ECLI:NL:HR:2015:3290

• Datum uitspraak: 13 november 2015
• Publicatiedatum: 11 november 2015
• Zaaknummer: 14/01949
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Belastingrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: R.J. Koopman; C. Schaap; J. Wortel
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie over overschrijding redelijke termijn en dwangsommen in belastingzaken

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 13 november 2015 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure met zaaknummer 14/01949. De zaak betreft een beroep in cassatie van zowel de belanghebbende, Bank Zonder Naam, als de Staatssecretaris van Financiën tegen een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. De kwestie draait om de aanvangstijdstip van de overschrijding van de redelijke termijn bij samenhangende zaken en de vraag of de Inspecteur onredelijk laat in gebreke is gesteld. Het Hof had geoordeeld dat de belanghebbende de Inspecteur niet onredelijk laat in gebreke had gesteld, wat leidde tot het verbeuren van dwangsommen. De Hoge Raad oordeelt echter dat het Hof ten onrechte heeft aangenomen dat een ingebrekestelling op elk gewenst moment kan plaatsvinden, in strijd met artikel 4:17, lid 6, letter a, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). De Hoge Raad concludeert dat de uitspraak van het Hof niet in stand kan blijven en verwijst de zaak naar het Gerechtshof 's-Hertogenbosch voor verdere behandeling. Tevens wordt de Staatssecretaris veroordeeld in de proceskosten van het cassatieberoep van de belanghebbende.

Uitspraak

13 november 2015

nr. 14/01949

Arrest

gewezen op het beroep in cassatie van
[X] te
[Z] (hierna: belanghebbende), alsmede het beroep in cassatie van
de Staatssecretaris van Financiën tegen de uitspraak van het
Gerechtshof Arnhem‑Leeuwarden van 18 februari 2014, nrs. 13/00373, 13/00375 tot en met 13/00378, 13/00386 tot en met 13/00388, 13/00390 tot en met 13/00394, 13/00402 tot en met 13/00404, op het hoger beroep van belanghebbende tegen een uitspraak van de Rechtbank Oost-Nederland (nrs. AWB 12/1116, AWB 12/1118 tot en met AWB 12/1121, AWB 12/1130 tot en met AWB 12/1132, AWB 12/2473 tot en met AWB 12/2477, AWB 12/2486 tot en met AWB 12/2488) betreffende de aan belanghebbende over de jaren 1997 tot en met 2001 opgelegde navorderingsaanslagen in de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen, de over de jaren 1998 tot en met 2000 opgelegde navorderingsaanslagen in de vermogensbelasting, de daarbij gegeven beschikkingen inzake een verhoging dan wel boetebeschikkingen en de daarbij gegeven beschikkingen inzake heffingsrente. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

1. Geding in cassatie

Zowel belanghebbende als de Staatssecretaris heeft tegen ’s Hofs uitspraak beroep in cassatie ingesteld. De beroepschriften in cassatie zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

Belanghebbende en de Staatssecretaris hebben over en weer een verweerschrift ingediend.

Belanghebbende heeft de zaak doen toelichten door mr. M. Hendriks, advocaat te Nijmegen.

2. Uitgangspunten in cassatie

2.1.

De bestreden navorderingsaanslagen en daarbij gegeven beschikkingen houden verband met het zogenoemde project Bank Zonder Naam.

2.1.1.

De Inspecteur heeft erkend dat hij niet voortvarend heeft gehandeld en dat de navorderingsaanslagen en de daarbij gegeven beschikkingen daarom moeten worden vernietigd. Het geschil is daarom beperkt tot de vergoeding voor immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn en tot het verbeuren van dwangsommen.

2.2.

Het Hof heeft het verzoek tot toekenning van een vergoeding voor immateriële schade afgewezen. Daartegen richt zich het door belanghebbende voorgestelde middel.

2.3.

Het Hof heeft geoordeeld dat belanghebbende de Inspecteur niet onredelijk laat in gebreke heeft gesteld, zodat de Inspecteur voor elk van de in geding zijnde navorderingsaanslagen de maximale dwangsom van € 1260 heeft verbeurd. Tegen dit oordeel richt zich het door de Staatssecretaris voorgestelde middel.

3. Beoordeling van het door belanghebbende voorgestelde middel

3.1.

Het middel betoogt dat het Hof bij zijn oordeel over de vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn alle onderhavige zaken (nrs. 14/01701, 14/01722, 14/01723, 14/01744, 14/01747, 14/01748, 14/01750, 14/01751 en 14/01949) heeft aangemerkt als samenhangende zaken, maar er daarbij geen rekening mee heeft gehouden dat ter bepaling van de mate van overschrijding moet worden gerekend vanaf het tijdstip van indiening van het eerst aangewende rechtsmiddel.

3.2.

Blijkens de gedingstukken is het eerste bezwaarschrift in een samenhangende zaak ontvangen op 29 januari 2008. Het Hof is echter bij de berekening van de overschrijding uitgegaan van de aanvangsdatum 23 december 2009. Het middel slaagt derhalve.

4. Beoordeling van het door de Staatssecretaris voorgestelde middel

4.1.

Het middel komt met een rechtsklacht en een motiveringsklacht op tegen ’s Hofs beslissing dat belanghebbende de Inspecteur niet onredelijk laat in gebreke heeft gesteld.

4.2.

Het Hof heeft aan zijn beslissing tot het verbeuren van dwangsommen ten grondslag gelegd dat een belanghebbende in beginsel op elk door hem gewenst moment een beroep kan doen op de dwangsombepaling. Dat oordeel is onjuist. Ingevolge artikel 4:17, lid 6, letter a, Awb is geen dwangsom verschuldigd indien het bestuursorgaan onredelijk laat in gebreke is gesteld. De beantwoording van de vraag of daarvan sprake is moet worden beantwoord aan de hand van de omstandigheden van het geval. Daarbij kan onder meer van belang zijn of het uitblijven van een ingebrekestelling verband hield met bijzondere omstandigheden, zoals bijvoorbeeld een lopend overleg tussen de aanvrager en het bestuursorgaan. ’s Hofs uitgangspunt dat een ingebrekestelling in beginsel op elk gewenst moment kan plaatsvinden is daarmee in strijd. Het middel slaagt derhalve.

5. Slotsom

5.1.

Gelet op hetgeen hiervoor is geoordeeld in de onderdelen 3.2 en 4.2 kan ’s Hofs uitspraak niet in stand blijven. Verwijzing moet volgen.

5.2.

Opmerking verdient dat, ingeval na verwijzing zou worden beslist dat een dwangsom is verbeurd op de voet van artikel 4:17 Awb, onderzocht moet worden in hoeverre sprake is van samenhangende zaken (vgl. HR 29 mei 2015, nr. 14/05515, ECLI:NL:HR:2015:1352, BNB 2015/164).

6. Proceskosten

Wat betreft het cassatieberoep van belanghebbende zal de Staatssecretaris worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie. Hierbij wordt in aanmerking genomen dat de zaken met de nummers 14/01722, 14/01723, 14/01750, 14/01751 en 14/01949 met elkaar samenhangen in de zin van het Besluit proceskosten bestuursrecht.

Wat betreft het cassatieberoep van de Staatssecretaris acht de Hoge Raad geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten.

7. Beslissing

De Hoge Raad:

verklaart beide beroepen in cassatie gegrond,

vernietigt de uitspraak van het Hof, doch uitsluitend voor zover deze betreft de beslissingen omtrent het verbeuren van dwangsommen en de afwijzing van de schadevergoeding,

verwijst het geding naar het Gerechtshof ’s‑Hertogenbosch ter verdere behandeling en beslissing van de zaak met inachtneming van dit arrest,

gelast dat de Staatssecretaris van Financiën aan belanghebbende vergoedt het door deze ter zake van de behandeling van het beroep in cassatie betaalde griffierecht ten bedrage van € 122, en

veroordeelt de Staatssecretaris van Financiën in de kosten van het geding in cassatie aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op een vijfde van € 2940, derhalve € 588, voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

Dit arrest is gewezen door de vice‑president R.J. Koopman als voorzitter, en de raadsheren C. Schaap en J. Wortel, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier F. Treuren, en in het openbaar uitgesproken op 13 november 2015.