ECLI:NL:HR:2017:461

• Datum uitspraak: 17 maart 2017
• Publicatiedatum: 16 maart 2017
• Zaaknummer: 16/05634
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Civiel recht
• Procedures: Beschikking
• Rechters: A.M.J. van Buchem-Spapens; C.A. Streefkerk; G. Snijders; G. de Groot
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie over voorlopige machtiging tot opname in psychiatrisch ziekenhuis en de beoordeling van geestelijke stoornis

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 17 maart 2017 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure betreffende een voorlopige machtiging tot opname van betrokkene in een psychiatrisch ziekenhuis op basis van de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). De rechtbank Midden-Nederland had op 22 augustus 2016 een voorlopige machtiging verleend, waarbij werd gesteld dat betrokkene gestoord was in haar geestvermogens door alcoholafhankelijkheid en dat dit gevaar voor zichzelf met zich meebracht. Betrokkene heeft hiertegen cassatie ingesteld, waarbij de advocaat van betrokkene aanvoerde dat er geen sprake was van een alcoholverslaving en dat er geen gevaar was.

De Hoge Raad heeft in zijn beoordeling vastgesteld dat de rechtbank haar oordeel over de geestelijke stoornis niet voldoende heeft onderbouwd. De rechtbank had de geneeskundige verklaring en de verklaring van de psychiater ter zitting als basis genomen voor haar oordeel, maar de Hoge Raad oordeelde dat deze verklaringen niet toereikend waren om te concluderen dat er sprake was van een psychische stoornis die de toepassing van de Wet Bopz rechtvaardigde. De Hoge Raad heeft daarbij verwezen naar eerdere jurisprudentie waarin is gesteld dat verslaving aan middelen zoals alcohol niet automatisch leidt tot toepassing van de Wet Bopz, tenzij er ook andere psychische stoornissen aanwezig zijn die het gedrag van betrokkene zodanig beïnvloeden dat het gevaar niet kan worden toegerekend.

Uiteindelijk heeft de Hoge Raad de beschikking van de rechtbank vernietigd en het geding terugverwezen naar de rechtbank voor verdere behandeling en beslissing. Deze uitspraak benadrukt het belang van een zorgvuldige beoordeling van de geestelijke toestand van betrokkene in het kader van de Wet Bopz en de vereisten die aan de vaststelling van een geestelijke stoornis worden gesteld.

Uitspraak

17 maart 2017

Eerste Kamer

16/05634

TT/LZ

Hoge Raad der Nederlanden

Beschikking

in de zaak van:

[betrokkene] ,
wonende te [woonplaats] ,

VERZOEKSTER tot cassatie,

advocaat: mr. M.E. Bruning,

t e g e n

OFFICIER VAN JUSTITIE BIJ HET ARRONDISSEMENTSPARKET MIDDEN-NEDERLAND,

VERWEERDER in cassatie,

niet verschenen.

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als betrokkene en de officier van justitie.

1. Het geding in feitelijke instantie

Voor het verloop van het geding in feitelijke instantie verwijst de Hoge Raad naar de beschikking in de zaak C/16/420791 / FL RK 16-1592 van de rechtbank Midden-Nederland van 22 augustus 2016.

De beschikking van de rechtbank is aan deze beschikking gehecht.

2. Het geding in cassatie

Tegen de beschikking van de rechtbank heeft betrokkene beroep in cassatie ingesteld. Het cassatierekest is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.

De officier van justitie heeft geen verweerschrift ingediend.

De conclusie van de plaatsvervangend Procureur-Generaal strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De advocaat van betrokkene heeft bij brief van 13 januari 2017 op die conclusie gereageerd.

3. Beoordeling van het middel

3.1

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) De officier van justitie heeft de rechtbank op
28 juli 2016 verzocht op de voet van art. 2 Wet Bopz een voorlopige machtiging te verlenen tot opname en verblijf van betrokkene in een psychiatrisch ziekenhuis.

(ii) Bij het verzoekschrift was een op 21 juli 2016 ondertekende geneeskundige verklaring gevoegd van een niet bij de behandeling betrokken psychiater. In die verklaring is in antwoord op de vraag: “Tot welke diagnose bent u gekomen op basis van uw onderzoek?” vermeld: “Alcoholafhankelijkheid, en een sterk vermoeden van de ziekte van Korsakov” en “stoornissen door gebruik van middelen”.

(iii) De rechtbank heeft het verzoek mondeling behandeld op 22 augustus 2016. Zij heeft toen onder meer betrokkene en haar advocaat gehoord alsmede de psychiater [betrokkene 2] . De advocaat van betrokkene heeft aangevoerd dat geen sprake is van een alcoholverslaving en evenmin van gevaar.

3.2

De rechtbank heeft de verzochte machtiging verleend en heeft daartoe het volgende overwogen:

“De rechtbank is op grond van de overgelegde stukken en de door haar gehouden verhoren en verkregen inlichtingen tot de overtuiging gekomen dat betrokkene gestoord is in haar geestvermogens en dat de stoornis van de geestvermogens, te weten stoornissen door gebruik van middelen, de betrokkene gevaar doet veroorzaken. De rechtbank is van oordeel dat het gevaar, met name het gevaar dat betrokkene zichzelf ernstig zal verwaarlozen en zichzelf ernstig lichamelijk letsel zal toebrengen, niet door tussenkomst van personen of instellingen buiten het ziekenhuis kan worden afgewend.”

3.3.1

Onderdeel 1 klaagt, onder verwijzing naar HR 23 september 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU0372, NJ 2007/230, dat het oordeel van de rechtbank blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting omtrent het begrip ‘stoornis van de geestvermogens’ als bedoeld in art. 2 Wet Bopz.
Het onderdeel voert aan dat voor de vaststelling van een zodanige stoornis niet voldoende is dat sprake is van verslaving aan of afhankelijkheid van alcohol. De rechtbank heeft een te ruime maatstaf aangelegd door op grond van de geneeskundige verklaring en de ter zitting door de psychiater [betrokkene 2] gegeven toelichting te concluderen tot een stoornis van de geestvermogens die betrokkene gevaar doet veroorzaken. De daarin aangegeven gevolgen van het alcoholgebruik hebben geen betrekking op psychische aandoeningen, maar slechts op klachten en risico’s van lichamelijke aard. Die kunnen toepassing van de Wet Bopz echter niet rechtvaardigen, aldus het onderdeel.

3.3.2

In de hiervoor in 3.3.1 genoemde beschikking heeft de Hoge Raad onder meer overwogen dat verslaving aan middelen als alcohol en drugs niet tot toepassing van de Wet Bopz kan leiden, tenzij de verslaving gepaard gaat met (andere) psychische stoornissen van zodanige ernst dat het denken, voelen, willen, oordelen en doelgericht handelen daardoor zo ingrijpend worden beïnvloed dat betrokkene het veroorzaakte gevaar niet kan worden toegerekend, omdat de stoornis de gevaarvolle daden van de betrokkene overwegend beheerst (zie voorts onder meer HR 10 oktober 2014, ECLI:NL:HR:2014:2937, NJ 2014/439).

3.3.3

De rechtbank heeft haar oordeel onder meer gebaseerd op de geneeskundige verklaring en de door de psychiater [betrokkene 2] ter zitting afgelegde verklaring.
De geneeskundige verklaring houdt onder meer in dat bij betrokkene sprake is van ernstige alcoholafhankelijkheid en dat betrokkene ten gevolge daarvan een zenuwaandoening, een evenwichtsaandoening en een slecht functionerende lever heeft opgelopen. Betrokkene blijft hulp voor haar verslaving afwijzen, waardoor haar aandoeningen verslechteren. Dit betekent volgens de geneeskundige verklaring “dat de verslaving betrokkene in haar macht heeft”. De ter zitting gehoorde psychiater [betrokkene 2] heeft onder meer verklaard dat bij betrokkene sprake is van ernstige lichamelijke schade, dat de cognitieve schade moet worden onderzocht en dat daarom een opname noodzakelijk is.

De rechtbank heeft met haar oordeel dat de geneeskundige verklaring en de verklaring van de psychiater ter zitting de conclusie rechtvaardigen dat sprake is van een psychische stoornis als hiervoor in 3.3.2 vermeld, blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting.
Die verklaringen houden concreet niet meer in dan dat bij betrokkene sprake is van lichamelijke schade. De enkele passage in de geneeskundige verklaring “dat de verslaving betrokkene in haar macht heeft” is in het licht van de overige inhoud van de geneeskundige verklaring en van de verklaring van de psychiater ter zitting niet toereikend om het oordeel te rechtvaardigen dat sprake is van een psychische stoornis als zojuist bedoeld.

Het onderdeel is dus gegrond.

3.4

Het voorgaande brengt mee dat de bestreden beschikking niet in stand kan blijven.

De overige onderdelen behoeven geen behandeling.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

vernietigt de beschikking van de rechtbank Midden-Nederland van 22 augustus 2016;

wijst het geding terug naar die rechtbank ter verdere behandeling en beslissing.

Deze beschikking is gegeven door de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, als voorzitter, C.A. Streefkerk en G. Snijders, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer G. de Groot op
17 maart 2017 .