ECLI:NL:RBDHA:2023:9506

• Datum uitspraak: 3 juli 2023
• Publicatiedatum: 30 juni 2023
• Zaaknummer: NL22.7430
• Instantie: Rechtbank Den Haag
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Vreemdelingenrecht
• Procedures: Eerste aanleg - enkelvoudig
• Rechters: C.I.H. Kerstens-Fockens
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Afwijzing asielaanvraag en risico op vervolging bij terugkeer naar Rusland

In deze zaak heeft de Rechtbank Den Haag op 3 juli 2023 uitspraak gedaan in een asielprocedure waarbij eiser, een Russische nationaliteit, zijn aanvraag voor een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd had ingediend. De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid had de aanvraag afgewezen en een inreisverbod van tien jaar opgelegd. Eiser stelde dat hij bij terugkeer naar Rusland een reëel risico op ernstige schade loopt vanwege zijn politieke overtuiging en uitingen op sociale media. De rechtbank heeft de zaak behandeld en vastgesteld dat verweerder onvoldoende had gemotiveerd dat eiser geen reëel risico loopt. De rechtbank oordeelde dat eiser niet aannemelijk had gemaakt dat hij een fundamentele politieke overtuiging heeft, maar dat verweerder onvoldoende had onderbouwd dat eiser bij terugkeer geen risico op vervolging loopt. De rechtbank heeft het bestreden besluit vernietigd en verweerder opgedragen een nieuw besluit te nemen met inachtneming van deze uitspraak. Tevens zijn de proceskosten van eiser vergoed.

Uitspraak

RECHTBANK DEN HAAG

Bestuursrecht

zaaknummer: NL22.7430

uitspraak van de enkelvoudige kamer in de zaak tussen

[eiser], eiser, V-nummer [v-nummer]

(gemachtigde: mr. S.J. Koolen),

en

de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, verweerder

(gemachtigde: mr. F. Saglik).

ProcesverloopBij besluit van 20 april 2022 (het bestreden besluit) heeft verweerder de aanvraag van eiser tot het verlenen van een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijdafgewezen en een inreisverbod voor de duur van tien jaar opgelegd.

Eiser heeft tegen het bestreden besluit beroep ingesteld. Ook heeft hij een verzoek om een voorlopige voorziening ingediend (NL22.7431).

Op 19 juli 2022 heeft verweerder eiser aanvullend gehoord over zijn gestelde politieke overtuiging.

Bij aanvullend besluit van 2 januari 2023 (het aanvullend besluit) heeft verweerder de afwijzing van eisers aanvraag gehandhaafd.

Eiser heeft gronden van beroep tegen het aanvullend besluit ingediend.

De rechtbank heeft het beroep, samen met het verzoek, op 22 maart 2023 op zitting behandeld. Eiser is verschenen, bijgestaan door zijn gemachtigde. Als tolk is G. Marcus verschenen. Verweerder heeft zich laten vertegenwoordigen door zijn gemachtigde.

De rechtbank heeft het onderzoek ter zitting geschorst om verweerder de gelegenheid te geven te reageren op de in beroep overgelegde YouTube video met vertaling en de overige bewijsstukken van andere uitlatingen van eiser op het internet.

Op 25 maart 2023 heeft eiser een nadere schriftelijke toelichting gegeven van zijn uitingen op de sociale media.

Bij brief van 19 april 2023 heeft verweerder een reactie uitgebracht. Eiser heeft hierop bij brief van 24 april 2023 gereageerd.

Aangezien partijen niet hebben aangegeven een nadere zitting te wensen, heeft de rechtbank het onderzoek in deze zaak gesloten.

Overwegingen

Waar gaat deze zaak over?

1. Eiser is geboren op [geboortedag] 1965. Aan zijn derde opvolgende asielaanvraag heeft eiser ten grondslag gelegd dat hij op het Russische consulaat heeft verteld dat hij in het bezit is van een illegaal verkregen Russisch paspoort. Eiser vreest bij terugkeer naar Rusland in de gevangenis te belanden en tot de dood gemarteld te worden, omdat hij de naam van degene van wie hij het paspoort heeft gekregen, zal moeten noemen. Als gevolg hiervan vreest eiser ook voor de man die zijn paspoort heeft geregeld. Verder vreest eiser bij terugkeer nog altijd voor de Russische autoriteiten vanwege de kritische autobiografie die hij heeft geschreven. Eiser geeft aan dat hij een politieke overtuiging heeft. Hij heeft kritische berichten over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en over de Russische president Poetin geplaatst op Odnoklassniki ^[2] , VKontakte ^[3] en Facebook en heeft twee kritische liedjes op YouTube en Odnoklassniki gezet. Ook hierom vreest eiser bij terugkeer naar Rusland.

2. Verweerder heeft de aanvraag afgewezen als kennelijk ongegrond. ^[4] Verweerder stelt dat eiser zijn identiteit en nationaliteit met een echt bevonden Russisch paspoort heeft aangetoond. Verweerder vindt het niet geloofwaardig dat eiser problemen heeft ondervonden vanwege dit paspoort. Ook vindt verweerder het niet geloofwaardig dat eiser problemen met de Russische autoriteiten heeft gehad vanwege zijn regering kritische autobiografie. Dat eiser een fundamentele politieke overtuiging heeft, volgt verweerder niet. Van eiser mag daarom bij terugkeer terughoudendheid worden verwacht om problemen te voorkomen. Volgens verweerder kan eiser dan ook niet aangemerkt worden als vluchteling ^[5] en heeft eiser ook niet aannemelijk gemaakt bij terugkeer naar Rusland een reëel risico op ernstige schade te lopen.

Waarom is eiser het niet eens met het bestreden besluit?

3. Eiser voert aan dat verweerder hem ten onrechte heeft tegengeworpen dat hij in zijn eerdere procedure tegenstrijdig heeft verklaard over het frauduleus verkrijgen van het Russisch paspoort. Verder voert eiser aan dat verweerder een verkeerd kader heeft gehanteerd bij de beoordeling van zijn politieke overtuiging en dat dit begrip ruim opgevat moet worden. ^[6] Met het uitbrengen van zijn autobiografie en het plaatsen van kritische berichten op de sociale media heeft eiser uiting gegeven aan zijn politieke overtuiging. Volgens eiser mag van hem niet verwacht worden dat hij zich bij terugkeer terughoudend opstelt. Eiser voert daarnaast aan dat de situatie in Rusland is verslechterd en dat in toenemende mate sprake is van de vervolging van critici en andersdenkenden. Het is strafbaar om een andere kijk op de feiten te hebben dan de regering in Moskou (fake news) en een enkele kritische opmerking over de oorlog in Oekraïne online of in het openbaar kan al voldoende zijn om in de negatieve aandacht van de Russische autoriteiten te komen en vervolgd te worden. ^[7] Met het schrijven van zijn autobiografie en online berichten is eiser kritisch op de Russische autoriteiten. In beroep overlegt eiser artikelen van Meduza, die hij op VKontakte en Odnoklassniki heeft gedeeld, een video waarin hij Poetin een oorlogsmisdadiger noemt en verwijst hij naar liedjes die hij op YouTube en Odnoklassniki heeft geplaatst met een vertaling. Volgens eiser heeft verweerder onvoldoende gemotiveerd waarom hij geen risico loopt om opgeroepen te worden voor de militaire dienst vanwege de oorlog in Oekraïne. Dat de algemene informatie die eiser in zijn zienswijze heeft gegeven niet over hem persoonlijk gaat, vindt eiser geen deugdelijke tegenwerping. Tot slot voert eiser aan dat verweerder niet naar het terugkeerbesluit van april 2017 kan verwijzen, omdat hij naderhand door Zweden is uitgezet naar Rusland.

Wat is het oordeel van de rechtbank?

Het Russische paspoort

4. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder eiser kunnen tegenwerpen dat hij in zijn eerste asielprocedure tegenstrijdig en onduidelijk heeft verklaard over de wijze waarop hij aan zijn Russisch paspoort is gekomen. Dit is in rechte vaste komen te staan. ^[8] Verweerder mag dit daarom als uitgangspunt nemen in de huidige procedure. Vervolgens heeft eiser de gelegenheid om te onderbouwen dat hij wel op illegale wijze aan het paspoort is gekomen. Hoewel eiser een groot aantal stukken heeft ingebracht, kan uit de overgelegde stukken niet worden afgeleid dat een machtige Russische zakenman een paspoort voor eiser heeft geregeld. De omstandigheid dat eiser deze man kent omdat hij voor hem gewerkt heeft en dat deze man erg machtig is in Rusland, is hiertoe op zichzelf onvoldoende. Eiser heeft daarom ook in deze procedure niet aannemelijk gemaakt dat hij zijn paspoort op frauduleuze wijze heeft verkregen. Verweerder heeft dan ook niet ten onrechte ongeloofwaardig gevonden dat eiser vanwege het paspoort problemen heeft gehad of zal krijgen bij terugkeer.

Politieke overtuiging

5. De rechtbank ziet geen aanleiding de behandeling van de zaak aan te houden in afwachting van het antwoord op de prejudiciële vragen, die de hoogste bestuursrechter aan het Europese Hof van Justitie heeft gesteld over het begrip ‘politieke overtuiging’. ^[9] De zaak van eiser valt namelijk niet binnen de reikwijdte van deze prejudiciële vragen. Daartoe is van belang dat eiser (ook in zijn eerdere asielprocedures) heeft verklaard dat hij zijn politieke overtuiging in Rusland al heeft geuit door het publiceren van zijn autobiografie (en het al dan niet plaatsen van berichten op Echo of Moskou ^[10] ) en dat hij hiermee is doorgegaan na de afwijzing van zijn asielaanvragen in Nederland. Er is bij eiser dan ook sprake van een continuering van activiteiten.

5.1.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder zich niet ten onrechte op het standpunt gesteld dat eiser op grond van zijn verklaringen niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij een fundamentele politieke overtuiging heeft. Uit zijn verklaringen blijkt vooral dat eiser een maatschappij kritische houding heeft ten aanzien van onrecht en corruptie en de actuele situatie in Rusland. Met het plaatsen van kritische berichten in Nederland op de sociale media heeft eiser op zichzelf nog niet aannemelijk gemaakt dat sprake is van een fundamentele politieke overtuiging. Daarvoor dient eiser met zijn verklaringen aannemelijk te maken dat hij deze activiteiten vanuit een innerlijke politieke overtuiging heeft verricht. Er dient sprake te zijn van een overtuiging die zo fundamenteel is voor zijn identiteit of morele integriteit dat niet mag worden gevraagd dat hij deze opgeeft. Verweerder stelt niet ten onrechte dat eiser in het aanvullend gehoor algemeen en vaag heeft verklaard. De verklaringen van eiser gaan met name over normen en waarden. Verweerder heeft dit van onvoldoende diepgang kunnen vinden. Verder heeft eiser zich in het verleden meermaals terughoudend opgesteld om zijn dochter die in Rusland woonde te beschermen. Ten aanzien van eisers weigering om deel te nemen aan de gewapende strijd tussen Armenië en Azerbeidzjan heeft verweerder kunnen overwegen dat eiser onvoldoende inzichtelijk heeft gemaakt dat dit voortkomt uit een politieke, pacifistische, overtuiging. Verweerder heeft hierin kunnen betrekken dat deze gestelde pacifistische overtuiging niet valt te rijmen met het feit dat eiser in 1993 een vliegtuig heeft gekaapt en daarmee de levens van onschuldige burgers op het spel heeft gezet.

Uitbrengen van de autobiografie

6. In eisers eerdere asielprocedures is in rechte vast komen te staan dat verweerder ongeloofwaardig heeft kunnen vinden dat eiser door zijn kritische autobiografie in de negatieve belangstelling staat van de Russische autoriteiten. ^[11] In de huidige procedure heeft eiser niet aannemelijk gemaakt met zijn verklaringen of documenten dat dit nu anders is. Verweerder heeft zich daarom op het standpunt kunnen stellen dat eiser niet aannemelijk heeft gemaakt vanwege dit boek als dissident of criticus beschouwd te worden.

Plaatsen van berichten op Echo of Moskou

7. De rechtbank is van oordeel dat verweerder in redelijkheid wel van eiser heeft mogen verwachten dat hij aannemelijk had gemaakt dat hij de auteur is van de kritische berichten op Echo of Moskou. Eiser stelt vanwege deze berichten gevaar te lopen in Rusland, waardoor van hem verwacht mag worden dat hij aannemelijk maakt dat hij deze berichten geplaatst heeft. Het enkele overleggen van berichten die, naar eiser stelt, geplaatst zijn onder een pseudoniem, heeft verweerder niet ten onrechte onvoldoende gevonden. Hierbij heeft verweerder kunnen betrekken dat eiser tijdens zijn vorige asielprocedures niet over deze berichten heeft verklaard, terwijl hij stelt deze berichten sinds 2011 te schrijven.

Plaatsen van berichten op de sociale media

8. Uit het onderzoek dat verweerder na de zitting heeft laten uitvoeren door TOELT ^[12] komt naar voren dat eiser vier sociale mediakanalen gebruikt, namelijk Odnoklassniki (83 volgers), VKontakte (19 volgers), Facebook (2165 volgers) en YouTube (511 abonnees). De foto’s die eiser op Odnoklassniki en VKontakte heeft geplaatst, zijn een aantal keer geliked dan wel bekeken. De video en de foto die eiser op Facebook heeft geplaatst, zijn 1 à 2 keer geliked en de volgers van eiser hebben met name Scandinavische namen. Op YouTube heeft eiser een video geplaatst die 1700 keer bekeken is en een video die 107 keer bekeken is. Volgens TOELT zijn deze sociale media profielen direct herleidbaar naar eiser.

8.1.

Verweerder stelt zich op het standpunt dat niet aannemelijk is dat de Russische autoriteiten op dit moment op de hoogte zijn van de uitingen van eiser op de hiervoor genoemde sociale media. Verweerder verwijst naar het meest recente Algemeen Ambtsbericht en een ander rapport over Rusland, waaruit volgt dat de Russische autoriteiten vooral kopstukken achter online groepen of personen met een zekere status, bereik en/of invloed die anti-oorlog uitingen op het internet plaatsen, in de gaten houden. ^[13] Uit landeninformatie volgt volgens verweerder daarom niet dat de sociale media profielen van alle inwoners van Rusland in de gaten worden gehouden. Verweerder stelt dat eiser niet aangemerkt kan worden als een belangrijk politiek opposant of dissident en dat eiser ook niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij op een andere wijze in Rusland bekendheid geniet.

8.2.

Eiser voert hiertegen aan dat de Russische Staat de inhoud van de sociale media nauwgezet volgt. Ook VKontakte monitort de inhoud van de berichten van zijn gebruikers en heeft nauwe banden met de Russische staat. Niet alleen prominente burgers maar ook gewone burgers worden in Rusland vervolgd vanwege online gedane uitingen. ^[14] Eiser heeft op zijn sociale media kritiek geuit op de oorlog met Oekraïne door het plaatsen van foto’s, video’s en het delen van nieuwsberichten, waarin wordt verwezen naar de executie van Oekraïense soldaten door het Russische leger.

8.3.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder onvoldoende gemotiveerd dat eiser bij terugkeer naar Rusland geen reëel risico op ernstige schade loopt als gevolg van de berichten, foto’s en video’s die hij op zijn sociale media heeft geplaatst. Daartoe acht de rechtbank van belang dat eiser foto’s geplaatst heeft, waarmee hij kritiek uit op de oorlog in Oekraïne en op de Russische president Poetin. Zo houdt eiser op foto’s die hij op Facebook heeft geplaatst een papier vast met daarop de tekst ‘Poetin is een oorlogsmisdadiger’ en met de tekst ‘Russian soldiers stop killing, raping and robbing Ukrainian civilians’. Dat eiser met name of vooral Zweedse vrienden heeft op Facebook en verklaard heeft hierop vooral berichten voor zijn Zweedse vrienden te plaatsen, doet er niet aan af dat eiser dus niet alleen maar Zweedse vrienden heeft op Facebook. Het valt daarom niet uit te sluiten dat ook Russische vrienden van eiser op de hoogte zijn van de overheid kritische berichten die eiser op Facebook heeft geplaatst. Bovendien heeft eiser ook een video van het bord ‘Poetin is een oorlogsmisdadiger’ op zijn Odnoklassniki profiel geplaatst. Wat betreft de liedjes die eiser op YouTube (en Odnoklassniki) heeft geplaatst, overweegt de rechtbank dat verweerder terecht stelt dat de meest bekeken video, gelet op de overgelegde vertaling, geen letterlijke anti-Poetin of anti-oorlogsteksten bevatten. Het gaat echter, volgens TOELT, wel om een zeer cryptische tekst waar kritiek op de oorlog (en de Russische president) wel impliciet in valt te lezen. Gelet op het grote aantal views en het feit dat het liedje in de Russische taal is gezongen, kan eiser hiermee in de negatieve belangstelling staan van de Russische autoriteiten. Van belang is dat verweerder erkent dat sprake is van willekeur als het gaat om vervolging voor kritische uitingen op de sociale media. Deze willekeurigheid volgt onder meer uit het Algemeen Ambtsbericht. Daarin staat dat voor de vervolging op sociale media van belang is dat een eenmaal gedane uiting telt als een voortdurende overtreding en dat deze ook lang na het plaatsen vervolgbaar blijft. Voorbeelden van vervolging betroffen in de verslagperiode met name uitingen op Telegram, VKontakte of YouTube. Hoewel mensen soms ook wel worden vervolgd op basis van uitingen op Facebook. Volgens een advocaat is het gebruikelijk dat de politie een screenshot maakt van een uiting die een overtreding vormt, en deze bewaart in een dossier. In het geval er een keer bewijs nodig is tegen deze persoon kan deze screenshot gebruikt worden. ^[15] Verder staat in het Algemeen Ambtsbericht dat naast mensen met een duidelijk zichtbaar profiel er ook informatie beschikbaar is over tientallen mensen zonder zichtbaar profiel of activistische voorgeschiedenis, die op basis van één of meer uitingen op de sociale media strafrechtelijk werden vervolgd. ^[16] De grote mate van willekeurigheid volgt ook uit de door eiser overgelegde nieuwsberichten. Nu sprake is van een grote mate van willekeurigheid, maakt het in die zin niet uit dat niet alle sociale media profielen van Russische inwoners in de gaten gehouden worden.

Militaire dienstplicht

9. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld dat eiser niet onder het geldende besluit- en vertrekmoratorium voor dienstplichtige Russische vreemdelingen valt. Dit moratorium geldt enkel voor Russische vreemdelingen in de leeftijd van 18 tot 27 jaar. Eiser heeft in zijn zienswijze op het aanvullend voornemen verwezen naar algemene artikelen over de dienstplicht in Rusland om te onderbouwen dat in de praktijk ook anderen worden opgeroepen en gemobiliseerd. Ter zitting erkent verweerder dat dit inderdaad soms het geval is. Er zijn bij verweerder enkele gevallen bekend waarbij mensen van een oudere leeftijd zijn opgeroepen. Aangezien het hierbij echter slechts om enkele gevallen gaat, stelt verweerder zich op het standpunt dat eiser met zijn zienswijze niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij een reëel risico loopt om opgeroepen te worden voor de militaire dienstplicht. De rechtbank volgt verweerder in dit standpunt.

Terugkeerbesluit

10. In het bestreden besluit heeft verweerder op twee punten verwezen naar het terugkeerbesluit dat bij besluit van 12 april 2017 aan eiser is opgelegd. ^[17] Verweerder erkent op zitting dat in het bestreden besluit verwezen had moeten worden naar het besluit van 17 augustus 2018 dat sinds de uitspraak van de hoogste bestuursrechter in rechte vast staat. ^[18] Nu eiser stelt na 2018 de Europese Unie niet te hebben verlaten, is het in 2018 opgelegde terugkeerbesluit nog van kracht. Verweerder heeft daarom terecht afgezien van het opleggen van een nieuw terugkeerbesluit. ^[19] De kennelijke verschrijving op twee plekken in het bestreden besluit maakt dit niet anders.

Conclusie

11. Gelet op het onder 8.3. omschreven motiveringsgebrek is het beroep gegrond. De rechtbank vernietigt het bestreden besluit vanwege strijd met artikel 3:46 van de Awb ^[20] . Verweerder zal een nieuw besluit moeten nemen met inachtneming van deze uitspraak.

12. De rechtbank veroordeelt verweerder in de door eiser gemaakte proceskosten. Deze kosten stelt de rechtbank voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 1.674,- (1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting, met een waarde per punt van € 837,- en een wegingsfactor 1). ^[21] Omdat aan eiser een toevoeging is verleend, moet verweerder de proceskostenvergoeding betalen aan de rechtsbijstandverlener.

Beslissing

De rechtbank:

- verklaart het beroep gegrond;

- vernietigt het bestreden besluit;

- draagt verweerder op een nieuw besluit te nemen met inachtneming van deze uitspraak;

- veroordeelt verweerder in de proceskosten van eiser tot een bedrag van € 1.674,-

Deze uitspraak is gedaan door mr. C.I.H. Kerstens-Fockens, rechter, in aanwezigheid van

mr. J.C. de Grauw, griffier.

De uitspraak is uitgesproken in het openbaar en bekendgemaakt op:

Rechtsmiddel

Tegen deze uitspraak kan hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State binnen één week na de dag van bekendmaking. Als hoger beroep is ingesteld, kan bij de voorzieningenrechter van de hogerberoepsrechter worden verzocht om het treffen van een voorlopige voorziening.

Voetnoten

1. Als bedoeld in artikel 28 van de Vreemdelingenwet 2000 (Vw 2000).

2. Ook wel OK.ru genoemd.

3. Russische sociale mediadienst.

4. Op grond van artikel 30b, eerste lid, aanhef en onder g, van de Vw 2000.

5. In de zin van het Verdrag van Genève betreffende de status van vluchtelingen van 1951 (Trb. 1954, 88), zoals gewijzigd bij Protocol van New York van 1967 (Trb. 1967, 76).

6. Eiser verwijst naar een brief van advocatenkantoor Pels Rijcken van 5 november 2020.

7. Algemeen Dagblad, ‘Universiteiten: ‘Russen in Nederland door Russische overheid gebeld over loyaliteit’’, van 2 mei 2022; Deutsche Welle (DW), ‘Cracking down on peace: How Russian anti-war protesters face persecution’, van 20 april 2022; DW, ‘Het “in diskrediet brengen” van huurlingen in Rusland zal een strafbaar feit worden’, van 14 maart 2023; DW, ‘De meisjes-auteur van de anti-oorlogstekening wordt niet vrijgelaten uit het asiel’, van 4 maart 2023; Amnesty International, ‘Russia: Authorities launch witch-hunt to catch anyone sharing anti-war views’, van 30 maart 2022; Al Jazeera, ‘Hunderds of thousands flee Russia and Putin’s ‘two wars’’, van 18 april 2022; Politico, ‘Russia expands laws criminalizing ‘fake news’’, van 22 maart 2022; brief van VluchtelingenWerk Nederland van 9 mei 2022 over de vervolging van andersdenkenden/critici in Rusland sinds 2022; European Union Agency for Asylum (EUAA), Country of Origin Information. The Russian Federation – Treatment of protestors, journalists, and human rights defenders since the Ukraine invasion, van 2 juni 2022 en asylos & VluchtelingenWerk Nederland, ‘Commentary on the EUAA Query Response on the Russion Federation: Treatment of protesters, journalists, and human rights defenders since the Ukraine invasion’, van december 2022; Meduza, ‘In 2022 viel het Kremlin niet alleen Oekraïne binnen, maar voerde het ook een grootschalige politieke repressie in Rusland uit.’, van 23 december 2022; Meduza, ‘De auteur van het volkslied Kirov werd bij verstek veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf vanwege berichten over de oorlog op VKontakte’, van 22 februari 2023; Meduza, ‘De poster “*** *****” is nu een “discreditering” van het leger, en het vervangen van prijskaartjes door informatie over de doden is een “nep”. Hoe wordt het bestraft?’, van 14 april 2022 en Svoboda, ‘In 2022 werden in Rusland 779 strafzaken aangespannen voor berichten op sociale netwerken’, van 2 februari 2023.

8. Uitspraak van de rechtbank Den Haag van 30 december 2016, met zaaknummer AWB 16/27523. Deze uitspraak is in hoger beroep bevestigd.

9. Uitspraak van de Afdeling van 16 februari 2022 (ECLI:NL:RVS:2022:505), zie rechtsoverweging 18.3.

10. Ook wel Echo Monskvy of Echo of Moscow genoemd.

11. Zie de uitspraak onder voetnoot 8 en de uitspraak van de Afdeling van 16 oktober 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:2454).

12. Team Onderzoek en Expertise Land en Taal.

13. Algemeen Ambtsbericht Russische Federatie (AA) van maart 2023, pagina 35 en 36, 77 en 96. EUAA, Country of Origin Information. The Russian Federation – political opposition, van december 2022, pagina 37 en 38-39.

14. In aanvulling op de eerder overgelegde stukken, verwijst eiser in zijn brieven van 25 maart 2023 en 24 april 2023 naar: Svoboda, ‘Rechercheur bedreigt Kryvtsova’s familie na haar ontsnapping aan arrestatie’, van 18 maart 2023; Svoboda, ‘Degene die ‘dood aan Poetin’ schreef, kreeg drie jaar cel’, van 24 maart 2023; BBC News, ‘In de regio Tula werd de vader van een schoolmeisje dat een anti-oorlogstekening tekende, vastgehouden. Het meisje werd naar een weeshuis gestuurd’, van 1 maart 2023; Svoboda, ‘de gepensioneerde werd veroordeeld tot 7 jaar gevangenisstraf voor opmerkingen over VKontakte’, van 30 maart 2023; BBC News, ‘een archeoloog uit Sint-Petersburg kreeg vijf en een half jaar cel in het geval van ‘vervalsingen’ en extremisme’, van 29 maart 2023; AA van maart 2023, pagina’s 71, 77-78, 86-91; AA Russische Federatie van april 2021, pagina 101; Wired, ‘How the Kremlin Infiltrated Russia’s Facebook’, van 1 juni 2022 en Freedom House, Freedom on the Net 2002, Russia.

15. AA van maart 2023, pagina 77-78.

16. Pagina 89.

17. Op pagina 7 en 8.

18. Uitspraak van de Afdeling van 16 oktober 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:2454).

19. Zie ook de uitspraak van de rechtbank Den Haag, zittingsplaats Rotterdam, van 24 september 2021, rechtsoverweging 4 (ECLI:NL:RBDHA:2021:10638).

20. Algemene wet bestuursrecht.

21. Op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht.