en [medeverdachte 2] geldt dat zij alle participanten hebben opgelicht die vanaf 28 september 2009 hebben geïnvesteerd. Ten aanzien van [medeverdachte 3] geldt dat alleen voor de investeringen die plaatsvonden in de periode van 28 september 2009 tot en met 24 maart 2010, omdat vanaf 25 maart 2010 zijn opzet op misleiding niet meer bewezen kan worden. In totaal is vanaf 28 september 2009 ruim $ 119 miljoen geïnvesteerd, waarvan ruim $ 55 miljoen in de periode van oktober 2009 tot en met maart 2010. [143]
5.2.3.3. Het ‘partnership’ van [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3]
Tussen [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] was sprake van een samenwerking waarbij elk van hen een duidelijke rol had. [verdachte] zorgde vanuit [medeverdachte 1] voor het verkopen van de participaties, [medeverdachte 2] zorgde vanuit Watershed voor de inkoop van polissen en [medeverdachte 3] zorgde vanuit HRM voor de juridische ondersteuning in Nederland.
Deze samenwerking volgde ook uit de eigendomsstructuur van Watershed. Watershed is op 30 november 2006 als internationaal bedrijf ingeschreven in het register van de Republiek der Seychellen. [144] Vanaf 17 januari 2007 zijn [naam 48] , [naam 49] en [naam 52] aandeelhouders van Watershed. Alle drie de rechtspersonen hebben één van de drie aandelen van Watershed. [145] Op 20 november 2009 verkopen [naam 52] en [naam 48] hun aandeel Watershed aan [naam 49] . [146]
Ook vanaf 17 januari 2007 is Fentana Foundation de aandeelhouder van [naam 52] , [naam 48] en [naam 49] . [147] Fentana Foundation heeft verklaard voor wie zij de aandelen van deze vennootschappen hield: die van [naam 52] voor [medeverdachte 3] [148] , [naam 48] voor [verdachte] [149] en [naam 49] voor [medeverdachte 2] . [150]
Hieruit volgt dat [verdachte] , [medeverdachte 3] en [medeverdachte 2] in de periode van 17 januari 2007 tot en met 20 november 2009 uiteindelijk begunstigden zijn van Watershed. Vanaf 20 november 2009 is [medeverdachte 2] de enige begunstigde van Watershed.
Maar al voordat alle aandelen van Watershed formeel in handen van [medeverdachte 2] komen, zijn er aanwijzingen dat de onderlinge verhoudingen aan het veranderen zijn. In februari 2009, al dan niet onder invloed van de [naam 1] -oplossing, ontstaat er een ruzie over geld. De ruzie komt er in de kern op neer dat zij het er niet over eens zijn of [medeverdachte 3] naast zijn indirecte aandeelhouderschap in Watershed ook aanspraak kan maken op betaling van facturen voor juridische diensten ten behoeve van Watershed. De discussie, zoals die in het dossier zit, eindigt met een e-mailbericht van 24 februari 2009 van [medeverdachte 2] aan [verdachte] , maar kennelijk bedoeld voor [medeverdachte 3] :
“… Het is wel degelijk in het begin afgesproken ieder 33 pct jij zou ons vrijhouden van juridische kosten. Als je het anders wil vind ik het prima wij betalen alle factuuren gewoon en dan is ons partnerschip afgelopen ik hoor het wel.” (D‑1865).
“… Het is wel degelijk in het begin afgesproken ieder 33 pct jij zou ons vrijhouden van juridische kosten. Als je het anders wil vind ik het prima wij betalen alle factuuren gewoon en dan is ons partnerschip afgelopen ik hoor het wel.” (D‑1865).
Het dossier bevat geen reactie van [medeverdachte 3] op dit keuzevoorstel van [medeverdachte 2] . [medeverdachte 3] heeft wel verklaard dat hij zich naar aanleiding van dit e-mailbericht heeft beraden op zijn positie als aandeelhouder. Hij verklaart dat hij vervolgens in april of mei 2009 [medeverdachte 2] de opdracht gaf zijn aandeel in Watershed aan [medeverdachte 2] te vervreemden (V-006-013, pag. 4). Die aandelenoverdracht is geformaliseerd op 20 november 2009, zoals hiervoor al is beschreven.
[medeverdachte 3] is ook na 24 februari 2009 werkzaamheden blijven verrichten voor [medeverdachte 1] /Watershed, zoals het opmaken van de LOC van 8 februari 2010 (D-2130). Ook na 24 februari 2009 worden facturen verstuurd voor verrichte werkzaamheden (bijvoorbeeld D-2565). Tegelijkertijd valt het op dat tussen 18 februari en 12 maart 2009 opeens grote geldbedragen richting [medeverdachte 3] (in totaal € 112.636,09 (D-3064)) gaan. Het lijkt erop dat [medeverdachte 3] daarmee bedankt is voor ‘bewezen diensten’ en dat de verhoudingen tussen [verdachte] / [medeverdachte 2] enerzijds en [medeverdachte 3] anderzijds daarna wijzigen, in die zin dat [medeverdachte 3] nog als advocaat betrokken blijft bij [medeverdachte 1] /Watershed, maar niet meer meedeelt in de winst. Dit wordt in de verdere gang van zaken ook bevestigd, omdat [naam 22] steeds meer werkzaamheden van [medeverdachte 3] gaat overnemen op de [medeverdachte 1] /Watershed-dossiers die door HRM worden beheerd. Het meest duidelijk wordt dit wanneer [naam 22] begin 2011 vertrekt bij HRM: het dossier [medeverdachte 1] gaat met [naam 22] mee.
Tegelijk met de overdracht van het aandeel van [medeverdachte 3] naar [medeverdachte 2] , wordt ook het aandeel van [verdachte] overgedragen aan [medeverdachte 2] . Dat zou een reden kunnen zijn om te ervan uit te gaan dat ook de verhoudingen tussen [verdachte] en [medeverdachte 2] zijn veranderd. Dat sprake is geweest van gewijzigde verhoudingen tussen deze twee verdachten komt echter uit het dossier verder niet naar voren. [verdachte] bleef via een winstdelingsovereenkomst tussen [medeverdachte 1] en Watershed bijvoorbeeld gerechtigd tot veertig procent van de winst van Watershed. De overdacht van zijn aandeel lijkt eerder ingegeven te zijn door de wens om de structuur richting de AFM toe transparanter te maken, [151] dan dat dit een aanwijzing is dat de verhouding tussen [medeverdachte 2] en [verdachte] is gewijzigd.
5.2.3.4. Feit 2B: verduistering
De rechtbank komt tot een gedeeltelijke bewezenverklaring van verduistering door [verdachte] en [medeverdachte 2] vanaf 18 januari 2011. Ten aanzien van [medeverdachte 3] komt de rechtbank tot vrijspraak van verduistering.
In het kader van de verdenking van oplichting heeft de rechtbank vastgesteld dat een deel van het geld, dat door participanten is ingelegd, uit oplichting afkomstig is. Het geld van die participanten kan niet door de verdachten zijn verduisterd, nu dit uit eigen misdrijf afkomstig is. De geldbedragen die zijn ingelegd door de overige participanten zijn daarentegen wel vatbaar voor verduistering. Het gaat dan om de gelden van participanten die vóór 29 september 2009 hebben ingelegd.
Niet die totale inleg is verduisterd. Een groot deel van de gelden was vrij door de verdachten (althans Watershed) te besteden, nadat die gelden waren ingelegd. Het gaat om het geld dat bestemd was voor de aanschaf van de polis van de levensverzekering en de premie voor de contraverzekering, omdat die posten waren voorgeschoten. Ook de winstmarge was vrij door de verdachten te besteden. Het geld dat is uitgegeven aan premies voor levensverzekeringen en BGIF-rentebetalingen is besteed waarvoor het gereserveerd was. Ook ten aanzien van die bedragen is geen sprake van verduistering.
Na de aanhouding van [naam president] en vóór de aanhouding van de verdachten is een groot deel van de reserves van Watershed, die bij [naam 24] op de rekeningen stonden, overgemaakt naar een bankrekening van een offshorebedrijf van [medeverdachte 2] . [152] Om hoeveel geld het gaat is niet duidelijk. [naam 24] verklaart dat het gaat om een bedrag van $ 20 miljoen en dat zij voor de betaling heeft gezorgd. [153] [medeverdachte 2] noemt geen bedrag waarover het gaat, maar volgens hem gaat het om het grootste gedeelte van de reserves. Een ander gedeelte, ongeveer $ 3 miljoen, zou volgens [medeverdachte 2] nog in de Verenigde Staten staan. [154] Daarmee staat in elk geval vast dat een aanzienlijk bedrag is overgeboekt naar een offshore-rekening van een bedrijf van [medeverdachte 2] .
Hoeveel van het overgemaakte geld in feite premie- of rentereserves waren is onduidelijk. Het kan echter niet anders zijn geweest dan dat een deel van het geld daarvoor gereserveerd had moeten blijven.
Zelfs als inderdaad nog $ 3 miljoen op de rekeningen van [naam 24] is achtergebleven, dan is dat bedrag onvoldoende om de toekomstige BGIF-rentebetalingen aan de participanten te voldoen. In januari 2011 bedroegen die rentebetalingen per maand ruim $ 700.000,-. [155] Daarmee zou een buffer aanwezig zijn van nog geen vijf maanden. Vrijwel alle lopende BGIF-fondsen liepen door tot 2012 of 2013. [156] Daarnaast zijn in februari 2011 vrijwel alle aanwezige
certificates of deposit(hierna: CD’s) verkocht [157] , terwijl de opbrengsten daarvan niet (meer) op een rekening bij [naam 24] beschikbaar zijn. Die CD’s waren bedoeld als waarborg voor de rentebetalingen. In die maandelijkse betalingsverplichtingen is nog niet meegenomen dat ook premies betaald moesten worden ten behoeve van de lopende levensverzekeringen.
certificates of deposit(hierna: CD’s) verkocht [157] , terwijl de opbrengsten daarvan niet (meer) op een rekening bij [naam 24] beschikbaar zijn. Die CD’s waren bedoeld als waarborg voor de rentebetalingen. In die maandelijkse betalingsverplichtingen is nog niet meegenomen dat ook premies betaald moesten worden ten behoeve van de lopende levensverzekeringen.
De rechtbank gaat ervan uit dat de premie- en rentereserves zowel vóór als ná 29 september 2009 zijn ontvangen. De reserves die ontvangen zijn ná 29 september 2009 zijn door oplichting verkregen, terwijl de ontvangen reserves van vóór die tijd legaal zijn ontvangen. Omdat geen deugdelijke administratie beschikbaar is gekomen, is het niet mogelijk om de reserves, die vóór en ná 29 september 2009 zijn ontvangen, van elkaar te onderscheiden. De rechtbank gaat er daarom van uit dat de premiereserves die naar de bankrekening van een offshorebedrijf van [medeverdachte 2] zijn overgemaakt deels vóór 29 september 2009 zijn ontvangen, en deels daarna.
Voor zover de premie- en rentereserves vóór 29 september 2009 zijn ontvangen en vanaf een (escrow-)rekening van [naam 24] zijn overgemaakt naar een rekening van een offshorebedrijf van [medeverdachte 2] , zijn deze verduisterd. Dat dit mogelijk is gedaan ter voorkoming van beslaglegging in de Verenigde Staten, maakt dit niet anders. Deze wijze van beheer van het geld was namelijk in strijd met de afspraken die zijn gemaakt met de participanten, onder andere inhoudend dat alleen [naam 24] als trustee over dit geld kon beschikken. De gelden zijn bovendien zonder medeweten of instemming van de participanten overgeboekt. Die overboekingen bemoeilijken ook dat het geld gebruikt wordt waarvoor het door de participanten beschikbaar was gesteld en dat dit geld later eventueel teruggehaald kon worden. Daarmee zijn deze geldbedragen wederrechtelijk toegeëigend. Van een zodanig toe-eigenen is immers sprake als een persoon zonder daartoe gerechtigd te zijn als heer en meester beschikt over een goed dat aan een ander toebehoort. Van een zodanig beschikken kan onder meer sprake zijn als aan een ander dan de verdachte toebehorende gelden aan de verdachte zijn overgemaakt met een bepaald, al dan niet contractueel, vastgelegd doel en de verdachte deze gelden tegen de afspraken in beheert of voor andere doeleinden heeft aangewend, dan wel indien teruggave van die gelden door de verdachte onmogelijk is gemaakt of aanmerkelijk is bemoeilijkt. [158] Dit oordeel wordt niet anders door de omstandigheid dat vanaf de rekening, waar het geld naartoe is overgemaakt, ook geld beschikbaar is gesteld ten behoeve van premie- en rentebetalingen. Het is immers mogelijk om wederrechtelijk toegeëigend geld vervolgens in overeenstemming met het oorspronkelijke doel te besteden.
Ook [verdachte] weet dat er wat gedaan is met de premiereserves. In een afgeluisterd telefoongesprek van 23 juli 2011 zegt hij tegen [medeverdachte 2] dat hij hoopt dat ‘ze’ er niet achter komen wat er werkelijk met de premiereserves is gebeurd want dan hebben ze echt een probleem. [159] Ook [naam 24] geeft aan dat de overboeking is besproken met de groep (‘the group’). [160] Hieruit leidt de rechtbank af dat ook [verdachte] hierbij als medepleger betrokken is.
De rechtbank acht niet bewezen dat ook [medeverdachte 3] dit feit samen met [verdachte] en [medeverdachte 2] heeft begaan. Het feit is gepleegd na de aanhouding van [naam president] in januari 2011. In die periode was de betrokkenheid van [medeverdachte 3] bij [medeverdachte 1] en Watershed minimaal. Vrij snel na de aanhouding van [naam president] heeft [naam 22] het dossier [medeverdachte 1] ook meegenomen naar zijn nieuwe kantoor, waardoor [medeverdachte 3] überhaupt niet meer betrokken was bij [medeverdachte 1] /Watershed. Daarmee is onvoldoende bewijs aanwezig dat [medeverdachte 3] dit feit heeft (mede)gepleegd.
5.2.3.5 Feit 3: Witwassen
De tenlastelegging van witwassen bevat drie verschillende onderdelen. Het eerste deel heeft betrekking op – kort gezegd – het verbergen of verhullen van verschillende aspecten van een bedrag van ruim $ 65 miljoen (onder a). Dit bedrag bestaat volgens de toelichting van de officier van justitie ook weer uit drie onderdelen: het totaal van de inleg dat overbleef na alle kosten/uitgaven voor ‘de organisatie’ (de ‘nettowinst’), de geldbedragen die gebruikt zijn voor ‘kasrondjes’ in verband met schijnuitkeringen door PCI en geldbedragen die aan PCI zijn uitgeleend.
De bestedingen, die gedaan zijn met de nettowinst, zijn uitgewerkt in het tweede en derde deel van de witwasverdenking. Die delen hebben betrekking op onder meer het verwerven, voorhanden hebben, overdragen of omzetten van voorwerpen die uit misdrijf afkomstig zijn. Het tweede deel heeft betrekking op bestedingen via Watershed die volgens het dossier voor gezamenlijke rekening van [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] komen (onder b1). Met betrekking tot [medeverdachte 3] zijn alleen de (gezamenlijke) bestedingen tot 20 november 2009 in de tenlastelegging opgenomen. Het derde deel ziet op bestedingen die alleen voor rekening van de betreffende verdachte komen (onder b2).
De rechtbank heeft in het kader van de oplichting vastgesteld dat vanaf 29 september 2009 geld is ontvangen dat door oplichting is verkregen. Bestedingen van vóór die datum kunnen geen witwassen opleveren, omdat het geld dat daarvoor is gebruikt, niet uit misdrijf afkomstig is. De verdachten zullen daarom in elk geval van alle witwashandelingen van vóór 29 september 2009 worden vrijgesproken.
Het geld, dat door oplichting is verkregen, is op dezelfde rekeningen terecht gekomen als het geld dat vóór 29 september 2009 is ontvangen van participanten.
Vanaf 1 augustus 2007 kwamen bijna alle betalingen van participanten binnen op de bankrekeningen [nummer] en [nummer] (de inlegrekeningen). Deze rekeningen werden ook vrijwel uitsluitend gevoed door de inleg van de participanten. [161] Bankrekening [nummer] werd daarbij gebruikt voor de CLSF-fondsen [162] en [nummer] voor de BGIF-fondsen. [163] Delen van het geld, dat op de inlegrekeningen is ontvangen, zijn overgeboekt naar andere interne rekeningen. Later is een deel van het geld op die interne rekeningen weer teruggeboekt naar de inlegrekeningen. [164] Daarnaast werden er gelden onderling overgeboekt tussen interne rekeningen. [165]
Doordat het door oplichting verkregen geld op dezelfde rekeningen terecht is gekomen als rechtmatig verkregen geld, zijn die geldstromen vermengd. De gelden zijn nog meer vermengd geraakt, doordat ze heen en weer geboekt zijn via interne rekeningen. Een deugdelijke administratie, waaruit blijkt wat er met het geld is gebeurd en waarvoor en voor wie het geld bestemd is, is niet aangetroffen of overgelegd. Het gevolg van die vermenging is dat niet exact aangegeven kan worden wat er met het geld is gebeurd dat door oplichting is verkregen. Individualisatie van het criminele deel van het vermogen kan dus niet meer plaatsvinden.
In elk geval geldt dat de bestedingen, die ná 29 september 2009 zijn gedaan, gedaan zijn met geld dat door vermenging deels onmiddellijk of middellijk afkomstig is uit een misdrijf, in het bijzonder oplichting. Doordat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] wetenschap hadden van de oplichting, wisten zij ook dat het vermengde vermogen deels uit misdrijf afkomstig was.
Wanneer vast komt te staan dat een verdachte betrokkenheid heeft bij een ten laste gelegde transactie van ná 29 september 2009 vanuit dat vermengde vermogen, is ten aanzien van die transactie sprake van witwassen. In het algemeen merkt de rechtbank daarbij op dat die betrokkenheid ten aanzien van [medeverdachte 3] niet kan worden vastgesteld, omdat hij vanaf februari 2009 meer op afstand is komen te staan van Watershed, zoals in paragraaf 5.2.3.3 uiteen is gezet. Weliswaar had hij nog wel voldoende wetenschap van het bestaan van de geldstromen, maar zijn invloed op het (laten) plaatsvinden van de transacties was onvoldoende om te kunnen spreken van een nauwe en bewuste samenwerking, en dus van het medeplegen van witwasgedragingen. Met betrekking tot [verdachte] en [medeverdachte 2] geldt dat de rechtbank – gezien de aard en omvang van de hierna te bespreken witwashandelingen, en duur van de periode waarin deze plaatsvonden – gewoontewitwassen bewezen acht.
In het kader van verschillende transacties zijn enkele nog onbesproken rechtspersonen relevant.
Het eerste bedrijf is Running 2 Limited (hierna: R2L). [medeverdachte 2] is enig aandeelhouder, directeur en secretaris van R2L. [166] Van zowel de inlegrekeningen als van verschillende interne rekeningen is er een geldstroom naar bankrekeningen van R2L. Aan de uitgavenkant zijn er ook geldstromen van R2L-rekeningen richting vennootschappen die aan [medeverdachte 1] zijn gerelateerd (BGIF BV en AD Consultancy). [167]
Een tweede bedrijf dat in beeld komt is Crystal Life International FZE (hierna: Crystal Life). [medeverdachte 2] is enig aandeelhouder van dit bedrijf. Het management wordt gedaan door [naam 50] , [168] die ook administratieve werkzaamheden verrichtte voor Watershed. [169] Van zowel de inlegrekeningen als van een interne rekening is er een geldstroom naar de bankrekeningen van Crystal Life. Ook loopt er een geldstroom van Crystal Life richting BGIF BV. [170]
Een derde bedrijf dat in beeld komt is [naam bedrijf 3] (hierna: [naam bedrijf 3] ). Begin 2010 is [medeverdachte 1] – in elk geval op papier – overgeheveld naar Zwitserland en in dat kader is de rechtspersoon [naam bedrijf 3] opgericht. [verdachte] was de
president of the board of directorsvan [naam bedrijf 3] . Dat was hij ook van de Zwitserse holding [naam bedrijf 3] . [171]
president of the board of directorsvan [naam bedrijf 3] . Dat was hij ook van de Zwitserse holding [naam bedrijf 3] . [171]
Verbergen/verhullen (onder a)
Omdat de geldbedragen die door de oplichting zijn verkregen heen en weer geschoven zijn tussen de verschillende rekeningen bij [naam 24] en vermengd zijn geraakt met legale geldbedragen, is sprake geweest van verhullingshandelingen. Door deze handelingen is immers de werkelijke aard, de herkomst en de rechthebbende verhuld. Vervolgens is het geld via verschillende bankrekeningen en/of rechtspersonen onder andere besteed ten behoeve van [verdachte] en [medeverdachte 2] . Ook is een aanzienlijk deel bij PCI terecht gekomen. Alleen al in 2010 en 2011 gaat dit om ruim $ 15 miljoen. [174]
Er kan met betrekking tot dit deel van de tenlastelegging bewezen worden dat vanaf 29 september 2009 verhullingshandelingen zijn verricht ten aanzien van gelden die besteed zijn aan het uitkeren van polissen of het uitlenen aan PCI en van gelden die gebruikt zijn voor de bestedingen vanuit de nettowinst.
Gezamenlijke uitgaven (onder b1)
Ten aanzien van de gezamenlijke uitgaven vanuit Watershed overweegt de rechtbank het volgende.
De aanschaf van de boten Quality Time I en II vond plaats vóór 29 september 2009. [verdachte] verklaarde daarover dat die boten gekocht zijn door de drie aandeelhouders van Watershed. [175] Met betrekking tot de [naam bedrijf 3] zijn tussen 9 december 2009 en 25 juli 2011 verschillende kosten gemaakt, voor in totaal $ 22.345,‐ en € 24.060,. Die geldbedragen zijn afkomstig van de inlegrekeningen en rekeningen op naam van R2L, Watershed, [naam 49] en een Zwitserse rekening op naam van [verdachte] . [176]
BBW/ [medeverdachte 2] geeft aan Prout de opdracht om drie catamarans te laten bouwen. [177] [verdachte] verklaarde ter zitting dat hij weet van de betalingen voor die catamarans, dat hij de catamarans heeft gezien en dat hij er één zou kopen. [178] Gelet daarop houdt de rechtbank [verdachte] medeverantwoordelijk voor die uitgaven. In totaal is tussen 26 februari 2010 en 2 februari 2011 voor $ 4.143.016,- overgemaakt aan Prout international. Die bedragen zijn afkomstig van inlegrekeningen, interne rekeningen van [naam 24] (‘CLSF premium account’ en ‘Prumium reserve II’) en een rekening op naam van R2L. [179]
Met betrekking tot de boot in Florida blijkt uit het dossier niet dat [verdachte] daarbij ook betrokken is. Hetzelfde geldt voor de ten laste gelegde deelnemingen in de Verenigde Staten en Costa Rica. Van deze posten op de tenlastelegging zal [verdachte] daarom worden vrijgesproken.
Met betrekking tot de deelnemingen in Toon Holding BV en Flogs International BV (hierna: Flogs) en Special Products Schagen BV heeft [verdachte] ter zitting verklaard dat hij heeft meegedaan met die investeringen. [180] De rechtbank vindt ook dat voldoende duidelijk is dat [verdachte] betrokken is bij de deelnemingen in Orange Aircraft Leasing BV (hierna: OAL) en We Wannebet. Eén van de betalingen (€ 27.866,-) aan AOL is door [verdachte] betaald vanuit [medeverdachte 1] . [181] Uit tapgesprekken komt ook naar voren dat OAL en We Wannebet gezamenlijke investeringen zijn van [medeverdachte 2] en [verdachte] . [182]
Ten behoeve van Flogs is in de periode van 18 november 2009 tot en met 18 juli 2011 (netto) $ 141.135,- en € 550.948,- betaald. Aan OAL is in de periode van 7 oktober 2009 tot en met 15 juni 2011 in totaal $ 1.244.690 en € 60.987,- overgemaakt. Tussen 26 oktober 2009 en 20 september 2010 is in totaal $ 405.486,- en € 50.000,- besteed ten behoeve van Special Products Schagen BV. Aan We Wannebet is tussen 19 oktober 2009 en 5 augustus 2011 in totaal $ 1.794.640,- en € 826.158,- uitgegeven. Die geldbedragen zijn afkomstig van inlegrekeningen, Zwitserse rekeningen op naam van [verdachte] en [naam bedrijf 3] , een rekening van [medeverdachte 1] , rekeningen van Watershed, een rekening op naam van wwb ltd. en rekeningen op naam van R2L. [183]
Met betrekking tot de uitgegeven bedragen ten behoeve van Combiform Empreendimentos turisticos Lda (Portugal) verklaarde [verdachte] op zitting dat hij daar weet van heeft, maar niet van de precieze bedragen. [184] Uit zich in het dossier bevindende mailwisselingen en een tapgesprek blijkt ook een actieve betrokkenheid van [verdachte] bij dit project. [185] Tussen 3 november 2009 en 15 februari 2011 is (netto) $ 65.020,- en € 90.520,‐ betaald. Dit geld is afkomstig van een inlegrekening en een rekening op naam van Watershed. [186]
Uit het dossier blijkt niet dat [verdachte] betrokken is geweest bij een deelneming in Euroclubs/ [naam 51] . [verdachte] wordt van deze post op de tenlastelegging vrijgesproken.
Vanuit R2L is tussen 10 februari 2011 en 5 mei 2011 in totaal $ 314.000,- en € 56.000,- uitgegeven ten behoeve van een nieuwe verkooporganisatie onder de naam Guardian Eagle. [187] In een opgenomen tapgesprek tussen [verdachte] en [medeverdachte 2] geeft [verdachte] aan dat als het kaartenhuis omvalt,
zeGuardian Eagle ook wel kunnen vergeten. [188] Daaruit volgt dat Guardian Eagle een gezamenlijk project was van [verdachte] en [medeverdachte 2] . Ook uit andere tapgesprekken blijkt dat [verdachte] nauw bij deze nieuwe verkooporganisatie is betrokken. [189]
zeGuardian Eagle ook wel kunnen vergeten. [188] Daaruit volgt dat Guardian Eagle een gezamenlijk project was van [verdachte] en [medeverdachte 2] . Ook uit andere tapgesprekken blijkt dat [verdachte] nauw bij deze nieuwe verkooporganisatie is betrokken. [189]
Persoonlijke uitgaven (onder b2)
[verdachte] erkende op zitting dat de uitgaven met betrekking tot de boot kloppen. Ná 29 september 2009 is een bedrag van € 356,- besteed vanaf een Zwitserse bankrekening op naam van [verdachte] . [verdachte] verklaarde over de Bentley dat dit een bonus was voor [naam 36] , maar dat die auto in Zwitserland tijdelijk op zijn naam is gezet en dat hij in die periode er ook wel (privé) in heeft gereden. De in de tenlastelegging opgenomen bedragen kloppen volgens [verdachte] . In totaal is tussen 11 december 2009 en 22 september 2010 $ 107.489,-, € 3.716,- en CHF 17.430,- uitgegeven ten behoeve van de Bentley. Dit geld was afkomstig van een inlegrekening en van rekeningen op naam van [naam bedrijf 3] . Met betrekking tot de Ferrari verklaarde [verdachte] op zitting dat het bedrag in euro’s is uitgeleend met de Ferrari als onderpand. Ná 29 september 2009 is in totaal € 19.553,- betaald vanaf een Zwitserse rekening van [naam bedrijf 3] . De post diversen met betrekking tot auto’s had volgens [verdachte] betrekking op één auto, een Daihatsu. In totaal is daaraan tussen 29 september 2009 en 21 maart 2011 € 18.357,- uitgegeven vanaf een bankrekening op naam van [medeverdachte 1] en een Zwitserse bankrekening op naam van [verdachte] . [190]
De betalingen ten behoeve van de woning op Ibiza kloppen volgens [verdachte] . In totaal is daaraan $ 296.379,-, € 99.119,- en CHF 4.426,- uitgegeven. Dit geld is tussen 7 april 2010 en 25 maart 2011 overgemaakt vanaf een inlegrekening en Zwitserse bankrekeningen op naam van [verdachte] . Volgens [verdachte] zullen de diverse uitgaven in verband met huizen, inderdaad met huizen te maken hebben gehad. Tussen 1 februari 2010 en 8 maart 2011 is in totaal voor € 27.326,- en CHF 32.244,- uitgegeven vanaf Zwitserse bankrekeningen op naam van [verdachte] . [191] Het uitgegeven geldbedrag met betrekking tot vakantiewoningen van [naam 53] heeft betrekking op de aankoop van die woningen via deze vennootschap. Die aankoop vond plaats vóór 29 september 2009, zodat [verdachte] van dit onderdeel van de tenlastelegging wordt vrijgesproken.
Op 25 oktober 2010 is vanaf een Zwitserse bankrekening van [verdachte] € 26.500,- betaald ten behoeve van sieraden. Volgens [verdachte] zouden de uitgegeven bedragen aan sieraden kunnen kloppen, [192] zodat de rechtbank daarvan uit zal gaan.
[verdachte] verklaarde op zitting dat hij zijn zonen een gift heeft gegeven en dat de betalingen aan [naam 54] kloppen. De aflossing zou een aflossing aan een bank (Ardena) kunnen zijn geweest en hij heeft [naam 55] het genoemde geldbedrag geleend. [193]
Op 26 augustus 2010 is vanaf een Zwitserse bankrekening op naam van [verdachte] CHF 10.000,- overgemaakt naar zowel [zoon 1] als [zoon 2] . Tussen 13 oktober en 16 december 2009 is in totaal $ 664.725,- overgemaakt aan [naam 54] vanaf een interne rekening bij [naam 24] . Daarnaast is tussen 26 oktober 2009 en 17 november 2010 in totaal € 75.234,- betaald vanaf rekeningen van [medeverdachte 1] en [naam bedrijf 3] aan [naam 56] . [194] [naam 56] was de investeringspartner van [verdachte] in deze context. [195] Op 19 februari 2010 is vanaf een Zwitserse bankrekening op naam van [verdachte] een bedrag van CHF 108.930 betaald aan [naam 57] . Tussen 14 september 2010 en 25 juli 2011 wordt netto € 12.012,- geleend aan [naam 55] . [196]
Volgens [verdachte] hebben de overboekingen aan Stichting Beheer Spanje (hierna: SBS) te maken met een waterproject in de buurt van Barcelona. Het geld, dat is overgemaakt op rekening [nummer] op naam van [verdachte] , hield volgens [verdachte] verband met uitgaven aan woningen. Het bedrag met betrekking tot TKBW Investment AG (hierna: TKBW) betrof het startkapitaal voor deze AG. [197] Tussen 30 november 2009 en 2 oktober 2010 wordt namens [verdachte] $ 382.633,- en € 222.000,- overgemaakt naar SBS. Dit geld is afkomstig van een inlegrekening, een rekening op naam van [naam 48] en een rekening op naam van Crystal Life. Op 19 juli 2010 wordt vanaf een Watershed-rekening € 30.000,- overgemaakt op rekening [nummer] . Tussen 13 januari 2010 en 16 september 2010 wordt in totaal € 11.664,- en CHF 85.100,- overgemaakt van Zwitserse rekeningen op naam van [naam bedrijf 3] en [verdachte] naar TKBW. [198]
Ten aanzien van het onderdeel van de privé-uitgaven in de vorm van overboekingen naar bankrekeningen wordt [verdachte] vrijgesproken. Uit de toelichting van de officier van justitie blijkt dat het gaat om de netto-uitgaven. In de periode vanaf 29 september 2009 is echter netto sprake van ontvangsten.
Ten aanzien van de creditkaart-uitgaven verklaarde [verdachte] op zitting dat die kunnen kloppen als ze van zijn rekening komen, [199] zodat de rechtbank daarvan uit zal gaan. Uit de maandafrekeningen blijkt dat een deel van de creditkaart-uitgaven gedaan zijn vóór 29 september 2009. Een deel van de uitgaven ná 29 september 2009 is gedaan op naam van anderen en een deel op naam van [verdachte] . De uitgaven op naam van [verdachte] zijn gedaan in euro’s, Amerikaanse dollars en Zwitserse franken. [200]
Ten aanzien van de privé-uitgaven in de vorm van contante opname(n) heeft de officier van justitie vrijspraak gevraagd, omdat het dossier hierover onvoldoende informatie bevat. De rechtbank volgt de officier van justitie daarin en zal [verdachte] van dit onderdeel van de tenlastelegging vrijspreken.
5.2.3.6 Feit 4: Deelname aan een criminele organisatie
Rondom het aanbieden van de financiële producten van [medeverdachte 1] was sprake van een duidelijke en goed georganiseerde organisatie, waarbij [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] ieder hun rol hadden. De taak van [verdachte] was het leiden van [medeverdachte 1] en het enthousiasmeren van tussenpersonen om deze geïnteresseerd te krijgen om het product van [medeverdachte 1] aan hun klanten aan te bieden. [201] [medeverdachte 2] kocht polissen en bood die aan [medeverdachte 1] aan, waarna [verdachte] die polissen verkocht. [202] [medeverdachte 3] ondersteunde [medeverdachte 1] /Watershed vanuit Nederland met juridische werkzaamheden. De winst van de organisatie werd gerealiseerd in Watershed en in de eerste fase waren [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] daarvan de uiteindelijke gerechtigden. Ook daarna bleef sprake van een winstdeling. Op basis van een winstdelingsovereenkomst werd de winst van Watershed ( [medeverdachte 2] ) gedeeld met [medeverdachte 1] ( [verdachte] ) (60-40%). [203]
Een criminele organisatie onderscheidt zich van een gewone organisatie door een oogmerk om misdrijven te plegen. In paragraaf 5.2.2. is uitgebreid beschreven dat voor het eerste deel van de ten laste gelegde periode niet vastgesteld kan worden dat [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] opzet hadden op het plegen van oplichting. Zolang dat opzet ontbreekt, is wat de rechtbank betreft ook geen sprake van een
crimineleorganisatie.
crimineleorganisatie.
De rechtbank heeft ook beschreven dat vanaf 1 februari 2009 bij de verdachten het opzet op het plegen van oplichting wel aanwezig was. Vanaf die datum kreeg de gezamenlijke organisatie het oogmerk op het plegen van oplichting. In het directe verlengde daarvan ligt dat de opbrengsten uit oplichting ook besteed kunnen worden. Daarmee is ook sprake van een oogmerk om georganiseerd wit te wassen.
In paragraaf 5.2.3.3 heeft de rechtbank stilgestaan bij veranderende verhoudingen tussen [verdachte] en [medeverdachte 2] enerzijds en [medeverdachte 3] anderzijds. Daaruit komt naar voren dat met het ontstaan van een criminele organisatie [medeverdachte 3] steeds meer op afstand komt te staan ten opzichte van [verdachte] en [medeverdachte 2] . Anders dan [verdachte] en [medeverdachte 2] deelde [medeverdachte 3] feitelijk ook niet meer mee in de winst van [medeverdachte 1] /Watershed. De rechtbank ziet in die veranderde verhoudingen aanleiding om [medeverdachte 3] vrij te spreken van de deelname aan een criminele organisatie.
Daarmee is sprake van een kleine, maar goed georganiseerde criminele organisatie, gevormd door [verdachte] en [medeverdachte 2] . De rollen die zij daarbij gespeeld hebben zijn daarbij weliswaar verschillend, maar het is niet zo dat [medeverdachte 2] ’ rol belangrijker was dan die van [verdachte] . [verdachte] had [medeverdachte 2] nodig voor de inkoop van de polissen en [medeverdachte 2] had [verdachte] nodig voor het bijeen brengen van het geld vanuit de markt. Er kan ook niet zonder meer gezegd worden dat er sprake is van een verschil in financieel voordeel. Het lijkt er weliswaar op dat [medeverdachte 2] een groter deel van de winst vanuit Watershed te besteden heeft gehad, maar daar staat tegenover dat alleen [verdachte] aanspraak kon maken op de goodwill die in [medeverdachte 1] als succesvolle verkooporganisatie werd gerealiseerd. Er lijkt dus vooral een verschil in de termijn waarop de winst zou worden gerealiseerd (kort/lang) te zijn. Het dossier bevat daarmee dan ook onvoldoende aanwijzingen dat [medeverdachte 2] de leidinggevende is geweest van de organisatie.
6.Bewezenverklaring
De rechtbank acht bewezen dat verdachte
Feit 2
(A primair)op tijdstippen in de periode van 28 september 2009 tot en met 27 september 2011 in Nederland en/of in België, (telkens) tezamen en in vereniging met één of meer personen
telkens met het oogmerk om zich en/of (een) ander(en) wederrechtelijk te bevoordelen, (telkens) door listige kunstgrepen en/of door een samenweefsel van verdichtsels, een aantal personen, verder (ook) te noemen 'participant(en)’,
heeft bewogen tot afgifte(n) van een of meer bedrag(en) aan geld, te weten onder meer na te noemen persoon tot afgifte van na te noemen bedrag aan geld:
[naam 58] (AG‐002) tot afgifte van een of meer bedrag(en) aan geld tot een totaalbedrag groot $ 98.932,50 en
[naam 45] (AG‐004) tot afgifte van een of meer bedrag(en) aan geld tot een totaalbedrag groot EURO 75.000,‐ en
[naam 42] (AG‐005) tot afgifte van een of meer bedrag(en) aan geld tot een totaalbedrag groot EURO 50.000,‐ en
[naam 46] (AG‐007) tot afgiften van bedragen aan geld tot een totaalbedrag groot EURO 81.750,‐ en $ 6.000,‐ of daaromtrent en
[naam 47] (AG‐033) tot afgiften van bedragen aan geld tot een totaalbedrag groot EURO 150.000,‐,
door overboekingen van geldbedragen op Amerikaanse bankrekening(en), genummerd [nummer] (TD Bank/USA, ten name van [naam 24] Attorney Trust Account) en/of [nummer] (TD Bank/USA, ten name van [naam 24] Attorney Trust Account II),
immers hebben verdachte en zijn medeverdachte(n) toen daar (telkens) opzettelijk listiglijk en/of bedrieglijk en/of in strijd met de waarheid – zakelijk weergegeven –,
(telkens) jegens de participant(en), in (een) verkoopgesprek(ken) en/of in reclame-uitingen, voorgewend dat:
(C. Betrouwbaarheid her‐/contraverzekeraar)
- de aangekochte Life Settlement(s) zijn/is herverzekerd bij een betrouwbare en zeer solvabele her‐/contraverzekeraar
en/of
- de her‐/contraverzekeraar (PCI) op zijn beurt het verzekerd risico voor 80% heeft herverzekerd bij grote zeer bekende herverzekeringsmaatschappijen die zijn gewaardeerd met "Ambest en Standard And Poors "A" of hogere rating
en/of
- de her‐/contraverzekeraar (PCI) reeds een of meermalen tot uitkering van de her‐/contraverzekering is overgegaan
waardoor de participant(en) (telkens) werd(en) bewogen tot voornoemde afgifte(n);
en
(B primair)op tijdstippen in de periode van 18 januari 2011 tot en met 27 september 2011 in Nederland en/of de Verenigde Staten van Amerika, telkens tezamen en in vereniging met andere personen,
telkens opzettelijk geldbedragen, geheel of ten dele toebehorende aan een ander of anderen dan aan verdachte en/of zijn mededaders,
welke geldbedragen verdachte en diens mededaders anders dan door misdrijf, te weten als inleggeld (inclusief premiegelden) voor beleggingen/investeringen van producten (CLSF en/of BGIF) van verdachte onder zich had(den), (telkens) wederrechtelijk zich heeft toegeëigend;
Feit 3
op een of meer tijdstippen in de periode van 29 september 2009 tot en met 27 september 2011,
in Nederland en in Spanje en in Zwitserland en in de Verenigde Staten van Amerika en in Costa Rica en in Portugal
tezamen en in vereniging met een natuurlijke persoon, althans alleen, van het plegen van witwassen een gewoonte heeft gemaakt, immers hebben hij, verdachte, en zijn mededader (telkens)
a)
van geldbedragen de werkelijke aard en/of de herkomst verhuld en/of verhuld wie de rechthebbende op deze geldbedragen was, terwijl hij, verdachte, en zijn mededader wisten dat die voorwerpen – onmiddellijk of middellijk – afkomstig waren uit enig misdrijf,
door – zakelijk weergegeven – onder meer:
- van bankrekening [nummer] (TD Bank/USA, ten name van [naam 24] Attorney Trust Account) en/of
- van bankrekening [nummer] (TD Bank/USA, ten name van [naam 24] Attorney Trust Account II)
(hierna nader aangeduid met de term “inlegrekeningen”)
geldbedragen (afkomstig van participanten in financiële producten van [medeverdachte 1] ) over te maken en/of over te doen maken op interne bankrekeningen en/of op (een) inlegrekening(en)
en vervolgens
al dan niet via een opgezette infrastructuur van rechtspersonen geldbedragen over te (doen) maken naar:
- bankrekening(en) van Provident Capital Indemnity Ltd
en
- bankrekening(en) van rechtspersonen waaraan hij, verdachte, en/of zijn mededader gelieerd waren
en/of
- bankrekening(en) waartoe hij verdachte, en/of zijn mededader, middellijk of onmiddellijk, gerechtigd waren
en/of
- privérekeningen van hem, verdachte, en/of zijn mededader
en
b)
geldbedragen verworven en/of voorhanden gehad en/of overgedragen en/of omgezet, terwijl hij, verdachte, en/of zijn mededader, wist(en) dat bovenomschreven geldbedragen – onmiddellijk of middellijk – afkomstig waren uit enig misdrijf,
door – zakelijk weergegeven – van bankrekeningen ten name van onder meer Watershed LLC
‐1. betalingen te doen ten behoeve van hem, verdachte, en/of [medeverdachte 2]
a. voor betalingen in verband met boten, te weten:
2) uitgaven in verband met boot, genaamd [naam bedrijf 3] ($ 22.345,‐ en EURO 24.060,)
en
b. voor de aankoop van boten op naam van BBW Ltd., te weten
1) drie catamarans (Prout International Limited) ($ 4.143.016,‐) en
en
d. voor deelnemingen in Nederland, te weten
1) Toon Holding BV/ Flogs International BV ($ 141.135,- en EURO 550.948,‐) en
2) Orange Aircraft Leasing BV ($ 1.244.690,- en EURO 60.987,-) en
3) Special Products Schagen BV ($ 405.486 en EURO 50.000,‐) en
4) We Wannebet ($ 1.794.640,‐ en EURO 826.158,-)
en
e. voor een deelneming in een ander land dan hierboven – onder punten ‐1c en ‐1d – genoemd, te weten
1. Combiform Empreendimentos turisticos Lda (Portugal) ($ 65.020,- en EURO 90.520,‐)
en
f. voor investering in opzetten nieuwe (verkoop‐)organisatie ($ 314.000,‐ en/of EURO 56.000,‐)
en
‐ 2. één of meer betalingen ten behoeve van hem, verdachte, te doen, te weten:
a. voor de aanschaf van en/of in verband met duurzame goederen, te weten:
1) een boot (EURO 356,‐) en
2) een auto, merk Bentley ($ 107.489,‐ en EURO 3.716,‐ en CHF 17.430,‐) en
3) een auto, merk Ferrari (EURO 19.553,‐) en
4) diversen in relatie tot (een) auto('s) (EURO 18.357,‐) en
5) woning op Ibiza (Spanje) ($ 296.379,‐ en EURO 99.119,‐ en CHF 4.426,‐) en
7) diverse uitgaven in verband met huizen (EURO 27.326 en CHF 32.244,‐) en
8) sieraden (EURO 26.500,‐)
en
b. voor deelnemingen en leningen en giften, te weten:
1) giften aan familie (CHF 20.000, ‐) en
2) [naam 54] ($ 664.725,‐ en/of EURO 75.234,‐) en
3) aflossing lening (CHF 108.930,‐) en
4) [naam 55] (EURO 12.012,‐) en
5) Stichting Beheer Spanje ($ 382.633,‐ en EURO 222.000,‐) en
6) rekening [verdachte] : [nummer] (EURO 30.000,‐)
7) TKBW Investment AG (EURO 11.664,‐ en CHF 85.100,‐)
en
d. voor privé‐uitgaven middels gebruik van creditkaarten;
Feit 4
in de periode van 1 februari 2009 tot en met 27 september 2011 in Nederland en/of in Spanje en/of in de Verenigde Staten van Amerika heeft deelgenomen aan een organisatie, waarvan behalve verdachte, [medeverdachte 2] deel uit maakte, welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, namelijk:
- oplichting (artikel 326 Wetboek van strafrecht) en
- (gewoonte)witwassen (artikel 420 bis/ter Wetboek van strafrecht).
Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten staan, zijn deze verbeterd. Verdachte is hierdoor niet in de verdediging geschaad.
7.Bewijs
De rechtbank baseert haar overtuiging dat verdachte de bewezen feiten heeft begaan op de feiten en omstandigheden in de bewijsmiddelen. Die bewijsmiddelen zijn vervat in (de voetnoten bij) hoofdstuk 5.
8.Motivering van de straffen en maatregelen
8.1.
De eis van de officier van justitie
De officier van justitie vordert dat verdachte voor de door haar onder 1, 2A, 3 en 4 bewezen geachte feiten zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar, met aftrek van voorarrest. Daarnaast vordert de officier van justitie dat verdachte wordt ontzet van het recht om het beroep van aanbieder van beleggingsproducten (in de breedste zin van het woord) uit te oefenen voor de duur van vijf jaar. Tot slot vordert de officier van justitie dat deze uitspraak openbaar gemaakt wordt, zonder dat de persoonsgegevens van verdachte geanonimiseerd worden.
Ten aanzien van de redelijke termijn voert de officier van justitie aan dat deze volgens haar met drieënhalf jaar is overschreden. Deze overschrijding heeft geleid tot een matiging van de strafeis met een half jaar. Zonder die overschrijding zou een gevangenisstraf van vijfeneenhalf jaar zijn geëist.
Bij het bepalen van de strafeis is de officier van justitie ervan uitgegaan dat verdachte en zijn medeverdachten vanaf het begin tot aan het eind de inleggers hebben bedrogen door het opzettelijk verschaffen van onjuiste informatie. Met dat bedrog zouden zij meer dan $ 200 miljoen uit de markt hebben gehaald.
8.2.
Het standpunt van de verdediging
De verdediging voert aan dat de gevorderde ontzetting onvoldoende bepaald is. De term ‘beleggingsproduct’ wordt in de Wet op het financieel toezicht niet gedefinieerd en het is onduidelijk wat gevorderd wordt.
Met betrekking tot de niet-geanonimiseerde publicatie van het vonnis verzoekt de verdediging daarvan af te zien, omdat verdachte niet eerder is veroordeeld. Als de rechtbank wel wil overgaan tot niet-geanonimiseerde publicatie, dan pas nadat het vonnis onherroepelijk is geworden.
8.3.
Het oordeel van de rechtbank
8.3.1.
De redelijke termijn
De eerste vraag die de rechtbank beantwoordt in het kader van de strafoplegging is de vraag of de redelijke termijn is geschonden en welke consequentie daar dan aan moet worden verbonden. [204]
De redelijke termijn in deze strafzaak is gaan lopen op 27 september 2011, de dag waarop de verdachten werden aangehouden en in verzekering werden gesteld. De rechtbank doet ruim zeven jaar later, op 12 oktober 2018, uitspraak.
Het uitgangspunt is dat binnen twee jaar na het begin van de redelijke termijn door de rechtbank een eindvonnis wordt uitgesproken, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden. De rechtbank stelt vast dat in deze strafzaak sprake is van bijzondere omstandigheden. Eerst is door de FIOD uitgebreid onderzoek gedaan en, nadat dit onderzoek is afgerond, is door de rechter-commissaris een groot aantal getuigen gehoord.
Het is in een strafzaak met deze omvang en complexiteit niet redelijk om een termijn van twee jaar als uitgangspunt te nemen voor de berechting. De gedachte achter de ‘redelijke termijn’-rechtspraak is dat strafzaken niet onwenselijk lang moeten duren. Voor het antwoord op de vraag, of deze strafzaak onwenselijk lang heeft geduurd, is van belang wat er in deze strafzaak is gebeurd en hoe lang dat heeft geduurd.
De aanhouding van de verdachten gebeurde op het moment dat de FIOD al bezig was met een strafrechtelijk onderzoek. Voorafgaand aan de tweede pro-formazitting (26 maart 2012) is door de FIOD een einddossier van ruim 12.000 pagina’s verstrekt. De voorlopige hechtenis van alle verdachten is op die zitting geschorst of opgeheven. In augustus 2012 is een eerste rogatoire reis naar de Verenigde Staten georganiseerd. Voorafgaand aan die reis is in juli 2012 nog een aanvulling op het einddossier verstrekt. Begin 2013 is een nieuwe aanvulling op het einddossier verstrekt. Vervolgens is op 8 mei 2013 een regiebijeenkomst (bij de rechter-commissaris) en op 19 juni 2013 een regiezitting (bij de rechtbank) geweest. Vanaf dat moment is een zeer groot aantal getuigen gehoord, uit binnen- en buitenland. In het najaar van 2013 en het voorjaar van 2015 zijn nog twee rogatoire reizen naar de Verenigde Staten georganiseerd om getuigen te horen. Vervolgens zijn er in 2016 nog enkele verhoren geweest, waaronder die van de verdachten. Tussendoor zijn er nog verschillende regiebijeenkomsten geweest bij de rechter-commissaris. De rechter-commissaris heeft het onderzoek in februari 2017 gesloten.
Na het sluiten van het onderzoek door de rechter-commissaris is op 10 maart 2017 een nieuwe regiezitting gepland. Naar aanleiding daarvan is nog één getuige gehoord en is op 3 juli 2017 een regiezitting gepland met betrekking tot de ontvankelijkheid van de benadeelde partijen. Nadat beslist is dat de benadeelde partijen op voorhand niet-ontvankelijk waren [205] , was bekend hoeveel zittingsruimte nodig was voor de inhoudelijke behandeling. Vervolgens zijn de zittingsdagen voor de inhoudelijke behandeling in juli 2017 vastgesteld voor juni/juli 2018. Na de inhoudelijke behandeling volgt de uitspraak op 12 oktober 2018.
Het tijdsverloop in deze zaak valt uiteen in twee onderdelen. Eerst is sprake van een onderzoeksfase en daarna volgt een planningsfase voor de inhoudelijke behandeling. In strafzaken met deze omvang is voor beide fasen in redelijkheid tijd nodig.
Bij het bepalen van een redelijke termijn voor de duur van de onderzoeksfase houdt de rechtbank in het bijzonder rekening met het aantal getuigen dat is gehoord en het feit dat sprake was van relatief veel getuigen uit het buitenland, die deels ook in het buitenland zijn gehoord, soms zelfs meerdere keren. Ook is van belang dat de getuigenverhoren niet direct achter elkaar gehouden konden worden. Het Openbaar Ministerie en de verdediging moesten gelegenheid hebben om de informatie uit de verhoren te verwerken en op basis daarvan nieuwe verhoren voor te bereiden.
De rechtbank komt tot de conclusie dat voor de onderzoeksfase in deze uitzonderlijk omvangrijke zaak een termijn van
vijfjaar redelijk is.
vijfjaar redelijk is.
Het is vervolgens ondenkbaar dat direct na afloop van de onderzoeksfase de strafzaak inhoudelijk behandeld kan worden. In de eerste plaats is het noodzakelijk dat de betrokken partijen (rechtbank, Openbaar Ministerie en raadslieden) voldoende voorbereidingstijd zouden hebben voor de inhoudelijke behandeling. Daarnaast was een groot aantal zittingsdagen nodig waarop met name het Openbaar Ministerie en de raadslieden van standpunt hebben gewisseld. Los van de agenda’s van de rechtbank moest daarbij rekening gehouden worden met drukke agenda’s van zes advocaten en twee officieren van justitie.
De conclusie van de rechtbank is dat onder deze omstandigheden voor de planningsfase een termijn van
éénjaar redelijk is.
éénjaar redelijk is.
De totale redelijke termijn voor deze strafzaak is daarmee zes jaren. Dat betekent dus ook dat in deze strafzaak niet binnen een redelijke termijn een einduitspraak van de rechtbank beschikbaar is. Die redelijke termijn is met iets meer dan één jaar overschreden. De rechtbank zal die overschrijding compenseren door hiermee rekening te houden in de strafoplegging.
8.3.2.
De hoofdstraf
Verdachte heeft zich schuldig gemaakt aan grootschalige beleggingsfraude. Hij heeft een criminele organisatie gevormd en heeft twee jaar lang participanten opgelicht en de opbrengst uit die oplichting witgewassen. Ook heeft verdachte uiteindelijk een deel van de inleg (rente- en premiereserves) verduisterd.
Verdachte heeft heel veel beleggers voor een heel hoog bedrag benadeeld. De rechtbank komt over de periode waarin verdachte schuldig wordt geacht aan oplichting van de beleggers tot een benadelingsbedrag van bijna $ 120 miljoen. De gedupeerden hebben stuk voor stuk grote financiële schade geleden. Ook zijn zij anders dan financieel geschaad door het handelen van onder meer verdachte; bijvoorbeeld doordat hun vertrouwen in mensen is geschaad en dat hun toekomstdromen nu niet of minder goed kunnen worden verwezenlijkt.
Het nadeel dat door het handelen van verdachte is veroorzaakt maakt dat een jarenlange onvoorwaardelijke gevangenisstraf de enige passende strafrechtelijke reactie is.
Bij het bepalen van de hoogte van een straf in een fraudezaak gebruiken rechters veelal het oriëntatiepunt Fraude van het Landelijk Overleg Vakinhoud Strafrecht. Dat oriëntatiepunt gaat in de eerste plaats uit van het benadelingsbedrag dat door de bewezenverklaarde feiten is veroorzaakt. Vervolgens kan rekening gehouden worden met de bijzondere omstandigheden van het geval en met strafverhogende of strafverlagende omstandigheden.
Het oriëntatiepunt bij een benadelingsbedrag van meer dan € 1 miljoen is een onvoorwaardelijke gevangenisstraf binnen een bandbreedte van 24 maanden tot de maximale gevangenisstraf (in dit geval: acht jaar).
Bij een benadelingsbedrag van bijna $ 120 miljoen ligt het voor de hand als uitgangspunt te nemen een gevangenisstraf die dicht bij het maximum in de buurt komt. Het verschil tussen het benadelingsbedrag waar de rechtbank toe komt en het benadelingsbedrag waar de officier van justitie vanuit ging (ongeveer $ 225 miljoen) is in absolute zin groot, maar zou voor het uitgangspunt voor een op te leggen straf geen belangrijke invloed moeten hebben; het gaat in beide gevallen om gigantische bedragen.
Deze zaak heeft echter een aantal atypische aspecten. De rechtbank heeft niet kunnen vaststellen dat de verdachten vanaf het begin het plan hebben gehad om de participanten te misleiden. Gaandeweg is het beeld gekanteld en kan worden vastgesteld dat verdachte participanten bewust heeft misleid en ze bewust op basis van leugens heeft bewogen te participeren. Het valt echter op dat de inleg van de participanten zowel vóór als ná het kantelpunt in grote lijnen besteed is waaraan het volgens de afspraken besteed zou worden, te weten het aankopen van levensverzekeringen. Daarmee wijkt deze zaak af van andere bekende beleggingsfraudezaken zoals Palm Invest of Easy Life, waarin de ingelegde gelden niet of nauwelijks werden geïnvesteerd conform de afspraken, maar door de oplichters naar eigen goeddunken werden besteed, deels aan buitenissige, tot de verbeelding sprekende zaken. Hier was ook sprake van dergelijke uitgaven, maar de rechtbank is ervan uitgegaan dat deze gefinancierd zijn vanuit de forse marge die verdachten maakten met hun product, en niet vanuit het deel van de inleg dat bestemd was voor de aankoop en instandhouding van levensverzekeringen. Op dit punt waardeert de rechtbank het dossier dus anders dan de officier van justitie, die onder meer uitgaat van opzet op oplichting bij verdachte van meet af aan en de zaak aanduidde als “Easy Life 2.0”. In de ogen van de rechtbank is dit onterecht.
Dat de inleg grotendeels conform afspraken is geïnvesteerd, maakt het eindresultaat niet anders: de meeste beleggers zijn hun geld kwijt. Het kaartenhuis is in elkaar gestort, omdat de hoeksteen van het product, de herverzekerde contraverzekering, ontbrak, en dat heeft verdachte op zijn geweten. Dat de inleg grotendeels conform afspraken is geïnvesteerd, verandert ook niets aan het feit dat verdachte participanten met leugens heeft overgehaald te investeren, dat deed om er zelf - door de forse marges die verdachten maakten - beter van te worden, en de beleggers met de risico’s opzadelde. Niettemin is er een verschil tussen een oplichter die de inleg van beleggers verbrast en een oplichter die inleg van beleggers investeert in datgene waarin het zou worden geïnvesteerd, en zelf “slechts” een vette marge toucheert. Daarmee zal de rechtbank rekening houden bij de strafoplegging in het voordeel van verdachte.
Verdachte heeft bij de strafbare feiten een kernrol vervuld. Als gevolg daarvan heeft hij veel geld kunnen verdienen en heeft zijn bedrijf [medeverdachte 1] verder kunnen groeien. Bij het bepalen van de straf is het vervullen van een kernrol het uitgangspunt. Dat verdachte zo’n rol had, is dus op zichzelf geen strafverzwarende omstandigheid. Zijn rol was anders dan de rol van [medeverdachte 2] , maar qua gewicht zijn hun rollen vergelijkbaar. De rechtbank ziet in zijn rol dan ook geen aanleiding om aan verdachte een andere straf op te leggen dan aan [medeverdachte 2] .
Verdachte is niet eerder veroordeeld voor strafbare feiten. Voor de strafoplegging in deze zaak heeft dat geen gevolgen. Een blanco strafblad is geen strafverlagende omstandigheid, maar kan aanleiding zijn om een andere strafmodaliteit te kiezen, zoals een deels voorwaardelijke straf. De ernst van de strafbare feiten en de hoogte van de door verdachten aangerichte financiële schade verzetten zich evenwel tegen oplegging van een deels voorwaardelijke straf.
De rechtbank heeft tot slot gekeken naar de proceshouding van verdachte. Verdachte heeft op zitting uitgesproken dat hij het vervelend vindt voor de slachtoffers dat ze benadeeld zijn. Verdachte heeft echter niet laten zien dat hij ook inziet dat hij een kwalijke rol heeft gespeeld bij het nadeel dat de gedupeerden hebben geleden. Dat neemt de rechtbank in het nadeel van verdachte mee.
Zonder een overschrijding van de redelijke termijn zou de rechtbank, alles afwegende, een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van vier jaren aan verdachte hebben opgelegd. De rechtbank heeft hiervoor in paragraaf 8.3.1. overwogen dat wél sprake is van een overschrijding van de redelijke termijn. Die overschrijding van iets meer dan één jaar compenseert de rechtbank door de op te leggen straf met tien procent (afgerond in het voordeel van verdachte: vijf maanden) te verminderen.
De rechtbank legt aan verdachte derhalve een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van drie jaar en zeven maanden op.
De rechtbank legt een lagere straf op dan door de officier van justitie is geëist. Dat komt onder meer omdat de rechtbank tot een minder omvangrijke bewezenverklaring komt dan waarvan de officier van justitie uitging bij het formuleren van haar strafeis, en de rechtbank, zoals hierboven uiteen gezet, de zaak deels anders weegt dan de officier van justitie.
8.3.3
De bijkomende straffen
Door de officier van justitie is gevorderd dat verdachte ontzet wordt uit het recht het beroep van aanbieder van beleggingsproducten uit te oefenen en dat het vonnis openbaar gemaakt wordt. Beide bijkomende straffen beogen te voorkomen dat verdachte zich opnieuw schuldig zal maken aan – kort gezegd – beleggingsfraude. Enerzijds door hem niet in de gelegenheid te brengen (beroepsverbod) en anderzijds door toekomstige slachtoffers te waarschuwen (openbaarmaking vonnis).
De rechtbank ziet in de aard en omvang van de gepleegde fraude aanleiding om deze bijkomende straffen op te leggen. Daarmee wordt de samenleving beschermd tegen het frauduleuze handelen van verdachte. Ten aanzien van die straffen overweegt de rechtbank nog als volgt.
Beroepsverbod
De mogelijkheden voor het opleggen van een beroepsverbod zijn beperkt tot de beroepen waarin verdachte de misdrijven heeft begaan. De werkzaamheden van verdachte vallen wat betreft de rechtbank onder het optreden als aanbieder van een financieel product of instrument en/of als financiëledienstverlener. Bij de omschrijving van het beroep van verdachte heeft de rechtbank aansluiting gezocht bij het begrippenkader uit de Wet op het financieel toezicht. De gebruikte begrippen zijn gedefinieerd in artikel 1:1 van die wet.
Publicatie op rechtspraak.nl
Nadat het vonnis onherroepelijk is geworden, moet het vonnis op www.rechtspraak.nl gepubliceerd worden, zonder dat de personalia van verdachte worden geanonimiseerd. Het is aan het Openbaar Ministerie om het vonnis na het onherroepelijk worden aan te bieden aan de redactie van www.rechtspraak.nl.
9.Toepasselijke wettelijke voorschriften
De op te leggen straffen zijn gegrond op de artikelen 28, 31, 36, 47, 57, 140, 321, 326, 339 en 420ter van het Wetboek van Strafrecht.
Deze wettelijke voorschriften zijn toegepast zoals zij golden ten tijde van de bewezen verklaarde feiten.
10.Beslissing
De rechtbank komt op grond van het voorgaande tot de volgende beslissing.
Verklaart de dagvaarding ten aanzien van het onder 1 primair en subsidiair ten laste gelegde nietig voor zover daarin telkens is opgenomen ‘
een groot aantal’ en ‘
waaronder’.
een groot aantal’ en ‘
waaronder’.
Verklaart de dagvaarding ten aanzien van het onder 2A primair en subsidiair ten laste gelegde nietig, voor zover daarin telkens in de negende alinea is opgenomen ‘
en/of overigens’.
en/of overigens’.
Verklaart het onder 1 primair en subsidiair ten laste gelegde niet bewezen en spreekt verdachte daarvan vrij.
Verklaart bewezen dat verdachte het onder 2A primair en 2B primair, 3 en 4 ten laste gelegde heeft begaan zoals hiervoor in rubriek 6 is vermeld.
Verklaart niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hiervoor is bewezen verklaard en spreekt verdachte daarvan vrij.
Het bewezen verklaarde levert op:
feit 2
- ( (A primair:)
medeplegen van oplichting, meermalen gepleegd
medeplegen van oplichting, meermalen gepleegd
en
- ( (B primair:)
medeplegen van verduistering;
medeplegen van verduistering;
feit 3
- (
(medeplegen van) een gewoonte maken van het plegen van witwassen;
(medeplegen van) een gewoonte maken van het plegen van witwassen;
feit 4
-
deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven.
deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven.
Verklaart het bewezene strafbaar.
Verklaart verdachte,
[verdachte], daarvoor strafbaar.
[verdachte], daarvoor strafbaar.
- Veroordeelt verdachte tot een gevangenisstraf van
3 (drie) jaar en 7 (zeven) maanden.
3 (drie) jaar en 7 (zeven) maanden.
Beveelt dat de tijd die door veroordeelde voor de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in verzekering en in voorlopige hechtenis is doorgebracht, bij de tenuitvoerlegging van die straf in mindering gebracht zal worden.
- Ontzet verdachte van de uitoefening van het beroep van het optreden als aanbieder van een financieel product of financieel instrument, dan wel het optreden als financiëledienstverlener, telkens zoals bedoeld in de Wet op het financieel toezicht, voor de duur van
5 (vijf) jaren, ingaande nadat verdachte zijn gevangenisstraf heeft uitgezeten.
5 (vijf) jaren, ingaande nadat verdachte zijn gevangenisstraf heeft uitgezeten.
- Gelast de openbaarmaking van dit vonnis na het onherroepelijk worden daarvan, met vermelding van de personalia van verdachte, door publicatie ervan op www.rechtspraak.nl, waartoe het Openbaar Ministerie dit vonnis dient aan te bieden aan de redactie van voornoemde website.
Dit vonnis is gewezen door
mr. B. Vogel, voorzitter,
mrs. N.A.J. Purcell en M.R.J. van Wel, rechters,
in tegenwoordigheid van mr. C. Wolswinkel, griffier,
en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 12 oktober 2018.