ECLI:NL:HR:2023:1119

• Datum uitspraak: 18 augustus 2023
• Publicatiedatum: 17 augustus 2023
• Zaaknummer: 22/04074
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Belastingrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: R.J. Koopman; J. Wortel; M.T. Boerlage
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Betekenis van het Pottenbakkersarrest voor de bedrijfsopvolgingsregeling in erfbelasting

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 18 augustus 2023 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure die was ingesteld door belanghebbende, vertegenwoordigd door J. Kastelein, tegen de Staatssecretaris van Financiën. De zaak betreft een geschil over de toepassing van de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) van artikel 35b van de Successiewet 1956 op de waarde van aandelen in vennootschappen die zich bezighouden met de ontwikkeling en verhuur van onroerende zaken. De uitspraak van het Gerechtshof Den Haag van 20 september 2022, waartegen cassatie werd ingesteld, had geoordeeld dat de BOR niet van toepassing was op de volledige waarde van de aandelen, omdat de activiteiten van de vennootschappen niet als één onderneming konden worden gekwalificeerd.

De Hoge Raad heeft in deze uitspraak de eerdere verwijzing naar het Gerechtshof Amsterdam bevestigd en de vraag beantwoord welke panden in redelijkheid kunnen worden toegerekend aan de projectontwikkelingsactiviteiten van de vennootschappen. Het Hof had eerder geoordeeld dat de BOR alleen van toepassing is op het vermogen dat is toe te rekenen aan de projectontwikkelingsactiviteiten, en niet op de verhuurde panden. De Hoge Raad heeft de middelen in het principale beroep ongegrond verklaard, maar het incidentele beroep van de Staatssecretaris gegrond verklaard, wat leidt tot vernietiging van de uitspraak van het Hof, behalve voor de proceskosten en het griffierecht.

De Hoge Raad heeft de zaak verwezen naar het Gerechtshof 's-Hertogenbosch voor verdere behandeling, waarbij de door belanghebbende verschuldigde erfbelasting moet worden bepaald met inachtneming van dit arrest. Dit arrest is gewezen door vice-president R.J. Koopman en raadsheren J. Wortel en M.T. Boerlage, en is openbaar uitgesproken op 18 augustus 2023.

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

BELASTINGKAMER

Nummer 22/04074

Datum 18 augustus 2023

ARREST

in de zaak van

[X4] te [Z] (hierna: belanghebbende)

tegen

de STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

op het beroep in cassatie tegen de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag van 20 september 2022, nr. BK-21/00420, betreffende een aan belanghebbende opgelegde aanslag in de erfbelasting en de daarbij gegeven beschikking inzake heffingsrente. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

1. Het eerste geding in cassatie

Bij arrest van de Hoge Raad van 18 juni 2021, ECLI:NL:HR:2021:954 (hierna: het arrest van 18 juni 2021), is vernietigd de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam, nr. 18/00449, met verwijzing van het geding naar het Gerechtshof Den Haag (hierna: het Hof) ter verdere behandeling en beslissing van de zaak met inachtneming van dat arrest.

2. Het tweede geding in cassatie

Belanghebbende, vertegenwoordigd door J. Kastelein, heeft tegen de uitspraak van het Hof beroep in cassatie ingesteld.

De Staatssecretaris, vertegenwoordigd door [P], heeft een verweerschrift ingediend. Hij heeft ook incidenteel beroep in cassatie ingesteld.

Het beroepschrift in cassatie en het geschrift waarbij incidenteel beroep in cassatie is ingesteld, zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

Belanghebbende heeft in het principale beroep een conclusie van repliek ingediend. Hij heeft voorts schriftelijk zijn zienswijze over het incidentele beroep naar voren gebracht.

De Staatssecretaris heeft in het principale beroep een conclusie van dupliek ingediend. Hij heeft voorts gereageerd op de incidentele verweren van belanghebbende.

Belanghebbende heeft in het incidentele beroep een conclusie van dupliek ingediend.

3. Uitgangspunten in cassatie

3.1

Belanghebbende is samen met vier andere erven voor gelijke delen gerechtigd tot de nalatenschap van [A] (hierna: erflaatster), overleden op [...] 2012. Erflaatster was (on)middellijk houdster van (certificaten van) aandelen in [G], thans [E] BV, [H] BV en [J] BV. [E] BV wordt hierna aangeduid als [E], en de vennootschappen gezamenlijk als de vennootschappen. De vennootschappen houden zich bezig met de ontwikkeling en verhuur van onroerende zaken.

3.2.1

Voor het Gerechtshof Amsterdam was in geschil of de bedrijfsopvolgingsregeling (hierna: BOR) van artikel 35b Successiewet 1956 van toepassing is op de volledige waarde van de door belanghebbende uit de nalatenschap verkregen (certificaten van) aandelen in de vennootschappen, ook voor zover die waarde is toe te rekenen aan verhuurde panden.

3.2.2

Dat Hof heeft geoordeeld dat de activiteiten van de vennootschappen op het gebied van projectontwikkeling en op het gebied van verhuur niet een zodanige verwevenheid tonen dat die activiteiten tezamen moeten worden gekwalificeerd als één onderneming. Het Gerechtshof Amsterdam heeft voorts geoordeeld dat de BOR alleen van toepassing is op het vermogen dat is toe te rekenen aan de projectontwikkelingsactiviteiten.

3.3

In het arrest van 18 juni 2021 heeft de Hoge Raad de zaak verwezen voor een nader onderzoek naar de vraag welke panden in redelijkheid kunnen worden toegerekend aan de projectontwikkelingsactiviteiten, teneinde het voor de BOR in aanmerking te nemen ondernemingsvermogen te berekenen.

3.4.1

Het Hof heeft geoordeeld dat de verwijzingsopdracht betrekking heeft op (i) verhuurde panden die in redelijkheid aan de ondernemingsactiviteiten toerekenbaar zijn, (ii) panden waarvan de huurders zijn uitgekocht, en (iii) een voormalig kantoorpand van [E].

3.4.2

Belanghebbende heeft bij het Hof betoogd dat al deze panden op grond van het arrest van 29 augustus 1997 ^[1] ten minste tot het keuzevermogen en daarmee tot het ondernemingsvermogen moeten worden gerekend. Het Hof heeft dat betoog van de hand gewezen. Het heeft geoordeeld dat de desbetreffende panden, met uitzondering van het voormalige kantoorpand van [E], niet aan de projectontwikkelingsactiviteiten kunnen worden toegerekend, omdat zij niet werden gebruikt ‘ten behoeve van’ of ‘in’ de materiële onderneming, maar daar een product van zijn. In het verleden (her)ontwikkelde panden die in 2012 werden verhuurd kunnen volgens het Hof daarom in redelijkheid niet aan de projectontwikkelingsactiviteiten worden toegerekend.

4. Beoordeling van de in het principale beroep in cassatie voorgestelde middelen

De middelen falen op de gronden die zijn vermeld in het arrest dat de Hoge Raad vandaag heeft uitgesproken in de zaak met nummer 22/04071, ECLI:NL:HR:2023:1054.

5. Beoordeling van de in het incidentele beroep in cassatie voorgestelde middelen

5.1

Aangezien het principale beroep niet leidt tot vernietiging van de uitspraak van het Hof, is de voorwaarde waaronder in het incidentele beroep een middel voorwaardelijk is voorgesteld, niet vervuld. Dat middel behoeft daarom geen bespreking.

5.2

Het in het incidentele beroep in cassatie onvoorwaardelijk voorgestelde middel slaagt op de gronden die zijn vermeld in het arrest dat de Hoge Raad vandaag heeft uitgesproken in de zaak met nummer 22/04071, ECLI:NL:HR:2023:1054.

5.3

De uitspraak van het Hof kan niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen teneinde de door belanghebbende verschuldigde erfbelasting te laten bepalen met inachtneming van dit arrest.

6. Proceskosten

De Hoge Raad ziet geen aanleiding voor een veroordeling in de proceskosten.

7. Beslissing

De Hoge Raad:

- verklaart het principale beroep in cassatie van belanghebbende ongegrond,

- verklaart het incidentele beroep in cassatie van de Staatssecretaris van Financiën gegrond,

- vernietigt de uitspraak van het Hof behalve voor zover die uitspraak betreft de proceskosten en het griffierecht, en

- verwijst het geding naar het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch ter verdere behandeling en beslissing van de zaak met inachtneming van dit arrest.

Dit arrest is gewezen door de vice-president R.J. Koopman als voorzitter, en raadsheren J. Wortel en M.T. Boerlage, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier F. Treuren, en in het openbaar uitgesproken op 18 augustus 2023.

Voetnoten

1. ECLI:NL:HR:1997:AA2251.