ECLI:NL:HR:2022:1724

• Datum uitspraak: 25 november 2022
• Publicatiedatum: 24 november 2022
• Zaaknummer: 22/00950
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Civiel recht
• Procedures: Cassatie in het belang der wet
• Rechters: M.J. Kroeze; C.E. du Perron; H.M. Wattendorff; A.E.B. ter Heide; K. Teuben; F.J.P. Lock
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie in het belang der wet betreffende de nietigheid van een nihilbeding inzake partneralimentatie gesloten vóór het huwelijk

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 25 november 2022 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure in het belang der wet, ingesteld door de Procureur-Generaal. De zaak betreft de vraag of een nihilbeding inzake partneralimentatie, dat vóór het huwelijk is gesloten, onder de nietigheidsbepaling van artikel 1:400 lid 2 van het Burgerlijk Wetboek valt. De betrokken partijen, een man en een vrouw, waren gehuwd en hadden huwelijkse voorwaarden opgesteld waarin was vastgelegd dat er geen recht op partneralimentatie zou ontstaan na de beëindiging van hun huwelijk. Na de echtscheiding verzocht de vrouw de rechtbank om een bijdrage in haar levensonderhoud, maar de man verweerde zich met een beroep op het nihilbeding.

De rechtbank oordeelde dat het alimentatiebeding nietig was op grond van artikel 1:400 lid 2 BW, maar het gerechtshof vernietigde deze beschikking en wees het verzoek van de vrouw af, omdat de man geen draagkracht had om alimentatie te betalen. Het hof oordeelde dat het nihilbeding nietig was, maar dat de uitzondering van artikel 1:158 BW niet van toepassing was op overeenkomsten die vóór het huwelijk waren gesloten.

De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof en oordeelde dat de wetgever bij de totstandkoming van artikel 1:158 BW uitsluitend overeenkomsten voor ogen heeft gehad die door echtgenoten tijdens hun huwelijk zijn aangegaan. De Hoge Raad concludeerde dat een vóór het huwelijk gesloten alimentatie-overeenkomst niet valt onder de uitzondering van artikel 1:158 BW en derhalve nietig is op grond van artikel 1:400 lid 2 BW. De Hoge Raad verwierp het beroep en bevestigde de nietigheid van het nihilbeding.

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

CIVIELE KAMER

Nummer 22/00950

Datum 25 november 2022

BESCHIKKING

op een vordering tot cassatie in het belang der wet, ingesteld door de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden en gericht tegen de beschikking in de zaak 200.186.568/01 van het gerechtshof Den Haag van 18 januari 2017.

1. Procesverloop

Voor het verloop van het geding in feitelijke instanties verwijst de Hoge Raad naar de beschikking in de zaken C/10/467510/FA RK 15-153 en C/10/482324/FA RK 15-6446 van de rechtbank Rotterdam van 2 december 2015 en de beschikking in de zaak 200.186.568/01 van het gerechtshof Den Haag van 18 januari 2017.

Tegen de beschikking van het gerechtshof Den Haag heeft de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad beroep in cassatie ingesteld in het belang der wet. De voordracht tot cassatie van de Procureur-Generaal is aan deze beschikking gehecht.

De vordering van de Procureur-Generaal strekt ertoe dat de Hoge Raad de bestreden beschikking zal vernietigen in het belang der wet.

2. Uitgangspunten en feiten

2.1

In dit cassatieberoep in het belang der wet kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Partijen (hierna: de man respectievelijk de vrouw) zijn met elkaar gehuwd geweest. Zij hebben voorafgaand aan het huwelijk huwelijkse voorwaarden gemaakt.

(ii) Art. 10 lid 3 van de huwelijkse voorwaarden (hierna: het nihilbeding) luidt als volgt:

“De echtgenoten komen overeen dat er geen plicht tot betaling van partneralimentatie kan ontstaan en er eveneens geen recht op partneralimentatie kan ontstaan na het beëindigen van hun huwelijk”.

2.2

De vrouw heeft de rechtbank verzocht de echtscheiding uit te spreken en een door de man te betalen bijdrage in de kosten van haar levensonderhoud toe te kennen. De man heeft zich tegen de verzochte partneralimentatie verweerd met een beroep op het nihilbeding.

2.3

De rechtbank ^[1] heeft de echtscheiding tussen partijen uitgesproken en ten laste van de man aan de vrouw een uitkering tot levensonderhoud toegekend. De rechtbank heeft geoordeeld dat het alimentatiebeding nietig is op grond van art. 1:400 lid 2 BW.

2.4

Het hof ^[2] heeft de beschikking van de rechtbank vernietigd en het verzoek van de vrouw strekkende tot toekenning van partneralimentatie afgewezen omdat de draagkracht van de man geen alimentatie voor de vrouw toelaat. Ten aanzien van het beroep van de man op het nihilbeding heeft het hof als volgt overwogen:

“7. Voorop moet worden gesteld, dat het onderhavige nihilbeding is overeengekomen tussen aanstaande echtgenoten. In art. 1:400 lid 2 BW wordt in zijn algemeenheid bepaald dat overeenkomsten waarbij van het volgens de wet verschuldigde levensonderhoud wordt afgezien, nietig zijn. Anders dan de man meent, kan aan art. 1:400 lid 2 BW geen argument worden ontleend dat die bepaling niet zou gelden wanneer het ex-echtgenoten en dus partneralimentatie betreft. Integendeel, in het eerste lid van art. 1:400 BW gaat het ook over echtgenoot.

Echtgenoten kunnen echter op grond van art. 1:158 BW voor of na de echtscheiding bij overeenkomst afzien van een uitkering tot levensonderhoud. Voor zover de man heeft bedoeld te stellen, dat de uitzondering op art.1:400 lid 2 BW die art.1:158 BW mogelijk maakt van toepassing is in het geval van aanstaande echtgenoten, geldt het volgende.

In de tekst van deze laatste bepaling is sprake van “echtgenoten” en deze bepaling geeft aan wanneer een alimentatie-overeenkomst kan worden gesloten, namelijk “vóór of na de beschikking tot echtscheiding”. Op grond van deze wettekst, in verbinding met art.1:159 BW heeft de Hoge Raad in zijn arresten van 18 mei 1979 (HR:1979:AC6583) en van 7 maart 1980 (HR:1980:AB7449) geoordeeld dat art. 1:158 BW uitsluitend van toepassing is op overeenkomsten door echtgenoten aangegaan tijdens hun huwelijk met het oog op een voorgenomen echtscheiding. Daaruit volgt dat een vóór het huwelijk gesloten alimentatie-overeenkomst niet valt binnen de grenzen van art. 1:158 BW en op grond van art. 1:400 lid 2 BW nietig is. Ook de Raad van State stelt zich in zijn advies inzake het wetsvoorstel herziening partneralimentatie op het standpunt, dat naar geldend recht een overeenkomst als de onderhavige nietig is (Kamerstukken II 2015/2016, 34 231, nr. 5). In dat wetsvoorstel “Wet herziening partneralimentatie” (34 231) wordt het mogelijk gemaakt een alimentatie-overeenkomst te sluiten vóór het huwelijk en de man bepleit dat daarop wordt geanticipeerd. (…) Het hof kan niet vooruit lopen op een voorgestelde wijziging waarover de wetgever zich nog moet uitspreken en door welke verruiming toch ook een ander type huwelijk mogelijk wordt, namelijk een huwelijk waar bij het aangaan tevens de gevolgen van een echtscheiding worden geregeld.”

3. Beoordeling van het middel

3.1

Het middel betoogt dat het hof heeft miskend dat art. 1:400 lid 2 BW niet van toepassing is op overeenkomsten over partneralimentatie, en dat aan art. 1:158 BW een ruime uitleg dient te worden gegeven, mede omvattende alimentatieovereenkomsten voorafgaand aan het huwelijk.

3.2

Art. 1:158 BW bepaalt dat de echtgenoten vóór of na de beschikking tot echtscheiding bij overeenkomst kunnen bepalen of, en zo ja tot welk bedrag, na de echtscheiding de één tegenover de ander tot een uitkering tot diens levensonderhoud zal zijn gehouden. Art. 1:400 lid 2 BW bepaalt dat overeenkomsten waarbij van het volgens de wet verschuldigde levensonderhoud wordt afgezien, nietig zijn.

3.3

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 7 maart 1980 ^[3] overwogen dat bij het maken van de in art. 1:158 BW vervatte uitzondering aan de wetgever uitsluitend overeenkomsten voor ogen hebben gestaan die de echtgenoten tijdens hun huwelijk zijn aangegaan met het oog op een voorgenomen echtscheiding. Daarin ligt besloten het oordeel dat een vóór het huwelijk aangegane overeenkomst waarbij wordt afgezien van partneralimentatie, nietig is op grond van art. 1:400 lid 2 BW. De Hoge Raad heeft in zijn beschikking van 12 januari 1996 ^[4] geoordeeld dat er geen reden was om terug te komen van het arrest van 7 maart 1980.

3.4

De Hoge Raad ziet geen aanleiding thans wel terug te komen van het arrest van 7 maart 1980. Het invoeren van de mogelijkheid voorafgaand aan het huwelijk afstand te doen van het recht op partneralimentatie zou – indien wenselijk geacht – veeleer op de weg van de wetgever liggen. Deze heeft nog tamelijk recent van een dergelijke wijziging afgezien. Uit een initiatiefwetsvoorstel ^[5] dat mede ertoe strekte nihilbedingen bij voorhuwelijkse huwelijkse voorwaarden mogelijk te maken, zijn de desbetreffende bepalingen immers geschrapt. ^[6]

3.5

Het middel treft derhalve geen doel.

4. Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Deze beschikking is gegeven door de vicepresident M.J. Kroeze als voorzitter en de raadsheren C.E. du Perron, H.M. Wattendorff, A.E.B. ter Heide en K. Teuben, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer F.J.P. Lock op
25 november 2022 .

Voetnoten

1. Rechtbank Rotterdam 2 december 2015, ECLI:NL:RBROT:2015:9890.

2. Gerechtshof Den Haag 18 januari 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:768.

3. HR 7 maart 1980, ECLI:NL:HR:1980:AB7449.

4. HR 12 januari 1996, ECLI:NL:HR:1996:ZC1959.

5. Kamerstukken II 2014/15, 34231, nr. 2.

6. Kamerstukken II 2016/17, 34231, nr. 7, p. 8 en Kamerstukken II 2017/18, 34231, nr. 10, p. 4.