Uitspraak
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
STRAFKAMER
Nummer21/00984
Datum24 januari 2023
ARREST
op het beroep in cassatie tegen een arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 25 februari 2021, nummer 21-002315-17, in de strafzaak
tegen
[verdachte],
geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1968,
hierna: de verdachte.
1.Procesverloop in cassatie
Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft C.H. Dijkstra, advocaat te Amersfoort, bij schriftuur een cassatiemiddel voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.
De advocaat-generaal T.N.B.M. Spronken heeft geconcludeerd tot vernietiging van het bestreden arrest, echter uitsluitend wat betreft de bewezenverklaring onder de feiten 1 en 2 en de strafoplegging en tot terugwijzing van de zaak naar het hof Arnhem-Leeuwarden teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.
2.Beoordeling van het cassatiemiddel
2.1
Het cassatiemiddel klaagt dat de afwijzing door het hof van het door de verdediging gedane voorwaardelijke verzoek tot het horen van [slachtoffer] als getuige ontoereikend is gemotiveerd, althans dat het gebruik van de eerder door deze getuige afgelegde verklaringen voor het bewijs niet verenigbaar is met het door artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) gewaarborgde recht op een eerlijk proces.
Bewezenverklaring, bewijsvoering en beoordeling door het hof van het getuigenverzoek
2.2.1
Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:
“1. subsidiair
hij in de periode van 3 oktober 2007 tot en met 30 november 2014 te [plaats], ontucht heeft gepleegd met de aan zijn zorg en/of waakzaamheid toevertrouwde minderjarige, te weten [slachtoffer], geboren op [geboortedatum] 2000, door:
- een of meer van zijn vingers, meermalen in de vagina van die [slachtoffer] te duwen en daarin te bewegen;
- zijn penis in de mond van die [slachtoffer] te duwen en/of brengen en zich door die [slachtoffer] te laten pijpen;
2.
hij in de periode van 3 oktober 2007 tot en met 30 november 2014 te [plaats], meermalen, althans eenmaal, met [slachtoffer], geboren op [geboortedatum] 2000, die toen de leeftijd van zestien jaren nog niet had bereikt, buiten echt, ontuchtige handelingen heeft gepleegd, hebbende die ontuchtige handelingen bestaan uit
- het brengen en/of het wrijven van zijn penis tegen de vagina van die [slachtoffer] en
- het met de vingers betasten van de vagina van die [slachtoffer] en
- het betasten van en/of het knijpen in de borsten van die [slachtoffer] en
- het likken aan de vagina van die [slachtoffer] en
- het brengen van de hand van die [slachtoffer] naar zijn, verdachtes, penis, en/of het hem door die [slachtoffer] laten aftrekken,
terwijl verdachte dat feit heeft begaan tegen een kind dat hij verzorgde of opvoedde als behorend tot zijn gezin;
3.
hij op een of meer tijdstippen in de periode van 1 januari 2010 tot en met 22 december 2014, te [plaats], in ieder geval in Nederland afbeeldingen, waarbij iemand die kennelijk de leeftijd van achttien jaar nog niet had bereikt, is betrokken of schijnbaar is betrokken, heeft verspreid en vervaardigd en in bezit heeft gehad, welke seksuele gedragingen - zakelijk weergegeven - bestonden uit:
het geheel of gedeeltelijk naakt (laten) poseren van/door een persoon die kennelijk de leeftijd van 18 jaren nog niet heeft bereikt, waarbij deze persoon poseert in een omgeving en/of met (een) voorwerp(en) en/of in (een) (erotisch getinte) houding (op een wijze) die niet bij zijn/haar leeftijd past en/of door het camerastandpunt en/of de (onnatuurlijke) pose nadrukkelijk de (ontblote) geslachtsdeel en/of borsten en/of billen in beeld gebracht worden waarbij de afbeelding aldus een onmiskenbaar seksuele strekking heeft en/of strekt tot seksuele prikkeling
en
het gedeeltelijk naakt (laten) poseren van [slachtoffer], die de leeftijd van 18 jaren nog niet heeft bereikt, waarbij de nadruk is gelegd op haar borsten, en aan welke drie foto's (deels) seksueel getinte teksten zijn toegevoegd, zoals: "[slachtoffer], Anaal mogelijk [001]" en/of "ik ben [slachtoffer] wie wil mij [001]" (fotonummer A01 en/of A02 en/of A03).”
2.2.2
Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:
“Ten aanzien van feit 1 subsidiair:
1.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 1] en [verbalisant 2], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 22 december 2014 (dossierpagina 27 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [slachtoffer], zakelijk weergegeven:
Ik kom hier praten over [verdachte]. Hij heeft met zijn vingers in mijn kut gezeten en met zijn mond heeft hij aan mijn kut gezeten.
Hij heeft ook met zijn vingers in mijn kut gezeten. Dat is tussen de 10 en de 4 keer gebeurd. Ik was ouder dan 10 jaar toen het gebeurde.
Ik kan me herinneren, ik weet niet hoe oud ik was. Ik vroeg of ik een snoepje mocht. [verdachte] zei dat dit mocht als ik eerst aan zijn lul ging zuigen. Ik wilde heel graag een snoepje en toen heb ik het 1 keer gedaan. Hij had wel mijn hoofd vast. [verdachte] lag op dat moment op de bank. Ik moest ook nog aan zijn lul trekken. Zijn lul ging in mijn mond en ik moest zijn lul vasthouden. Hij drukte met zijn hand op mijn hoofd omhoog en beneden. Dit duurde 5 tot 10 seconden. Ik vond het vies zijn lul in mijn mond.
2.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 3] en [verbalisant 4], respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 21 april 2015 (dossierpagina 27 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van verdachte, zakelijk weergegeven:
A: Ik weet dat ik voor misbruik voor gaas ga.
3.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 5] en [verbalisant 6], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van aangifte van 22 december 2014 (dossierpagina 34 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [aangeefster], zakelijk weergegeven:
V: Waarvan doe je aangifte?
A: Van een zedenmisdrijf.
A: dat hij dingen met haar gedaan heeft, die hij als man/als vader niet hoort te doen met een minderjarige.
V: Wat voor dingen zijn dat?
A: dat hij aan haar tieten heeft gezeten en aan haar vagina. Dat hij met zijn lul over haar vagina heeft gewreven en dat hij met zijn vingers erin heeft gezeten. Dat laatste hoorde ik zaterdag. En dat hij met zijn tong over haar vagina heeft gelikt.
V: Tegen wie doe je aangifte?
A: [verdachte].
V: Namens wie?
A: [slachtoffer].
A: Ik had al wel een vermoeden dat er wat speelde tussen [verdachte] en [slachtoffer].
V: Hoe kwam dat?
A: Hij zat de hele tijd aan haar borsten. Ik zei dat het niet normaal was dat hij aan de borsten van zijn dochter zat. Daarna werd alles veel meer in het geniep.
(....)
A: Ze ([slachtoffer]) zat achter mijn laptop. We waren koffie aan het drinken. Ze zei dat ze wat wilde zeggen. Ze vertelde toen dat [verdachte] aan haar had gezeten op plekken waar dat niet hoort.
4.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 7] en [verbalisant 2], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 23 december 2014 (dossierpagina 129 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 1], zakelijk weergegeven:
V: Heeft ze ([slachtoffer]) wel eens iets verteld?
A: Begin dit jaar in februari. We zaten in de bus om boodschappen te doen. Ze moest me iets vertellen zei ze. Ze fluisterde iets over [verdachte]. Ik verstond het niet zuiver maar het voelde niet goed. Ik vroeg haar of hij haar had aangeraakt. Toen zei ze dat ze daar helemaal niet over mocht praten. Ze sprong echt op van de stoel en zei dat ze dan alles kwijt zou raken.
5.
Het door [betrokkene 4] op verzoek van de Officier van Justitie, J.G. Kolkman, verbatim uitgewerkte intakeverslag van [slachtoffer], voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:
V: En wat heeft hij allemaal gedaan?
A: Hij heeft aan mijn tieten gezeten en aan mijn vagina gezeten
V: Aan je tieten gezeten en aan je vagina gezeten. En hoe zat hij aan je tieten?
A: Met zijn vingers en met zijn mond.
Ten aanzien van feit 2:
6.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 1] en [verbalisant 2], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 22 december 2014 (dossierpagina 27 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [slachtoffer], zakelijk weergegeven:
Ik kom hier praten over [verdachte]. Hij heeft met zijn vingers in mijn kut gezeten en met zijn mond heeft hij aan mijn kut gezeten, hij heeft aan mijn tieten gezeten.
Hij heeft wel geprobeerd met zijn lul in mijn kut te gaan. Ik was toen 12 of 13 jaar oud. Ik kan het mij niet heel goed herinneren maar dat denk ik.
Hij heeft ook met zijn vingers in mijn kut gezeten. Dat is tussen de 10 en de 4 keer gebeurd. Ik was ouder dan 10 jaar toen het gebeurde.
Hij heeft ook met zijn mond aan mijn kut gezeten. Dit is tussen de 5 en 1 keer gebeurd.
Hij heeft ook aan mijn tieten gezeten. Ik denk dat hij wel 10 keer op een dag aan mijn tieten zat. Dit deed hij als ik langs hem liep of als ik met hem stond te praten. Ik schat dat dit wel 25 keer is gebeurd. Dit was op het adres [b-straat] in [plaats].
Hij heeft ook met zijn lul over mijn kut heen gewreven. Dit is gebeurd toen ik 7 of 8 jaar oud was. Dit is beneden in de woonkamer en boven op mijn slaapkamer gebeurd. Dit deed [verdachte] elke ochtend voor zover ik me kan herinneren. Het gebeurde heel vaak.
Als ik iets nieuws wilde, bijvoorbeeld nieuwe kleren of nieuwe schoenen, dan moest ik er altijd iets voor doen. Ik moest dan in mijn nakie staan en dan ging hij foto’s maken of ik moest op bed gaan liggen. Hij ging dat dan doen. Hij wilde dan seks met mij hebben.
De eerste keer dat [verdachte] probeerde met zijn lul in mijn kut te komen was begin vorig jaar. Het was volgens mij in 2013. Ik schat dit ongeveer. Het kan ook eerder of later zijn gebeurd. Ik vond dat niet leuk. Ik schopte hem van mij af. Ik voelde dat hij met zijn lul in mijn kut wilde komen. Ik voelde zijn lul tegen mijn kut aan kriebelen en het deed pijn. Ik weet ook dat hij het probeerde met baby olie.
Een maand of een paar weken later probeerde hij het nog een keer om met zijn lul in mijn kut te komen.
Sinds een paar jaar kreeg ik gevoelens voor [verdachte] en begon het ook wel leuk te vinden dat gedoe... dat hij met zijn lul over mijn kut ging wrijven.
Voor zover ik weet doet [verdachte] elke avond en ochtend baby olie op zijn lul. [verdachte] doet dit dan ook bij mij. Hij doet dit om seks met mij te hebben. Hij zei dan tegen mij dat het dan glijdt.
Ik heb gemerkt dat het een beetje werkt die baby olie. Ik merkte dan dat het beter glijdt over mijn kut.
Ik kan me herinneren, ik weet niet hoe oud ik was. Ik vroeg of ik een snoepje mocht. [verdachte] zei dat dit mocht als ik eerst aan zijn lul ging zuigen. Ik wilde heel graag een snoepje en toen heb ik het 1 keer gedaan. Hij had wel mijn hoofd vast. [verdachte] lag op dat moment op de bank. Ik moest ook nog aan zijn lul trekken. Zijn lul ging in mijn mond en ik moest zijn lul vasthouden. Hij drukte met zijn hand op mijn hoofd omhoog en beneden. Dit duurde 5 tot 10 seconden. Ik vond het vies zijn lul in mijn mond.
Ik heb seks met hem moeten hebben en toen heb ik daarvoor een trampoline gekregen voor ons allemaal.
[verdachte] heeft het wel geprobeerd om met zijn lul in mijn kut te komen, maar dit is niet gelukt.
[verdachte] heeft mij ook gevingerd. Hij heeft met zijn mond aan mijn kut gezeten. Hij likte mij daar dan. Ik voelde dan gekietel.
Ik heb [verdachte] ook een keer aan zijn lul moeten trekken. [verdachte] heeft aan mij verteld hoe ik het moest doen. Hij heeft meerdere keren geprobeerd mijn hand in zijn hand gepakt en naar zijn lul gedaan. Ik heb hem maar 1 keer echt afgetrokken.
7.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 8], brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van bevindingen van 23 december 2014 (dossierpagina 69 e.v.) en het daarbij horende exceloverzicht met in beslag genomen goederen, voor zover inhoudende:
14. Baby olie Neutral keuken
8.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 3] en [verbalisant 4], respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 21 april 2015 (dossierpagina 27 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van verdachte, zakelijk weergegeven:
A: Ik weet dat ik voor misbruik voor gaas ga.
(....)
9.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 5] en [verbalisant 6], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van aangifte van 22 december 2014 (dossierpagina 34 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [aangeefster], zakelijk weergegeven:
V: Waarvan doe je aangifte?
A: Van een zedenmisdrijf.
A: dat hij dingen met haar gedaan heeft, die hij als man/als vader niet hoort te doen met een minderjarige.
V: Wat voor dingen zijn dat?
A: dat hij aan haar tieten heeft gezeten en aan haar vagina. Dat hij met zijn lul over haar vagina heeft gewreven en dat hij met zijn vingers erin heeft gezeten. Dat laatste hoorde ik zaterdag. En dat hij met zijn tong over haar vagina heeft gelikt.
V: Tegen wie doe je aangifte?
A: [verdachte].
V: Namens wie?
A: [slachtoffer].
A: Ik had al wel een vermoeden dat er wat speelde tussen [verdachte] en [slachtoffer].
V: Hoe kwam dat?
A: Hij zat de hele tijd aan haar borsten. Ik zei dat het niet normaal was dat hij aan de borsten van zijn dochter zat. Daarna werd alles veel meer in het geniep.
(....)
A: Ze ([slachtoffer]) zat achter mijn laptop. We waren koffie aan het drinken. Ze zei dat ze wat wilde zeggen. Ze vertelde toen dat [verdachte] aan haar had gezeten op plekken waar dat niet hoort.
A: (...) Ze zei aan haar tieten. Meer kwam er op dat moment niet uit. Ze was erg overstuur.
A: [slachtoffer] vond het heel moeilijk, maar vertelde mij dat zij het zelf ook fijn vond. Dat ze het zelf ook lekker vond en dat ze het zelf ook wilde.
A: Afgelopen zaterdag zijn we er achter gekomen dat hij ook met zijn vinger erin is geweest en zijn tong eraan heeft gelikt. Met zijn vingers in haar vagina en met zijn tong over haar vagina heeft gelikt.
(....)
10.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 7] en [verbalisant 2], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 23 december 2014 (dossierpagina 129 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 1], zakelijk weergegeven:
V: Heeft ze ([slachtoffer]) wel eens iets verteld?
A: Begin dit jaar in februari. We zaten in de bus om boodschappen te doen. Ze moest me iets vertellen zei ze. Ze fluisterde iets over [verdachte]. Ik verstond het niet zuiver maar het voelde niet goed. Ik vroeg haar of hij haar had aangeraakt. Toen zei ze dat ze daar helemaal niet over mocht praten. Ze sprong echt op van de stoel en zei dat ze dan alles kwijt zou raken.
11.
Het door [betrokkene 4] op verzoek van de Officier van Justitie, J.G. Kolkman, verbatim uitgewerkte intakeverslag van [slachtoffer], voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:
V: behalve dat hij foto’s van je nam, wat is er nog meer gebeurd?
A: Dat die seks met me wilde.
V: En wat heeft hij allemaal gedaan?
A: Hij heeft aan mijn tieten gezeten en aan mijn vagina gezeten.
V: Aan je tieten gezeten en aan je vagina gezeten. En hoe zat hij aan je tieten?
A: Met zijn vingers en met zijn mond.
A: Als ik mijn kleren gewoon aan heb, dan raakt hij mij ook constant aan.
V: En wat deed hij precies elke ochtend?
A: Ging hij met zijn lul over mijn vagina heen.
(...)
V: (...) En zijn er nog andere dingen gebeurd?
A: Dat die met zijn vingers in mijn vagina zat. En dat hij ook met zijn mond ook bij mijn vagina zat.
(...)
V: 39 keer heb jij hem gezien, dat hij boven jou lag. Dat jij zijn buik op jouw buik voelde. Zijn stijve piemel, of zijn stijve lul, bij jouw vagina? Klopt?
A: ja
12.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 2] en [verbalisant 5], respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 29 december 2014 (dossierpagina 132 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 2], zakelijk weergegeven:
V: Wat voor berichten waren dat van [verdachte] naar [slachtoffer]?
A: Ik heb die niet gelezen maar die werden voorgelezen door [slachtoffer]. Het ging er om dat [slachtoffer] het zelf wilde en dat ze het vrijwillig heeft gedaan.
A: Ik heb ook gesprekken gevoerd met tante [betrokkene 1] hierover. Mijn tante [betrokkene 1] gaf aan dat zij een keer had gehoord dat [verdachte] aan de kinderen zou zitten. Dat er handelingen gedaan zouden zijn door [verdachte]. Dan lees ik over de vrijwilligheid en zelf gewild. Ik dacht dus dat [verdachte] aangaf dat [slachtoffer] dat zelf zou willen. Dat [verdachte] [slachtoffer] zou hebben betast en dat hij seksuele handelingen zou hebben verricht met [slachtoffer].
V: Wat gebeurde er op die avond toen de politie kwam?
A: (...) Toen begonnen de berichten binnen te komen van [verdachte]. Ook werden er foto’s gestuurd. Uiteindelijk kwam het bericht dat hij de foto’s van [slachtoffer] naar vriendjes en mensen van school zou sturen als zij niet met hem kwam praten of geen contact met hem zou opnemen. (...) Ik zag toen een afbeelding die ik liever niet wilde zien.
V: Wat zag je dan?
A: Ik zag [slachtoffer] op die afbeelding naakt en haar edele delen zichtbaar. Ik zag ook dat er een tekst overheen stond: “[slachtoffer] wil ook anaal” met 0900 nummer erbij. Ik zag ook het onderlichaam bloot zonder hoofd er bij.
V: Wat werd er dan gezegd?
A: Dat [slachtoffer] naakt door het huis moest lopen en dat [verdachte] met zijn handen aan haar tieten en haar kont.
Ten aanzien van feit 3:
13.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 1] en [verbalisant 2], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 22 december 2014 (dossierpagina 27 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [slachtoffer], zakelijk weergegeven:
Ik kom hier praten over [verdachte]. Hij heeft met zijn vingers in mijn kut gezeten en met zijn mond heeft hij aan mijn kut gezeten, hij heeft aan mijn tieten gezeten. En hij heeft foto’s van mij gemaakt.
[verdachte] heeft ook foto’s van mij gemaakt dat ik in mijn nakie stond.
[verdachte] heeft deze foto’s op zijn server staan. [verdachte] heeft aan mij verteld dat hij de foto’s op zijn server heeft staan en dat er wachtwoorden op zitten zodat niemand anders er bij kan.
Als ik iets nieuws wilde, bijvoorbeeld nieuwe kleren of nieuwe schoenen, dan moest ik er altijd iets voor doen. Ik moest dan in mijn nakie staan en dan ging hij foto’s maken of ik moest op bed gaan liggen. Hij ging dat dan doen. Hij wilde dan seks met mij hebben.
[verdachte] heeft foto’s van mij gemaakt. Hij heeft deze foto’s in de keuken en in de woonkamer genomen. Ik wilde niet dat er naaktfoto’s van mij gemaakt werden maar dat wilde hij. Ik moest staand en liggend op de foto. Ik moest van hem als ik ging zitten meestal mijn benen wijd.
[verdachte] heeft 3 foto’s van mijn bovenlichaam naar mij gestuurd en naar mijn moeder 1 foto van mijn onderlichaam.
Hij stuurde ook dat als ik geen contact met hem opnam, hij de foto’s naar al mijn vrienden zou sturen.
14.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 3] en [verbalisant 4], respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 21 april 2015 (dossierpagina 27 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van verdachte, zakelijk weergegeven:
A: Ik weet dat ik voor misbruik voor gaas ga.
(....)
A: De kinderen lopen naakt door het huis en ik ook. Iedereen maakt foto’s. Die foto’s komen op een stream terecht.
15.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 5] en [verbalisant 6], respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van aangifte van 22 december 2014 (dossierpagina 34 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [aangeefster], zakelijk weergegeven:
A: Afgelopen weekend waren we bij mijn neefje. [slachtoffer] kreeg toen foto’s waar ze naakt op stond. Die werden naar haar telefoon gestuurd met een tekst erbij en een soort telefoonnummer. Die zou hij naar iedereen sturen die haar kende.
V: Wat was die tekst?
A: Ik ben [slachtoffer]. Wie wil mij. Anaal is ook mogelijk. En daar stond een soort 0900 nummer bij. Ik heb ook een foto gekregen van haar onderlichaam.
A: Afgelopen zaterdag zijn we er achter gekomen dat hij ook met zijn vinger erin is geweest en zijn tong eraan heeft gelikt. Met zijn vingers in haar vagina en met zijn tong over haar vagina heeft gelikt.
(....)
V: Dat hij meer op de server heeft staan zei je?
A: Daar slaat hij alle foto’s op. Ook kinderporno. Dat heb ik toen zelf gezien. Ik heb het toen nog willen wissen. Ik was niet gemachtigd om dat te wissen. Ik had die bevoegdheid niet.
V: Hoe weet jij dat het om kinderporno gaat?
A: Ik heb dat gezien. Het ging om kleine kinderen. Ik denk tussen de 6 en 12 jaar.
16.
Het door [betrokkene 4] op verzoek van de Officier van Justitie, J.G. Kolkman, verbatim uitgewerkte intakeverslag van [slachtoffer], voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:
V: Dus hij stuurt jou berichtjes. En daarna zegt hij dat als je hem nog een keer [verdachte] noemt, dan zal hij jou op staan wachten en zal hij jou klappen geven. En wat voor berichtjes stuurt hij jou nog meer?
A: Foto’s.
V: Foto’s. En wat voor foto's?
A: Naaktfoto’s van mij.
V: Naaktfoto’s van jou. En hoe komt hij aan naaktfoto’s van jou?
A: Waarschijnlijk als ik lig te slapen. En soms dwingt hij mij om foto’s.... dat ik dan naakt op de foto moet staan, terwijl hij foto’s van mij maakt.
V: Maar je zei daarnaast.... Je noemt ook iets over dat er foto’s moest maken? Vertel daar eens alles over.
A: Ik ging gewoon een keer douchen. En daarna zegt die ja, je moet naakt beneden komen en zo. En dan ga ik foto’s van je maken.
V: En wanneer heeft hij dat gezegd?
A: ’s Avonds, meestal als mijn moeder op bed ligt.
V: En weet je nog hoe oud jij was?
A: Volgens mij negen jaar oud.
V: Als hij een foto van je maakte in de keuken, waar stond je dan? Of waar lag je of zat je of wat anders?
A: Soms zat ik en stond ik.
(..)
A: Ik slaap meestal in de zomer gewoon beneden, omdat daar een airco is (...) en dan gaat hij foto’s maken van mij.
V: Maar hoe weet jij dat hij foto’s van jou maakt?
A: Omdat ik in ieder geval 1 foto, heb ik ook op mijn telefoon staan.
V: Omdat jij in ieder geval 1 foto op je telefoon hebt staan? En wat is daar op te zien?
A: De onderkant van mijn lichaam.
V: De onderkant van je lichaam. En hoe is dan de onderkant van je lichaam te zien?
A: Volgens mij van hier tot hier (wijst vanaf haar knieën tot aan bovenkant heupen aan)
V: Ja en wat zie je nog meer? Je wijst dan vanaf je knieën tot aan je middel. En wat zie je dan?
A: Mijn vagina.
V: (...) Hoe komt het dat je op die foto geen kleren aan hebt?
A: Trekt hij waarschijnlijk uit.
A: Hij maakt alleen naaktfoto’s van mij.
V: (...) heeft hij wel eens foto’s van je gemaakt terwijl je wakker was?
A: Ja dan wel van mijn bovenlichaam.
V: En waarom was dat?
A: Omdat het moest.
V: Omdat het moest. Van wie moest dat?
A: Van hem.
17.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde, in de wettelijke vorm door [verbalisant 2] en [verbalisant 5], respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie Eenheid Oost Nederland, opgemaakte proces-verbaal van 29 december 2014 (dossierpagina 132 e.v.), voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 2], zakelijk weergegeven:
V: Wat voor berichten waren dat van [verdachte] naar [slachtoffer]?
A: Ik heb die niet gelezen maar die werden voorgelezen door [slachtoffer]. Het ging er om dat [slachtoffer] het zelf wilde en dat ze het vrijwillig heeft gedaan.
A: Ik heb ook gesprekken gevoerd met tante [betrokkene 1] hierover. Mijn tante [betrokkene 1] gaf aan dat zij een keer had gehoord dat [verdachte] aan de kinderen zou zitten. Dat er handelingen gedaan zouden zijn door [verdachte]. Dan lees ik over de vrijwilligheid en zelf gewild. Ik dacht dus dat [verdachte] aangaf dat [slachtoffer] dat zelf zou willen. Dat [verdachte] [slachtoffer] zou hebben betast en dat hij seksuele handelingen zou hebben verricht met [slachtoffer].
V: Wat gebeurde er op die avond toen de politie kwam?
A: (...) Toen begonnen de berichten binnen te komen van [verdachte]. Ook werden er foto’s gestuurd. Uiteindelijk kwam het bericht dat hij de foto’s van [slachtoffer] naar vriendjes en mensen van school zou sturen als zij niet met hem kwam praten of geen contact met hem zou opnemen. (...) Ik zag toen een afbeelding die ik liever niet wilde zien.
V: Wat zag je dan?
A: Ik zag [slachtoffer] op die afbeelding naakt en haar edele delen zichtbaar. Ik zag ook dat er een tekst overheen stond: “[slachtoffer] wil ook anaal” met 0900 nummer erbij. Ik zag ook het onderlichaam bloot zonder hoofd er bij.
V: Wat werd er dan gezegd?
A: Dat [slachtoffer] naakt door het huis moest lopen en dat [verdachte] met zijn handen aan haar tieten en haar kont.
18.
Het als bijlage bij het relaas proces-verbaal van 27 mei 2015 gevoegde schriftelijk bescheid, te weten de afdrukken van bewerkte foto’s van [slachtoffer] (dossierpagina 63 e.v.)
19.
De ter terechtzitting van de rechtbank van 31 maart 2017 afgelegde verklaring van verdachte, voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:
Wat de foto’s van [slachtoffer] betreft waarop ze naakt staat: ik weet niet of ik ze allemaal heb gemaakt, maar ik heb wel eens foto’s van haar gemaakt. [slachtoffer] liep heel veel bloot rond.
De voorzitter vraagt: [slachtoffer] en haar moeder hebben verklaard dat ze u al in 2010 hadden aangesproken op het aan de borsten van [slachtoffer] zitten. U zou daarna boos zijn geweest. Klopt dat?
Dat was spelenderwijs. [slachtoffer] stond dan zo van “Ik krijg borsten, nu kunnen we toeteren”. En dan kneep ik in haar borst en zei “toet, toet”. Dat werd een terugkerend iets.
Het klopt dat ik [slachtoffer] foto’s heb gestuurd van haar bovenlijf en haar onderlijf. Die foto’s van haar had ik nog. Toen heb ik die tekst erbij gemaakt. Het klopt dat ik heb gezegd dat ik ze door zou sturen.
20.
Het proces-verbaal beschrijving kinderpornografisch materiaal van 24 februari 2015, in de wettelijke vorm opgemaakt door [verbalisant 9] en [verbalisant 10], respectievelijk inspecteur en hoofdagent van politie, beiden werkzaam bij het Team Bestrijding Kinderpornografie en Kindersekstoerisme, Eenheid Oost-Nederland (dossierpagina 114 e.v.), voor zover inhoudende als relaas van verbalisanten, zakelijk weergegeven:
Wij, verbalisanten, hebben een nader onderzoek ingesteld naar de in de gegevensdragers aangetroffen afbeeldingen.
De beoordeling of een afbeelding al dan niet kinderpornografisch is, is door ons verricht met gebruikmaking van de criteria zoals opgenomen in artikel 240b van het Wetboek van Strafrecht, de op dit punt geldende jurisprudentie en de Aanwijzing kinderpornografie van het College van Procureurs-generaal, waarin deze criteria zijn uitgewerkt.
Alle in het onderzoek aan ons overgedragen digitale goederen hebben wij, verbalisanten, visueel gecontroleerd op de kennelijke aanwezigheid van kinderpornografisch materiaal. Wij hebben ongeveer 95% van het totaal aantal afbeeldingen van die gegevensdragers beoordeeld op de strafbaarheid van het materiaal. Wij hebben vastgesteld dat in deze selectie in totaal 2188 afbeeldingen voorkwamen die volgens de bovengenoemde criteria kinderpornografisch zijn. Uit de afbeeldingen verwerkt in de collectiescan, zijnde een inhoudelijke beoordeling van het aangetroffen kinderpornografisch materiaal, hebben wij een representatieve doorsnede van 12 afbeeldingen samengesteld. Van deze afbeeldingen, voorzien van bestandsnamen, hebben wij een toonmap samengesteld en deze toonmap als stuk van overtuiging aan de officier van justitie ter beschikking gesteld.
Deze afbeeldingen zijn alle afkomstig uit de bestanden die normaal zonder speciale software door de gebruiker te benaderen en zichtbaar zijn.
Over de collectie kinderpornografische afbeeldingen merken wij, verbalisanten, nog het volgende op:
Er werd een diverse verzameling aangetroffen met kinderpornografische foto’s van meisjes tussen de 5 en 14 jaar. De seksuele handelingen betreffen overwegend (gedeeltelijk) naakt poseren, maar ook ontuchtige handelingen en penetratie.
21.
Het proces-verbaal beschrijving kinderpornografisch materiaal van 11 januari 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door [verbalisant 9] en [verbalisant 10], respectievelijk inspecteur en hoofdagent van politie, beiden werkzaam bij het Team Bestrijding Kinderpornografie en Kindersekstoerisme, Eenheid Oost-Nederland, voor zover inhoudende als relaas van verbalisanten, zakelijk weergegeven:
In het opsporingsonderzoek contra [verdachte] zijn uit handen van de afdeling zeden van het district Gelderland Midden een drietal foto’s verkregen. Op 7 januari 2016 hebben wij, verbalisanten, een nader onderzoek ingesteld naar deze 3 foto’s.
Alle drie de afbeeldingen zijn door ons, verbalisanten, beoordeeld als kinderpornografisch. Het betreffen drie foto’s van een meisje dat door ons herkend wordt van het referentiemateriaal dat wij hadden, als zijnde het slachtoffer [slachtoffer], geboren [geboortedatum] 2000 te [geboorteplaats]. Ten tijde van haar aangifte was zij 14 jaar oud.
Op de kleurenfoto’s is [slachtoffer] te zien en lijkt er een uitsnede van haar naakte bovenlichaam met de nadruk op haar borsten te zijn gemaakt. De foto’s lijken te zijn bewerkt door in te zoomen met nadruk op de borsten van het meisje waaraan wervende seksuele teksten zijn toegevoegd. Het inzoomen op haar borsten en het toevoegen van de wervende teksten, zoals onderstaand vermeld, is wat deze 3 foto’s van [slachtoffer] kinderpornografisch maken.
Foto 1: “[slachtoffer]. Anaal mogelijk [001]”
Foto 2: “[slachtoffer]. Anaal mogelijk [001]”
Foto 3: “Ik ben [slachtoffer] wie wil mij [001]”
Volgens de criteria voor kinderpornografie zijn foto 1, 2 en 3 kinderpornografisch en derhalve ook door ons als zodanig beoordeeld.”
2.2.3
De raadsvrouw van de verdachte heeft voor het eerst bij appelschriftuur het verzoek gedaan tot het als getuige horen van [slachtoffer] en [betrokkene 1] (de oma van [slachtoffer]). Het hof heeft ter terechtzitting van 24 september 2018 de zaak verwezen naar de raadsheer-commissaris voor het als getuige horen van beide personen, met dien verstande dat de raadsheer-commissaris eerst een deskundige van het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie diende te laten rapporteren over - kort gezegd - de vraag of het gegronde vermoeden bestaat dat door het afleggen van een verklaring als getuige de gezondheid en/of het welzijn van [slachtoffer] in gevaar wordt gebracht. De raadsheer-commissaris heeft T. ’t Hoen, gz-psycholoog, benoemd als gedragsdeskundige om hierover te rapporteren.
2.2.4
De raadsheer-commissaris heeft afgezien van het als getuige horen van [slachtoffer]. Een proces-verbaal van de raadsheer-commissaris van 23 juli 2019 houdt daarover onder meer het volgende in:
“Bij tussenarrest van 24 september 2018 heeft het gerechtshof de zaak tegen bovengenoemde verdachte verwezen naar de raadsheer-commissaris om onder andere [slachtoffer] als getuige te horen. Het hof heeft daarbij overwogen dat de raadsheer-commissaris een afweging dient te maken als bedoeld in artikel 288, eerste lid, onder b, van het Wetboek van Strafvordering en daartoe een rapport door een deskundige dient te laten opmaken.
Dit rapport heeft de raadsheer-commissaris inmiddels ontvangen. (...)
Van het uiteindelijke rapport van 20 juli 2019 zijn de antwoorden op de onderzoeksvragen bij dit proces-verbaal gevoegd (bijlage 1). (...)
Uit het rapport komt de getuige naar voren als een zeer kwetsbare jongvolwassene die verschillende vormen van hulpverlening heeft en had. Zij kan moeilijk omgaan met emoties en is daarom sterk geneigd tot het vermijden van pijnlijke herinneringen en emoties. Bij een verhoor zullen dergelijke emoties zich zonder meer voordoen. Daar kan zij maar zeer beperkt mee omgaan, wat zal leiden tot toename van de trauma- en stressorgerelateerde klachten en tot een nog sterkere neiging zich terug te trekken. Het kan leiden tot een terugval in de reeds behaalde behandelresultaten. De indruk bestaat niet dat dit zal leiden tot een volledige decompensatie. Herstel is wel te verwachten, maar dit zal de nodige tijd en energie vergen van de getuige, maar ook van haar omgeving en de hulpverlening.
Naar het oordeel van de raadsheer-commissaris volgt dan ook uit het onderzoek dat een gegrond vermoeden bestaat dat de gezondheid en het welzijn van de getuige door het afleggen van de verklaring in gevaar wordt gebracht. De deskundige heeft een aantal voorwaarden geformuleerd voor een eventueel verhoor, maar uit het onderzoek blijkt dat deze voorwaarden het gevaar niet kunnen wegnemen. De getuige kan waarschijnlijk van de schade aan haar gezondheid herstellen, maar gelet op haar kwetsbare uitgangspositie, de mate van te verwachten terugval in de behandeling en de benodigde inspanningen om dat herstel te realiseren is het gevaar voor de gezondheid toch reëel en van betekenis. Het hele dossier beziend, dient het voorkomen van dit gevaar zwaarder te wegen dan het belang om de getuige te ondervragen.
De raadsheer-commissaris ziet daarom, tenzij het hof alsnog anders beslist, af van het horen van de getuige [slachtoffer]. Wel zal uitvoering worden gegeven aan het horen van de getuige [betrokkene 1].”
2.2.5
De in het proces-verbaal van bevindingen van de raadsheer-commissaris bedoelde antwoorden op de onderzoeksvragen houden onder meer in:
“1. Is onderzochte lijdende aan een ziekelijke stoornis en/of gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens en zo ja, hoe is dat in diagnostische zin te omschrijven?
Ja, er is bij onderzochte sprake van een ongespecificeerde psychotrauma- of stressorgerelateerde stoornis, alsmede identiteitsproblematiek en kwetsbaarheid in haar sociaal-emotionele ontwikkeling.
2. Indien een ziekelijke stoornis en/of gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens vastgesteld wordt, geeft dit de onderzochte beperkingen in het verhoord worden als getuige door de raadsheer-commissaris?
Ja, dat geeft beperkingen. Zoals beschreven heeft onderzochte veel moeite om woorden te geven aan haar emoties. Zij kan deze moeilijk uiten. Zij is vanuit de bovengenoemde problematiek sterk geneigd tot het vermijden van pijnlijke herinneringen en emoties. Zij is gesloten en heeft al snel de neiging ‘dicht te klappen’. Bij een nieuw verhoor zullen zich onvermijdelijk emoties voor gaan doen en worden spreekwoordelijke oude wonden opnieuw aangeraakt en opengereten. Een verhoor zal voor onderzochte om die redenen extra zwaar en belastend zijn.
3. Zijn deze beperkingen dan wel beperkingen die mogelijk uit een andere geobjectiveerde oorzaak doorwerken van dusdanige aard dat het op korte en/of lange termijn schadelijk is voor de gezondheid en/of het welzijn van onderzochte om gehoord te worden?
Een verhoor zal derhalve voor forse lijdensdruk zorgen, daar de pijnlijke herinneringen en gevoelens opnieuw worden opgeroepen. Hier kan zij zelf maar zeer beperkt mee omgaan. De gevoelens van onzekerheid en onveiligheid zullen toenemen. Het zal niet alleen leiden tot een toename van de trauma- en stressorgerelateerde klachten, maar ook tot een nog sterkere neiging zich terug te trekken. Het kan er toe leiden dat er een terugval optreedt voor wat betreft de reeds middels behandeling bereikte stappen.
Onderzoeker krijgt echter niet de indruk dat onderzochte volledig zal decompenseren, zodanig dat er een gevaar voor zichzelf (in de vorm van bijvoorbeeld suïcide) of anderen zal optreden. Het is ook wel de verwachting dat zij zich op termijn weer zal herstellen van een dergelijk verhoor, maar dit zal wel de nodige tijd en energie vergen, met name van onderzochte, maar ook van haar omgeving en de hulpverlening.
4. Indien het schadelijk voor de gezondheid van onderzochte is om gehoord te worden door de raadsheer-commissaris, is er dan een situatie te creëren waarin de beperkingen voldoende weggenomen kunnen worden zodat de onderzochte verhoord kan worden zonder schadelijke gevolgen voor diens gezondheid, bijvoorbeeld door een verhoor in studiosetting door gecertificeerde zedenrechercheurs?
Belangrijk is dat indien er toch voor wordt gekozen onderzochte opnieuw te verhoren, dit in een zo veilig en voorspelbaar mogelijke setting geschiedt. Onderzoeker las in het proces-verbaal van de terechtzitting van het gerechtshof dat er voor zou kunnen worden gekozen om haar door dezelfde verhoorders als in 2014 te laten verhoren en opnieuw in een speciale verhoorstudio. Dit acht onderzoeker sowieso wenselijk, daar dit enigszins bekend is en het speciaal opgeleide verhoorders betreft. Het zorgt voor enige voorspelbaarheid en veiligheid, hetgeen noodzakelijk is voor onderzochte om over deze pijnlijke ervaringen te kunnen spreken. De vragen die er vanuit de diverse procespartijen zijn, dienen wat onderzoeker betreft door deze verhoorders te worden gesteld. Zij zijn immers getraind om op de juiste wijze en op het juiste moment de (noodzakelijke) vragen te stellen en hier op door te kunnen vragen, indien nodig en gewenst. Het is wat onderzoeker betreft niet wenselijk dat door de verschillende procespartijen zelf de vragen worden gesteld.
Voorts is het aangewezen om het te beperken tot één moment/dag dat het verhoor plaatsvindt en dat het niet wordt ‘uitgesmeerd’ over meerdere momenten. Onderzochte kan zich zodoende voorbereiden op dit ene moment en het vervolgens verder achter zich (proberen te) laten en doorgaan met de verwerking zoals die reeds (zij het moeizaam) is ingezet. Het is ten slotte wenselijk dat de hulpverlening van onderzochte op de hoogte is van het verhoor en kort daarop beschikbaar is om hier met haar over na te spreken.”
2.2.6
De raadsvrouw van de verdachte heeft op de terechtzitting in hoger beroep van 11 februari 2021 het voorwaardelijke verzoek gedaan tot het horen van [slachtoffer] als getuige. De aan het proces-verbaal van deze terechtzitting gehechte pleitnota houdt daarover het volgende in:
“De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat de verklaringen van [slachtoffer] niet als betrouwbaar kunnen worden aangemerkt. De Rechtbank heeft in haar vonnis de verklaringen wel als betrouwbaar aangemerkt, hetgeen voor de verdediging aanleiding gaf te verzoeken om [slachtoffer] als getuige te mogen horen.
(...)
De RHC heeft geconcludeerd dat gezien de bevindingen van de deskundige er een gegrond vermoeden bestaat dat de gezondheid en het welzijn van de getuige door het afleggen van de verklaring in gevaar wordt gebracht. De RHC meent dat het hele dossier beziend het voorkomen van dit gevaar zwaarder dient te wegen dan het belang om de getuige te ondervragen.
De verdediging deelt deze conclusie niet en handhaaft het verzoek tot het horen van [slachtoffer].
Allereerst is van belang dat de deskundige niet de indruk heeft dat [slachtoffer] volledig zal decompenseren.
Daarnaast speelt tijdsverloop. We zijn inmiddels alweer een jaar en 7 maanden verder terwijl uit de rapportage van de deskundige opgemaakt kan worden dat [slachtoffer] behandeling onderging. Er dient wat de verdediging betreft minst genomen te worden uitgezocht of de bevindingen van de deskundige op dit moment nog actueel zijn.
Kijkend naar het belang van de verdediging dan stel ik vast dat het bewijs zoals in het vonnis opgenomen in overwegende mate is gebaseerd op de verklaringen van [slachtoffer]. Immers naast de directe verklaring van [slachtoffer], gebruikt de Rechtbank tot bewijs een verklaring van moeder, [aangeefster], die in feite een de-auditu verklaring is, een verklaring van [betrokkene 1] die zonder context van de verklaring van [slachtoffer] nietszeggend is. Ook de gebruikte emailberichten worden door de Rechtbank geïnterpreteerd aan de hand van de verklaringen van [slachtoffer] en ook de foto met tekst wordt geïnterpreteerd aan de hand van de verklaring van [slachtoffer]. Het hele bewijs is kortom opgebouwd rond een aanname dat datgeen wat [slachtoffer] heeft verklaard betrouwbaar is. De verdediging meent dat daarmee het belang van de verdediging bij het kunnen horen van [slachtoffer] bijzonder groot is.
Indien uw Hof de beslissing van de RHC overneemt is het de vraag wat de consequentie hiervan dient te zijn. Op welke wijze kan dit gebrek in het verdedigingsbelang worden gecompenseerd? In de optiek van de verdediging kan dit maar 1 conclusie zijn, nl. uitsluiting tot bewijs. Dat er teveel valt af te dingen op haar verklaring om zonder nader horen haar verklaring te gebruiken zal ik hieronder nader uiteen zetten.
Betrouwbaarheid van [slachtoffer].
Gedurende de zaak in eerste aanleg is een rapportage uitgebracht betreffende de waarde van de verklaring van [slachtoffer] door deskundige Van der Sleen. De deskundige stelt dat ter beoordeling van de betrouwbaarheid gekeken dient te worden naar de inhoud van de verklaring, alsmede naar de ontstaansgeschiedenis van de verklaring. Met betrekking tot de inhoud van de verklaring wordt gekeken naar volledigheid, accuraatheid en consistentie.
De deskundige stelt dat in de verklaring van [slachtoffer] geen details ontbreken over seksuele handelingen, kleding, houding en verbale uitingen. De context zou niet onduidelijk zijn.
Voorts concludeert de deskundige dat er op enkele punten vraagtekens te plaatsen zijn bij de verklaringen van [slachtoffer] in verband met tegenstrijdigheden tussen de verklaringen van [slachtoffer] en de verklaringen van moeder. Deze zouden echter niet zodanig groot zijn dat kan worden gesproken van serieuze problemen met betrekking tot de accuraatheid.
Verder wordt opgemerkt dat haar verklaringen inconsistent zijn met betrekking tot het al dan niet slapen op het moment dat de ten laste gelegde handelingen plaats zouden hebben gevonden. De deskundige geeft hiervoor echter als mogelijke verklaring dat zij haar eigen aandeel zou hebben proberen te verkleinen door te vertellen dat zij sliep.
Volledigheid, accuraatheid en consistentie
De verdediging kan zich niet vinden in de bevindingen van de deskundige en stelt hier tegenover dat de verklaringen van [slachtoffer] volstrekt niet volledig, accuraat en consistent zijn.
Wat met name onduidelijk blijft, is wanneer en hoe vaak de vermeende handelingen zouden hebben plaatsgevonden, de verklaringen zijn aldus niet volledig. Tijdens het informatief gesprek zeden wordt geen enkele tijdsaanduiding gegeven met betrekking tot de seksuele handelingen, er wordt zelfs geen enkel jaartal of leeftijd genoemd. [slachtoffer] gaat hier wel op in tijdens het getuigenverhoor bij de politie.
De Rechtbank heeft wat de verdediging betreft verdachte terecht vrijgesproken van feit 1. De verklaringen die [slachtoffer] terzake dit feit heeft afgelegd zijn echter tekenend voor de betrouwbaarheid en ik zal daar om die reden in dit kader nader bij stil staan.
Feit 1: het brengen van de vingers in de vagina
[slachtoffer] heeft verklaard dat cliënt met zijn vingers in haar "kut" is gegaan. Dit zou niet heel vaak zijn gebeurd, tussen de 10 en de 4 keer. [slachtoffer] kan zich niet herinneren welk jaar het was, maar kan zich wel herinneren dat zij ouder was dan 10 jaar. Het blijft onduidelijk hoe zij weet dat zij ouder was dan tien jaar en wanneer deze handelingen dan plaats zouden hebben gevonden. Later in het verhoor verklaart zij over "vingeren". Dit zou dan twee of drie jaar daarvoor zijn gebeurd. Tijdens het informatief gesprek zeden verklaarde zij nog dat dit één keer per maand of misschien per twee maanden zou zijn gebeurd. Wederom is niet duidelijk in welke periode dit zou hebben plaatsgevonden.
Feit 1: het brengen van de penis in de mond
Hierover heeft [slachtoffer] verklaard dat het zou hebben plaatsgevonden op een zondag. Zij weet niet meer welk jaar dit was en ook niet hoe oud zij was. Zij zou deze handelingen hebben moeten verrichten in ruil voor een snoepje. Haar broertje en zusje waren aan het spelen en haar moeder lag op bed.
Niet alleen geldt voor deze handeling dat het volstrekt onduidelijk is waar en wanneer deze handelingen hebben plaatsgevonden, ook de omstandigheden die door [slachtoffer] worden geschetst waaronder deze handelingen zouden hebben plaatsgevonden zijn volstrekt ongeloofwaardig. Welk risico zou verdachte wel niet hebben genomen! Een van de kinderen die zo kan binnen wandelen, moeder die wakker wordt.
Feit 2: het wrijven van de penis tegen de vagina
[slachtoffer] denkt dat zij 12 of 13 jaar oud was toen cliënt heeft geprobeerd met zijn "lul in haar kut" te gaan. Zij kan het zich niet heel goed herinneren, maar zij denkt dit. Ten tijde van het afleggen van het verhoor was [slachtoffer] net 14. De verdediging acht het opvallend dat zij het zich niet goed meer kan herinneren, aangezien het één of misschien twee jaar daarvoor zou hebben plaatsgevonden.
Later in hetzelfde verhoor geeft zij aan dat dit begin vorig jaar was, om daaraan toe te voegen: volgens mij in 2013. Dit kan ook eerder of later zijn gebeurd. Zij geeft wederom aan dat zij het zich niet goed kan herinneren, terwijl dit pas een jaar daarvoor zou hebben plaatsgevonden. De verdediging stelt dan ook dat absoluut niet duidelijk is geworden wanneer deze handelingen zouden hebben plaatsgevonden.
[slachtoffer] voegt hier nog aan toe dat cliënt met zijn "lul" over haar "kut" heeft gewreven. Dit zou zijn gebeurd toen zij 7 of 8 jaar oud was en stopte voordat zij naar de tweede klas ging. Cliënt zou dit elke ochtend hebben gedaan voor zover zij zich kan herinneren. "Volgens mij wel" voegt zij daaraan toe.
Ook wat deze handelingen betreft heeft [slachtoffer] een onvolledige en ook onzekere verklaring afgelegd.
Feit 2: het betasten
Ik verwijs naar hetgeen reeds onder feit 1 naar voren is gebracht.
Feit 2: het likken aan de vagina en het zich laten aftrekken
Over het met zijn mond bij haar "kut" zitten en het ten laste gelegde aftrekken geeft [slachtoffer] geen enkele aanduiding qua periode. [slachtoffer] geeft aan dat zij niet meer weet welk jaar het was en hoe oud zij was.
Kortom, uit de verhoren van [slachtoffer] wordt geenszins duidelijk welke seksuele handelingen wanneer zouden hebben plaatsgevonden. Sterker nog, uit de verhoren wordt niet eens helder op welk moment van de dag dit was. Over de vraag wanneer de handelingen zouden hebben plaatsgevonden, stelt [slachtoffer] tijdens het informatief gesprek zeden dat cliënt elke ochtend met zijn lul over haar vagina wreef. Tijdens het getuigenverhoor verklaart zij weer dat hij elke avond en ochtend probeerde seks met haar te hebben. Weer later verklaart zij dat de vermeende seksuele handelingen meestal 's avonds zouden hebben plaatsgevonden als haar moeder al op bed ligt.
Accuraatheid
Door de deskundige wordt gesteld dat de verklaringen van [slachtoffer] geen onmogelijkheden bevatten met betrekking tot de seksuele handelingen.
De verdediging stelt echter dat haar verklaring wel degelijk onmogelijkheden bevat. Tijdens het informatief gesprek zeden stelt [slachtoffer] dat de ten laste gelegde handelingen zouden hebben plaatsgevonden als zij sliep. De verdediging acht het minst genomen opvallend dat zij weet wat voor handelingen cliënt bij haar zou hebben verricht, terwijl zij lag te slapen. Zij zou dit dan van cliënt hebben gehoord achteraf. "Zelf wist ze het niet." en "Als zij slaapt merkt ze niks."
Opvallend is dat [slachtoffer] tijdens het verhoor bij de politie opmerkelijk goed op de hoogte lijkt te zijn van hetgeen zou zijn voorgevallen toen zij sliep. Zij stelt bijvoorbeeld dat het cliënt niet zou zijn gelukt om binnen te dringen omdat zij nogal draait in haar slaap. Zij zou hem bovendien hebben weggeschopt en zelfs tegen hem hebben gepraat. De verdediging stelt dat zij onmogelijk kan hebben geslapen tijdens de handelingen waarvan zij cliënt beticht. Deze verklaring strookt aldus niet met de waarheid en is dus niet accuraat.
De deskundige geeft als verklaring dat zij haar eigen aandeel zou hebben proberen te verkleinen door te vertellen dat zij sliep. De Rechtbank heeft deze verklaring als zijnde plausibel overgenomen. Uit het proces-verbaal van de zitting blijkt echter dat de deskundige stelt dat deze aanname meer een ervaringskwestie is, dan dat het wetenschappelijk is onderzocht. De verdediging acht het opmerkelijk dat dit zonder meer door de Rechtbank als plausibel is aangemerkt. Het betreft de ervaring van één deskundige, die in het rapport zelfs aangeeft dat het beter is als twee mensen naar een casus kijken, aangezien er anders mogelijk risico is van subjectiviteit.
Deze theorie van de deskundige zou bovendien mogelijk nog op kunnen gaan voor het informatief gesprek zeden, maar wat voor reden heeft [slachtoffer] om haar eigen aandeel te ontkennen tijdens het getuigenverhoor, nadat zij heeft aangegeven dat zij het ook wel leuk vond?
Daarbij worden de handelingen door [slachtoffer] in een onmogelijke context geplaatst. Cliënt zou haar jarenlang in de woonkamer, in het bijzijn van haar broertje en zusje, onder 24/7 camerabewaking hebben misbruikt, terwijl kennelijk niemand iets in de gaten heeft gehad?! De verdediging trekt deze conclusie ernstig in twijfel.
De verklaring van [slachtoffer] is bovendien in strijd met de verklaring van haar moeder. Zo heeft [slachtoffer] verklaard dat zij een keer seks heeft gehad met cliënt en dat zij in ruil daarvoor een trampoline heeft gekregen voor hen allemaal. De moeder van [slachtoffer] geeft echter aan dat deze trampoline pas is gekocht nadat zij allemaal waren vertrokken.
Ook over het moment van disclosure lopen de verklaringen van [slachtoffer] en haar moeder uiteen. [slachtoffer] stelt dat zij al in 2010 of 2011 kleine dingen heeft verteld aan haar moeder, namelijk dat cliënt aan haar "tieten" zat en met zijn "lul" over haar "kut" ging. In 2011 zou zij aan oma hebben verteld dat zij naaktfilmpjes moest kijken met cliënt. Overigens iets wat oma zelf helemaal niet benoemt. Opvallend is dat de moeder van [slachtoffer] zich dit gesprek niet kan herinneren! Men mag er toch vanuit gaan dat een moeder een gesprek tussen haarzelf en haar eigen dochter over zo'n ernstig onderwerp zou herinneren. Dit kan niet, zoals de deskundige stelt, als een normaal geheugen- en interpretatieverschil worden aangemerkt.
De moeder van [slachtoffer] stelt bij de politie echter dat zij pas heeft ontdekt wat er aan de hand was nadat zij bij cliënt weg zijn gegaan, half of eind november 2014. [slachtoffer] zou uit het niets hebben verteld dat cliënt aan haar "tieten" zat. Oma zou bij dit gesprek aanwezig zijn geweest en het verhaal hebben gehoord. Oma zelf zegt dat zij dit verhaal via haar dochter [aangeefster] heeft gehoord en beweert nooit iets van [slachtoffer] zelf te hebben gehoord. Bij de Rechter-Commissaris geeft moeder echter aan dat zij met [slachtoffer] is gaan praten naar aanleiding van een anekdote van haar moeder, de oma van [slachtoffer]. Zij spreekt zichzelf aldus tegen over de wijze waarop de disclosure heeft plaatsgevonden. En dat dus terwijl oma zelf heeft aangegeven nooit iets rechtstreeks van [slachtoffer] te hebben gehoord!
Hoe het ook zij, de verklaringen van [slachtoffer] over het moment en de wijze van disclosure verschillen sterk van de verklaringen van moeder en oma. De deskundige stelt dat deze verschillen geen serieuze problemen opleveren voor de accuraatheid van haar verklaring.
Bij zedendelicten waarbij vaak geen getuigen zijn, zijn disclosure-verklaringen nu juist van cruciaal belang! De verdediging stelt dat de grote verschillen in verklaringen hieromtrent juist serieuze problemen opleveren, ten eerste voor de bewezenverklaring van de ten laste gelegde feiten en ten tweede voor de betrouwbaarheid van de rest van de verklaringen van [slachtoffer] en overigens ook moeder.
Consistentie
Met betrekking tot de consistentie van de verklaring van [slachtoffer] stelt de verdediging dat zij zeer inconsistent heeft verklaard. Op de inconsistenties met betrekking tot de periode en de tijdstippen van het misbruik is reeds uitvoerig ingegaan.
Een andere grove inconsistentie wordt ook door de deskundige opgemerkt: [slachtoffer] heeft zeer inconsistent verklaard over de vraag of zij nou sliep tijdens het misbruik. Hier is reeds eerder op ingegaan bij de accuraatheid van de verklaring van [slachtoffer].
Ontstaansgeschiedenis
Over de ontstaansgeschiedenis verklaart de deskundige dat de disclosure van [slachtoffer] niet het gevolg is geweest van een langdurige, sturende bevraging van mensen uit haar omgeving. In dit kader verwijst de verdediging echter naar de verklaring van moeder bij de Rechter-Commissaris. Daar verklaart moeder dat zij van haar moeder, de oma van [slachtoffer], had gehoord dat deze eens in de bus aan [slachtoffer] zou hebben gevraagd of cliënt aan haar zou hebben gezeten. [slachtoffer] zou zijn geschrokken en wit zijn weggetrokken. Moeder is toen naar eigen zeggen met [slachtoffer] gaan praten. Moeder vroeg haar meermaals of cliënt aan haar had gezeten. [slachtoffer] zou zijn geschrokken en uiteindelijk met tranen in de ogen hebben gezegd dat cliënt aan haar tieten en doos zou hebben gezeten. Moeder geeft aan dat zij is doorgegaan met vragen naar wanneer het gebeurde en waar het gebeurde. Zij heeft later ook nog gevraagd of zij geneukt hadden. Moeder geeft aan dat er de volgende ochtend, voordat [slachtoffer] met de politie had gesproken, binnen de familie veel over werd gesproken onderling. [slachtoffer] nam geen deel aan het gesprek maar zat hier wel bij!
Cliënt stelt gezien het voorgaande dat niet kan worden uitgesloten dat [slachtoffer] bij het afleggen van haar verklaringen al dan niet onbewust is beïnvloed door haar moeder of andere familieleden. Uit de rapportage blijkt dat [slachtoffer], wegens haar licht verstandelijke beperking, makkelijker te beïnvloeden is.
De verdediging kan de conclusie van de deskundige dat er voor dit scenario geen aanknopingspunten zijn dan ook niet volgen.
Verhoor deskundige ter zitting:
Deskundige Van der Sleen is tijdens de zitting als getuige gehoord. Zij heeft nog aangegeven dat de verhoorders wellicht niet sturend zijn geweest, maar wel dat zij te weinig hebben gevraagd. De verhoorders hadden bijvoorbeeld door moeten vragen toen [slachtoffer] aangaf dat zij niet helemaal eerlijk was geweest.
De deskundige stelde ter zitting bovendien dat [slachtoffer] in een leeftijd zat dat zij verhalen verzint, maar vond daar in het dossier geen aanknopingspunten voor. Door de verdediging is echter (op 29 maart 2017) een rapport ingebracht van Fornhese uit 2013 waarin (op p. 2) is opgenomen dat [slachtoffer] liegt.
Concluderend meent de verdediging dat de conclusie van de Rechtbank dat de verklaringen van [slachtoffer] als betrouwbaar kunnen worden aangemerkt niet wordt gedragen door de zich in het dossier bevindende stukken.
De verdediging meent dat indien uw Hof daar anders over denkt, de verdediging alsnog in de gelegenheid dient te worden gesteld [slachtoffer] te horen, althans dat er een actueel oordeel dient te komen over de beantwoording van de vraag ex artikel 288 lid 1b, gebaseerd op een deskundigenonderzoek.
(...)
CONCLUDEREND:
Verzoek ik u cliënt van de gehele tenlastelegging vrij te spreken.
Ten aanzien van de verklaringen van [slachtoffer] voor zover uw Hof die betrouwbaar acht en niet meent te hoeven uit te sluiten van het bewijs, verzoek nader onderzoek.”
2.2.7
Het hof heeft dit verzoek afgewezen en de bij de politie afgelegde verklaringen van [slachtoffer] voor het bewijs gebruikt. Daartoe heeft het hof onder meer het volgende overwogen:
“Verloop van de procedure in hoger beroep
Bij tussenarrest van 24 september 2018 heeft het hof de zaak verwezen naar de raadsheer-commissaris voor het horen van [slachtoffer] en [betrokkene 1], oma van [slachtoffer], met dien verstande dat - kort weergegeven - met betrekking tot het horen van [slachtoffer] een deskundige van het NIFP diende te rapporteren ten behoeve van onder meer de beoordeling of de gezondheid en/of het welzijn van [slachtoffer] in gevaar zou kunnen worden gebracht door een dergelijk verhoor. De deskundige heeft op 20 juli 2019 gerapporteerd aan de raadsheer-commissaris.
De raadsheer-commissaris heeft bij proces-verbaal van 23 juli 2019 gerelateerd dat hij heeft afgezien van het horen van [slachtoffer] als getuige, omdat naar zijn oordeel er een gegrond vermoeden bestaat dat de gezondheid en het welzijn van de getuige door het afleggen van een verklaring in gevaar wordt gebracht.
Het verhoor van [betrokkene 1] heeft wel plaatsgevonden op 19 december 2019.
Het standpunt en de (voorwaardelijke) verzoeken van de verdediging
Ter terechtzitting van 11 februari 2021 heeft de verdediging de navolgende standpunten ingenomen en verzoeken gedaan.
A. Uitsluiting van de verklaringen van [slachtoffer]
Primair heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat de verklaringen van [slachtoffer] onbetrouwbaar zijn en om die reden niet voor het bewijs gebruikt mogen worden. Hiertoe is door de verdediging aangevoerd, dat de verklaringen van [slachtoffer] niet voldoen aan de eisen die aan die verklaringen mogen worden gesteld waar het betreft de volledigheid, accuraatheid en consistentie.
Voor het geval het hof de verklaringen van [slachtoffer] wel als betrouwbaar aanmerkt, moeten de verklaringen van [slachtoffer] ook van het bewijs worden uitgesloten, omdat de verdediging [slachtoffer] niet heeft kunnen horen.
(...)
B. Voorwaardelijk verzoek tot het horen van [slachtoffer]
De verdediging heeft - voorwaardelijk - verzocht alsnog de gelegenheid te krijgen [slachtoffer] te horen, als het hof zou oordelen - kort weergegeven - dat de verklaringen van [slachtoffer] wel betrouwbaar zijn.
Als het hof het verzoek tot het horen van [slachtoffer] niet toewijst omdat naar het oordeel van het hof er een gegrond vermoeden bestaat dat de gezondheid en het welzijn van de getuige door het afleggen van een verklaring in gevaar wordt gebracht, moet er volgens de verdediging een actueel oordeel, gebaseerd op een deskundigenonderzoek, komen over de beantwoording van de vraag ex art. 288 lid 1b.
(...)
De beoordeling door het hof van de standpunten en verzoeken van de verdediging
Het hof ziet zich allereerst voor de vraag gesteld of de verklaringen van [slachtoffer] als betrouwbaar kunnen worden aangemerkt. Als dit het geval is, zal het hof moeten beoordelen of [slachtoffer] alsnog als getuige moet worden gehoord. Ten slotte zal het hof moeten beoordelen of haar verklaringen voor het bewijs gebruikt kunnen worden.
Verklaringen [slachtoffer] betrouwbaar?
Het hof beantwoordt de eerste vraag bevestigend.
Het hof merkt op dat [slachtoffer] bij de politie in een veilige setting is gehoord door daartoe gecertificeerde zedenrechercheurs. Haar verklaring is in woordelijk uitgewerkte processen-verbaal van de intake van 20 december 2014 en het verhoor van 22 december 2014 opgenomen in het dossier.
Net als de rechtbank is het hof van oordeel dat de verklaringen van [slachtoffer] gedetailleerd zijn en authentiek overkomen.
[slachtoffer] geeft in haar verklaringen ook duidelijk een grens aan met betrekking tot de seksuele handelingen. Zij verklaart dat verdachte nooit met zijn penis in haar vagina is geweest. Verder geeft [slachtoffer] op meerdere momenten in haar verhoren aan, dat zij de seksuele handelingen ook leuk vond. Deze onderdelen uit de verklaringen van [slachtoffer] dragen bij aan de betrouwbaarheid van de verklaringen.
Het hof constateert met de verdediging dat er ook inconsistenties zitten in haar verklaringen. Het hof is echter van oordeel dat deze niet zien op hoofdzaken in de verklaringen van [slachtoffer]. Bovendien heeft de deskundige Van der Sleen, die de verklaringen van [slachtoffer] heeft onderzocht, in haar rapport, alsmede ter terechtzitting in eerste aanleg, toegelicht wat de redenen zouden kunnen zijn voor een aantal inconsistenties. De reden voor het feit dat [slachtoffer] aanvankelijk heeft verklaard niets te hebben opgemerkt van de door haar genoemde seksuele handelingen van verdachte omdat zij sliep, kan volgens de deskundige worden verklaard door de behoefte van een kind om, vanuit schaamte, het eigen aandeel in het gebeurde te verkleinen. Deze verklaring komt het hof aannemelijk voor.
Op 20 december 2014 om 01.27 uur is het [betrokkene 2], de achterneef van [slachtoffer], die besluit de politie in te schakelen, nadat er foto’s afkomstig van verdachte binnen kwamen op de telefoon van [slachtoffer] waarop [slachtoffer] naakt was afgebeeld met teksten er op met daarbij het dreigement deze afbeeldingen te verspreiden. Volgens hem durfden [slachtoffer] en haar moeder dit eigenlijk niet.
De stelling van verdachte, dat [slachtoffer] of haar moeder hem een hak hebben willen zetten en dat om die reden het verhaal van [slachtoffer] verzonnen zou zijn, wordt weerlegd door de bevindingen van de deskundige Van der Sleen en de onderdelen van de verklaring van [slachtoffer] als hiervoor genoemd, alsmede door de wijze en het moment waarop de politie is ingeschakeld.
Daarbij komt nog dat de verklaringen van [slachtoffer] op onderdelen ook steun vinden in andere bewijsmiddelen. Met de rechtbank wijst het hof op de verklaring van verdachte over het “toeteren” (in de borsten knijpen van [slachtoffer]) alsmede de verklaring van [aangeefster] dat [slachtoffer] haar verteld heeft dat verdachte aan haar gezeten had en het zelf ook wel lekker vond. Ook dat draagt bij aan de betrouwbaarheid van de verklaringen.
Het hof acht gezien het vorenstaande de verklaringen van [slachtoffer] dus betrouwbaar.
[slachtoffer] horen als getuige?
Het hof komt dan toe aan de beoordeling van het verzoek van de verdediging om alsnog [slachtoffer] als getuige te horen. Het hof wijst dit verzoek af. Het onderbouwt dit als volgt.
Zoals hiervoor bij het verloop van de procedure in hoger beroep al is genoemd, heeft een deskundige op verzoek van de raadsheer-commissaris gerapporteerd over de vraag of sprake is van een gegrond vermoeden dat de gezondheid en het welzijn van [slachtoffer] door het afleggen van een verklaring in gevaar wordt gebracht. De deskundige heeft geconcludeerd dat dit het geval is. Er is gerapporteerd dat bij [slachtoffer] sprake is van een ongespecificeerde psychotrauma- of stressor-gerelateerde stoornis, alsmede identiteitsproblematiek en kwetsbaarheid in haar sociaal-emotionele ontwikkeling. Een verhoor zal daarom voor haar extra zwaar en belastend zijn, omdat bij een nieuw verhoor zich onvermijdelijk emoties voor zullen gaan doen en spreekwoordelijke oude wonden opnieuw aangeraakt en opengereten zullen worden. Een verhoor zal voor forse lijdensdruk zorgen, daar de pijnlijke herinneringen en gevoelens opnieuw zullen worden opgeroepen. Een terugval voor wat betreft de reeds middels behandeling bereikte stappen zal het gevolg kunnen zijn van een verhoor.
Het hof is van oordeel, dat gezien de door de deskundige omschreven ziekelijke stoornis en inschatting van de te verwachten gevolgen, welke verwachting door het hof wordt onderschreven, het gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van [slachtoffer] door het afleggen van een verklaring als getuige in gevaar wordt gebracht en dat het voorkomen van dit gevaar zwaarder weegt dan het belang om de getuige te kunnen ondervragen.
Reële alternatieve wijzen van het horen van [slachtoffer] als getuige die voldoende het gevaar voor haar gezondheid en welzijn wegnemen, zijn er naar het oordeel van het hof niet. Elk alternatief zou immers betekenen, dat bij [slachtoffer] de pijnlijke herinneringen en gevoelens opnieuw zullen worden opgeroepen, hetgeen naar het oordeel van het hof ook met betrekking tot een alternatief voor een verhoor evenzeer het gegronde vermoeden oplevert, dat de gezondheid en het welzijn van [slachtoffer] in gevaar worden gebracht.
Het hof is van oordeel dat het onderzoek van de deskundige, met de daaruit voortvloeiende aan het hof ter beschikking staande informatie, voldoende recent is om bovenstaande beoordeling op te baseren. De omschreven stoornis en de gevolgen voor [slachtoffer] van een verhoor zijn dermate ernstig, dat het hof het onaannemelijk voorkomt dat door het tijdsverloop van ongeveer anderhalf jaar, sprake zou zijn van een substantieel andere situatie. Het hof acht het dan ook niet noodzakelijk om een nieuw onderzoek door een deskundige te laten uitvoeren met betrekking tot de (on)mogelijkheden om [slachtoffer] te laten horen. Het verzoek hiertoe wordt dan ook afgewezen.
(...)
Verklaringen van [slachtoffer] gebruiken voor het bewijs?
Het hof komt dan toe aan de vraag of de verklaringen van [slachtoffer] voor het bewijs mogen worden gebruikt, nu vaststaat dat de verdediging niet in staat is geweest haar effectief te ondervragen. Voor de beantwoording van deze vraag is allereerst van belang in hoeverre de verklaringen van [slachtoffer] van beslissende betekenis zijn voor een bewezenverklaring.
Het hof maakt voor de beantwoording van deze vraag, anders dan de verdediging doet, onderscheid naar de verschillende in die verklaringen beschreven feitelijkheden.
Ten aanzien van “het betasten van en/of het knijpen in de borsten van die [slachtoffer]”, zoals tenlastegelegd onder 2 (...), is het hof van oordeel dat de verklaringen van [slachtoffer] niet van beslissende betekenis zijn voor de bewezenverklaring, aangezien op dit onderdeel ook een bekennende verklaring van verdachte en een verklaring van getuige [aangeefster] voor het bewijs worden gebruikt.
Ten aanzien van de bewezenverklaring ten aanzien van feit 3 zijn de verklaringen van [slachtoffer] evenmin van beslissende betekenis, aangezien voor dit feit als bewijsmiddelen onder meer worden gebezigd het aantreffen van afbeeldingen van [slachtoffer] en gezinsleden van verdachte op gegevensdragers waarover verdachte de beschikking had, alsmede de eigen verklaringen daarover van verdachte.
De verklaringen van [slachtoffer] kunnen voor deze onderdelen dan ook voor het bewijs worden gebruikt.
Ten aanzien van de feitelijkheden zoals vermeld in de tenlastelegging onder 1 subsidiair is het hof van oordeel dat de verklaringen van [slachtoffer] wél van beslissende betekenis zijn, aangezien de bewijsmiddelen zoals het hof die als steunbewijs zal bezigen, niet concreet die feitelijke handelingen benoemen. Ook voor het bewijs van de overige feitelijkheden, als tenlastegelegd onder feit 2, zijn de verklaringen van [slachtoffer] wél van beslissende betekenis voor de bewezenverklaring.
Het hof overweegt ten aanzien van deze onderdelen dat aan de verdediging gedurende het proces voldoende compensatie is geboden voor het ontbreken van een effectieve mogelijkheid tot ondervraging van [slachtoffer]. Het hof overweegt hiertoe dat [slachtoffer] bij de politie in een veilige setting is gehoord door daartoe gecertificeerde zedenrechercheurs. Haar verklaring is in woordelijk uitgewerkte processen-verbaal opgenomen in het dossier. De deskundige Van der Sleen heeft de verklaringen van [slachtoffer] op betrouwbaarheid onderzocht. De verdediging heeft vervolgens ter terechtzitting in eerste aanleg de deskundige kunnen ondervragen.
Het hof is van oordeel dat op grond hiervan ook de verklaringen van [slachtoffer] op deze onderdelen voor het bewijs kunnen worden gebruikt. Het hof zal deze verklaringen dan ook, voor het bewijs van wat hierna bewezen verklaard zal worden, gebruiken.
Bewijsoverwegingen
(...)
Verdachte had in de periode van 3 oktober 2007 tot en met 30 november 2014 een relatie met [aangeefster], de moeder van [slachtoffer]. [aangeefster] en verdachte hebben twee kinderen uit hun relatie. Verdachte woonde in die periode met [aangeefster] en de kinderen samen en verdachte had mede de zorg over [slachtoffer] in die periode.
[slachtoffer] heeft verklaard dat er in de tenlastegelegde periode ontuchtige handelingen hebben plaatsgevonden tussen haar en verdachte.
Ten aanzien van feit 1 subsidiair en 2 overweegt het hof dat [slachtoffer] heeft verklaard dat verdachte tussen de 10 en 4 keer met zijn vingers in haar vagina heeft gezeten en tussen de 5 en 1 keer met zijn mond aan haar vagina heeft gezeten. Zij verklaarde dat verdachte elke dag wel 10 keer aan haar borsten zat. Verdachte heeft ook met zijn penis over haar kut gewreven.
[slachtoffer] heeft tevens verklaard dat zij [verdachte] ook een keer aan zijn penis heeft moeten trekken. Verdachte heeft haar verteld hoe zij het moest doen. Hij heeft meerdere keren haar hand in zijn hand gepakt en naar zijn penis gedaan. Zij heeft hem maar 1 keer echt afgetrokken; de andere keren heeft ze haar hand weggetrokken.
[slachtoffer] heeft verklaard dat verdachte heeft geprobeerd met zijn penis in haar vagina te komen en dat dat pijn deed. Verdachte probeerde het met baby olie.
Ook heeft [slachtoffer] de penis van verdachte in haar mond moeten nemen terwijl hij met zijn hand haar hoofd omhoog en naar beneden drukte.
Ook heeft zij verklaard dat verdachte foto’s van haar maakte terwijl zij naakt was.
De verklaringen van [slachtoffer] met betrekking tot de ontuchtige handelingen en het maken van foto’s waarop zij naakt te zien is, worden ondersteund door andere wettige bewijsmiddelen.
Zo is bij de doorzoeking van de woning van verdachte op 22 december 2014 een flesje baby olie aangetroffen in de keuken in het kastje onder het aanrecht.
De moeder van [slachtoffer], [aangeefster], heeft op 22 december 2014 bij de politie verklaard dat verdachte de hele tijd aan de borsten van [slachtoffer] zat. Verdachte heeft daarover verklaard dat hij “spelenderwijs” in haar borsten kneep en dan “toet, toet” zei en dat dat een terugkerend iets was.
De oma van [slachtoffer], [betrokkene 1], heeft op 23 december 2014 bij de politie verklaard dat toen zij met [slachtoffer] in de bus zat, zij haar gevraagd had of verdachte haar had aangeraakt. [slachtoffer] zei dat zij daar helemaal niet over mocht praten. Ze sprong op van haar stoel en zei dat ze dan alles kwijt zou raken.
[betrokkene 2] heeft op 29 december 2014 bij de politie verklaard dat [slachtoffer] hem berichten van verdachte heeft voorgelezen waarin stond dat [slachtoffer] het zelf wilde en dat zij het vrijwillig heeft gedaan. Hij heeft later die berichten zelf gelezen.
Op grond van het hiervoor overwogene is het hof van oordeel dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het plegen van ontuchtige handelingen bij zijn stiefdochter [slachtoffer].
(...)
Op een telefoon van [slachtoffer] werden foto’s van haar met ontbloot bovenlijf aangetroffen met de tekst “Ik ben [slachtoffer] wie wil mij [001]” en “[slachtoffer] anaal mogelijk [001]”.
Ter terechtzitting heeft verdachte verklaard dat hij die foto’s van [slachtoffer] met die tekst heeft bewerkt en naar haar heeft gestuurd om haar te waarschuwen voor datingsites.
Met de rechtbank en de advocaat-generaal is het hof van oordeel dat het bij de door verdachte gemanipuleerde foto’s van [slachtoffer] om evidente kinderpornografische afbeeldingen gaat.
Ook werden er op de computers zeer veel blootfoto’s van gezinsleden van verdachte, waaronder [slachtoffer], aangetroffen.
Het hof dient te beoordelen of het bij deze afbeeldingen om kinderpornografische afbeeldingen gaat. Verdachte stelt zich op het standpunt dat dit niet het geval is. Het hof is evenwel van oordeel dat veel individuele foto’s, zeker in onderling verband en samenhang bezien, wel degelijk kinderpornografisch zijn.
De vraag is of verdachte die foto’s heeft gemaakt. Ter terechtzitting van het hof heeft verdachte verklaard dat hij van geen van de foto’s weet of hij die heeft gemaakt. Hij stelt dat het mogelijk deels selfies betrof of foto’s die de kinderen zelf hebben genomen. Deze alternatieve lezing van verdachte vindt echter op geen enkele wijze steun in het dossier. Het hof acht het wettig en overtuigend bewezen dat het verdachte was die de betreffende foto’s heeft gemaakt. Het hof wijst baseert zich daarbij op de verklaring van [slachtoffer] waarin zij stelt dat verdachte foto’s van haar maakte terwijl zij bloot was en op de verklaring van verdachte ter terechtzitting van de rechtbank dat hij foto’s maakte van [slachtoffer], als zij naakt was.”
Relevante rechtspraak van de Hoge Raad
2.3.1
De Hoge Raad is in zijn arrest van 20 april 2021, ECLI:NL:HR:2021:576, ingegaan op de beoordeling van verzoeken tot het oproepen en horen van getuigen door de feitenrechter, in de situatie dat zo’n verzoek betrekking heeft op een getuige ten aanzien van wie de verdediging het ondervragingsrecht nog niet heeft kunnen uitoefenen, terwijl deze getuige al - in het vooronderzoek of anderszins - een verklaring heeft afgelegd met een belastende strekking. In dat verband heeft de Hoge Raad onder meer aandacht besteed aan de wijze waarop de rechter dient na te gaan of de procedure in haar geheel voldoet aan het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces. Daarover heeft de Hoge Raad onder meer het volgende overwogen:
“2.12.1 De voor het Nederlandse stelsel kenmerkende omstandigheid dat de rechter in de loop van het strafproces beslissingen neemt over het oproepen en horen van getuigen, is niet alleen van betekenis bij de beoordeling van getuigenverzoeken, maar ook bij de eindbeoordeling van de zaak. Zoals in het (...) arrest van 4 juli 2017 [ECLI:NL:HR:2017:1015] is overwogen, moet de rechter voordat hij einduitspraak doet, nagaan of de procedure in haar geheel voldoet aan het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces. Zo nodig zal hij hetzij ambtshalve alsnog overgaan tot het oproepen en het horen van (een) getuige(n), hetzij bij zijn beslissing over de bewezenverklaring onder ogen moeten zien of en zo ja, welke gevolgen moeten worden verbonden aan de omstandigheid dat de verdediging, ondanks het nodige initiatief daartoe, geen gebruik heeft kunnen maken van de mogelijkheid om de relevante getuige(n) in enig stadium van het geding te (doen) ondervragen.
2.12.2
Deze wijze van beoordeling sluit aan bij de drie stappen die in de rechtspraak van het EHRM deel uitmaken van de beoordeling of, in gevallen waarin de verdediging niet een behoorlijke en effectieve mogelijkheid heeft gehad om het ondervragingsrecht uit te oefenen, het proces als geheel eerlijk is verlopen. Van belang hierbij zijn (i) de reden dat het ondervragingsrecht niet kan worden uitgeoefend met betrekking tot een getuige van wie de verklaring voor het bewijs wordt gebruikt, (ii) het gewicht van de verklaring van de getuige, binnen het geheel van de resultaten van het strafvorderlijke onderzoek, voor de bewezenverklaring van het feit, en (iii) het bestaan van compenserende factoren, waaronder ook procedurele waarborgen, die compensatie bieden voor het ontbreken van een ondervragingsgelegenheid. Deze beoordelingsfactoren moeten daarbij in onderling verband worden beschouwd. Naarmate het gewicht van de verklaring groter is, is het - wil de verklaring voor het bewijs kunnen worden gebruikt - des te meer van belang dat een goede reden bestaat voor het niet bieden van een ondervragingsgelegenheid en dat compenserende factoren bestaan. Dit betekent dat met name in gevallen waarin niet tot een bewezenverklaring kan worden gekomen zonder dat die in beslissende mate zal steunen op de verklaring van de getuige, terwijl de verdediging het nodige initiatief heeft getoond om het ondervragingsrecht te kunnen uitoefenen en een goede reden ontbreekt om de getuige niet te horen, de rechter (alsnog) zal moeten overgaan tot het oproepen en horen van die getuige, althans nog zal moeten doen wat redelijkerwijs mogelijk is om de verdediging de gelegenheid te bieden tot uitoefening van het ondervragingsrecht.
Als de uitoefening van het ondervragingsrecht niet wordt gerealiseerd, moet de rechter onderzoeken of voldoende compenserende factoren hebben bestaan voor de door de verdediging ondervonden beperkingen bij het onderzoek naar de betrouwbaarheid van de verklaring van de getuige, waarmee ook de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing wordt gewaarborgd. Als de rechter oordeelt dat (vooralsnog) onvoldoende compenserende factoren hebben bestaan, onderzoekt hij of daartoe alsnog stappen kunnen worden gezet. Het gaat er daarbij in de kern om dat de rechter de betrouwbaarheid van de verklaring van de niet-ondervraagde getuige zorgvuldig onderzoekt, een en ander in samenhang met het overige bewijsmateriaal en in het licht van de betwisting door de verdachte van die verklaring. Van belang daarbij kunnen zijn verklaringen van personen tegenover wie de getuige - kort na de gebeurtenissen waar het om gaat - zijn of haar verhaal heeft gedaan of die anderszins feiten en omstandigheden waarop de getuigenverklaring ziet, kunnen bevestigen. Het kan onder omstandigheden ook gaan om verklaringen van deskundigen die de totstandkoming en de betrouwbaarheid van de verklaring van de niet-ondervraagde getuige dan wel de persoon van die getuige aan een onderzoek hebben onderworpen. Verder kan compensatie betrekking hebben op procedurele waarborgen zoals de beschikbaarheid van een audiovisuele vastlegging van het verhoor van de getuige of het ondervragen van de zojuist genoemde personen of deskundigen. In dit verband kan ook van belang zijn dat de verdediging wel een beperkte mogelijkheid heeft gehad om vragen te (doen) stellen aan de getuige.
Als de uitoefening van het ondervragingsrecht niet wordt gerealiseerd, moet de rechter onderzoeken of voldoende compenserende factoren hebben bestaan voor de door de verdediging ondervonden beperkingen bij het onderzoek naar de betrouwbaarheid van de verklaring van de getuige, waarmee ook de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing wordt gewaarborgd. Als de rechter oordeelt dat (vooralsnog) onvoldoende compenserende factoren hebben bestaan, onderzoekt hij of daartoe alsnog stappen kunnen worden gezet. Het gaat er daarbij in de kern om dat de rechter de betrouwbaarheid van de verklaring van de niet-ondervraagde getuige zorgvuldig onderzoekt, een en ander in samenhang met het overige bewijsmateriaal en in het licht van de betwisting door de verdachte van die verklaring. Van belang daarbij kunnen zijn verklaringen van personen tegenover wie de getuige - kort na de gebeurtenissen waar het om gaat - zijn of haar verhaal heeft gedaan of die anderszins feiten en omstandigheden waarop de getuigenverklaring ziet, kunnen bevestigen. Het kan onder omstandigheden ook gaan om verklaringen van deskundigen die de totstandkoming en de betrouwbaarheid van de verklaring van de niet-ondervraagde getuige dan wel de persoon van die getuige aan een onderzoek hebben onderworpen. Verder kan compensatie betrekking hebben op procedurele waarborgen zoals de beschikbaarheid van een audiovisuele vastlegging van het verhoor van de getuige of het ondervragen van de zojuist genoemde personen of deskundigen. In dit verband kan ook van belang zijn dat de verdediging wel een beperkte mogelijkheid heeft gehad om vragen te (doen) stellen aan de getuige.
2.12.3
De toetsing in cassatie kan gericht zijn op de vraag of de beslissing het tenlastegelegde mede op grond van een verklaring van een niet-ondervraagde getuige bewezen te verklaren in overeenstemming is met het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces en de daaraan verbonden notie van ‘the overall fairness of the trial’. Bij deze beoordeling kan van belang zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dit het geval is, (nader) heeft gemotiveerd.”
2.3.2
De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 12 oktober 2021, ECLI:NL:HR:2021:1418, rechtsoverweging 2.4.2 - ter verduidelijking van eerdere rechtspraak - verder overwogen dat voor de beoordeling of wordt voldaan aan de eisen van een eerlijk proces, het gewicht van de betreffende getuigenverklaring in de bewijsconstructie een belangrijke beoordelingsfactor is. Dat doet echter niet eraan af dat ook de aanwezigheid van een goede reden voor het niet kunnen ondervragen van de getuige en het bestaan van compenserende factoren in die beoordeling moeten worden betrokken, waarbij al deze beoordelingsfactoren in onderling verband moeten worden beschouwd.
2.3.3
Waar het gaat om het bestaan van een goede reden dat het ondervragingsrecht niet kan worden uitgeoefend, zoals bedoeld onder 2.3.1, is verder het volgende van belang.
Op grond van artikel 288 lid 1, aanhef en onder b, van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) kan de rechter van het verhoor van een niet verschenen getuige afzien als het gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van de getuige door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting in gevaar wordt gebracht en het voorkomen van dit gevaar zwaarder weegt dan het belang om de getuige ter terechtzitting te kunnen ondervragen. Dat betekent dat de rechter, als hij de in artikel 288 lid 1, onder b, Sv genoemde gronden aanwezig acht, het belang van de getuige zwaarder mag laten wegen dan het recht van de verdachte om die getuige te (doen) ondervragen.
De vraag of het in artikel 288 lid 1, onder b, Sv genoemde gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van de getuige door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting in gevaar wordt gebracht, moet worden beantwoord tegen de achtergrond van het in artikel 6 EVRM gegarandeerde recht van de verdachte op een eerlijk proces. Daaruit volgt dat de rechter zijn oordeel ten aanzien van het belang van de getuige moet motiveren aan de hand van concrete feiten en omstandigheden, zoals het oordeel van een deskundige. [1] Bij de toetsing in cassatie van de beslissing om op grond van artikel 288 lid 1, aanhef en onder b, Sv het verzoek tot het horen van een getuige af te wijzen kan een rol spelen of de rechter zich heeft uitgelaten over de mogelijkheid om bij het horen als getuige maatregelen te treffen ter bescherming van het belang van de gezondheid of het welzijn van de getuige. [2]
Op grond van artikel 288 lid 1, aanhef en onder b, van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) kan de rechter van het verhoor van een niet verschenen getuige afzien als het gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van de getuige door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting in gevaar wordt gebracht en het voorkomen van dit gevaar zwaarder weegt dan het belang om de getuige ter terechtzitting te kunnen ondervragen. Dat betekent dat de rechter, als hij de in artikel 288 lid 1, onder b, Sv genoemde gronden aanwezig acht, het belang van de getuige zwaarder mag laten wegen dan het recht van de verdachte om die getuige te (doen) ondervragen.
De vraag of het in artikel 288 lid 1, onder b, Sv genoemde gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van de getuige door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting in gevaar wordt gebracht, moet worden beantwoord tegen de achtergrond van het in artikel 6 EVRM gegarandeerde recht van de verdachte op een eerlijk proces. Daaruit volgt dat de rechter zijn oordeel ten aanzien van het belang van de getuige moet motiveren aan de hand van concrete feiten en omstandigheden, zoals het oordeel van een deskundige. [1] Bij de toetsing in cassatie van de beslissing om op grond van artikel 288 lid 1, aanhef en onder b, Sv het verzoek tot het horen van een getuige af te wijzen kan een rol spelen of de rechter zich heeft uitgelaten over de mogelijkheid om bij het horen als getuige maatregelen te treffen ter bescherming van het belang van de gezondheid of het welzijn van de getuige. [2]
Beoordeling van de klachten
2.4.1
Het cassatiemiddel klaagt in de eerste plaats dat het hof de afwijzing van het voorwaardelijke verzoek tot het als getuige horen van [slachtoffer], ontoereikend heeft gemotiveerd.
2.4.2
Het hof heeft dit verzoek afgewezen op de in artikel 288 lid 1, onder b, Sv bedoelde gronden en heeft daartoe overwogen dat het gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van [slachtoffer] door het afleggen van een verklaring als getuige in gevaar wordt gebracht en het voorkomen van dit gevaar zwaarder weegt dan het belang om de getuige te kunnen ondervragen. Aan dat oordeel heeft het hof ten grondslag gelegd dat de door de raadsheer-commissaris benoemde deskundige ’t Hoen heeft gerapporteerd dat bij [slachtoffer] sprake is van een ongespecificeerde psychotrauma- of stressorgerelateerde stoornis, identiteitsproblematiek en kwetsbaarheid in haar sociaal-emotionele ontwikkeling, dat een nieuw verhoor voor haar extra zwaar en belastend zal zijn omdat zich daarbij onvermijdelijk emoties zullen voordoen en spreekwoordelijke oude wonden opnieuw aangeraakt en opengereten zullen worden, dat een verhoor voor forse lijdensdruk zal zorgen omdat de pijnlijke herinneringen en gevoelens opnieuw zullen worden opgeroepen en dat een verhoor zal kunnen leiden tot een terugval in de door behandeling bereikte stappen.
Het hof heeft verder geoordeeld dat zich geen reële alternatieve wijzen van het horen van [slachtoffer] voordoen die het gevaar voor haar gezondheid en welzijn voldoende wegnemen omdat elk zo’n alternatief bij haar de pijnlijke herinneringen en gevoelens opnieuw zou oproepen, zodat daarbij evenzeer het gegronde vermoeden bestaat dat haar gezondheid en welzijn in gevaar worden gebracht. Daarin ligt als oordeel van het hof besloten dat ook het treffen van maatregelen ter bescherming van het belang van de gezondheid en het welzijn van [slachtoffer] - waaronder het laten plaatsvinden van het verhoor in een speciale verhoorstudio op de wijze als beschreven door de deskundige, zoals onder 2.2.5 weergegeven - het bedoelde gevaar niet kan wegnemen.
Het hof heeft verder geoordeeld dat zich geen reële alternatieve wijzen van het horen van [slachtoffer] voordoen die het gevaar voor haar gezondheid en welzijn voldoende wegnemen omdat elk zo’n alternatief bij haar de pijnlijke herinneringen en gevoelens opnieuw zou oproepen, zodat daarbij evenzeer het gegronde vermoeden bestaat dat haar gezondheid en welzijn in gevaar worden gebracht. Daarin ligt als oordeel van het hof besloten dat ook het treffen van maatregelen ter bescherming van het belang van de gezondheid en het welzijn van [slachtoffer] - waaronder het laten plaatsvinden van het verhoor in een speciale verhoorstudio op de wijze als beschreven door de deskundige, zoals onder 2.2.5 weergegeven - het bedoelde gevaar niet kan wegnemen.
2.4.3
Het oordeel van het hof dat, gelet op de door de deskundige omschreven ziekelijke stoornis en inschatting van de te verwachten gevolgen van een nieuw verhoor, het verzoek tot het horen van [slachtoffer] moet worden afgewezen, is niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Dat wordt niet anders doordat de deskundige heeft gerapporteerd dat niet de indruk bestaat dat [slachtoffer] door een verhoor “volledig zal decompenseren, zodanig dat er een gevaar voor zichzelf (in de vorm van bijvoorbeeld suïcide) of anderen zal optreden” en dat het ook wel de verwachting is dat zij van een verhoor “op termijn weer zal herstellen”. De Hoge Raad neemt hierbij mede in aanmerking dat het onder 2.2.4 weergegeven proces-verbaal van bevindingen van de raadsheer-commissaris inhoudt dat [slachtoffer] uit het rapport van de deskundige naar voren komt als een zeer kwetsbare jongvolwassene die verschillende vormen van hulpverlening heeft en had, dat zij sterk geneigd is tot het vermijden van pijnlijke herinneringen en emoties, dat zij maar zeer beperkt kan omgaan met dergelijke emoties die zich bij een verhoor zonder meer zullen voordoen en dat dit zal leiden tot een toename van de trauma- en stressorgerelateerde klachten en tot een nog sterkere neiging zich terug te trekken. Ook komt in het bij dit proces-verbaal gevoegde rapport naar voren dat, als wel tot een verhoor zou worden overgegaan, een terugval in de al behaalde behandelresultaten kan plaatsvinden, dat dan hulpverlening beschikbaar moet zijn en dat het herstel van de gevolgen van het ondergaan van een verhoor de nodige tijd en energie zal vergen van [slachtoffer].
Het cassatiemiddel kan ook niet slagen voor zover het klaagt over het oordeel van het hof dat het onderzoek van de deskundige voldoende recent is om de afwijzing van het verzoek daarop te baseren. Het oordeel van het hof dat de door deskundige ’t Hoen omschreven stoornis en de gevolgen van een verhoor zo ernstig zijn dat onaannemelijk is dat door het tijdsverloop van ongeveer anderhalf jaar sprake is van een substantieel andere situatie, is - ook in het licht van wat door de verdediging is aangevoerd - toereikend gemotiveerd.
Het cassatiemiddel kan ook niet slagen voor zover het klaagt over het oordeel van het hof dat het onderzoek van de deskundige voldoende recent is om de afwijzing van het verzoek daarop te baseren. Het oordeel van het hof dat de door deskundige ’t Hoen omschreven stoornis en de gevolgen van een verhoor zo ernstig zijn dat onaannemelijk is dat door het tijdsverloop van ongeveer anderhalf jaar sprake is van een substantieel andere situatie, is - ook in het licht van wat door de verdediging is aangevoerd - toereikend gemotiveerd.
2.4.4
Gelet op het voorgaande faalt het cassatiemiddel voor zover het klaagt over de afwijzing van het verzoek tot het als getuige horen van [slachtoffer].
2.5.1
Het cassatiemiddel klaagt verder over het gebruik voor het bewijs van de door [slachtoffer] bij de politie afgelegde verklaringen. Het gaat daarbij om de verklaring die zij heeft afgelegd tijdens het intakegesprek op 20 december 2014 (bewijsmiddelen 5, 11 en 16) en de verklaring die zij heeft afgelegd in het verhoor op 22 december 2014 (bewijsmiddelen 1, 6 en 13).
2.5.2
In het oordeel van het hof dat het gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheid of het welzijn van [slachtoffer] door het afleggen van een verklaring als getuige in gevaar wordt gebracht en het voorkomen van dit gevaar zwaarder weegt dan het belang om de getuige te kunnen ondervragen, ligt het niet onbegrijpelijke oordeel besloten dat er een goede reden bestond voor het niet kunnen uitoefenen van het ondervragingsrecht met betrekking tot [slachtoffer].
Het hof heeft geoordeeld dat de verklaringen van [slachtoffer] voor de bewezenverklaring van feit 3 niet van beslissende betekenis zijn omdat voor het bewijs van dit feit ook gebruik wordt gemaakt van onder meer het aantreffen van afbeeldingen van [slachtoffer] en gezinsleden van de verdachte op gegevensdragers waarover de verdachte de beschikking had en de verklaringen van de verdachte daarover. Dat oordeel is, gelet op wat de bewijsmiddelen 14, 15 en 17-21 inhouden in relatie tot de aangetroffen afbeeldingen, niet onbegrijpelijk.
Het hof heeft verder geoordeeld dat de verklaringen van [slachtoffer] wel van beslissende betekenis zijn voor de bewezenverklaring van de feiten 1 en 2, met uitzondering van het onder 2 tenlastegelegde betasten van en/of het knijpen in de borsten ten aanzien waarvan het hof ook de verklaringen van de verdachte en [aangeefster] (de moeder van [slachtoffer]) - bewijsmiddelen 9 en 19 - voor het bewijs heeft gebruikt. Vervolgens heeft het hof geoordeeld dat, voor zover de verklaringen van [slachtoffer] voor de bewezenverklaring van beslissende betekenis zijn, aan de verdediging voldoende compensatie is geboden voor het ontbreken van een effectieve mogelijkheid tot ondervraging van [slachtoffer], zodat haar bij de politie afgelegde verklaringen voor het bewijs kunnen worden gebruikt.
Het hof heeft geoordeeld dat de verklaringen van [slachtoffer] voor de bewezenverklaring van feit 3 niet van beslissende betekenis zijn omdat voor het bewijs van dit feit ook gebruik wordt gemaakt van onder meer het aantreffen van afbeeldingen van [slachtoffer] en gezinsleden van de verdachte op gegevensdragers waarover de verdachte de beschikking had en de verklaringen van de verdachte daarover. Dat oordeel is, gelet op wat de bewijsmiddelen 14, 15 en 17-21 inhouden in relatie tot de aangetroffen afbeeldingen, niet onbegrijpelijk.
Het hof heeft verder geoordeeld dat de verklaringen van [slachtoffer] wel van beslissende betekenis zijn voor de bewezenverklaring van de feiten 1 en 2, met uitzondering van het onder 2 tenlastegelegde betasten van en/of het knijpen in de borsten ten aanzien waarvan het hof ook de verklaringen van de verdachte en [aangeefster] (de moeder van [slachtoffer]) - bewijsmiddelen 9 en 19 - voor het bewijs heeft gebruikt. Vervolgens heeft het hof geoordeeld dat, voor zover de verklaringen van [slachtoffer] voor de bewezenverklaring van beslissende betekenis zijn, aan de verdediging voldoende compensatie is geboden voor het ontbreken van een effectieve mogelijkheid tot ondervraging van [slachtoffer], zodat haar bij de politie afgelegde verklaringen voor het bewijs kunnen worden gebruikt.
2.5.3
Het hof heeft ten aanzien van het bestaan van compenserende factoren onder meer vastgesteld dat de verklaringen van [slachtoffer] in woordelijk uitgewerkte processen-verbaal zijn opgenomen in het dossier en dat psycholoog Van der Sleen als deskundige de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer] heeft onderzocht. Van dit onderzoek heeft deskundige Van der Sleen een rapport opgemaakt en de verdediging heeft deze deskundige vervolgens op de terechtzitting in eerste aanleg van 31 maart 2017 over haar bevindingen kunnen ondervragen, waarbij de deskundige onder meer heeft toegelicht wat de redenen zouden kunnen zijn voor een aantal inconsistenties in de verklaringen van [slachtoffer]. Uit de stukken volgt verder dat het hof, de verdediging en de deskundige Van der Sleen de beschikking hadden over audiovisuele opnamen van zowel het intakegesprek als het daaropvolgende verhoor van [slachtoffer] en daarmee over alle voor het bewijs gebruikte verklaringen van [slachtoffer]. Blijkens de op de terechtzitting in eerste aanleg afgelegde verklaring van Van der Sleen heeft zij mede op grond van die opnamen de betrouwbaarheid van de verklaringen onderzocht.
De verdediging heeft ter terechtzitting de gelegenheid gehad - en, zoals uit de onder 2.2.6 weergegeven pleitnota blijkt, ook daarvan gebruik gemaakt - om de resultaten van het strafrechtelijk onderzoek te weerspreken, twijfels te uiten over de betrouwbaarheid van de door [slachtoffer] afgelegde verklaringen en uiteen te zetten wat de zienswijze is van de verdachte op de gebeurtenissen waarop het aan de verdachte tenlastegelegde betrekking heeft. Het hof heeft ervan blijk gegeven de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer] te hebben onderzocht in samenhang met het overige bewijsmateriaal en in het licht van deze betwisting door de verdachte van die verklaringen. In dit verband heeft het hof geoordeeld dat de stelling van de verdachte dat [slachtoffer] of haar moeder hem een hak heeft willen zetten, wordt weerlegd door onder meer de wijze en het moment waarop de politie is ingeschakeld, zoals daarvan blijkt uit de verklaring van [betrokkene 2] (bewijsmiddelen 12 en 17). Het hof heeft onder ogen gezien dat de verklaringen van [slachtoffer] inconsistenties bevatten en mede onder verwijzing naar het rapport en de verklaring van Van der Sleen uiteengezet waarom deze niet afdoen aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer]. Daarnaast heeft het hof overwogen dat de tegenover gecertificeerde zedenrechercheurs afgelegde verklaringen gedetailleerd zijn, authentiek overkomen en aan betrouwbaarheid winnen doordat [slachtoffer] daarin ook duidelijk een grens aangeeft met betrekking tot de door de verdachte verrichte seksuele handelingen, zoals dat de verdachte nooit met zijn penis in haar vagina is geweest, en dat zij zelf heeft aangegeven dat zij de seksuele handelingen ook leuk vond.
Het hof heeft verder in ogenschouw genomen dat - ook al zijn de verklaringen van [slachtoffer] van beslissende betekenis voor de bewezenverklaring van de feiten 1 en 2 (met uitzondering van het onder 2 tenlastegelegde betasten van en/of het knijpen in de borsten) - de verklaringen van [slachtoffer] niet op zichzelf staan, maar op wezenlijke onderdelen steun vinden in andere bewijsmiddelen. Het hof heeft daarbij acht geslagen op onder meer het aantreffen van een flesje babyolie in de keuken (bewijsmiddel 7), de verklaring van de verdachte over het “toeteren” met de borsten en over de door hem gemaakte en met teksten bewerkte naaktfoto’s van [slachtoffer] (bewijsmiddel 19), het aantreffen van de bedoelde foto’s (bewijsmiddel 21), de verklaring van [aangeefster] over het door haar waargenomen betasten van de borsten door de verdachte en over wat [slachtoffer] haar over de tenlastegelegde handelingen heeft verteld (bewijsmiddelen 3, 9 en 15), de verklaring van [betrokkene 1] over de reactie van [slachtoffer] op de vraag of de verdachte haar had aangeraakt (bewijsmiddelen 4 en 10) en de verklaring van [betrokkene 2] over de door de verdachte verzonden foto’s en de berichten aan [slachtoffer] waarin de verdachte zegt dat zij het zelf wilde en dat zij het vrijwillig heeft gedaan (bewijsmiddelen 12 en 17).
Tot slot is van belang dat de raadsvrouw van de verdachte op haar verzoek in de gelegenheid is gesteld om [aangeefster] bij de rechter-commissaris en [betrokkene 1] bij de raadsheer-commissaris als getuigen te ondervragen.
De verdediging heeft ter terechtzitting de gelegenheid gehad - en, zoals uit de onder 2.2.6 weergegeven pleitnota blijkt, ook daarvan gebruik gemaakt - om de resultaten van het strafrechtelijk onderzoek te weerspreken, twijfels te uiten over de betrouwbaarheid van de door [slachtoffer] afgelegde verklaringen en uiteen te zetten wat de zienswijze is van de verdachte op de gebeurtenissen waarop het aan de verdachte tenlastegelegde betrekking heeft. Het hof heeft ervan blijk gegeven de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer] te hebben onderzocht in samenhang met het overige bewijsmateriaal en in het licht van deze betwisting door de verdachte van die verklaringen. In dit verband heeft het hof geoordeeld dat de stelling van de verdachte dat [slachtoffer] of haar moeder hem een hak heeft willen zetten, wordt weerlegd door onder meer de wijze en het moment waarop de politie is ingeschakeld, zoals daarvan blijkt uit de verklaring van [betrokkene 2] (bewijsmiddelen 12 en 17). Het hof heeft onder ogen gezien dat de verklaringen van [slachtoffer] inconsistenties bevatten en mede onder verwijzing naar het rapport en de verklaring van Van der Sleen uiteengezet waarom deze niet afdoen aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer]. Daarnaast heeft het hof overwogen dat de tegenover gecertificeerde zedenrechercheurs afgelegde verklaringen gedetailleerd zijn, authentiek overkomen en aan betrouwbaarheid winnen doordat [slachtoffer] daarin ook duidelijk een grens aangeeft met betrekking tot de door de verdachte verrichte seksuele handelingen, zoals dat de verdachte nooit met zijn penis in haar vagina is geweest, en dat zij zelf heeft aangegeven dat zij de seksuele handelingen ook leuk vond.
Het hof heeft verder in ogenschouw genomen dat - ook al zijn de verklaringen van [slachtoffer] van beslissende betekenis voor de bewezenverklaring van de feiten 1 en 2 (met uitzondering van het onder 2 tenlastegelegde betasten van en/of het knijpen in de borsten) - de verklaringen van [slachtoffer] niet op zichzelf staan, maar op wezenlijke onderdelen steun vinden in andere bewijsmiddelen. Het hof heeft daarbij acht geslagen op onder meer het aantreffen van een flesje babyolie in de keuken (bewijsmiddel 7), de verklaring van de verdachte over het “toeteren” met de borsten en over de door hem gemaakte en met teksten bewerkte naaktfoto’s van [slachtoffer] (bewijsmiddel 19), het aantreffen van de bedoelde foto’s (bewijsmiddel 21), de verklaring van [aangeefster] over het door haar waargenomen betasten van de borsten door de verdachte en over wat [slachtoffer] haar over de tenlastegelegde handelingen heeft verteld (bewijsmiddelen 3, 9 en 15), de verklaring van [betrokkene 1] over de reactie van [slachtoffer] op de vraag of de verdachte haar had aangeraakt (bewijsmiddelen 4 en 10) en de verklaring van [betrokkene 2] over de door de verdachte verzonden foto’s en de berichten aan [slachtoffer] waarin de verdachte zegt dat zij het zelf wilde en dat zij het vrijwillig heeft gedaan (bewijsmiddelen 12 en 17).
Tot slot is van belang dat de raadsvrouw van de verdachte op haar verzoek in de gelegenheid is gesteld om [aangeefster] bij de rechter-commissaris en [betrokkene 1] bij de raadsheer-commissaris als getuigen te ondervragen.
2.5.4
Gelet op wat onder 2.5.2 en 2.5.3 is overwogen, getuigt het in de overwegingen van het hof besloten liggende oordeel dat de procedure in haar geheel voldoet aan het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces niet van een onjuiste rechtsopvatting. Dat oordeel is ook niet onbegrijpelijk.
2.6
Het cassatiemiddel faalt.
2.7.1
Naar aanleiding van de conclusie van de advocaat-generaal en de daarin onder 3.26-3.31 besproken rechtspraak van het Europees Hof voor de rechten van de mens (hierna: EHRM) merkt de Hoge Raad nog het volgende op.
2.7.2
In zijn arrest van 20 april 2021, ECLI:NL:HR:2021:576, heeft de Hoge Raad het volgende overwogen over het bieden van gelegenheid voor de uitoefening van het ondervragingsrecht:
“2.10 In het Nederlandse stelsel, waarin (...) het onderzoek ter terechtzitting zich concentreert op de beoordeling van de bevindingen uit het vooronderzoek, is het van belang dat al voor de aanvang van het onderzoek ter terechtzitting gelegenheid bestaat voor de uitoefening van het ondervragingsrecht. In dit verband zijn in het bijzonder van belang de (...) mogelijkheden van het horen van getuigen door de rechter-commissaris of de raadsheer-commissaris in aanwezigheid van in ieder geval de raadsman en op zijn verzoek in beginsel ook de verdachte. Dat vergt dat bij de gerechten voldoende capaciteit beschikbaar is voor het langs deze wegen horen van getuigen.
Het initiatief tot het bieden van een dergelijke ondervragingsgelegenheid kan tijdens het vooronderzoek worden genomen door het openbaar ministerie en in bepaalde gevallen ook door de rechter-commissaris. Aanleiding daarvoor kan bestaan in gevallen waarin een getuige al een verklaring met een belastende strekking heeft afgelegd en aan die verklaring - voor zover zich dat laat vaststellen in de stand van het onderzoek - een meer dan gering gewicht kan toekomen voor een eventuele bewezenverklaring. Het bieden van een dergelijke ondervragingsgelegenheid aan de verdediging voorafgaand aan het onderzoek ter terechtzitting, zonder daartoe een verzoek van de verdediging af te wachten, ligt vooral ook in de rede in gevallen waarin het voorzienbaar is dat de getuige op een later moment mogelijk niet meer beschikbaar zal zijn voor een verhoor of moeilijk zal kunnen worden getraceerd, of als de belangen van de getuige ermee zijn gediend dat een (nadere) ondervraging op korte termijn plaatsvindt. Onder omstandigheden kan dat ook aanleiding vormen om al bij het verhoor van een getuige door de politie gelegenheid tot ondervraging te bieden.
Het initiatief tot het bieden van een dergelijke ondervragingsgelegenheid kan tijdens het vooronderzoek worden genomen door het openbaar ministerie en in bepaalde gevallen ook door de rechter-commissaris. Aanleiding daarvoor kan bestaan in gevallen waarin een getuige al een verklaring met een belastende strekking heeft afgelegd en aan die verklaring - voor zover zich dat laat vaststellen in de stand van het onderzoek - een meer dan gering gewicht kan toekomen voor een eventuele bewezenverklaring. Het bieden van een dergelijke ondervragingsgelegenheid aan de verdediging voorafgaand aan het onderzoek ter terechtzitting, zonder daartoe een verzoek van de verdediging af te wachten, ligt vooral ook in de rede in gevallen waarin het voorzienbaar is dat de getuige op een later moment mogelijk niet meer beschikbaar zal zijn voor een verhoor of moeilijk zal kunnen worden getraceerd, of als de belangen van de getuige ermee zijn gediend dat een (nadere) ondervraging op korte termijn plaatsvindt. Onder omstandigheden kan dat ook aanleiding vormen om al bij het verhoor van een getuige door de politie gelegenheid tot ondervraging te bieden.
2.11
Daarnaast kan de verdediging op diverse momenten in de strafrechtelijke procedure een verzoek doen om een getuige te horen met het oog op de uitoefening van het ondervragingsrecht. Voor een effectief gebruik van deze mogelijkheid is tijdens het vooronderzoek wel van belang dat de verdediging al in voldoende mate toegang heeft tot de processtukken en bekend is met de beschuldiging die door het openbaar ministerie in de strafzaak centraal wordt gesteld.
De verdediging kan ook tijdens het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg of in hoger beroep verzoeken doen tot het (opnieuw) oproepen en horen van getuigen. De omstandigheid dat de verdediging geen gebruik heeft gemaakt van een eerder bestaande gelegenheid om wensen met betrekking tot de ondervraging van getuigen kenbaar te maken of dat de verdediging niet zelf in een eerder stadium van het onderzoek gebruik heeft gemaakt van de hiervoor genoemde mogelijkheden om een verzoek te doen een getuige te horen, terwijl daarvoor op dat moment geen beletsel bestond, biedt op zichzelf geen grond voor de afwijzing van zo’n verzoek. Dat neemt niet weg dat een dergelijke inactiviteit van de verdediging, als daarvoor geen gegronde reden bestaat, een rol kan spelen bij de (...) beoordeling of het proces als geheel eerlijk is verlopen.”
De verdediging kan ook tijdens het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg of in hoger beroep verzoeken doen tot het (opnieuw) oproepen en horen van getuigen. De omstandigheid dat de verdediging geen gebruik heeft gemaakt van een eerder bestaande gelegenheid om wensen met betrekking tot de ondervraging van getuigen kenbaar te maken of dat de verdediging niet zelf in een eerder stadium van het onderzoek gebruik heeft gemaakt van de hiervoor genoemde mogelijkheden om een verzoek te doen een getuige te horen, terwijl daarvoor op dat moment geen beletsel bestond, biedt op zichzelf geen grond voor de afwijzing van zo’n verzoek. Dat neemt niet weg dat een dergelijke inactiviteit van de verdediging, als daarvoor geen gegronde reden bestaat, een rol kan spelen bij de (...) beoordeling of het proces als geheel eerlijk is verlopen.”
De Hoge Raad heeft in dit arrest het verhoren door een gespecialiseerde verhoorder van zeer jonge kinderen in een daartoe ingerichte studio genoemd als voorbeeld van een geval waarin aanleiding kan bestaan om al bij het verhoor van een getuige door de politie gelegenheid tot ondervraging te bieden. Hieraan kan naar aanleiding van het aan de orde zijnde geval het voorbeeld worden toegevoegd van het verhoor van een kwetsbare getuige die mogelijk een belangrijke verklaring zal afleggen in de strafzaak.
2.7.3
In de uitspraak in de zaak Vronchenko tegen Estland heeft het EHRM bij de beoordeling of het gebruik van een verklaring van een minderjarige en niet-ondervraagde getuige voor het bewijs in overeenstemming was met het recht op een eerlijk proces zoals gewaarborgd door artikel 6 EVRM, onder meer betekenis toegekend aan de omstandigheid dat geen stappen waren ondernomen om de verdediging gelegenheid te geven vragen te stellen bij het (derde) verhoor van die getuige in het vooronderzoek. [3] Deze zaak werd erdoor gekenmerkt dat op het moment dat dit verhoor plaatsvond al door de verdediging de wens kenbaar was gemaakt om de getuige te ondervragen, terwijl voorafgaand aan dat verhoor door deskundigen was vastgesteld dat het bijwonen van de zitting schadelijk zou zijn voor de gezondheid van de getuige en tijdens het genoemde verhoor aan de getuige kenbaar was gemaakt dat het verhoor werd opgenomen zodat in een later stadium niet opnieuw een verhoor zou hoeven plaats te vinden. [4] In de onderhavige zaak volgt uit de vaststellingen van het hof niet dat zich eenzelfde situatie heeft voorgedaan. De verdediging heeft pas in hoger beroep te kennen gegeven [slachtoffer] te willen ondervragen.
2.7.4
Daarnaast kan worden opgemerkt dat de omstandigheid dat het - achteraf bezien - mogelijk was geweest om de verdediging al bij het verhoor van een getuige door de politie gelegenheid tot ondervraging te bieden, maar die gelegenheid toen niet is geboden, op zichzelf niet beslissend is voor de beantwoording van de vraag of de procedure in haar geheel voldoet aan het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces. Daarvoor zijn (onder meer) van belang alle compenserende factoren die op enig moment in de strafzaak zijn geboden of hebben bestaan.
3.Beslissing
De Hoge Raad verwerpt het beroep.
Dit arrest is gewezen door de vice-president V. van den Brink als voorzitter, en de raadsheren A.L.J. van Strien en M.J. Borgers, in bijzijn van de waarnemend griffier H.J.S. Kea, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
24 januari 2023.
24 januari 2023.