ECLI:NL:HR:2022:761

• Datum uitspraak: 24 mei 2022
• Publicatiedatum: 23 mei 2022
• Zaaknummer: 20/03121
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: V. van den Brink; Y. Buruma; J.C.A.M. Claassens
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Verontschuldigbare termijnoverschrijding bij hoger beroep door niet-Nederlandstalige verdachte

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 24 mei 2022 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure tegen een arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. De verdachte, geboren in 1977, had hoger beroep ingesteld tegen een eerdere veroordeling, maar het hof verklaarde hem niet-ontvankelijk in het hoger beroep omdat dit te laat was ingesteld. De verdachte beheerst de Nederlandse taal niet of onvoldoende, en de mededeling van de uitspraak was niet in het Pools vertaald, wat in strijd is met artikel 366 lid 4 van het Wetboek van Strafvordering. De Hoge Raad herhaalt relevante overwegingen uit eerdere uitspraken over verontschuldigbare termijnoverschrijding en oordeelt dat het hof niet voldoende heeft onderbouwd waarom de termijnoverschrijding niet verontschuldigbaar was. De Hoge Raad vernietigt de uitspraak van het hof en wijst de zaak terug naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden voor een nieuwe behandeling. De zaak benadrukt het belang van vertalingen voor niet-Nederlandstalige verdachten in het strafproces.

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

STRAFKAMER

Nummer 20/03121

Datum 24 mei 2022

ARREST

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 30 september 2020, nummer 21-004039-19, in de strafzaak

tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1977,

hierna: de verdachte.

1. Procesverloop in cassatie

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft D.A.W. Dekker, advocaat te Almere, bij schriftuur een cassatiemiddel voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De advocaat-generaal P.C. Vegter heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Leeuwarden, teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

2. Beoordeling van het cassatiemiddel

2.1

Het cassatiemiddel klaagt over het oordeel van het hof dat de verdachte niet-ontvankelijk is in het hoger beroep.

2.2.1

Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep houdt het volgende in:

“De verdachte beheerst de Nederlandse taal niet of onvoldoende. Daarom vindt het onderzoek plaats met bijstand van M. Orzechowska, zijnde een in het register als bedoeld in artikel 2 van de Wet beëdigde tolken en vertalers ingeschreven tolk in de Poolse taal met Wbtv-nummer 4173. Hetgeen ter terechtzitting is gesproken of voorgelezen is waar dat is verzocht door verdachte door de tolk vertaald.

(...)

De verdachte reageert, desgevraagd:

Ik kan een beetje Nederlands. Als het nodig is, dan zal ik de tolk vragen om mij te helpen. Ik woon bij mijn moeder aan de [a-straat 1] in [plaats]. Daar mag de post van justitie naar toegestuurd worden.

(...)

De advocaat-generaal voert het woord:

Ik wil graag eerst de ontvankelijkheid van verdachte in het hoger beroep aan de orde stellen.

Verdachte is op 12 februari 2019 bij verstek veroordeeld. De mededeling uitspraak is vervolgens op 18 april 2019 uitgereikt aan een gemachtigde, waarbij de machtiging is ingevuld en ondertekend door verdachte. Dat geldt wat mij betreft als een betekening in persoon. Ook later heeft er nog een uitreiking aan verdachte in persoon plaatsgevonden. Verdachte heeft pas op 26 juli 2019, dus niet binnen twee weken na de uitreiking, hoger beroep ingesteld. Dit brengt mee dat verdachte niet-ontvankelijk is in het hoger beroep.

De raadsheer deelt mee dat aan verdachte de dagvaarding voor de zitting van 12 februari 2019 niet in persoon is uitgereikt, maar dat de mededeling uitspraak vervolgens wel aan verdachte zelf is uitgereikt. De mededeling uitspraak is op 18 april 2019 uitgereikt aan een schriftelijk gemachtigde en op 11 juli 2019 aan verdachte in persoon uit handen van de politie op het politiebureau in Almere. Dit betekent dat verdachte in het voor hem meest gunstige scenario uiterlijk 25 juli 2019 hoger beroep had moeten instellen. Verdachte heeft op 26 juli 2019 hoger beroep ingesteld. Mogelijk is sprake van een verontschuldigbare termijnoverschrijding.

Op vragen van de raadsheer verklaart verdachte:

Ik heb inderdaad een brief van de politie gekregen, maar ik wist niet wat er in stond. Het was voor mij de eerste keer dat ik een vonnis kreeg. Ik ben met de brief van de politie naar een advocaat gegaan.

Ik heb geen correspondentie van mijn huisgenoot gekregen. Mijn toenmalige partner verzuimde de correspondentie aan mij te geven en daardoor liep het allemaal een beetje spaak.

Ik hoorde pas bij de politie dat ik met die brief naar een advocaat moest gaan om hoger beroep in te stellen.

U vraagt waarom ik niet eerder hoger beroep heb ingesteld. Ik kon de brief niet lezen, dus ik besefte niet dat de termijn zou verstrijken. Ik had een afspraak gemaakt met de advocaat, maar dat was blijkbaar te laat. Ik wist ook niet dat de termijn zo strikt was. Ik spreek een beetje Nederlands, maar ik kan het niet lezen. Dat geldt al helemaal voor juridische taal.

U houdt mij voor dat ook veel Nederlanders moeite hebben met juridische termen. U houdt mij voor dat de termijnen heel strikt zijn en dat slechts een uitzondering wordt gemaakt als er sprake is van heel bijzondere omstandigheden. U vraagt of er sprake was van bijzondere omstandigheden waardoor ik niet in de gelegenheid was om tijdig hoger beroep in te stellen. Nee, het was gewoon onwetendheid.

De raadsvrouw voert aan:

Het standpunt van de verdediging is dat sprake is van een verontschuldigbare termijnoverschrijding. Cliënt heeft vandaag ook gezegd dat hij het niet wist. Ik was op 26 juli 2019 bij hem in de PI. Ik heb toen meteen mijn secretaresse gebeld om te vragen of zij hoger beroep wilde instellen. Dat is toen ook gebeurd. Cliënt spreekt en leest geen Nederlands. Ik meen dat de mededeling uitspraak niet alleen in het Nederlands mocht worden uitgereikt, maar dat daarbij ook een vertaling aan hem had moeten worden verstrekt. Ik heb in het dossier geen vertaling aangetroffen. In een andere uitspraak van de Hoge Raad met ecli-nummer 2020:770 speelde hetzelfde. In die zaak ging het ook om een verdachte die de Nederlandse taal niet beheerste. In die zaak overweegt de Hoge Raad dat er weliswaar een vertaling van de dagvaarding is uitgegaan, maar dat dit onvoldoende is om te oordelen dat verdachte wist dat de zitting speelde en dat dus de termijnen zijn gaan lopen. Ik meen dat hier sprake is van eenzelfde situatie.

De advocaat-generaal reageert:

Het is niet de vraag of verdachte iets te verwijten valt. Er is inderdaad een uitreiking geweest op 11 juli 2019, maar er is ook op 18 april 2019 een uitreiking geweest. Verdachtes handtekening staat op die machtiging. Daar was ook al duidelijk dat er een stuk opgehaald moest worden. Dan is er vervolgens op 11 juli 2019 opnieuw een uitreiking. Het is dan ook aan verdachte om in actie te komen. Hij weet ook dat hij is gehoord door de politie. Het is ook niet de eerste keer dat verdachte met politie en justitie in contact is gekomen. Hij weet dat er regels zijn waaraan je je te houden hebt. Ik vraag daarom om het niet-ontvankelijk verklaren van verdachte in het hoger beroep.

De raadsvrouw reageert:

Er hadden zich allerlei omstandigheden kunnen voordoen, maar dan had verdachte wel moeten weten wat het belang was van het tijdig instellen van hoger beroep. Er had een vertaling aan verdachte moeten worden verstrekt.”

2.2.2

Het hof heeft de verdachte niet-ontvankelijk verklaard in het hoger beroep en heeft daartoe het volgende overwogen:

“Het is een bijzondere zaak. Verdachte woont al jaren in Nederland en heeft ook een eigen bedrijf in Nederland. Hij heeft een rol in de Nederlandse samenleving verworven. Er zijn diverse momenten geweest waarop stukken van deze strafzaak zijn uitgereikt. In het bijzonder kijk ik daarbij naar 11 juli 2019. Op die dag heeft verdachte de mededeling uitspraak uit handen van de politie uitgereikt gekregen met daarbij de mededeling dat hij met de brief naar de advocaat moet gaan. Verdachte heeft niet direct actie ondernomen. In die zin is verdachte niet anders dan andere burgers die ook niet altijd bekend zijn met de striktheid van de termijnen en de juridische termen ook niet altijd helemaal snappen. Verdachte heeft vervolgens langer dan veertien dagen gewacht met het inschakelen van een advocaat. Dat verdachte niet wist wat het belang was van de termijn maakt niet dat sprake is van een verontschuldigbare termijnoverschrijding. Deze termijnen zijn strikt en dat moet ook in verband met de rechtszekerheid. Verdachte woonde al jaren in Nederland. Hij heeft de brief uit handen van de politie gehad en daarnaast hebben uitreikingen aan een huisgenoot en een gemachtigde plaatsgevonden.

Het voorgaande brengt mee dat verdachte gedurende veertien dagen na 11 juli 2019 hoger beroep kon instellen. Verdachte heeft pas na het verstrijken van die termijn hoger beroep ingesteld. Hij is te laat, er is geen sprake van een verontschuldigbare termijnoverschrijding en verdachte is dus niet-ontvankelijk in het hoger beroep. Dit betekent dat er geen inhoudelijke behandeling zal plaatsvinden. De beslissing van de eerste rechter staat hiermee ook vast. U krijgt nog bericht van de tenuitvoerlegging van de straf.

Het hof verklaart de verdachte niet-ontvankelijk in het door hem ingestelde hoger beroep.”

2.3

Artikel 366 van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) luidt:

“1. De officier van justitie doet de mededeling van het vonnis dat de beslissing van de rechtbank op grond van artikel 349, 351 of 352, tweede lid, bevat en dat buiten de aanwezigheid van de verdachte is uitgesproken, zo spoedig mogelijk aan hem betekenen.

2. Deze mededeling wordt niet gedaan

a. aan de verdachte aan wie de dagvaarding of aan wie de oproeping voor de nadere terechtzitting na schorsing van het onderzoek voor onbepaalde tijd, in persoon is betekend,

b. aan de verdachte die op de terechtzitting of op de nadere terechtzitting aanwezig is geweest,

c. indien zich anderszins een omstandigheid heeft voorgedaan waaruit voortvloeit dat de dag van de terechtzitting dan wel die van de nadere terechtzitting de verdachte tevoren bekend was.

3. De mededeling vermeldt de rechter die het vonnis heeft gewezen, de dagtekening van het vonnis, de benaming van het strafbaar feit met vermelding van de plaats en het tijdstip waarop het zou zijn begaan, en voor zoveel in het vonnis vermeld, naam en voornamen, geboortedatum en -plaats, en de woon- of verblijfplaats van de verdachte.

4. Indien de verdachte de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst, wordt hem tevens een schriftelijke vertaling van de mededeling in een voor hem begrijpelijke taal verstrekt.”

2.4

Artikel 366 lid 1 Sv bepaalt dat de officier van justitie - behoudens de uitzonderingen die zijn vermeld in het tweede lid van artikel 366 Sv - de mededeling van het vonnis dat de beslissing van de rechtbank op grond van artikel 349, 351 of 352 lid 2 Sv bevat en dat buiten de aanwezigheid van de verdachte is uitgesproken, zo spoedig mogelijk aan de verdachte betekent. Die mededeling bevat tevens de in artikel 366 lid 3 Sv genoemde gegevens. Het vierde lid van artikel 366 Sv bepaalt dat aan de verdachte die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst, een schriftelijke vertaling van de mededeling in een voor hem begrijpelijke taal wordt verstrekt. Deze regeling beoogt te waarborgen dat ook de verdachte die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst, in kennis wordt gesteld van de onderdelen van het vonnis die van belang zijn met het oog op de mogelijkheid van het instellen van hoger beroep. (Vgl. HR 21 april 2020, ECLI:NL:HR:2020:770, rechtsoverweging 2.4.)

2.5

De wet bepaalt in welke gevallen tegen een rechterlijke uitspraak een rechtsmiddel kan worden ingesteld en binnen welke termijn dit kan geschieden; die termijnen zijn van openbare orde. Overschrijding van de termijn voor hoger beroep door de verdachte, zoals in het onderhavige geval, betekent in de regel dat deze niet in dat hoger beroep kan worden ontvangen. Dit gevolg kan daaraan uitsluitend niet worden verbonden, indien sprake is van bijzondere, de verdachte niet toe te rekenen, omstandigheden welke de overschrijding van de termijn verontschuldigbaar doen zijn (vgl. HR 4 mei 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO5706). Van zo’n geval kan sprake zijn indien de verdachte in strijd met artikel 366 lid 4 Sv niet een schriftelijke vertaling van de mededeling als bedoeld in artikel 366 lid 1 en lid 3 Sv in een voor hem begrijpelijke taal heeft ontvangen (vgl. HR 8 oktober 2019, ECLI:NL:HR:2019:1534).

2.6

Het hof heeft vastgesteld dat de verdachte de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst en dat aan hem in persoon een mededeling van de uitspraak is uitgereikt. Uit de stukken van het rechtsgeding volgt dat de mededeling van de uitspraak in strijd met artikel 366 lid 4 Sv niet in de Poolse taal is vertaald. Gelet daarop is het oordeel van het hof dat de overschrijding van de beroepstermijn niet verontschuldigbaar is, niet zonder meer begrijpelijk. Dat het hof heeft vastgesteld dat de mededeling van de uitspraak door de politie aan de verdachte is uitgereikt met de mededeling “dat hij met de brief naar de advocaat moet gaan” maar dat de verdachte “niet direct actie [heeft] ondernomen”, maakt dat niet anders, nu daaruit niet volgt dat de verdachte in kennis is gesteld van wat voor hem van belang was met het oog op de mogelijkheid van het instellen van hoger beroep.

2.7

Het cassatiemiddel slaagt.

3. Beslissing

De Hoge Raad:

- vernietigt de uitspraak van het hof;

- wijst de zaak terug naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, opdat de zaak opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Dit arrest is gewezen door de vice-president V. van den Brink als voorzitter, en de raadsheren Y. Buruma en J.C.A.M. Claassens, in bijzijn van de waarnemend griffier H.J.S. Kea, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
24 mei 2022 .