ECLI:NL:RBZWB:2024:6409

Uitspraak

RECHTBANK ZEELAND-WEST-BRABANT

Zittingsplaats Breda

Bestuursrecht

zaaknummer: BRE 24/2565 WSFBSF

uitspraak van de enkelvoudige kamer van 16 september 2024 in de zaak tussen

[eiser], uit [plaats], eiser

De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de minister

(gemachtigde: mr. N. Fazli).

Inleiding

In deze uitspraak beoordeelt de rechtbank het beroep van eiser tegen de afwijzing van het verzoek om omzetting van de prestatiebeurs in een gift.

De minister heeft op het beroep gereageerd met een verweerschrift.

De rechtbank heeft het beroep op 14 augustus 2024 op zitting behandeld. Hieraan hebben deelgenomen: eiser, de heer [naam] en de gemachtigde van de minister.

Totstandkoming van het besluit

1. Eiser heeft op 13 augustus 2011 een aanvraag voor studiefinanciering per 1 oktober 2011 ingediend voor [HBO-opleiding 1]. Bij brief van 20 augustus 2011 heeft de minister aangegeven dat eiser recht heeft op studiefinanciering vanaf 1 oktober 2011. Eiser is met deze studie gestopt in mei 2012, heeft een jaar gewerkt en is per 1 september 2013 gestart met de [MBO-opleiding]. Dit diploma heeft hij behaald in juni 2018. Vervolgens is eiser per 1 september 2018 gestart met [HBO-opleiding 2] en hiervan heeft hij het diploma behaald op 4 juli 2022.
Bij brief van 27 oktober 2023 heeft eiser bezwaar gemaakt tegen de omzetting van de prestatiebeurs naar een lening. De minister heeft dit opgevat als een verzoek om omzetting van de prestatiebeurs in een gift. Bij besluit van 5 december 2023 (het primaire besluit) heeft de minister dit verzoek afgewezen, omdat de diplomatermijn van 10 jaar is overschreden en de hardheidsclausule niet van toepassing is. Eiser is tegen dit besluit opgekomen.
Bij het bestreden besluit van 29 januari 2024 heeft de minister het bezwaarschrift ongegrond verklaard. Eiser is een prestatiebeurs toegekend voor een opleiding in het hoger onderwijs. Deze prestatiebeurs kan worden omgezet in een gift als binnen de diplomatermijn van 10 jaar het afsluitend diploma van een opleiding in het hoger onderwijs is behaald. Het recht op studiefinanciering ging in op 1 oktober 2011 en liep daarom tot 30 september 2021. Eiser heeft op 4 juli 2022 het afsluitend diploma [HBO-opleiding 2] behaald, oftewel buiten de diplomatermijn. Daarom kan de prestatiebeurs niet worden omgezet in een gift.
De informatie op de website van DUO is niet onjuist, er is sprake van twee verschillende diplomatermijnen. De diplomatermijn voor het hoger onderwijs was al gestart toen eiser met de nieuwe diplomatermijn van de Mbo-opleiding startte. De diplomatermijn voor het hoger onderwijs liep dan ook door. Er is geen sprake van rechtsongelijkheid, omdat eisers situatie niet hetzelfde is als studenten die eerst met een Mbo-opleiding starten en daarna met een Hbo-opleiding starten. Er is geen sprake van een bijzondere omstandigheid als bedoeld in artikel 5.16 van de Wet studiefinanciering 2000 (Wsf 2000), omdat er geen verklaring als bedoeld in het vijfde lid van dat artikel is overgelegd. Het volgen van een Mbo-opleiding wordt niet gezien als een bijzondere omstandigheid waarvoor verlenging van de diplomatermijn mogelijk is.
In het kader van de hardheidsclausule heeft de wetgever de diplomatermijn ruim voldoende gevonden om studievertraging op te vangen. Dat eiser eerst een jaar een Hbo-opleiding heeft gevolgd, een jaar heeft gewerkt en een vierjarige Mbo-opleiding heeft gevolgd, is een keuze waarvan de gevolgen voor zijn rekening en risico komen. Tot slot maakt het niet uit hoe lang eiser studiefinanciering heeft ontvangen, omdat de diplomatermijn start op de eerste dag van de maand dat studiefinanciering wordt toegekend.

Beoordeling door de rechtbank

2. De rechtbank beoordeelt of de minister het verzoek om omzetting van de prestatiebeurs in een gift mocht weigeren. Zij doet dat aan de hand van de beroepsgronden van eiser.

3. De rechtbank verklaart het beroep gegrond. Hierna legt de rechtbank uit hoe zij tot dit oordeel komt en welke gevolgen dit oordeel heeft.

Relevante wet- en regelgeving

4. De voor de beoordeling van het beroep belangrijke wet- en regelgeving is te vinden in de bijlage bij deze uitspraak.

Bijzondere omstandigheden

5. Eiser voert aan dat er sprake is van bijzondere medische omstandigheden van structurele aard, waardoor de diplomatermijn verlengd had moeten worden. Eiser leidt namelijk aan PDD-NOS, heeft daardoor onder meer concentratieproblemen en dat leidde tot het afbreken van [HBO-opleiding 1] waarmee hij in 2011 startte. Daarnaast is sprake van bijzondere omstandigheden van tijdelijke aard, omdat eiser eerst een Mbo-opleiding moest volgen voordat hij [HBO-opleiding 2] mocht volgen. Daarom kon hij in die periode niet een Hbo-opleiding volgen.

6. De beroepsgrond slaagt niet. Eiser doet een beroep op artikel 5.16, eerste en tweede lid, van de Wsf 2000. Voor een geslaagd beroep op bijzondere omstandigheden als bedoeld in dat artikel is volgens het vijfde lid vereist dat gedagtekende verklaringen van een arts en de natuurlijke persoon of het bestuur van de rechtspersoon van de onderwijsinstelling waar hij is ingeschreven wordt overgelegd. Het is namelijk niet aan de minister om hier zelfstandig een oordeel over te geven.^[1]Een dergelijke verklaring heeft eiser niet overgelegd. Eiser heeft weliswaar aangevoerd dat het Mbo-diploma een verklaring van een onderwijsinstelling is, maar uit de bewoordingen van het vijfde lid blijkt dat het om een verklaring van een arts of bijvoorbeeld een decaan moet gaan.
Onjuiste informatieverstrekking

7. Eiser voert aan dat hem te laat duidelijk werd dat de diplomatermijn voor ho-onderwijs ook doorliep terwijl hij zijn Mbo-opleiding volgde. Dat komt omdat daarover onjuiste en misleidende informatie op de website van DUO staat. Er staat namelijk dat een nieuwe diplomatermijn van 10 jaar begint te lopen bij het starten van een Hbo-opleiding na het voltooien van een Mbo-opleiding. Eiser wenst zijn schade vergoed te zien wegens schending van artikel 4.19 van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Tevens meent eiser dat sprake is van oneerlijke handelspraktijken en verwijst daarbij naar de implementatie van de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken.^[2]

8. De rechtbank stelt voorop dat de wet duidelijk is over de diplomatermijn van 10 jaar. Er is geen aanknopingspunt voor de mogelijke lezing door eiser van artikel 5.5 en 5.7 van de Wsf 2000 dat de diplomatermijn van 10 jaar, terwijl deze al liep, bij het starten van zijn tweede Hbo-opleiding van begin af aan met 10 jaar zou gaan lopen.^[3]Met eisers standpunt dat uit de informatie op de website van DUO iets anders zou blijken waar hij ook op mocht vertrouwen, doet hij een beroep op het vertrouwensbeginsel. Voor een geslaagd beroep op het vertrouwensbeginsel is vereist dat de betrokkene aannemelijk maakt dat van de zijde van de overheid toezeggingen of andere uitlatingen zijn gedaan of gedragingen zijn verricht waaruit de betrokkene in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs kon en mocht afleiden of en, zo ja, hoe het bestuursorgaan in een concreet geval een bevoegdheid zou uitoefenen.^[4]Daar is in dit geval geen sprake van, omdat op de website van DUO algemene informatie staat, waarbij eisers specifieke situatie niet genoemd is. Daarom heeft eiser met de enkele verwijzing naar de informatie op de website niet aannemelijk gemaakt dat van de zijde van de minister of DUO toezeggingen of andere uitlatingen zijn gedaan of gedragingen zijn verricht waaruit hij redelijkerwijs kon en mocht afleiden dat in zijn concrete geval een nieuwe diplomatermijn van 10 jaar zou gaan lopen bij aanvang van zijn [HBO-opleiding 2].

9. Eisers beroep op de Wft kan niet slagen, omdat DUO niet een financiële onderneming is zoals bedoeld in artikel 4.19 van de Wft. Het beroep op oneerlijke handelspraktijken kan niet slagen, omdat deze wetswijziging ziet op oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen en DUO daar niet toe behoort.
Rechtsongelijkheid

10. Eiser voert aan dat sprake is van rechtsongelijkheid. Studenten die met een Mbo-opleiding starten en daarna een Hbo-opleiding volgen hebben een diplomatermijn van 14 jaar. Maar omdat eiser begonnen is met een Hbo-opleiding en daarna datzelfde traject heeft doorlopen, heeft hij een diplomatermijn van slechts 10 jaar.

11. De beroepsgrond slaagt niet. Bij een beroep op het gelijkheidsbeginsel moet in eerste instantie een vergelijking worden gemaakt met dezelfde groep personen. In dit geval vergelijkt eiser zijn situatie met een andere groep personen. Eiser is namelijk gestart met een Hbo-opleiding en hij vergelijkt zijn situatie met studenten die gestart zijn met een Mbo-opleiding. Voor elke andere student die start met Hbo-opleiding, dan een Mbo-opleiding voltooit en vervolgens start met een andere Hbo-opleiding (of doorgaat met de oorspronkelijke Hbo-opleiding), geldt dezelfde diplomatermijn van 10 jaar als voor eiser.
Redelijkheid en billijkheid

12. Eiser voert tot slot aan dat de prestatiebeurs moet worden omgezet in een gift op grond van de redelijkheid en billijkheid. Hij heeft namelijk minder dan 10 jaar studiefinanciering ontvangen en twee diploma’s behaald. Daarmee is voldaan aan het doel van de wetgever. Dan is het onredelijk dat hij de hele lening moet terugbetalen.

13. De beroepsgrond slaagt. In artikel 11.5 van de Wsf 2000 is door de wetgever aan de minister de bevoegdheid verleend om deze wet in bepaalde gevallen buiten toepassing te laten of daarvan af te wijken voor zover toepassing, gelet op het belang dat deze wet beoogt te beschermen, zal leiden tot een onbillijkheid van overwegende aard. Deze hardheidsclausule biedt de minister niet de mogelijkheid om een uitzondering te maken op een in de Wsf 2000 opgenomen wettelijke bepaling, indien de onverkorte toepassing van die wettelijke bepaling in het concrete geval in overeenstemming is te achten met de bedoeling van de wetgever en de strekking van de wet.

14. De rechtbank is van oordeel dat de minister in dit geval aanleiding had moeten zien voor toepassing van de hardheidsclausule als bedoeld in artikel 11.5 van de Wsf 2000. De minister heeft er terecht op gewezen dat uit de memorie van toelichting blijkt dat de wetgever een diplomatermijn van 10 jaar voldoende heeft geacht om tegenslagen op te vangen en dat verder een kort en efficiënt verblijf in het hoger onderwijs wordt beoogd. Maar het onverkort vasthouden aan de diplomatermijn van 10 jaar met als gevolg dat de prestatiebeurs niet wordt omgezet in een gift leidt in dit geval tot een onbillijkheid van overwegende aard. Er is immers sprake van een geringe overschrijding van de diplomatermijn van 10 jaar met slechts negen maanden. Eiser heeft in die periode twee diploma’s, waarvan één op ho-niveau, behaald. Daar komt bij dat eiser feitelijk minder dan 10 jaar studiefinanciering heeft ontvangen en inmiddels aan het werk is in zijn beoogde vakgebied. In die zin is het doel van de studiefinanciering en de wetgever behaald. Het stelsel van leningen en prestatiebeurs heeft namelijk als doel om studenten met diploma te laten afstuderen en te voorkomen dat studenten eindeloos studiefinanciering ontvangen zonder een studie af te ronden. De gevolgen voor eiser bij het onverkort vasthouden aan de diplomatermijn van 10 jaar is onder deze omstandigheden onnodig nadelig in verhouding tot het doel dat hiermee wordt gediend.

15. Het beroep is gegrond. Dat betekent dat de minister ten onrechte de prestatiebeurs niet heeft omgezet in een gift.
Conclusie en gevolgen

16. Het beroep is gegrond. De rechtbank vernietigt het bestreden besluit en herroept het primaire besluit. De rechtbank ziet op grond van artikel 8:72, derde lid, aanhef en onder b, van de Algemene wet bestuursrecht aanleiding zelf in de zaak te voorzien, in die zin dat de prestatiebeurs wordt omgezet in een gift.

17. Omdat de rechtbank het beroep gegrond verklaart, moet de minister aan eiser het door hem betaalde griffierecht vergoeden.

18. Ook zal de rechtbank de minister veroordelen in de door eiser gemaakte proceskosten. Deze worden vastgesteld op € 33.62. De rechtbank licht dat hieronder toe.
Eiser heeft € 184,- aan verletkosten opgevoerd, waarvan drie uur wegens het bijwonen van de zitting en met als onderbouwing een loonstrook. Omdat de zitting een uur heeft geduurd en de reisafstand beperkt is doordat eiser in Breda woont, acht de rechtbank anderhalf uur redelijk. Daarbij zal de rechtbank het uurloon op de loonstrook van € 22,41 hanteren, omdat de € 0,35 die eiser meerekent volgens de loonstrook een eenmalige uitkering betreft. Er is verder geen reden om het uurloon af te ronden naar € 23,-. Het bedrag van € 115,- aan voorbereidingen is in het geheel niet onderbouwd en komt daarom niet voor vergoeding in aanmerking. Dat betekent dat in totaal € 33,62 aan verletkosten voor vergoeding in aanmerking komt.
Eiser heeft € 50,- aan andere kosten opgevoerd, bestaande uit kopieerkosten, post en kantoorkosten. Ook dit bedrag is in het geheel niet onderbouwd en komt daarom niet voor vergoeding in aanmerking.
Er is geen sprake van door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

Beslissing

De rechtbank:

- verklaart het beroep gegrond;

- vernietigt het bestreden besluit;

- herroept het primaire besluit en bepaalt dat de prestatiebeurs wordt omgezet in een gift;

- bepaalt dat deze uitspraak in de plaats komt van het vernietigde bestreden besluit;

- draagt de minister op het betaalde griffierecht van € 51,- aan eiser te vergoeden;

- veroordeelt de minister in de proceskosten van eiser tot een bedrag van € 33,62.

Deze uitspraak is gedaan door mr. H. Remerie, rechter, in aanwezigheid van mr. A.J.J. Sterks, griffier op 16 september 2024 en openbaar gemaakt door middel van geanonimiseerde publicatie op www.rechtspraak.nl.

griffier

rechter

Een afschrift van deze uitspraak is verzonden aan partijen op:

Informatie over hoger beroep

Een partij die het niet eens is met deze uitspraak, kan een hogerberoepschrift sturen naar de Centrale Raad van Beroep waarin wordt uitgelegd waarom deze partij het niet eens is met deze uitspraak. Het hogerberoepschrift moet worden ingediend binnen zes weken na de dag waarop deze uitspraak is verzonden.

Bijlage: voor deze uitspraak belangrijke wet- en regelgeving

Wet studiefinanciering 2000

Artikel 5.5 Diplomatermijn hoger onderwijs

De diplomatermijn hoger onderwijs is een periode van 10 jaren. Deze periode vangt aan op de eerste dag van de maand waarover voor het eerst studiefinanciering is toegekend voor het volgen van hoger onderwijs.

Artikel 5.7 Omzetting in gift bij afstuderen binnen diplomatermijn hoger onderwijs

1. Indien een ho-student binnen de diplomatermijn hoger onderwijs met goed gevolg een associate degree-opleiding afrondt, wordt de toegekende prestatiebeurs hoger onderwijs voor de duur van de desbetreffende opleiding omgezet in een gift. Onverminderd de eerste volzin, wordt de toegekende reisvoorziening volledig omgezet in een gift.

[…]

Artikel 5.16 Bijzondere omstandigheden

1. Indien een ho-student als direct gevolg van bijzondere omstandigheden van tijdelijke aard niet in staat is binnen de diplomatermijn hoger onderwijs met goed gevolg het afsluitend examen te behalen, wordt deze termijn verlengd met de duur van die bijzondere omstandigheden.

2. Indien een ho-student als direct gevolg van bijzondere omstandigheden van structurele aard niet in staat is binnen de diplomatermijn hoger onderwijs met goed gevolg het afsluitend examen te behalen, wordt deze termijn, op aanvraag, verlengd met 5 jaren. Onder bijzondere omstandigheden van structurele aard kunnen in ieder geval worden verstaan functiebeperking of chronische ziekte.

[…]

5. Onze Minister stelt op aanvraag van de ho-student vast of er sprake is van bijzondere omstandigheden in de zin van dit artikel. De bijzondere omstandigheden kunnen uitsluitend worden aangetoond door gedagtekende verklaringen van een arts en de natuurlijke persoon of het bestuur van de rechtspersoon van de onderwijsinstelling waar hij is ingeschreven. Indien de bijzondere omstandigheden uitsluitend van niet-medische aard zijn, volstaat een gedagtekende verklaring van de natuurlijke persoon of het bestuur van de rechtspersoon van de onderwijsinstelling waar de ho-student is ingeschreven.