Uitspraak
vonnis
RECHTBANK DEN HAAG
Team handel
zaaknummer / rolnummer: C/09/580883 / KG ZA 19-941
Vonnis in kort geding van 17 januari 2019
in de zaak van
de rechtspersoon naar vreemd recht
TOMRA SORTING LIMITED,
te Dublin, Ierland,
eiseres,
advocaat mr. A.A.A.C.M. van Oorschot te Amsterdam,
tegen
KIREMKO B.V.,
te Montfoort,
gedaagde,
advocaat mr. R.W. de Vrey te Amsterdam.
Partijen zullen hierna Tomra en Kiremko genoemd worden. De zaak is voor Tomra inhoudelijk behandeld door mr. Van Oorschot voornoemd, mr. B.B. van der Wansem, advocaat te Amsterdam en ir. C Box, octrooigemachtigde. De zaak is voor Kiremko inhoudelijk behandeld door mr. De Vrey voornoemd, mr. Y. Celebi, advocaat te Amsterdam en ir. P. Dorna, octrooigemachtigde.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van 8 oktober 2019, met producties 1 tot en met 28;
- de conclusie van antwoord tevens akte overlegging producties, ingekomen ter griffie op 25 november 2019, met producties 1 tot en met 17;
- de akte houdende overlegging aanvullende producties van Tomra, ingekomen ter griffie op 2 december 2019, met producties 29 tot en met 34;
- productie 18 van Kiremko, ingekomen ter griffie op 9 december 2019;
- het als productie 35 overgelegde aanvullende kostenoverzicht van Tomra, ingekomen ter griffie op 11 december 2019;
- het als productie 19 overgelegde aanvullende kostenoverzicht van Kiremko, ingekomen ter griffie op 12 december 2019;
- de mondelinge behandeling van 13 december 2019 en de ter gelegenheid daarvan overgelegde pleitnotities van Tomra en Kiremko.
1.2.
Vonnis is nader bepaald op heden.
2.De feiten
2.1.
Tomra is een producent van sorteer-, schil- en verwerkingsmachines en maakt deel uit van de Tomra-groep.
2.2.
Kiremko is een fabrikant van machines voor de aardappelverwerkende industrie. Eén van de machines die Kiremko vervaardigt en verhandelt, is de Strata Invicta. De Strata Invicta wordt uitgerust met een stoomuitlaat afsluiter genaamd ‘Magma Valve’. De Magma Valve wordt door Kiremko ook los ter verkoop aangeboden.
2.3.
Tomra is houdster van octrooi EP 1 587 379 B9 (hierna: EP 379), getiteld “
Pressure release arrangements, in particular for product processing system”. EP 379 is, na wijzigingen in de verleningsprocedure, verleend op 13 april 2011 op een aanvrage van 12 januari 2004. Het roept de prioriteit in van de Ierse octrooiaanvrage IE 20030015 van 13 januari 2003. EP 379 is onder andere voor Nederland gedesigneerd en is tevens van kracht in België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Ierland en Italië.
Pressure release arrangements, in particular for product processing system”. EP 379 is, na wijzigingen in de verleningsprocedure, verleend op 13 april 2011 op een aanvrage van 12 januari 2004. Het roept de prioriteit in van de Ierse octrooiaanvrage IE 20030015 van 13 januari 2003. EP 379 is onder andere voor Nederland gedesigneerd en is tevens van kracht in België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Ierland en Italië.
2.4.
De conclusies van EP 385 zoals verleend, luiden in de - oorspronkelijke - Engelse tekst als volgt:
Claims
1. A self-sealing pressure release apparatus comprising: a pressure vessel (1); a valve (61) for enabling release of pressurized steam from the pressure vessel (1), the valve (61) comprising a displaceable closure member (67) which, in its closed dispositions [Vzr: bedoeld lijkt te zijn:
disposition], is maintained in said closed disposition only by exposure to the pressure of the steam within the pressure vessel (1); and a double acting actuator (69) for displacing the closure member (67) from said closed disposition to an open disposition against the pressure of the steam within the pressure vessel (1) for said release of steam from the pressure vessel (1).
disposition], is maintained in said closed disposition only by exposure to the pressure of the steam within the pressure vessel (1); and a double acting actuator (69) for displacing the closure member (67) from said closed disposition to an open disposition against the pressure of the steam within the pressure vessel (1) for said release of steam from the pressure vessel (1).
2. A self-sealing pressure release apparatus according to Claim 1, wherein said double-acting actuator (69) comprises an air-driven piston/cylinder device.
3. A self-sealing pressure release apparatus according to Claim 1 or Claim 2, wherein the closure member (67) is mounted at one axial end of a spindle (68) extending between the closure member (67) and said actuator (69).
4. A self-sealing pressure release apparatus according to any preceding claim, wherein the closure member (67) is mounted for substantially metal-to-metal contact with a valve seat portion (63), without interposition of any sealing element.
5. A self-sealing pressure release apparatus according to any preceding claim, wherein the closure member (67) has a face portion (67b, 67c) which is interchangeably secured to the remainder (67a) of the closure member (67).
6. A self-sealing pressure release apparatus according to any preceding claim, comprising a seat portion (64) for engagement by a face portion (67b, 67c) of the closure member (67), the seat portion (64) being interchangeably secured to a valve body portion (62) in the seat region.
7. A self-sealing pressure release apparatus according to any preceding claim, wherein the closure member (67) is mounted for substantially vertical displacement between said closed disposition and an open disposition of the valve (61).
8. A self-sealing pressure release apparatus according to any preceding claim, wherein the nominal flange size of the valve body at the steam exit side (66) is substantially greater than the nominal flange size of the valve body at the steam entry side (65).
9. A product treatment system comprising a self-sealing pressure release apparatus according to any preceding claim, wherein the valve (61) is mounted for release of pressurized steam into an expansion region (21) substantially at the point of entry of steam into said expansion region (21).
10. A product treatment system comprising a pressure vessel (1) and a solids trap (78), said solids trap (78) being in communication with an expansion region (21) to receive steam from the expansion region (21) at a substantially reduced pressure as compared with the steam pressure on initial entry into the expansion region (21), along with any entrained solid matter,
characterised in thatthe expansion region (21) is adapted for receiving pressurised steam discharged from the pressure vessel (1) at the end of a steam treatment phase of said product treatment via a self-sealing pressure release apparatus according to any of Claims 1 to 9.
characterised in thatthe expansion region (21) is adapted for receiving pressurised steam discharged from the pressure vessel (1) at the end of a steam treatment phase of said product treatment via a self-sealing pressure release apparatus according to any of Claims 1 to 9.
11. A product treatment system according to Claim 10, wherein said solids trap (78) acts in a cyclonic manner.
12. A product treatment system according to Claim 10 or Claim 11, comprising an exhaust stack (28) communicating between said solids trap (78) and atmosphere, said stack (28) including noise reduction means (91, 92).
13. A product treatment system according to Claim 12, wherein said noise reduction means (91, 92) is defined by a stack region of enlarged cross-section (91) transverse to the direction of exhaust flow, said enlarged cross-sectional region (91) comprising a plurality of spaced-apart perforated plates (92) each disposed transversely to said direction of exhaust flow.
14. A product treatment system according to any of Claims 10 to 13, wherein said pressure vessel (1) is rotatable, and said product treatment comprises steam peeling.
2.5.
De (onbestreden) Nederlandse vertaling van de conclusies van EP 379 luidt:
2.6.
In de beschrijving van EP 379 is voorts - voor zover hier van belang - het volgende opgenomen:
Background to the Invention
[0001]The field of the invention relates to the release of pressure, e.g. steam pressure, especially product processing systems, and in particular for [
sic] systems for the processing or treatment of food products. More specifically, the field of the invention relates to steam peeling, especially steam peeling systems, more particularly steam peeling apparatus including a steam peeler pressure vessel. The present invention is specifically directed to pressure relief or reduction arrangements for steam exhaust from a steam peeler pressure vessel, as well as arrangements for environmental treatment of steam exhaust or discharge from a steam peeler pressure vessel.
sic] systems for the processing or treatment of food products. More specifically, the field of the invention relates to steam peeling, especially steam peeling systems, more particularly steam peeling apparatus including a steam peeler pressure vessel. The present invention is specifically directed to pressure relief or reduction arrangements for steam exhaust from a steam peeler pressure vessel, as well as arrangements for environmental treatment of steam exhaust or discharge from a steam peeler pressure vessel.
Description of the prior art
[0002]Reference is made to Applicant's International Patent Application No. PCT/IE 01/00076, Publication No. WO/A/01/93704, in which there is described a pressure vessel for steam treatment of product to be peeled in a steam peeling system. The rotatable pressure vessel has substantially the shape of a sphere with opposed flattened side surfaces. Internal lifting features enable entraining and raising of product relative to the axis of the rotation of the pressure vessel during such rotation. Internal regions closed off against ingress of steam during product treatment define steam savers. A product treatment system incorporting the rotatable pressure vessel may also include a batcher for delivery of product to be peeled. There may be provision for accelerated pressure drop on completion of a peeling operation, as well as arrangements for minimising release of entrained solid matter and/or odours in exhaust steam. Control features of the system enable unproductive displacement of the pressure vessel to be minimised.
[0003]US 3,811,279 disclose[s] a shut-off valve operated via a servo-motor under the influence of the working medium in the circuit. One side of the servo-piston is connected to a first pressure point in the circuit while the opposite side is connected to a second pressure point in the circuit of different pressure, to open and close the shut off valve.
[0004]In a known valve arrangement for controlling release of steam from a peeling pressure vessel on completion of a peeling operation, a balanced pressure valve is held closed against the steam pressure in a non-rotatable pressure vessel during the peeling operation. Discharge of the steam pressure is enabled by release of the biasing valve-closing force, so that the valve opening action is assisted by the force of the steam exiting from the pressure vessel.
Brief Summary of the Invention
[0005]It is an object of the invention to provide a pressure release arrangement, especially for a product processing system. It is a particular object of the invention to provide further improved arrangements for accelerating pressure relief in a steam peeling system. Yet another objective of the invention relates to effecting improvements in the manner of exhausting steam to atmosphere in a steam peeling system.
[0006]According to a first aspect, the invention is directed to a self-sealing pressure release apparatus comprising a pressure vessel and a valve for enabling release of pressurized steam from a pressure vessel, the valve comprising a displaceable closure member which, in its closed disposition, is maintained in said closed disposition by exposure to the pressure of the steam within the pressure vessel.
[0007]The closure member may be displaceable between said closed disposition and an open disposition by a double-acting actuator. Said double-acting actuator may comprise an air-driven piston/cylinder device. The closure member may be mounted at one axial end of a spindle extending between the closure member and said actuator. The valve body suitably comprises gland packing through which said spindle extends.
(…)
[0014]In any product treatment system according to the invention, said pressure vessel for product treatment may be rotatable, but the features of the invention, and in particular the valve according to the first aspect of the invention, are also applicable to non-rotatable or static pressure vessels, and also to pressure vessels for situations other than product treatment, where expedited but controlled release of pressure is required.
[0015]The product treatment system and pressure release apparatus of the invention are however especially suited to product treatments such as steam peeling.
(…)
Detailed Description of the Drawings
(…)
[0023]The expansion valve 57 is exposed to pressurised steam during peeling and opens directly into the expansion vessel 21 at the appropriate time. The use of as large an expansion chamber 21 as possible means that discharge directly to atmosphere is to a significant degree simulated. Environmental regulations generally prohibit or exclude the possibility of direct discharge to atmosphere. For this reason, it is necessary to interpose an expansion chamber 21. Nonetheless the desirability remains of achieving the maximum possible rate of pressure drop into the expansion chamber 21.
(…)
[0029]Figure 6 shows an improved pressure release valve 61 provided by the present invention. The valve of Figure 6 is particularly suitable for a rotatable vessel such as that of Figures 1 to 4, but is not limited to rotating peelers. It is also applicable to static peelers, and to static and displaceable steam pressure vessels in other product treatment systems, as well as being suitable for use in substantially any circumstances where a rapid reduction in steam pressure (viz., substantial blowdown) is needed. The direction of flow through the valve 61 is reversed as compared with the prior art valve 11.
[0030]Thus the valve 61 of the invention is self-sealing during pressurisation and is held closed by the steam pressure. Metal-to-metal contact is provided between the valve seat 63 and the valve disk 67. This arrangement provides a self-cleaning effect at the valve seat 63. The air piston 71 is active for generally approximately 0.25 seconds to effect the valve opening action. While the valve element 67 requires to be displaced against the steam pressure, as compared with the pressure-assisted opening of the prior art, rapid movement of the element 67 against the pressure is readily achieved by suitable selection of the dimensions of the air motor 69, in particular piston 71 and cylinder diameter, and of the air pressures used. No difficulty has been experienced in experiments in opening the valve of the invention within the required brief time period, even against full steam pressure. Effectively the valve of the invention operates by brute force and does so in a fully successful manner.
2.7.
EP 379 bevat onder meer de volgende tekeningen, waarbij figuur 5 een doorsnede van een in de stand van de techniek bekende druk aflaat inrichting toont en figuur 6 een volgens de leer van EP 379 verbeterde inrichting:
2.8.
Tijdens de verleningsprocedure van EP 379 heeft de examiner van het EOB [1] bij brief van 3 november 2009 aan Tomra met betrekking tot de op dat moment voorliggende conclusie 1 - onder meer - het volgende gemeld:
2 After careful consideration of the arguments presented by the applicant with respect to D1 [dit is het hierna in 2.10 beschreven Amerikaanse octrooi US 3 811 279 A1, Vzr.], the objections for lack of novelty under Article 54 EPC are maintained:
The applicant argues that the valve known from D1 would not be maintained in its closed position by exposure to the pressure inside the vessel it is sealing, but by the action of a spring. This feature of the valve defined in claim 1 is a functional feature, and the technical feature that allows for such a function relies on the back of the valve closure member being exposed to the pressure inside said vessel. This, however, is also the case in any of the valves of D1, as shown in Figures 1, 2, 3 and 5. In that respect the applicant's attention is drawn to the fact that the valves shown in Figures 3 and 5 are not provided with helical springs as closing members, but only comprise the features defined in present claim 1, and also present in the embodiments described in the present application. It is quite clear that, once the valves of Figures 3 or 5 of D1 are closed, the pressure acting on the back of the closure member will effectively maintain said member in the closing position, if the pressure at the other side of the closing member is lower than the one on the pressure side. While this may be assisted by pressurising the servo-cylinder connected to the closure member, this may also be the case for the valve according to claim 1. Since the servo-cylinder of the valve of D1 also provides for opening of the valve against the pressure inside the pressure vessel, all features of claim 1 are already known from D1.
In that respect it may be pointed out that the pressure vessel does not form part of the valve of claim 1, and that a valve having all technical features of claim 1 only has to be suitable for being mounted for enabling release of pressurised steam from a pressure vessel (see Guidelines CIII-4.13 and CIII-4.14).
The applicant argues that the valve known from D1 would not be maintained in its closed position by exposure to the pressure inside the vessel it is sealing, but by the action of a spring. This feature of the valve defined in claim 1 is a functional feature, and the technical feature that allows for such a function relies on the back of the valve closure member being exposed to the pressure inside said vessel. This, however, is also the case in any of the valves of D1, as shown in Figures 1, 2, 3 and 5. In that respect the applicant's attention is drawn to the fact that the valves shown in Figures 3 and 5 are not provided with helical springs as closing members, but only comprise the features defined in present claim 1, and also present in the embodiments described in the present application. It is quite clear that, once the valves of Figures 3 or 5 of D1 are closed, the pressure acting on the back of the closure member will effectively maintain said member in the closing position, if the pressure at the other side of the closing member is lower than the one on the pressure side. While this may be assisted by pressurising the servo-cylinder connected to the closure member, this may also be the case for the valve according to claim 1. Since the servo-cylinder of the valve of D1 also provides for opening of the valve against the pressure inside the pressure vessel, all features of claim 1 are already known from D1.
In that respect it may be pointed out that the pressure vessel does not form part of the valve of claim 1, and that a valve having all technical features of claim 1 only has to be suitable for being mounted for enabling release of pressurised steam from a pressure vessel (see Guidelines CIII-4.13 and CIII-4.14).
De
examinervan het EOB reageerde daarbij op de op dat moment voorliggende conclusie 1, die als volgt luidde:
examinervan het EOB reageerde daarbij op de op dat moment voorliggende conclusie 1, die als volgt luidde:
2.9.
In reactie heeft Tomra bij brief van 11 maart 2010 conclusie 1 (opnieuw) aangepast tot de redactie van die conclusie zoals vervolgens verleend. In de brief is - voor zover voor de onderhavige procedure relevant - het volgende opgenomen:
Summary of Amendments
Claim 1 has been amended to be directed to a self-sealing pressure release apparatus comprising in addition to the valve of original claim 1, a pressure vessel and a double-acting actuator. (…)
Novelty
D1 does not disclose a self-sealing pressure release apparatus comprising a pressure vessel as claimed in Claim 1.
In D1, valve 20 in Figure 1 is a shut-off valve for a working medium circuit, not a release valve. The system disclosed in D1 must be viewed as a whole. Shut-off valve 20 shuts off a line between a steam collecting space in an evaporator 14 and a steam turbine 21 coupled to an electricity generator 22. The val[v]e closure member 34 in D1 is actuated by the working medium of the circuit. The servo-piston 5 (and hence valve closure member 35) in D1 is moved up and down (figs 1-2 and 5) / left and right (fig 3) in servo-cylinder 32 by changing the pressure of the working medium between lines 40 and 50.
As D1 fails to disclose all features of amended claim 1, [c]laim 1 meets the requirements of Article 54 EPC with respect to novelty. It follows that all dependent claims also exhibit novelty over the prior art.
2.10.
Het Amerikaanse octrooi US 3 811 279 A1 (hierna: US 279) behoort voor EP 379 tot de stand van de techniek. US 279 is gepubliceerd op 21 mei 1974 en getiteld “
Shut-off valve for a working medium circuit”. US 279 bevat onder andere de hieronder weergegeven passages en figuren.
Shut-off valve for a working medium circuit”. US 279 bevat onder andere de hieronder weergegeven passages en figuren.
(…)
Referring to FIG. 1, a shut-off valve
20is situated in the secondary circuit of an evaporator
14, in which the nuclear energy from a nuclear reactor
11is utilized to produce steam. The reactor
11is situated in the primary circuit of the evaporator
14and is cooled with, for example, water which is fed to the evaporator
14by a circulating pump
13, transfers heat to the working medium, for example, water, in the secondary circuit, while passing through U-shaped tubes
16in the evaporator
14, and flows back to the reactor
11along a line
15.
20is situated in the secondary circuit of an evaporator
14, in which the nuclear energy from a nuclear reactor
11is utilized to produce steam. The reactor
11is situated in the primary circuit of the evaporator
14and is cooled with, for example, water which is fed to the evaporator
14by a circulating pump
13, transfers heat to the working medium, for example, water, in the secondary circuit, while passing through U-shaped tubes
16in the evaporator
14, and flows back to the reactor
11along a line
15.
The water for the secondary circuit is drawn from a feed water tank
27by a feed pump
29and fed to the evaporator
14along a line
28. A line
19in which the shut-off valve
20is located leads from a steam collecting space
18at the top of the evaporator
14to a steam turbine
21, in which expansion of the secondary working medium evaporated in the evaporator
14takes place. The steam turbine
21is coupled to an electricity generator
22as is known. The expanded working medium leaving the turbine
21is directed to and condensed in a condenser
23. The condensate returns through a condensate pump
24, a steam-heated preheater
25and a deareator
26to the feed water tank
27.
27by a feed pump
29and fed to the evaporator
14along a line
28. A line
19in which the shut-off valve
20is located leads from a steam collecting space
18at the top of the evaporator
14to a steam turbine
21, in which expansion of the secondary working medium evaporated in the evaporator
14takes place. The steam turbine
21is coupled to an electricity generator
22as is known. The expanded working medium leaving the turbine
21is directed to and condensed in a condenser
23. The condensate returns through a condensate pump
24, a steam-heated preheater
25and a deareator
26to the feed water tank
27.
The shut-off valve
20consists of a spherical body
30provided with a guide
31and with a servo-cylinder
32. In addition, the valve
20has a valve closure member
34secured to a stem
33which is slidably mounted in the guide
31. In order to move the closure member
34between an open position and a closed position, a servo-piston
35is provided at the upper end of the stem
33. A spring
37, disposed between the upper end wall of the servo-cylinder
32and the top of the servo-piston
35, assists the closing movement of the closure member
34. For example, when the differential pressure across the servo-piston
35is zero, the spring
37biases the closure member
34into the closed position against the valve body
30. [2]
20consists of a spherical body
30provided with a guide
31and with a servo-cylinder
32. In addition, the valve
20has a valve closure member
34secured to a stem
33which is slidably mounted in the guide
31. In order to move the closure member
34between an open position and a closed position, a servo-piston
35is provided at the upper end of the stem
33. A spring
37, disposed between the upper end wall of the servo-cylinder
32and the top of the servo-piston
35, assists the closing movement of the closure member
34. For example, when the differential pressure across the servo-piston
35is zero, the spring
37biases the closure member
34into the closed position against the valve body
30. [2]
(…)
When the plant is relieved of pressure, the shut-off valve
20is closed due to the action of the spring
37. If steam pressure builds up in the steam collecting space
18in the evaporator
14, the shut-off valve
20can be opened by opening the valves
2,
3and closing the valves
1,
4. In this case, liquid working medium under pressure flows along the line
28and the lines
45,
51and
50into the space below the servo-piston
35, while the chamber above the servo-piston
35is connected by the lines
40,
42and
46to the point
44where the pressure is lower than at the point
43. The working medium at a higher pressure in the lower chamber compresses the spring
37and the shut-off valve
20opens. [3]
20is closed due to the action of the spring
37. If steam pressure builds up in the steam collecting space
18in the evaporator
14, the shut-off valve
20can be opened by opening the valves
2,
3and closing the valves
1,
4. In this case, liquid working medium under pressure flows along the line
28and the lines
45,
51and
50into the space below the servo-piston
35, while the chamber above the servo-piston
35is connected by the lines
40,
42and
46to the point
44where the pressure is lower than at the point
43. The working medium at a higher pressure in the lower chamber compresses the spring
37and the shut-off valve
20opens. [3]
2.11.
Op 2 november 2018 heeft deze voorzieningenrechter als rechter-plaatsvervanger in de rechtbank Midden-Nederland [4] vonnis gewezen (hierna: het exhibitievonnis) in een kort geding tussen partijen, waarbij Kiremko op grond van artikel 843a Rv [5] is bevolen Tomra inzage te geven in en/of afschrift van in bewijsbeslag genomen technische gegevens van het Strata Invicta vat.
3.Het geschil
3.1.
Tomra vordert samengevat - een verbod voor Kiremko om inbreuk te maken op het Nederlandse deel en de overige Europese delen van EP 379 dan wel een verbod om onrechtmatig te handelen, met nevenvorderingen (rectificatie en opgave) en versterkt met een dwangsom, inclusief een volledige proceskostenveroordeling.
3.2.
Ter onderbouwing van haar (neven)vorderingen stelt Tomra - verkort weergegeven - dat Kiremko met de Magma Valve als onderdeel van de Strata Invicta inbreuk maakt op conclusie 1 van EP 379, direct dan wel bij wege van equivalentie. Daarnaast wordt inbreuk gemaakt op de afhankelijke conclusies 2, 3, 4 en 8 van EP 379. Omdat de Magma Valve door Kiremko ook apart wordt verhandeld, maakt Kiremko tevens indirecte inbreuk op de voornoemde conclusies. Voor zover Kiremko niet zelf de Magma Valve verhandelt, handelt zij onrechtmatig door mee te werken aan (dreigende) octrooiinbreuk door haar internationale partners.
3.3.
Kiremko voert verweer, door de inbreuk te betwisten en door te betogen dat EP 379 ongeldig is vanwege niet nieuwheid ten opzichte van Figuur 5 van EP 379, US 279 en twee andere publicaties, alsmede op grond van een gebrek aan inventiviteit ten opzichte van een aantal combinaties van documenten uit de stand van de techniek.
3.4.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
Bevoegdheid
4.1.
Aangezien Kiremko in Nederland is gevestigd, is de voorzieningenrechter van deze rechtbank grensoverschrijdend bevoegd van de vorderingen kennis te nemen op grond van het bepaalde in artikel 4 Brussel I bis-Vo [6] . De voorzieningenrechter is relatief bevoegd op grond van artikel 80 lid 2 onder a ROW [7] en, voor de onrechtmatige daad grondslag, reeds omdat de relatieve bevoegdheid niet is bestreden (artikel 110 Rv). Voor zover Kiremko met haar verweer dat de verbodsvordering beperkt dient te worden tot Nederland, bedoeld heeft te betogen dat de voorzieningenrechter niet bevoegd is kennis te nemen van de vorderingen voor zover zij betrekking hebben op de buitenlandse delen van EP 379, verwerpt de voorzieningenrechter dit verweer. Artikel 24 lid 4 Brussel I bis-Vo doet aan de hiervoor vastgestelde grensoverschrijdende bevoegdheid voor het treffen van een voorlopige voorziening niet af, omdat de voorzieningenrechter slechts evalueert hoe de op grond van genoemd artikel bevoegde rechter zich over de geldigheid van de respectievelijke nationale delen van het Europees octrooi zou uitspreken en de gevorderde voorlopige maatregel niet toekent indien er naar haar oordeel een serieuze, niet te verwaarlozen kans bestaat dat het ingeroepen octrooi door de bevoegde rechter nietig wordt verklaard. [8]
Maatstaf toewijzing verbod in kort geding
4.2.
Voor toewijzing van een (octrooi-)inbreukverbod in kort geding is - onder andere - vereist dat inbreuk of dreigende inbreuk op een geldig octrooi voorshands aannemelijk is. De vereiste mate van aannemelijkheid van de inbreuk is hoger dan die geldt bij een vordering tot exhibitie. [9]
Geldigheid EP 379
4.3.
De voorzieningenrechter is voorshands van oordeel dat onvoldoende aannemelijk is dat Kiremko inbreuk maakt op EP 379, omdat er naar voorlopig oordeel een serieuze, niet te verwaarlozen kans bestaat dat het octrooi in een bodemprocedure (voor het betreffende nationale deel) nietig zal worden verklaard. Daarvoor is het volgende redengevend.
Nieuwheid conclusie 1 ten opzichte van US 279
4.4.
Conclusie 1 van EP 379 is door partijen in de Nederlandse vertaling in de volgende kenmerken onderverdeeld (hierna: kenmerk 1.1 tot en met kenmerk 1.6):
1.1
Een zelf afdichtende druk aflaat inrichting, omvattende:
1.2
een drukvat (1);
1.3
een afsluiter (61) om vrijgave van onder druk staande stoom uit het drukvat (1) toe te laten,
1.4
waarbij de afsluiter (61) een verplaatsbaar sluitorgaan (67) omvat
1.5
dat, in de gesloten stand ervan, in de genoemde gesloten stand ervan gehouden wordt alleen door blootstelling aan de druk van de stoom binnen in het drukvat (1); en
1.6
een dubbel werkende actuator (69) voor het verplaatsen van het sluitorgaan (67) vanaf de genoemde gesloten stand naar een open stand tegen de druk van de stoom binnen in het drukvat (1) in, om stoom uit het drukvat vrij te geven.
4.5.
Tussen partijen is niet in geschil dat de kenmerken 1.3, 1.4 in US 279 zijn geopenbaard. De discussie tussen partijen spitst zich toe op de vraag of US 279 een
pressure release apparatusopenbaart in de zin van het octrooi, wat volgens Tomra inhoudt dat daarmee versneld stoom kan worden afgelaten uit een drukvat voor de behandeling van producten. Kiremko betwist dat conclusie 1 van EP 379 is beperkt tot een druk aflaat inrichting met die specifieke kenmerken.
pressure release apparatusopenbaart in de zin van het octrooi, wat volgens Tomra inhoudt dat daarmee versneld stoom kan worden afgelaten uit een drukvat voor de behandeling van producten. Kiremko betwist dat conclusie 1 van EP 379 is beperkt tot een druk aflaat inrichting met die specifieke kenmerken.
4.6.
Naar voorlopig oordeel is kenmerk 1.2, een drukvat, in US 279 duidelijk en ondubbelzinnig geopenbaard met de verdamper 14 (
evaporator, zie onder 2.10) voorzien van een stoomverzamelruimte 18 (
steam collecting space). Uit figuur 1 in samenhang met de beschrijving in kolom 2, randnummer 30-49, blijkt dat in verdamper 14, zijnde een vat, nucleaire energie uit de nucleaire reactor 11 met behulp van (bijvoorbeeld) koelwater wordt omgezet in stoom. Deze stoom leidt tot verhoogde druk in de stoomverzamelruimte 18 die zich bevindt in verdamper 14. Dat de vakman de verdamper 14 uit US 279 zal beschouwen als een drukvat, is daarmee voorshands voldoende aannemelijk. Het betoog van Tomra dat de vakman alleen als drukvat in de zin van kenmerk 1.2 zal beschouwen een vat waarin producten met stoom worden behandeld, of een vat waaruit, om welke reden dan ook, versnelde vrijgave van (stoom)druk nodig is en dat verdamper 14 (slechts) een stoomgenerator openbaart, treft geen doel. Ten eerste is het drukvat genoemd in [0014] van EP 379, waarnaar Tomra verwijst (vergelijk onder 2.6), slechts een uitvoeringsvorm. De vakman zal uit de vermelding aldaar dat de uitvinding ook geschikt is voor toepassingen anders dan voor productbehandeling waarbij versnelde drukaflaat vereist is, niet opmaken dat ‘drukvat’ in conclusie 1 is beperkt tot drukvaten met zodanige functionele kenmerken. Hij leest daarin eerder een bestrijding van een anders mogelijk in te lezen beperking tot roteerbare vaten voor productbehandeling. Onderdeel [0014] bevat geen definitie van een drukvat in de zin van EP 379. De vakman zal zien dat conclusie 1 niet functioneel of structureel beperkt is tot drukvaten waarin producten een stoombehandeling krijgen, noch tot stoomvaten voor versnelde drukaflaat en zal deze beperking ook niet afleiden uit [0014]. Daarnaast is verdamper 14 in US 279 niet slechts een stoomgenerator, maar betreft het een vat waarin de opgewekte stoom wordt opgevangen en waarbij er (stoom)druk ontstaat.
evaporator, zie onder 2.10) voorzien van een stoomverzamelruimte 18 (
steam collecting space). Uit figuur 1 in samenhang met de beschrijving in kolom 2, randnummer 30-49, blijkt dat in verdamper 14, zijnde een vat, nucleaire energie uit de nucleaire reactor 11 met behulp van (bijvoorbeeld) koelwater wordt omgezet in stoom. Deze stoom leidt tot verhoogde druk in de stoomverzamelruimte 18 die zich bevindt in verdamper 14. Dat de vakman de verdamper 14 uit US 279 zal beschouwen als een drukvat, is daarmee voorshands voldoende aannemelijk. Het betoog van Tomra dat de vakman alleen als drukvat in de zin van kenmerk 1.2 zal beschouwen een vat waarin producten met stoom worden behandeld, of een vat waaruit, om welke reden dan ook, versnelde vrijgave van (stoom)druk nodig is en dat verdamper 14 (slechts) een stoomgenerator openbaart, treft geen doel. Ten eerste is het drukvat genoemd in [0014] van EP 379, waarnaar Tomra verwijst (vergelijk onder 2.6), slechts een uitvoeringsvorm. De vakman zal uit de vermelding aldaar dat de uitvinding ook geschikt is voor toepassingen anders dan voor productbehandeling waarbij versnelde drukaflaat vereist is, niet opmaken dat ‘drukvat’ in conclusie 1 is beperkt tot drukvaten met zodanige functionele kenmerken. Hij leest daarin eerder een bestrijding van een anders mogelijk in te lezen beperking tot roteerbare vaten voor productbehandeling. Onderdeel [0014] bevat geen definitie van een drukvat in de zin van EP 379. De vakman zal zien dat conclusie 1 niet functioneel of structureel beperkt is tot drukvaten waarin producten een stoombehandeling krijgen, noch tot stoomvaten voor versnelde drukaflaat en zal deze beperking ook niet afleiden uit [0014]. Daarnaast is verdamper 14 in US 279 niet slechts een stoomgenerator, maar betreft het een vat waarin de opgewekte stoom wordt opgevangen en waarbij er (stoom)druk ontstaat.
4.7.
Kenmerk 1.5
“dat, in de gesloten stand ervan, in de genoemde gesloten stand ervan gehouden wordt alleen door blootstelling aan de druk van de stoom binnen in het drukvat (1)”(zie onder 4.4) is eveneens geopenbaard in US 279. Tomra stelt zich in deze procedure uitdrukkelijk op het standpunt (wat Kiremko bij haar inbreukverweer primair betwist) dat het sluitorgaan van US 279 alleen door blootstelling aan stoomdruk uit de
evaporator14 in de gesloten stand wordt gehouden. Daarbij doet volgens Tomra niet ter zake dat zuiger 35 met veer 37 ook druk uitoefent op de klep in gesloten toestand, omdat de stoomdruk al voldoende is om de klep gesloten te houden. Tomra bestrijdt met betrekking tot dit kenmerk alleen maar dat in US 279 het in kenmerk 1.5 nogmaals genoemde drukvat uit kenmerk 1.2, is geopenbaard. Met verwijzing naar r.o. 4.6 gaat de voorzieningenrechter aan dat verweer voorbij.
“dat, in de gesloten stand ervan, in de genoemde gesloten stand ervan gehouden wordt alleen door blootstelling aan de druk van de stoom binnen in het drukvat (1)”(zie onder 4.4) is eveneens geopenbaard in US 279. Tomra stelt zich in deze procedure uitdrukkelijk op het standpunt (wat Kiremko bij haar inbreukverweer primair betwist) dat het sluitorgaan van US 279 alleen door blootstelling aan stoomdruk uit de
evaporator14 in de gesloten stand wordt gehouden. Daarbij doet volgens Tomra niet ter zake dat zuiger 35 met veer 37 ook druk uitoefent op de klep in gesloten toestand, omdat de stoomdruk al voldoende is om de klep gesloten te houden. Tomra bestrijdt met betrekking tot dit kenmerk alleen maar dat in US 279 het in kenmerk 1.5 nogmaals genoemde drukvat uit kenmerk 1.2, is geopenbaard. Met verwijzing naar r.o. 4.6 gaat de voorzieningenrechter aan dat verweer voorbij.
4.8.
Daarmee resteert de vraag of kenmerk 1.1,
“een zelf afdichtende druk aflaat inrichting”, in US 279 is geopenbaard. De voorzieningenrechter is voorshands van oordeel dat ook dat het geval is. Zij overweegt daartoe als volgt.
“een zelf afdichtende druk aflaat inrichting”, in US 279 is geopenbaard. De voorzieningenrechter is voorshands van oordeel dat ook dat het geval is. Zij overweegt daartoe als volgt.
4.9.
Kenmerk 1.1 houdt in dat er sprake is van een inrichting die druk kan vrijgeven (‘
release’) door een afdichting te openen, waarbij de afdichting ‘zelf afdichtend’ (‘
self-sealing’) is. Dat wordt in US 279 geopenbaard. Uit kolom 3, regels 23 tot en met 35 van US 279 (vergelijk onder 2.10) van de beschrijving van US 279 blijkt dat klep 20 is gesloten op het moment dat er stoomdruk wordt opgebouwd in het systeem van US 279. Alleen al door die druk, dat wil zeggen het verschil in de verhoogde druk aan de ene zijde van de afsluitklep ten opzichte van de druk aan de andere zijde (vergelijk ook onder 2.8), blijft de klep gesloten en is die dus zelf afdichtend (
self sealing), zo betoogt Tomra zelf. Als er voldoende stoomdruk is opgebouwd wordt de klep geopend met behulp van zuiger 35, zodat de stoom kan ontsnappen naar het vervolg van leiding 19 en turbine 21. Daarmee is sprake van druk vrijgave (
pressure release) en is US 279 een zelf afdichtende druk aflaat inrichting.
release’) door een afdichting te openen, waarbij de afdichting ‘zelf afdichtend’ (‘
self-sealing’) is. Dat wordt in US 279 geopenbaard. Uit kolom 3, regels 23 tot en met 35 van US 279 (vergelijk onder 2.10) van de beschrijving van US 279 blijkt dat klep 20 is gesloten op het moment dat er stoomdruk wordt opgebouwd in het systeem van US 279. Alleen al door die druk, dat wil zeggen het verschil in de verhoogde druk aan de ene zijde van de afsluitklep ten opzichte van de druk aan de andere zijde (vergelijk ook onder 2.8), blijft de klep gesloten en is die dus zelf afdichtend (
self sealing), zo betoogt Tomra zelf. Als er voldoende stoomdruk is opgebouwd wordt de klep geopend met behulp van zuiger 35, zodat de stoom kan ontsnappen naar het vervolg van leiding 19 en turbine 21. Daarmee is sprake van druk vrijgave (
pressure release) en is US 279 een zelf afdichtende druk aflaat inrichting.
4.10.
Tomra stelt echter dat kenmerk 1.1 door de vakman beperkter uitgelegd zal worden in het licht van de beschrijving en tekeningen in EP 379. Daarin zou de vakman lezen dat onder druk aflaat inrichting in EP 379 wordt verstaan een apparaat dat geschikt is voor versnelde maar gecontroleerde stoomvrijgave. Volgens Tomra leest de vakman dat in [0005], [0014], [0015] en [0029] van EP 379 (zie onder 2.6). Bij toepassing in een kernenergiecentrale, waarop US 279 is gericht, is er geen noodzaak voor versnelde maar gecontroleerde drukvermindering. Integendeel, het snel aflaten van stoomdruk is zelfs onwenselijk in een dergelijke inrichting. Derhalve is US 279 geen druk aflaat inrichting zoals in kenmerk 1.1 van EP 379 is bedoeld, zo betoogt Tomra.
4.11.
Dit betoog slaagt naar voorlopig oordeel niet. De paragrafen waar Tomra naar verwijst, betreffen voorkeursuitvoeringsvormen van EP 379. De vakman leest echter noch in conclusie 1, noch in de rest van EP 379 een ondubbelzinnige beperking van de beschermingsomvang van EP 379 tot inrichtingen voor versnelde drukaflaat. EP 379 beschrijft in [0001] en [0005]: “
The field of the invention relates to the release of pressure, e.g. steam pressure, especially product processing systems, and in particular for systems for the processing or treatment of food products.” respectievelijk “
It is an object of the invention to provide a pressure release arrangement, especially for a product processing system.” (vergelijk onder 2.6). De door Tomra gestelde beperking komt in die paragrafen niet voor. In [0006] wordt een samenvatting van de uitvinding gegeven waarin deze aanvullende eisen van versnelde, maar gecontroleerde, stoomvrijgave ook niet zijn genoemd. Paragraaf [0014] (vergelijk onder 2.6) gaat specifiek in op een
product treatmentsysteem volgens afhankelijke conclusie 10 (zie onder 2.4). In dat kader wordt in [0014] beschreven dat de uitvinding ook kan worden gebruikt voor drukvaten anders dan voor
product treatmentwaarin versnelde gecontroleerde drukaflaat vereist is. Zoals hiervoor in 4.6 al overwogen, blijkt daaruit naar voorlopig oordeel echter niet ondubbelzinnig dat EP 379 beperkt is tot versnelde gecontroleerde drukaflaat inrichtingen. De vakman leest ook nergens anders in de beschrijving dat hij het begrip druk aflaat inrichting zo beperkt moet opvatten. Bovendien stelt geen van de conclusies van EP 379 grenswaarden aan de snelheid van de drukaflaat.
The field of the invention relates to the release of pressure, e.g. steam pressure, especially product processing systems, and in particular for systems for the processing or treatment of food products.” respectievelijk “
It is an object of the invention to provide a pressure release arrangement, especially for a product processing system.” (vergelijk onder 2.6). De door Tomra gestelde beperking komt in die paragrafen niet voor. In [0006] wordt een samenvatting van de uitvinding gegeven waarin deze aanvullende eisen van versnelde, maar gecontroleerde, stoomvrijgave ook niet zijn genoemd. Paragraaf [0014] (vergelijk onder 2.6) gaat specifiek in op een
product treatmentsysteem volgens afhankelijke conclusie 10 (zie onder 2.4). In dat kader wordt in [0014] beschreven dat de uitvinding ook kan worden gebruikt voor drukvaten anders dan voor
product treatmentwaarin versnelde gecontroleerde drukaflaat vereist is. Zoals hiervoor in 4.6 al overwogen, blijkt daaruit naar voorlopig oordeel echter niet ondubbelzinnig dat EP 379 beperkt is tot versnelde gecontroleerde drukaflaat inrichtingen. De vakman leest ook nergens anders in de beschrijving dat hij het begrip druk aflaat inrichting zo beperkt moet opvatten. Bovendien stelt geen van de conclusies van EP 379 grenswaarden aan de snelheid van de drukaflaat.
4.12.
Daarbij komt dat in [0003] van EP 379 (vergelijk onder 2.6) wordt gewezen op US 279. Ook in die paragraaf heeft de octrooiaanvrager niet afgebakend van US 279 door te wijzen op het feit dat het, anders dan in US 279, in EP 379 noodzakelijkerwijs om een inrichting voor versnelde maar gecontroleerde drukaflaat zou gaan. De paragraaf maakt niet duidelijk welk verschil de octrooiaanvrager ziet ten opzichte van de prior art van US 279.
4.13.
De stelling van Tomra dat de druk aflaat inrichting volgens EP 379 uitsluitend een inrichting kan zijn die geschikt is voor stoomaflaat in de atmosfeer, is naar voorlopig oordeel evenmin juist. Tomra wijst daarbij op de laatste zin van [0005]: “
Yet another objective of the invention relates to effecting improvements in the manner of exhausting steam to atmosphere in a steam peeling system.” (zie onder 2.6). Ook deze zin doelt op een (voorkeurs-)uitvoeringsvorm. EP 379 openbaart in [0023] zelf uitvoeringsvormen waarbij de druk wordt afgelaten in een expansievat: “
The expansion valve 57 is exposed to pressurised steam during peeling and opens directly into the expansion vessel 21 at the appropriate time.” (vergelijk onder 2.6). De vakman die EP 379 leest, zal druk aflaat inrichting dan ook niet opvatten als beperkt tot druk aflaat inrichtingen waarmee stoomdruk moet kunnen worden vrijgegeven in de atmosfeer.
Yet another objective of the invention relates to effecting improvements in the manner of exhausting steam to atmosphere in a steam peeling system.” (zie onder 2.6). Ook deze zin doelt op een (voorkeurs-)uitvoeringsvorm. EP 379 openbaart in [0023] zelf uitvoeringsvormen waarbij de druk wordt afgelaten in een expansievat: “
The expansion valve 57 is exposed to pressurised steam during peeling and opens directly into the expansion vessel 21 at the appropriate time.” (vergelijk onder 2.6). De vakman die EP 379 leest, zal druk aflaat inrichting dan ook niet opvatten als beperkt tot druk aflaat inrichtingen waarmee stoomdruk moet kunnen worden vrijgegeven in de atmosfeer.
4.14.
Tijdens de verleningsprocedure van EP 379 heeft de octrooigemachtigde van Tomra naar voren gebracht dat US 279 in zijn geheel als openbaarmaking bekeken moet worden en dat het de vakman dan duidelijk is dat het bij US 279 om een afsluitklep (
shut-off valve) voor een gesloten circuit gaat, zodat EP 379 nieuw is ten opzichte van die inrichting, omdat het daarin gaat om een ontsluitingsklep (
release valve) (zie onder 2.9). Dat argument treft naar voorlopig oordeel geen doel. Zowel US 279 als EP 379 openbaren een klep die af kan sluiten en bij opening druk aflaat. Dat dat in US 279 gebeurt in een gesloten circuit waarbij de druk wordt gebruikt om stoom op te wekken, vervolgens wordt gecondenseerd en daarna opnieuw kan worden gebruikt om stoom op te wekken (vergelijk de beschrijving onder 2.10), staat daar niet aan in de weg. EP 379 bakent, zoals gezegd, niet af van systemen als US 279, nu de vakman zal zien dat ook in dat systeem na drukopbouw in een drukvat, sprake is van een drukverschil op het moment dat klep 20 wordt geopend, waarmee de druk wordt afgelaten. Tomra heeft kennelijk gemeend af te bakenen van US 279 door de toevoeging aan de conclusie van kenmerken 1.1 en 1.2, maar die kenmerken verschaffen het octrooi naar voorlopig oordeel geen nieuwheid ten opzichte van US 279.
shut-off valve) voor een gesloten circuit gaat, zodat EP 379 nieuw is ten opzichte van die inrichting, omdat het daarin gaat om een ontsluitingsklep (
release valve) (zie onder 2.9). Dat argument treft naar voorlopig oordeel geen doel. Zowel US 279 als EP 379 openbaren een klep die af kan sluiten en bij opening druk aflaat. Dat dat in US 279 gebeurt in een gesloten circuit waarbij de druk wordt gebruikt om stoom op te wekken, vervolgens wordt gecondenseerd en daarna opnieuw kan worden gebruikt om stoom op te wekken (vergelijk de beschrijving onder 2.10), staat daar niet aan in de weg. EP 379 bakent, zoals gezegd, niet af van systemen als US 279, nu de vakman zal zien dat ook in dat systeem na drukopbouw in een drukvat, sprake is van een drukverschil op het moment dat klep 20 wordt geopend, waarmee de druk wordt afgelaten. Tomra heeft kennelijk gemeend af te bakenen van US 279 door de toevoeging aan de conclusie van kenmerken 1.1 en 1.2, maar die kenmerken verschaffen het octrooi naar voorlopig oordeel geen nieuwheid ten opzichte van US 279.
4.15.
Voor zover Tomra nog bedoeld heeft te betogen dat kenmerk 1.6 niet is geopenbaard in US 279 omdat US 279 de in dat kenmerk genoemde
pressure release apparatusniet openbaart, volgt uit overwegingen 4.10 tot en met 4.14 al dat dat verweer ook niet slaagt. Tomra heeft anderszins geen verweer gevoerd tegen de stelling van Kiremko dat kenmerk 1.6 is geopenbaard in US 279.
pressure release apparatusniet openbaart, volgt uit overwegingen 4.10 tot en met 4.14 al dat dat verweer ook niet slaagt. Tomra heeft anderszins geen verweer gevoerd tegen de stelling van Kiremko dat kenmerk 1.6 is geopenbaard in US 279.
4.16.
Het voorgaande betekent dat conclusie 1 van EP 379 naar voorlopig oordeel niet nieuw is ten opzichte van US 279.
Geldigheid conclusies 2, 3, 4 en 8
4.17.
Kiremko heeft gemotiveerd gesteld dat de kenmerken van de afhankelijke conclusies 2, 3 en 4 (zie onder 2.4) ook zijn geopenbaard in US 279. Tomra heeft dat niet weersproken, zodat de voorzieningenrechter er voorshands vanuit gaat dat ook die conclusies niet nieuw zijn.
4.18.
Voor zover afhankelijke conclusie 8 (zie onder 2.4) al nieuw is, is die conclusie naar voorlopig oordeel niet inventief, nu Tomra de gemotiveerde stellingen van Kiremko dat de aanvullende kenmerken van deze conclusie niet inventief zijn ten opzichte van US 279, ook niet heeft weersproken.
Conclusie
4.19.
Gezien het bovenstaande is er een serieuze, niet te verwaarlozen kans dat de conclusies van EP 379 waarop Kiremko volgens Tomra inbreuk maakt nietig zijn, zodat de (neven)vorderingen zoals genoemd onder 3.1 voor afwijzing gereed liggen.
Proceskosten
4.20.
Tomra zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten. Kiremko maakt aanspraak op vergoeding van haar volledige proceskosten overeenkomstig artikel 1019h Rv. Haar (met specificaties onderbouwde) proceskosten sluiten op een totaalbedrag van € 66.766,80, inclusief kosten octrooigemachtigde, inclusief griffierecht en exclusief BTW. Nu Tomra met betrekking tot de hoogte van de kosten geen bezwaar heeft gemaakt, zullen deze kosten aan de zijde van Kiremko worden begroot conform haar opgave. De over dit bedrag gevorderde wettelijke rente is eveneens toewijsbaar, waarbij de termijn met betrekking tot de verschuldigdheid van deze rente door de voorzieningenrechter zal worden bepaald op twee weken.
5.De beslissing
De voorzieningenrechter
5.1.
wijst de vorderingen af;
5.2.
veroordeelt Tomra in de proceskosten, tot dusver aan de zijde van Kiremko begroot op € 66.766,80, één en ander te voldoen binnen twee weken na de datum van dit vonnis en - voor het geval voldoening van de kosten niet binnen de gestelde termijn plaatsvindt - te vermeerderen met de wettelijke rente over de kosten te rekenen vanaf bedoelde termijn voor voldoening tot aan de dag der algehele voldoening;
5.3.
verklaart de proceskostenveroordeling onder 5.2 uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. F.M. Bus en in het openbaar uitgesproken op 17 januari 2019.