ECLI:NL:GHARL:2018:1867

Uitspraak

Afdeling strafrecht

Parketnummer: 21-005973-16

Uitspraak d.d.: 27 februari 2018

TEGENSPRAAK

Arrestvan de meervoudige kamer voor strafzaken

gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank Overijssel van 27 oktober 2016 met parketnummer 08-910022-16 in de strafzaak tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [1981 1] ,

wonende te [woonplaats] ,

thans verblijvende in [PI. verblijfplaats] .

Het hoger beroep

De verdachte heeft tegen het hiervoor genoemde vonnis hoger beroep ingesteld.

Onderzoek van de zaak

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting van het hof van 5 februari en 6 februari 2018 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422 van het Wetboek van Strafvordering, het onderzoek op de terechtzitting in eerste aanleg.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal. Deze vordering is na voorlezing aan het hof overgelegd. Het hof heeft voorts kennisgenomen van hetgeen door verdachte en zijn raadsman, mr. T.W. Gijsberts, naar voren is gebracht.

Het vonnis waarvan beroep

Het hof zal het vonnis waarvan beroep vernietigen omdat het tot een andere bewijsbeslissing komt. Daarnaast komt het hof tot een andere strafoplegging. Het hof zal daarom opnieuw rechtdoen.

De tenlastelegging

Aan verdachte is, na wijziging in eerste aanleg, ten laste gelegd dat:

1.A) (medeplegen van een poging tot brandstichting met terroristisch oogmerk)

hij op of omstreeks 27 februari 2016 te Enschede, althans in Nederland, ter uitvoering van het door hem voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk brand te stichten in/op/aan een moskee (gelegen aan de [adres] te Enschede), terwijl daarvan gemeen gevaar voor die moskee, in elk geval gemeen gevaar voor goederen en/of levensgevaar voor de bezoekers/medewerkers van die moskee en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor de bezoekers/medewerkers van die moskee, althans voor een ander of anderen, te duchten was, met dat opzet met één of meer van zijn mededader(s), althans alleen:

- één of meer molotovcocktails, althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, heeft/hebben gemaakt, en/of

- (vervolgens) met één of meer molotovcocktails, althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, naar de moskee is/zijn gegaan, en/of

- (vervolgens) de molotovcocktail(s), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, heeft/hebben aangestoken, en/of

- (vervolgens) de molotovcocktail(s), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, heeft/hebben gegooid naar/in de richting van de moskee,

in elk geval open vuur in aanraking heeft gebracht met een brandbare stof, begaan met een terroristisch oogmerk, terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid;

EN/OF

B) (medeplegen van voltooide brandstichting met terroristisch oogmerk)

hij op of omstreeks 27 februari 2016 te Enschede, althans in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, opzettelijk brand heeft gesticht op een grasveld bij de moskee (gelegen aan de [adres] te Enschede), immers heeft/hebben en/of is/zijn verdachte en/of zijn mededader(s):

- molotovcocktail(s), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, aangestoken, althans in aanraking gebracht met open vuur, en/of

- (vervolgens) de molotovcocktail(s), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, gegooid naar/in de richting van de moskee,

ten gevolge waarvan dat grasveld geheel of gedeeltelijk is verbrand, in elk geval brand is ontstaan, terwijl daarvan gemeen gevaar voor dat grasveld en/of de daaraan grenzende beplanting/coniferenhaag en/of de buitenmuur van de moskee, in elk geval gemeen gevaar voor goederen, te duchten was, begaan met een terroristisch oogmerk;

2.A)(voorbereiding/bevordering in de zin van art 96 lid 2 Sr)

opzettelijk brandstichting en/of het teweeg brengen van een ontploffing, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel en/of levensgevaar voor een ander te duchten zou zijn en/of dit feit iemands dood ten gevolge zou hebben, telkens te begaan met een terroristisch oogmerk, voor te bereiden en/of te bevorderen,

> een ander heeft getracht te bewegen om het misdrijf te plegen, te doen plegen of mede te plegen, om daarbij behulpzaam te zijn of om daartoe gelegenheid, middelen of inlichtingen te verschaffen, en/of

> gelegenheid, middelen en/of inlichtingen tot het plegen van het misdrijf aan zich en/of anderen heeft verschaft en/of heeft trachten te verschaffen, en/of

> voorwerpen voorhanden heeft gehad waarvan hij wist dat zij bestemd zijn tot het plegen van het misdrijf, en/of

> plannen voor de uitvoering van het misdrijf, welke bestemd zijn om aan anderen te worden medegedeeld, in gereedheid heeft gebracht of onder zich heeft gehad,

immers heeft/hebben en/of is/zijn verdachte en/of zijn mededader(s) tezamen en in vereniging met elkaar, althans alleen, (telkens) met voormeld oogmerk:

a. het ideologisch gedachtengoed van het fascisme en/of nationaalsocialisme, althans van het rechts-extremisme, bestudeerd, gedeeld, uitgedragen en/of verheerlijkt, en/of

b. de persoon van Adolf Hitler verheerlijkt en/of zijn historische betekenis uitgedragen, en/of

c. de Afrikaner Weerstandsbeweging en/of Waffen SS en/of Ku Klux Klan verheerlijkt en/of uitgedragen, en/of

d. de superioriteit van het 'blanke ras' uitgedragen, en/of

e. in een (of meerdere) (groeps)app(s) het navolgende uitgedragen/ondersteund/tot zich genomen:

- een afbeelding van Adolf Hitler met als bijschrift "Hitler approves", en/of

- een afbeelding van een schoonmaakmiddel met als bijschrift "Marokkanen verwijderaar", en/of

- een afbeelding van Anne Frank met als bijschrift "morgen naar school toe? Nee joh ik ga op kamp", en/of

- een afbeelding van het concentratiekamp Auschwitz met als bijschrift "plaats vrijmaken voor vluchtelingen? Auschwitz staat momenteel leeg!", en/of

- een afbeelding van een negroïde persoon die is aangereden door een auto met als bijschrift "nu zit er godverdomme negerbloed aan mn lak", en/of

- een afbeelding van een persoon met een brandende fakkel in zijn hand en als bijschriften: "eigen volk eerst" en/of "A.C.A.B.", en/of

- een afbeelding van Adolf Hitler met als bijschrift "Islamisten…..,die habe ich vergessen!", en/of

- een afbeelding van een adelaar met hakenkruis met als bijschrift "White Power", en/of

- een afbeelding van een galg met drie stroppen met als bijschrift 'Moslem swing set", en/of

- een afbeelding van een vlag, welke werd gebruikt door de Afrikaner Weerstandsbeweging, en/of

- een afbeelding van een demonstrerende man die de Hitlergroet maakt,

althans racistische/extremistische/tot gewelddadig handelen jegens moslims en/of Marokkanen en/of personen met een negroïde uiterlijk en/of vluchtelingen oproepende uitingen verheerlijkt/ uitgedragen/ondersteund/tot zich genomen, en/of

f. overeengekomen om (een) molotovcocktail(s) tegen een moskee te gooien, en/of

g. (een) molotovcocktail(s) gemaakt, althans (een) fles(sen) gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas en/of voorzien van watten en/of textiel, en/of

h. zich met molotovcocktail(s), althans fles(sen) gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, naar de moskee aan de [adres] te Enschede heeft begeven;

EN/OF

B) (samenspanning)

Hij op, in of omstreeks de periode van 1 januari 2016 tot en met 27 februari 2016 te Enschede, althans in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, heeft samengespannen tot het opzettelijk brand stichten en/of teweeg brengen van een ontploffing, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel en/of levensgevaar voor een ander te duchten zou zijn of dit feit iemands dood ten gevolge zou hebben, telkens te begaan met een terroristisch oogmerk,

immers heeft/hebben en/of is/zijn verdachte en/of zijn mededader(s) tezamen en in vereniging met elkaar, althans alleen, (telkens) met voormeld oogmerk:

a. het ideologisch gedachtengoed van het fascisme en/of nationaalsocialisme, althans van het rechts-extremisme, bestudeerd, gedeeld, uitgedragen en/of verheerlijkt, en/of

b. de persoon van Adolf Hitler verheerlijkt en/of zijn historische betekenis uitgedragen, en/of

c. de Afrikaner Weerstandsbeweging en/of Waffen SS en/of Ku Klux Klan verheerlijkt en/of uitgedragen, en/of

d. de superioriteit van het 'blanke ras' uitgedragen, en/of

e. in een (of meerdere) (groeps)app(s) het navolgende uitgedragen/ondersteund/tot zich genomen:

- een afbeelding van Adolf Hitler met als bijschrift "Hitler approves", en/of

- een afbeelding van een schoonmaakmiddel met als bijschrift "Marokkanen verwijderaar", en/of

- een afbeelding van Anne Frank met als bijschrift "morgen naar school toe? Nee joh ik ga op kamp", en/of

- een afbeelding van het concentratiekamp Auschwitz met als bijschrift "plaats vrijmaken voor vluchtelingen? Auschwitz staat momenteel leeg!", en/of

- een afbeelding van een negroïde persoon die is aangereden door een auto met als bijschrift "nu zit er godverdomme negerbloed aan mn lak", en/of

- een afbeelding van een persoon met een brandende fakkel in zijn hand en als bijschriften: "eigen volk eerst" en/of "A.C.A.B.", en/of

- een afbeelding van Adolf Hitler met als bijschrift "Islamisten….,die habe ich vergessen!", en/of

- een afbeelding van een adelaar met hakenkruis met als bijschrift "White Power", en/of

- een afbeelding van een galg met drie stroppen met als bijschrift “Moslem swing set", en/of

- een afbeelding van een vlag, welke werd gebruikt door de Afrikaner Weerstandsbeweging, en/of

- een afbeelding van een demonstrerende man die de Hitlergroet maakt, althans racistische/extremistische/tot gewelddadig handelen jegens moslims en/of Marokkanen en/of personen met een negroïde uiterlijk en/of vluchtelingen oproepende uitingen verheerlijkt/ uitgedragen/ondersteund/tot zich genomen, en/of f. overeengekomen om (een) molotovcocktail(s) tegen een moskee te gooien, en/of

g. (een) molotovcocktail(s) gemaakt, althans (een) fles(sen) gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas en/of voorzien van watten en/of textiel;

Subsidiair, indien het vorenstaande onder 2 niet tot veroordeling leidt, dat:

C) (voorbereidingshandelingen als bedoeld in art 46 Sr)

hij in of omstreeks de periode van 1 januari 2016 tot en met 27 februari 2016 te Enschede, althans in Nederland, ter voorbereiding van het met een ander of anderen te plegen misdrijf, waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaren of meer is gesteld, te weten brandstichting (art. 157 Sr) en/of brandstichting begaan met een terroristisch oogmerk (art 176a jo 157), opzettelijk tezamen en in vereniging met zijn mededader(s):

- een of meer molotovcocktails, althans fles(sen) en/of brandbare vloeistof/brandbaar gas en/of textiel/watten,

kennelijk bestemd tot het in vereniging begaan van dat misdrijf, heeft verworven, heeft vervaardigd, en/of voorhanden heeft gehad.

Indien in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze verbeterd. De verdachte is daardoor niet geschaad in de verdediging.

De bewijsoverwegingen van het hof

Gelet op de inhoud van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting stelt het hof het volgende vast.^[1]

Op zaterdag 27 februari 2016 reed getuige [getuige 1] om ongeveer 21:35 uur met zijn auto over de [adres] in Enschede. Op het moment dat hij ter hoogte van de moskee reed, zag hij drie mannen uit een zijstraat komen aanlopen. Hij zag dat deze mannen de [adres] overstaken en richting het hekwerk van de moskee liepen. De mannen trokken alle drie de capuchon van hun jas over hun hoofd. Hij zag dat twee mannen een fles uit hun jaszak pakten. Hij zag dat deze twee mannen met een aansteker de fles in brand probeerden te steken. Hij zag dat één fles in brand vloog. Hij zag dat één van die mannen een brandende fles in de richting van de moskee gooide. Hij zag vervolgens een oranje gloed van vuur bij de moskee. Hij zag dat de andere man bleef proberen om de fles in brand te steken. Hij zag dat die fles uiteindelijk ook in brand vloog. Hij zag dat deze man zijn fles vervolgens ook in de richting van de moskee gooide. De derde man stond erbij. Vervolgens renden de drie mannen weg. De getuige is achter de mannen aangereden. Eén van de mannen zag hij een woning binnengaan. De voordeur van deze woning stond al open. De getuige kan met zekerheid zeggen dat dit perceelnummer [nummer] is, gelegen aan de [adres] .^[2]

Op 27 februari 2016 zag getuige [getuige 2] vanuit zijn woning dat een persoon de [adres] te Enschede overstak en in de richting van de omheining van de moskee liep. Vlak voor de omheining zag hij die persoon een voorwerp met een aansteker in brandsteken en vervolgens met dat brandende voorwerp een gooibeweging maken in de richting van de moskee. Daarna zag hij een brandende gloed van vuur achter de coniferen omheining van de moskee.^[3]

Getuige [getuige 3] heeft verklaard dat hij op 27 februari 2016 de moskee aan de [adres] te Enschede had bezocht. In de gebedsruimte waren ongeveer dertig personen aanwezig. Er kwamen twee mannen de moskee binnen. Die zeiden dat er een bierfles met een vlam richting de moskee was gegooid. Buiten zag de getuige vlammen tegen de moskee aan. Hij heeft de vlammen uitgetrapt.^[4][aangever] heeft aangifte gedaan van een poging tot brandstichting aan de moskee op 27 februari 2016, omstreeks 21.41 uur. Op het moment van de poging brandstichting waren er ongeveer dertig personen, onder wie een aantal kinderen, in het gebouw.^[5]Het was duidelijk te zien dat er mensen in de moskee aanwezig waren: het licht brandde en op de parkeerplaats stonden auto’s en fietsen. Onder de bezoekers is grote angst en onrust ontstaan. Door de brandbommen is er schade veroorzaakt aan de graszoden.^[6]

Getuige [getuige 4] liep op 27 februari 2016 nabij de moskee aan de [adres] te Enschede. Ter hoogte van de moskee zag hij iets vlammen. Hij zag dat zich vuur van de ene plek naar de andere plek verplaatste. Aan de graskant zag hij twee brandhaarden op ongeveer een halve meter van de muur van de moskee. Nadat de brand was geblust zag hij dat er vlekken op de gevel zaten.^[7]

Op 27 februari 2016 heeft een medewerker van de forensische opsporing een sporenonderzoek verricht. Hij zag glasscherven nabij de buitenmuur van de moskee aan de [adres] in Enschede. Hij zag glasscherven en -splinters zowel in het gras als op een tegelrand. Hij kon naast het glas stukken textiel, synthetische watten en etiketten onderscheiden. Hij zag een beroete flesbodem en een fles met een etiket met de tekst ‘Holger’. Hij zag in het gras een gebroken glazen drinkrand. In het gras lag een stuk textiel dat groen en taupe van kleur was. Dat is voor verder onderzoek in beslag genomen (SIN AAGW1131NL). Op een tegel zag hij vochtige synthetische watten, die ook in beslag zijn genomen (SIN AAGW1132NL). Na het veiligstellen zag hij een natte plek op de tegel. Hij zag in het gras nog een andere glazen drinkrand met daarin verbrande resten van textiel en synthetische watten. Ook dat stuk textiel is in beslag genomen (SIN AAIW1130NL). Opvallend was dat de kleinere glassplinters zich over het algemeen dichterbij de muur bevonden dan de grotere glasscherven. De glasscherven en -splinters lagen over een oppervlak van drie bij drie meter op het gras. Er was sprake van de resten van twee flessen. Er was brandschade aan het gazon. De lont van de molotovcocktails bestond uit synthetische watten met daaromheen een stuk textiel.^[8]

In de woning van [medeverdachte 1] zijn een stuk van een kussensloop (SIN AAIW8557NL), groen‑taupe van kleur, een voering in de vorm van synthetische watten (SIN AAIW8556NL) en een krat bier van het merk Holger aangetroffen en voor sporenonderzoek in beslag genomen.^[9]Ook zijn op de werkbank in een schuur achter de woning spuitbussen met remreiniger aangetroffen.^[10]

Er is vergelijkend (souche)onderzoek gedaan naar de op de plaats delict en in de woning van [medeverdachte 1] aangetroffen stukken textiel en synthetische watten: er zijn diverse overeenkomsten aangetroffen in die zin dat vezeltypen, draden en textielstructuur overeenkomen en dat de verschillende stukken complementaire gedeelten (souches) bevatten. Die resultaten achten de NFI‑deskundigen extreem véél waarschijnlijker als de delen textiel (SIN AAGW1131NL, SIN AAGW1130NL en SIN AAIW8557NL) één geheel hebben gevormd dan als zij uit afzonderlijke bronnen afkomstig zijn. Er zijn eveneens overeenkomsten aangetoond in vezeltypen tussen de op de plaats delict aangetroffen watten (SIN AAGW1132NL en SIN AAGW1130NL) en de in de woning aangetroffen watten (SIN AAIW8556NL). Die resultaten achten de NFI‑deskundigen veel waarschijnlijker als de watten één geheel hebben gevormd dan als de watten uit afzonderlijke bronnen afkomstig zijn.^[11]

Op 28 februari 2016 is ter plekke een nader forensisch onderzoek ingesteld. Een forensisch medewerker zag op het gras waar ’s nachts de glasresten van de molotovcocktails waren aangetroffen verbrande grassprieten. Hij zag op het gras in een diameter van ongeveer 60 centimeter brandschade. Hij zag dat de brandschade zich op een afstand van ongeveer 80 centimeter van de heg en 120 centimeter van de muur bevond. In de muur van het gebedshuis bevonden zich twee raamopeningen. De hoekmuur van het gebedshuis behoorde bij een bijgebouw waarvan het platte dak, voorzien van bitumen, zich op ongeveer vijf meter van de brandhaard bevond.^[12]

De politie heeft camerabeelden bekeken, die afkomstig zijn van camera’s van de voor- en achterkant van de woning aan de [adres] te Enschede. Deze camerabeelden zijn veiliggesteld door de digitale recherche. Channel 1 en channel 4 zijn bekeken tussen de tijdstippen 20.57.15 uur en 22.31.33 uur. Channel 1 en channel 4 zijn de camera’s aan de voorkant van de woning. Channel 1 is gericht op de voordeur en channel 4 is gericht op de stoep/straat links van de voordeur, gezien vanuit de woning.

Het volgende is waargenomen:

Bij 21.09.13 uur is te zien dat één auto onder in beeld komt aanrijden. Terwijl deze auto wordt geparkeerd, komt er meteen nog een auto aanrijden. Deze auto wordt voor de eerste auto geparkeerd. Vervolgens zijn diverse personen te zien die uit beide auto’s stappen. Deze personen lopen allemaal in de richting van de woning. De personen, die uit de eerste auto zijn gestapt, zijn een man en een vrouw. Deze personen worden herkend als [medeverdachte 1] en [getuige 5] . Achter [getuige 5] lopen verscheidene mannen die uit de als tweede geparkeerde auto zijn gekomen. [medeverdachte 1] en [getuige 5] gaan vervolgens de woning in. Bij 21.09.41 uur verschijnt één persoon onder in beeld. Ook deze persoon loopt de betreffende woning binnen. Bij 21.09.46 uur verschijnt wederom één persoon onder in beeld en loopt de betreffende woning binnen en om 21.11.01 uur verschijnen nog twee personen onder in beeld, die ook via de voordeur de betreffende woning binnengaan. Om 21.24.00 uur zijn vijf mannelijke personen te zien die via de voordeur van de woning naar buiten gaan. Er is te zien dat meerdere van deze mannen iets in hun hand vasthouden. Deze vijf mannen blijven enkele seconden staan en lopen vervolgens richting de auto. Bij het tijdstip 21.25.35 uur stappen de vijf mannen in de hiervoor bedoelde eerste auto. Om 21.26.08 uur rijdt die auto weg. Om 21.38.29 komt diezelfde auto weer in beeld. Die auto wordt geparkeerd en twee mannen stappen uit. De persoon die aan de bestuurderskant uitstapt wordt herkend als [medeverdachte 1] . Hij loopt richting de voordeur van de woning, die hij opent. Hij stapt vervolgens de woning in en enkele seconden later komt hij weer naar buiten. [medeverdachte 1] blijft daarna in de deuropening van de woning staan. Daarna loopt hij weer weg en bij 21.39.09 uur verdwijnt hij uit beeld. Hij heeft dan zijn capuchon over zijn hoofd getrokken en loopt over de stoep. [medeverdachte 1] en de andere kort daarvoor uit de auto gestapte man verdwijnen samen lopend uit beeld. Bij 21.40.22 uur komt een manspersoon rennend boven in beeld. Deze persoon rent vervolgens de woning in.^[13]

Bij 21.40.20 uur is een man te zien met een kaal hoofd, met een parka aan en een capuchon op, die het beeld inloopt en via de voordeur de woning [adres] betreedt. Het lijkt erop dat de voordeur openstaat omdat de man doorloopt en geen handelingen verricht om een deur te openen. Om 21.42.23 uur loopt diezelfde man via de voordeur weer naar buiten en verdwijnt uit beeld. Om 21.43.20 uur komen vijf mannen in beeld (waaronder [medeverdachte 1] ). Alle mannen gaan via de voordeur de woning binnen.^[14]

Om ongeveer 22:33 uur verlaten zes personen waaronder vijf mannen de woning van [medeverdachte 1] .^[15]

[medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] hebben zichzelf herkend als één van de personen die op screenshots van de camerabeelden van ongeveer 21:24 uur en/of tussen 21:38 en 21:43:20 uur zijn te zien.^[16][medeverdachte 1] heeft verklaard dat op screenshots van de camerabeelden van ongeveer 21:24 uur en die van tussen 21:38 en 21:43:20 uur naast hemzelf [medeverdachte 2] , [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 4] zijn te zien.^[17]

[medeverdachte 1] heeft tegenover de politie het volgende verklaard. Hij kreeg op een zaterdag (
het hof begrijpt: 27 februari 2016) [medeverdachte 4] (
het hof begrijpt: [medeverdachte 4]) aan de telefoon. [medeverdachte 1] was met [getuige 5] in Haaksbergen geweest. [medeverdachte 4] vroeg of zij zin hadden om langs te komen om te praten. Ze zijn bij [medeverdachte 4] langs geweest. [getuige 5] is naar binnen gegaan met de vriendin van [medeverdachte 4] . [medeverdachte 1] ging met [medeverdachte 4] de schuur in. Daar waren toen ook [medeverdachte 2] , [medeverdachte 3] en [verdachte] (
het hof begrijpt: [verdachte]) aanwezig. [medeverdachte 3] zei toen:
“Hebben jullie dat gehoord van die brieven aan de moskee?”.Zij waren hiervan op de hoogte. Iemand zei op dat moment dat zij wat zouden moeten doen om de gemeente en vluchtelingen bang te maken. Zij besloten om een molotovcocktail tegen de muur aan te gooien bij een moskee. [medeverdachte 4] zei dat hij geen flesjes in huis had. [medeverdachte 1] had nog wel flesjes thuis. Ze zijn naar zijn huis gereden. [getuige 5] is met [medeverdachte 1] in de auto meegereden en [medeverdachte 4] met [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 2] . [medeverdachte 1] is vervolgens met [medeverdachte 4] de schuur ingegaan en heeft een flesje gepakt. [medeverdachte 4] had spuitbussen bij zich. De inhoud daarvan heeft hij in twee flessen gespoten. Zij moesten die dichtmaken. [medeverdachte 1] zag een tuinstoelkussen. Daar hebben zij twee strookjes uitgesneden. Die watten hebben zij in de flessen gedaan. [verdachte] heeft de molotovcocktails meegenomen. Ze zijn toen met z’n vijven met [medeverdachte 1] auto weggegaan. Ze reden langs de moskee. [medeverdachte 1] is met de auto gestopt net voorbij de kruising [adres] - [adres] . Hij zei dat ze het niet moesten doen omdat er ook auto’s bij de moskee geparkeerd stonden. [verdachte] zei toen tegen hem:
“Laat mij er maar uit, jij hebt geen ballen. Ik doe het zelf wel”.[medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] zijn daar ook uit de auto gestapt. [medeverdachte 4] en [medeverdachte 1] zijn met de auto naar het huis van [medeverdachte 1] gegaan. Op het moment dat [medeverdachte 1] thuiskwam heeft hij de voordeur opengelaten en is hij weer vertrokken. Hij is met [medeverdachte 4] naar het eind van de straat gegaan. Alle verdachten zijn uiteindelijk teruggekomen bij het huis van [medeverdachte 1] . Eenmaal in de woning zei [medeverdachte 4] :
“Maak een foto van ons allemaal, dan lijkt het net of we bij een verjaardag zijn geweest. Dan moest ik het op Facebook zetten en dan lijkt het net of we dit niet gedaan hebben”.[medeverdachte 2] vertelde dat zijn molotovcocktail tegen de moskee uiteen was gespat. [verdachte] kreeg de molotovcocktail eerst niet aangestoken.

Ze hadden het allemaal bij [medeverdachte 4] bedacht in zijn schuur. Ze waren met vijf personen in de schuur: [medeverdachte 1] zelf, [medeverdachte 2] , [medeverdachte 3] , [verdachte] en [medeverdachte 4] . Eén van hen heeft voorgesteld om de gemeente bang te maken. Iedereen heeft met het plan ingestemd en ze gingen dat gewoon doen. Ze zijn allemaal in de auto gestapt om naar de moskee te gaan. Alle verdachten wisten wat ze zouden gaan doen. Onderweg naar de moskee zat [medeverdachte 4] naast [medeverdachte 1] in de auto. Achter in de auto zaten [medeverdachte 3] , [medeverdachte 2] (in het midden) en [verdachte] (daarnaast). [medeverdachte 1] zag bij de moskee auto’s staan. [medeverdachte 1] vermoedde daarom dat er mensen aanwezig waren.^[18]

Aan [medeverdachte 1] zijn foto’s getoond van de werkbank in zijn schuur met spuitbussen, naar aanleiding waarvan hij heeft verklaard dat dat de spuitbussen zijn die [medeverdachte 4] had meegenomen en dat [medeverdachte 4] de inhoud van die spuitbussen in de molotovcocktails heeft gespoten.^[19]

[medeverdachte 1] heeft ter terechtzitting in eerste aanleg verklaard dat hij op 27 februari 2016 een telefonische oproep van [medeverdachte 4] ontving. [medeverdachte 4] stelde voor om bij elkaar te komen. Ze spraken af in de schuur van [medeverdachte 4] . Daar waren, naast [medeverdachte 4] , ook [verdachte] , [medeverdachte 3] en [medeverdachte 2] aanwezig. Op een gegeven moment stelde iemand voor om molotovcocktails te maken en deze tegen de moskee in Enschede te gooien. Ze zouden dat doen met de bedoeling de gemeente bang te maken en haar ertoe te bewegen af te zien van de bouw van een asielzoekerscentrum. Iedereen stemde met het plan in. Omdat [medeverdachte 4] geen flesjes had zijn ze naar de woning van [medeverdachte 1] gereden. [medeverdachte 1] heeft thuis twee bierflesjes gepakt waar [medeverdachte 4] een brandbare vloeistof of gas in heeft gespoten. [medeverdachte 1] heeft hierop de flesjes dichtgemaakt met watten uit het kussen van een tuinstoel. [verdachte] heeft de molotovcocktails bij zich gestoken. Zij zijn met zijn vijven in de auto van [medeverdachte 1] richting de moskee gereden. [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] zijn bij de moskee uitgestapt. Er was afgesproken dat zij, nadat zij de molotovcocktails hadden gegooid, weer naar zijn woning zouden komen. [medeverdachte 1] is hierop met [medeverdachte 4] weggereden en naar zijn woning teruggegaan. Korte tijd daarna kwamen [verdachte] , [medeverdachte 2] en [medeverdachte 3] . Ze vertelden dat ze de molotovcocktails richting de moskee hadden gegooid.^[20]

[medeverdachte 1] heeft bij de raadsheer-commissaris verklaard dat het plan om de molotovcocktails tegen de moskee aan te gooien bij [medeverdachte 4] in de schuur is bedacht. Het idee was ontstaan naar aanleiding van een brief met een hakenkruis die in het nieuws was geweest. De bedoeling van [medeverdachte 1] was om angst en paniek te zaaien, zodat de gemeente zou inzien dat het geen goed idee was om een asielzoekerscentrum te vestigen.^[21]

[medeverdachte 2] heeft bij de raadsheer-commissaris verklaard dat hij in de auto de molotovcocktail heeft aangenomen en in zijn zak heeft gestopt. Ze zijn toen met z’n drieën naar de moskee toegelopen. [medeverdachte 2] zelf en [verdachte] hebben de molotovcocktails aangestoken en naar de moskee gegooid.^[22]

[medeverdachte 2] heeft in op een schrift gestelde verklaring aangegeven dat hij die dag naar [medeverdachte 4] is gegaan en daar ook [medeverdachte 1] , [verdachte] , [medeverdachte 3] is tegengekomen. Ze zijn daarna met de auto naar [medeverdachte 1] huis gereden. [medeverdachte 4] en [medeverdachte 1] hebben samen in een schuur de molotovcocktails gemaakt.^[23]

[verdachte] heeft bij de raadsheer-commissaris verklaard dat er bij [medeverdachte 4] over molotovcocktails is gesproken maar dat het pas bij [medeverdachte 1] tot hem doordrong dat de molotovcocktails ook gemaakt werden. Er was afgesproken dat ze bij de moskee afgezet zouden worden en dat ze terug naar de woning van [medeverdachte 1] zouden lopen. [verdachte] had twee molotovcocktails gekregen en gaf er één aan [medeverdachte 2] . Het is hem niet duidelijk waarom [medeverdachte 3] ook is uitgestapt. Hij weet dat zij met z’n drieën zijn uitgestapt. [medeverdachte 2] stak als eerste de molotovcocktail aan en gooide deze richting de moskee. [verdachte] gooide de molotovcocktail daarna. Hij heeft gezien dat deze een aantal meters voor de moskee is geland. [verdachte] heeft gezien dat er drie of vier auto’s bij de moskee stonden geparkeerd. [verdachte] en de anderen hadden een muts op. [verdachte] moest de molotovcocktail over de coniferenhaag gooien.^[24][verdachte] heeft in een op een schrift gestelde verklaring aangegeven dat hij [medeverdachte 1] , [medeverdachte 2] , [medeverdachte 3] en [medeverdachte 4] is tegengekomen bij [medeverdachte 4] thuis. Ze waren de hele tijd met elkaar in de schuur of achter het huis.^[25]

Levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel

De advocaat-generaal heeft geconcludeerd dat ten tijde van de brandstichting er levensgevaar en gevaar voor zwaar lichamelijk letsel te duchten was, zowel voor personen die zich op het buitenterrein van de moskee bevonden als voor hen die in de moskee aanwezig waren. Het levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel moet naar algemene ervaringsregels voorzienbaar zijn geweest. In deze zaak is dit het geval. De verdachten hebben de molotovcocktails richting de moskee gegooid vanaf een plek waar zij niet konden zien of zich aan de andere kant van de coniferenhaag personen bevonden. Daarnaast hadden de molotovcocktails tegen de ramen van de moskee of op het platte, bitumen, dak van het bijgebouw kunnen landen.

De raadsman heeft bepleit dat niet bewezen kan worden dat er sprake is geweest van levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel, zoals dat onder 1A en 2A-2B ten laste is gelegd. Het gevaar was ten tijde van de brandstichting naar algemene ervaringsregels niet voorzienbaar, noch binnen de moskee noch buiten op de plaats waar de molotovcocktails zijn geland. De verdachte dient om die reden partieel vrijgesproken te worden.

Het hof overweegt als volgt.

Voor een bewezenverklaring van brandstichting geldt dat het opzet van de dader gericht moet zijn op de brandstichting zelf en niet gericht hoeft te zijn op de gevolgen die het teweegbrengt. Het levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel moet ten tijde van de brandstichting naar algemene ervaringsregels voorzienbaar zijn geweest. Bij een voorbereiding of samenspanning tot brandstichting is vereist, dat het naar algemene ervaringsregels voorzienbaar is dat bedoelde voorwerpen en/of stoffen gevaar opleveren voor de in artikel 157 van het Wetboek van Strafrecht beschermde rechtsgoederen.

Het hof is van oordeel dat er geen sprake is van levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor personen op het buitenterrein van de moskee. Uit de bewijsmiddelen blijkt niet dat er personen aanwezig waren ten tijde van het gooien van de molotovcocktails op de plek waar die terecht zijn gekomen. Onder deze omstandigheden, en mede gelet op de resultaten van het sporenonderzoek, is het naar het oordeel van het hof naar algemene ervaringsregels niet voorzienbaar geweest, dat door het gooien van de molotovcocktails levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor personen op het buitenterrein van de moskee te duchten was.

Naar het oordeel van het hof is er ook geen levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor personen in de moskee te duchten geweest. Uit de bewijsmiddelen komt naar voren dat er geen brandschade aan de moskeemuur of op het bitumen dak van de aanbouw of het hoofdgebouw van de moskee is geconstateerd. De ramen van de moskee waren bovendien beschermd met tralies waardoor het onaannemelijk is, ook gelet op de afstand tot de plek van het gooien, de positie in de gevel en de omvang van de ramen, dat de molotovcocktails direct tegen, laat staan door een raam zouden zijn gegaan om vervolgens in de moskee brand te veroorzaken. Gelet hierop is het naar algemene ervaringsregels niet voorzienbaar geweest, dat voor personen in de moskee levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel te duchten was.

Het verweer slaagt.

Terroristisch oogmerk

De raadsman heeft bepleit dat de ideologische overtuiging van een aantal verdachten geen bewijs oplevert dat de verdachte met een terroristisch oogmerk heeft gehandeld. Daarnaast heeft de verdachte niet actief deelgenomen aan de groepsgesprekken, hij heeft geen afbeeldingen en haatdragende teksten verstuurd, noch zich rechtsextreem geuit bij DTG-demonstraties. Verder is verdachte niet op de hoogte geweest van de reden om een molotovcocktail naar de moskee te gooien. Het oogmerk om (een deel van) de bevolking ernstige vrees aan te jagen of het oogmerk om de gemeente te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, kan niet worden bewezen. Nu er geen sprake is van een terroristisch oogmerk dient verdachte te worden vrijgesproken van dit deel van de hem verweten gedragingen.

Het hof overweegt als volgt.

Artikel 83a van het Wetboek van Strafrecht definieert het begrip terroristisch oogmerk. Er zijn drie vormen van een terroristisch oogmerk: de bedoeling om de bevolking of een deel van de bevolking van een land ernstige vrees aan te jagen, de bedoeling om een overheid of internationale organisatie wederrechtelijk te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden en de bedoeling om de fundamentele politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land of een internationale organisatie ernstig te ontwrichten of te vernietigen.

Het hof is met het openbaar ministerie en de verdediging van oordeel dat het derde criterium in deze zaak niet van toepassing is.

Het eerste criterium, vrees aanjagen, hoeft volgens de totstandkomingsgeschiedenis van de Wet terroristische misdrijven (Stb. 2004, 290) waarbij artikel 83a van het Wetboek van Strafrecht is ingevoerd, niet te betekenen dat de bevolking ook daadwerkelijk geïntimideerd is door het strafbare feit (Kamerstukken II 2001‑2002, 28 463, nr. 3, pagina 3). De intentie van de dader staat centraal: de dader moet het oogmerk hebben gehad om vrees aan te jagen. Deze intentie zal veelal afgeleid moeten worden uit de concrete gedragingen van het strafbare feit.

Het hof stelt in dit verband voorop dat op basis van de verklaringen van [medeverdachte 1] kan worden vastgesteld dat tijdens de bijeenkomst bij [medeverdachte 4] in diens schuur is besloten om het islamitische gedeelte van de bevolking bang te maken. De verdachten wilden hiermee tevens de gemeente ertoe bewegen af te zien van het realiseren van een asielzoekerscentrum. Alle verdachten zijn bij die bijeenkomst aanwezig geweest. [medeverdachte 1] heeft verklaard dat alle verdachten ook hebben ingestemd met dit besluit en dat iedereen vanaf dat moment wist welke actie zij gingen uitvoeren. Het hof acht [medeverdachte 1] geloofwaardig en diens verklaring betrouwbaar omdat hij als eerste opening van zaken heeft gegeven en driemaal een verklaring heeft afgelegd die telkens gedetailleerd en consistent was en telkens op diverse onderdelen steun vindt in andere, deels objectieve, onderzoeksresultaten zoals camerabeelden en omdat hij ook zichzelf nadrukkelijk heeft belast. Er is namens de verdachten ook geen andere plausibele uitleg gegeven voor het gooien van de molotovcocktails. Het hof is van oordeel dat de verdachten op deze manier hebben beoogd de lokale overheid (het bestuur en de raad van de gemeente Enschede) wederrechtelijk te dwingen iets niet te doen. De strafbare feiten zijn in die zin begaan met een terroristisch oogmerk. Hierbij tekent het hof aan dat, gelet op de parlementaire geschiedenis, onder overheid als bedoeld in artikel 83a van het Wetboek van Strafrecht ook een lagere overheid wordt begrepen (Kamerstukken II 2001‑2002, 28 463, nr. 3, pagina 5).

Het hof stelt daarnaast de volgende feitelijke gang van zaken vast. Alle verdachten hebben in de aanloop naar het incident deelgenomen aan demonstraties van een groep die zich richt tegen de komst van asielzoekers in Nederland.^[26]Daarnaast zijn alle verdachten inclusief [medeverdachte 1] lid geweest van een tweetal WhatsApp‑groepen. In de WhatsApp‑gesprekken is een groot aantal racistische plaatjes verspreid en zijn extreemrechtse uitlatingen gedaan. In woord en beeld is duidelijk tot uitdrukking gebracht dat zij zich daarbij ook richten tegen de islam.^[27]Op 25 februari 2016, dus kort vóór de onderhavige feiten, berichtte een landelijke krant dat verschillende moskeeën in Nederland een dreigbrief hadden ontvangen.^[28]Volgens [medeverdachte 1] heeft [medeverdachte 3] deze dreigbrieven onder de aandacht gebracht tijdens het gesprek in de schuur bij [medeverdachte 4] .^[29][medeverdachte 3] heeft ook niet ontkend dat hij over deze brieven heeft gesproken.^[30]Alle verdachten zijn dus van tevoren al op de hoogte geweest van die bedreigingen. Op deze dreiging is als het ware voortgeborduurd door gezamenlijk te besluiten actie te ondernemen en brand te stichten aan de moskee in Enschede. Hiervoor zijn voorbereidingen getroffen en afspraken gemaakt. De achterliggende gedachte was om angst en paniek te veroorzaken, zo heeft [medeverdachte 1] meermalen verklaard. Het is ook evident dat het gebruik van een molotovcocktail op zichzelf al gevoelens van angst kan veroorzaken. De angst heeft zich ook in die zin verwezenlijkt dat zoals uit de aangifte naar voren komt het aantal bezoekers van de moskee in Enschede na het incident is gedaald.^[31]De verdachten hebben uitdrukkelijk dit kenmerkende symbool van de Islamitische geloofsgemeenschap als doelwit uitgekozen.

Het hof is van oordeel dat de verdachten hebben beoogd – in elk geval – het islamitische deel van de bevolking ernstige vrees aan te jagen. Ook in zoverre zijn de strafbare feiten met een terroristisch oogmerk begaan.

Het verweer wordt verworpen.

Bewezenverklaring

Door wettige bewijsmiddelen, waarbij de inhoud van elk bewijsmiddel – ook in onderdelen – slechts wordt gebezigd tot het bewijs van dat ten laste gelegde feit waarop het blijkens de inhoud kennelijk betrekking heeft, en waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het onder 1A, 1B, 2A en 2B ten laste gelegde heeft begaan, met dien verstande, dat:

1.A) (medeplegen van een poging tot brandstichting met terroristisch oogmerk)

hij op
of omstreeks27 februari 2016 te Enschede,
althans in Nederland,ter uitvoering van het door hem voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met
een ander ofanderen,
althans alleen,opzettelijk brand te stichten
in/op/aan een moskee (gelegen aan de [adres] te Enschede), terwijl daarvan
gemeen gevaar voor die moskee, in elk gevalgemeen gevaar voor goederen
en/of levensgevaar voor de bezoekers/medewerkers van die moskee en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor de bezoekers/medewerkers van die moskee, althans voor een ander of anderen,te duchten was, met dat opzet met
één of meer vanzijn mededader
(s
), althans alleen:

-
één of meermolotovcocktails
, althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, heeft/hebben gemaakt
,en
/of

-
(vervolgens
)met
één of meermolotovcocktails
, althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas,naar de moskee
is/zijn gegaan, en
/of

-
(vervolgens
)de molotovcocktail
(s
), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, heeft/hebben aangestoken, en
/of

-
(vervolgens
)de molotovcocktail
(s
), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas, heeft/hebben gegooid naar/in de richting van de moskee,

in elk geval open vuur in aanraking heeft gebracht met een brandbare stof,begaan met een terroristisch oogmerk, terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid;

EN
/OF

B) (medeplegen van voltooide brandstichting met terroristisch oogmerk)

hij op
of omstreeks27 februari 2016 te Enschede,
althans in Nederland,tezamen en in vereniging met
een ander ofanderen, opzettelijk brand heeft gesticht op een grasveld bij de moskee (gelegen aan de [adres] te Enschede), immers
heeft/hebben
en/of is/zijnverdachte en
/ofzijn mededader
(s
):

- molotovcocktail
(s
), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas,aangestoken
, althans in aanraking gebracht met open vuur,en
/of

-
(vervolgens
)de molotovcocktail
(s
), althans één of meer flessen gevuld met een brandbare vloeistof/brandbaar gas,gegooid naar/in de richting van de moskee,

ten gevolge waarvan dat grasveld
geheel ofgedeeltelijk is verbrand,
in elk geval brand is ontstaan,terwijl daarvan gemeen gevaar voor dat grasveld en
/ofde daaraan grenzende
beplanting/coniferenhaag en
/ofde buitenmuur van de moskee,
in elk geval gemeen gevaar voor goederen,te duchten was, begaan met een terroristisch oogmerk;

2.A)(voorbereiding/bevordering in de zin van art 96 lid 2 Sr)

opzettelijk brandstichting en/of het teweeg brengen van een ontploffing, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen
en/of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel en/of levensgevaar voor een anderte duchten zou zijn
en/of dit feit iemands dood ten gevolge zou hebben,telkens te begaan met een terroristisch oogmerk, voor te bereiden
en/of te bevorderen,

> gelegenheid, middelen en/of inlichtingen tot het plegen van het misdrijf aan zich en/of anderen heeft verschaft en/of heeft trachten te verschaffen, en/of

> voorwerpen voorhanden heeft gehad waarvan hij wist dat zij bestemd zijn tot het plegen van het misdrijf, en
/of

> plannen voor de uitvoering van het misdrijf
, welke bestemd zijn om aan anderen te worden medegedeeld,in gereedheid heeft gebracht
of onder zich heeft gehad,

immers
heeft/hebben
en/of is/zijnverdachte en
/ofzijn mededader
(s
)tezamen en in vereniging met elkaar,
althans alleen, (telkens
)met voormeld oogmerk: