Uitspraak
RECHTBANK OVERIJSSEL
Team Strafrecht
Meervoudige economische kamer
Zittingsplaats Zwolle
Parketnummer: 84.192218.21 (P)
Datum vonnis: 18 december 2023
Vonnis op tegenspraak in de zaak van de officier van justitie tegen:
[verdachte] B.V.,
gevestigd aan de [vestigingsplaats 1].
1.Het onderzoek op de terechtzitting
Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de openbare terechtzittingen van 13 en 15 november 2023 en 4 december 2023.
De rechtbank heeft kennis genomen van de vordering van de officier van justitie
mr. P.A. van der Vliet en van wat namens de verdachte door de heer [naam 1] en haar raadsman mr. G.J.P.M. Grijmans, advocaat in Bolsward, naar voren is gebracht.
2.De tenlastelegging
De verdenking komt er, kort en zakelijk weergegeven, op neer dat de verdachte:
feit 1:tezamen en in vereniging met (een) ander(en) (opzettelijk) bedrijfsmatig heeft bemiddeld in de afzet en/of afgifte van papierslib en papierslib heeft vervoerd terwijl zij wist(en) (of redelijkerwijs hadden kunnen weten) dat daardoor nadelige gevolgen voor het milieu ontstonden of hadden kunnen ontstaan;
feit 2:(opzettelijk) ten behoeve van (een) ander(en) heeft bemiddeld bij het beheer van bedrijfsafvalstoffen, te weten papierslib, zonder vermelding als bemiddelaar op de lijst van vervoerders, handelaars en bemiddelaars van afvalstoffen.
Voluit luidt de tenlastelegging aan de verdachte, dat:
1.
zij op één of meerdere tijdstippen in of omstreeks de periode van
1 september 2018 tot en met 31 december 2019 in de gemeente(n) Súdwest-Fryslân
en/of Noardeast-Fryslân en/of Tynaarlo en/of Leeuwarden en/of Tytsjerksteradiel
en/of Midden-Groningen en/of Waadhoeke en/of Stadskanaal, althans in
Nederland,
tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen,
al dan niet opzettelijk,
bedrijfsmatig of in een omvang of op een wijze alsof deze bedrijfsmatig was,
handelingen met betrekking tot afvalstoffen (papierslib) heeft/hebben verricht
en/of
nagelaten, bestaande uit
- het bemiddelen in de afzet en/of afgifte van afvalstoffen (papierslib)
aan afnemer(s) en/of vergister(s) en/of eindontvanger(s) en/of
- het vervoeren van afvalstoffen (papierslib) naar die/voren omschreven
afnemer(s) en/of vergister(s) en/of eindontvanger(s), te weten
• [bedrijf 1] B.V. te [vestigingsplaats 2] en/of
• [bedrijf 2] te [vestigingsplaats 3] en/of
• [bedrijf 3] te [vestigingsplaats 4] en/of
• [bedrijf 4] te [vestigingsplaats 5] en/of
• [bedrijf 5] B.V. te [vestigingsplaats 6] en/of
• [bedrijf 6] te [vestigingsplaats 7] en/of
• [bedrijf 7] B.V. te [vestigingsplaats 8] en/of
• [bedrijf 8] en [bedrijf 9] te [vestigingsplaats 9] en/of
• althans aan één of meerdere afnemer(s) en/of vergister(s) en/of
eindontvanger(s) en/of
terwijl zij wist(en) of redelijkerwijs had(den) kunnen weten dat daardoor nadelige
gevolgen voor het milieu ontstonden en/of konden ontstaan;
2.
zij op één of meerdere tijdstippen in of omstreeks de periode van
1 september 2018 tot en met 31 december 2019, in de gemeente(n) Súdwest-Fryslân
en/of Brummen en/of Bergen en/of Westerkwartier en/of Noardeast-Fryslân en/of
Tynaarlo en/of Leeuwarden en/of Tytsjerksteradiel en/of Midden-Groningen en/of
Waadhoeke en/of Stadskanaal, althans in Nederland,
al dan niet opzettelijk, ten behoeve van (een) ander(en), te weten
- [bedrijf 10] B.V. en/of
- [bedrijf 1] B.V. en/of
- [bedrijf 11] en/of
- [bedrijf 3] en/of
- [bedrijf 4] en/of
- [bedrijf 5] B.V. en/of
- [bedrijf 6] en/of
- [bedrijf 7] B.V. en/of
- [bedrijf 8] en [bedrijf 9] te [vestigingsplaats 9],
- althans één of meerdere ontdoener(s) en/of afnemer(s) en/of vergister(s)
en/of eindontvanger(s),
heeft bemiddeld bij het beheer van bedrijfsafvalstoffen en/of gevaarlijke stoffen, te
weten papierslib, zonder vermelding als bemiddelaar op de lijst van vervoerders,
handelaars en bemiddelaars.
3.De voorvragen
3.1
Ontvankelijkheid van de officier van justitie
Ter terechtzitting is namens de verdachte bepleit het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren in de vervolging. Hiertoe is – kort samengevat - het volgende aangevoerd.
[verdachte] B.V. is benaderd door [naam 2], van [bedrijf 12] B.V. (hierna: [bedrijf 12]). [naam 2] vertelde aan [naam 1] dat men ([bedrijf 13] B.V. en [bedrijf 14] B.V.) papierslib wilde afzetten bij co-vergisters, en dat ze op zoek waren naar nieuwe co-vergisters. [verdachte] B.V. heeft namen van co-vergisters doorgegeven aan [bedrijf 12]. [bedrijf 12] leverde het papierslib vervolgens aan de co-vergisters.
Het Openbaar Ministerie heeft ervoor gekozen om [bedrijf 12] niet te dagvaarden. De beslissing om [verdachte] B.V. wel te dagvaarden is onbegrijpelijk en in strijd met het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging.
De rechtbank stelt voorop dat in art. 167, eerste lid, Sv aan het Openbaar Ministerie de bevoegdheid is toegekend zelfstandig te beslissen of naar aanleiding van een ingesteld opsporingsonderzoek vervolging moet plaatsvinden. De beslissing van het Openbaar Ministerie om tot vervolging over te gaan leent zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke rechterlijke toetsing in die zin dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie in de vervolging op de grond dat het instellen of voortzetten van die vervolging onverenigbaar is met beginselen van een goede procesorde.
Zo'n uitzonderlijk geval doet zich voor wanneer de vervolging wordt ingesteld of voortgezet terwijl geen redelijk handelend lid van het Openbaar Ministerie heeft kunnen oordelen dat met (voortzetting van) de vervolging enig door strafrechtelijke handhaving beschermd belang gediend kan zijn. In het geval van een zodanige, aperte onevenredigheid van de vervolgingsbeslissing is de (verdere) vervolging onverenigbaar met het verbod van willekeur .Dat verbod wordt in de strafrechtspraak in dit verband ook wel omschreven als het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging.
Ten aanzien van het verbod van willekeur geldt dat het ten onrechte niet vervolgen van derden wier gedragingen evenals die van de verdachte het voorwerp van strafvervolging dienen te zijn, niet zonder meer leidt tot niet-ontvankelijkheid van de officier van justitie in de strafvervolging tegen de verdachte. Onderzocht dient te worden of het Openbaar Ministerie naar willekeur de ene verdachte wel en de andere verdachte niet vervolgt, hoewel deze verdachten in een sterk vergelijkbare positie verkeren en een redelijke en objectieve rechtvaardiging voor die ongelijke behandeling ontbreekt.
De officier van justitie heeft ter onderbouwing van haar beslissing om [bedrijf 12] niet te vervolgen aangevoerd dat [bedrijf 12] enkel als transporteur heeft opgetreden en als doorgeefluik heeft gefungeerd naar aanleiding van een verzoek van [bedrijf 10] BV (verder [bedrijf 10]) om extra afzetkanalen te zoeken. [bedrijf 12] heeft [verdachte] B.V. benaderd en deze heeft vervolgens bemiddeld. [bedrijf 12] heeft de transporten uitgevoerd en de bemiddelingsvergoeding van [verdachte] B.V. integraal aan [bedrijf 10] doorberekend. Deze handelingen van [bedrijf 12] vallen wat het Openbaar Ministerie betreft niet onder bemiddelen, zodat is besloten om niet tot vervolging van [bedrijf 12] over te gaan.
De rechtbank is van oordeel dat op basis van deze onderbouwing niet kan worden gesteld dat geen redelijk handelend lid van het Openbaar Ministerie heeft kunnen beslissen om [verdachte] B.V. wel en [bedrijf 12] niet te vervolgen. Van handelen in strijd met het verbod van willekeur is daarom geen sprake.
De rechtbank verwerpt het verweer en verklaart het Openbaar Ministerie ontvankelijk in de vervolging van de verdachte.
3.2
Geldigheid van de dagvaarding
De verdediging heeft aangevoerd dat de tenlastelegging onvoldoende specifiek is geformuleerd, omdat de term ‘papierslib’ niet is gespecificeerd tot ‘papierslib met een kopergehalte boven de 75 mg/kg droge stof’. De tenlastelegging als zodanig levert geen strafbaar feit op, omdat papierslib met een kopergehalte onder 75 mg/kg droge stof wel mag worden verwerkt bij de co-vergisters. Hierdoor is niet duidelijk wat het strafrechtelijke verwijt is dat de verdachte wordt gemaakt.
De officier van justitie heeft aangevoerd dat de tenlastelegging voldoet aan de wettelijke vereisten van artikel 47 van de Wet op de economische delicten (hierna: WED). Daarin staat dat voor de dagvaarding betreffende een economisch delict kan worden volstaan met een korte aanduiding van het feit, dat te laste wordt gelegd, met vermelding omstreeks welke tijd en waar ter plaatse het begaan zou zijn.
Verdachte wordt verweten dat zij handelingen met betrekking tot afvalstoffen heeft verricht. Ter verduidelijking is door de officier van justitie tussen haakjes toegevoegd het woord “papierslib”. Zo is het voor verdachte, mede in het licht van het opgemaakte strafdossier, volkomen duidelijk waar de tenlastelegging op ziet.
De rechtbank is van oordeel dat de dagvaarding hiermee voldoet aan de eisen van artikel 47 WED. De dagvaarding is voldoende gespecificeerd en duidelijk.
4.De bewijsmotivering
4.1
Inleiding
Op 28 augustus 2019 werden buiten de bebouwde kom in [vestigingsplaats 2] twee partijen slibmateriaal aangetroffen. Bij het slibmateriaal werd een begeleidingsbrief aangetroffen, waaruit bleek dat het slibmateriaal papierslib betrof, afkomstig van [bedrijf 10].
Uit nader onderzoek ontstond de verdenking dat [bedrijf 10] papierslib leverde aan co-vergisters, die het papierslib als co-product met dierlijke meststoffen vergistten, om biogas te produceren.
4.2
Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie heeft gerekwireerd tot bewezenverklaring van beide tenlastegelegde feiten.
4.3
Het standpunt van de verdediging
De verdediging heeft verzocht om vrijspraak van het onder 1 tenlastegelegde feit. Daartoe is primair aangevoerd dat geen sprake was van een risico voor het milieu.
Subsidiair, indien wordt vastgesteld dat door de verweten gedraging wel nadelige gevolgen voor het milieu konden ontstaan, is aangevoerd dat [verdachte] B.V. dat niet wist en ook niet redelijkerwijs kon weten. De mate van schadelijkheid van het papierslib voor het milieu is afhankelijk van wat een co-vergister ermee doet. Dat ligt buiten de invloed van [verdachte] B.V. Het is de verantwoordelijkheid van de ontvanger om het papierslib binnen de milieunormen te verwerken. [verdachte] B.V. wist niet en kon ook niet weten welke gevolgen de verwerking van het papierslib voor het milieu had of kon hebben.
De verdediging heeft ook vrijspraak bepleit van het onder 2 tenlastegelegde feit. Het papierslib moet worden aangemerkt als meststof, en [verdachte] B.V. was bevoegd om in meststoffen te bemiddelen.
4.4
Het oordeel van de rechtbank
4.4.0.
Onderling vertrouwen in de branche
Tijdens de gelijktijdige behandelingen van de zaken in dit strafdossier is het de rechtbank meermalen, soms met invoelbare emotie, voorgehouden dat er een hoge mate van vertrouwen bestaat in de kleine en betrekkelijk nieuwe branche van de biovergisters. Het vertrouwen lijkt zelfs zo groot te zijn, dat biovergisters en bemiddelaars elkaars oordeel over de indeling en toelaatbaarheid van stoffen blindelings overnemen. Als reden daarvoor wordt onder meer gewezen op de complexiteit van de meststoffenwetgeving. Kennis van die wetgeving is echter onontbeerlijk voor degenen die werkzaam zijn in deze branche. Daar komt bij dat daar waar onderkend wordt dat wetgeving ingewikkeld is, juist verwacht mag worden dat partijen die er in werkzaam zijn, zorgvuldig te werk gaan en waar nodig (deugdelijk) onderzoek doen. Gebleken is dat er op enig moment een analyserapport van de in dit dossier betrokken slib beschikbaar is geweest en dat deze in een deel van de branche is gedeeld. Het belang van wetenschap over de hoeveelheid zware metalen in het slib is kennelijk onbekend in de branche en de betekenis van dat rapport is tot geen van de betrokken professionals doorgedrongen. De rechtbank heeft uit het verhandelde ter zitting niet de indruk overgehouden dat de betrokken partijen bewust en moedwillig het milieu hebben willen benadelen in ruil voor financieel gewin.
De rechtbank begrijpt dat vertrouwen onmisbaar is in een goede zakelijke verhouding, maar vertrouwen alleen is niet voldoende om bedrijfsmatig meststoffen te kunnen verhandelen. Daarvoor is kennis van de meststoffenwetgeving vereist alsmede een kritische houding ten aanzien van (de wetenschap van) de samenstelling van de verhandelde (rest-, afval- of
mest-)stof, zeker daar waar het een stof betreft die niet eerder verwerkt is in biovergisters. Daartoe dienen bijvoorbeeld analyserapporten die, naar de overtuiging van de rechtbank, onderdeel zouden moeten uitmaken van het besluitvormingsproces voorafgaand aan de start van de samenwerking van een bemiddelaar met een aanbieder van stoffen, ongeacht diens rol.
4.4.1
Wettelijk kader
Meststoffen zijn op grond van artikel 1 lid 1 onder d Meststoffenwet, kortgezegd, dierlijke meststoffen, ongeacht hun bestemming, alsmede producten die zijn bestemd om te worden toegevoegd aan de grond of te worden gebruikt als groeimedium of te worden gebruikt als voeding voor planten.
Onder verhandelen van meststoffen wordt, op grond van artikel 1 lid 1 onder e Meststoffenwet, in de meststoffenwetgeving verstaan: afleveren van meststoffen aan handelaren in of gebruikers van meststoffen alsmede het met het oog daarop voorhanden of in voorraad hebben, aanbieden of vervoeren van meststoffen.
Nadere regels voor het verhandelen van meststoffen zijn gesteld in het Uitvoeringsbesluit Meststoffenwet (hierna: UBM) en Uitvoeringsregeling Meststoffenwet (hierna: URM). Het verhandelen van meststoffen is verboden, behoudens de uitzonderingen genoemd in artikel 4 lid 2 UBM. Zo’n uitzondering is zuiveringsslib.
Onder zuiveringsslib wordt verstaan (art. 1 lid 1 onder e 1o UBM): slib, dat afkomstig is van een installatie voor de zuivering van huishoudelijk, stedelijk of industrieel afvalwater dan wel ander afvalwater van soortgelijke samenstelling als huishoudelijk, stedelijk en industrieel afvalwater.
Op grond van artikel 4, lid 2 onder c UBM kan zuiveringsslib worden aangemerkt als een (verhandelbare) meststof, mits voldaan wordt aan de eisen van artikel 16 UBM, waaronder de eis dat zuiveringsslib niet de vastgestelde maximale waarden voor zware metalen overschrijdt. Deze waarden zijn opgenomen in tabel 2 van Bijlage II bij de UBM. Relevant is dat in die tabel een maximaal kopergehalte voor zuiveringsslib is gesteld van niet meer dan 75 mg/kg droge stof. Indien het kopergehalte hoger is dan 75 mg/kg is zuiveringsslib niet aan te merken als verhandelbare meststof maar als afvalstof.
Bepaalde afvalstoffen, reststoffen en eindproducten, mits zij voldoen aan de landbouwkundige en milieueisen van artikelen 9 tot en met 15 van het UBM, kunnen evenwel op grond van artikel 4 URM als meststof worden verhandeld als zij zijn opgenomen in de bijlage Aa bij artikel 4 van de URM. Deze bijlage Aa bevat vier lijsten. In de eerste drie lijsten zijn afval- en reststoffen benoemd die als meststof verhandeld kunnen worden. Lijst IV van bijlage Aa bevat een opsomming van eindproducten van aldaar omschreven bewerkingsprocedés die als meststof verhandeld mogen worden.
Verschillende partijen in het dossier hebben verwezen naar punt 19 van lijst I van de bijlage Aa. Deze luidt:
’19. Reststof die is vrijgekomen bij de fabrieksmatige productie van papier en karton en die bestaat uit een mengsel van geschoond papiercellulose en oppervlaktewater (stabilisator voor het bodemoppervlak op basis van papiercellulose).’
In onderdeel IV van Bijlage Aa worden onder meer stoffen genoemd die met ten minste 50% dierlijke meststoffen mogen worden co-vergist. Het eindproduct van deze co-vergisting mag ook als meststof worden verhandeld. Deze lijst bevat geen aan papier verwante stof.
4.4.2
Feiten en omstandigheden
De rechtbank stelt op basis van het dossier en van hetgeen ter terechtzitting is besproken de volgende feiten en omstandigheden vast. [1]
[verdachte] B.V.
[verdachte] B.V. is gevestigd in [vestigingsplaats 11] en heeft als activiteiten onder andere de handel in dierlijke mest en aanverwante artikelen. [naam 1] is een van de bestuurders. [2]
[bedrijf 10] B.V.
[bedrijf 10] B.V. is gevestigd in [vestigingsplaats 10] en heeft als activiteiten afvalwaterinzameling en -behandeling. [bedrijf 10] zuivert het afvalwater van drie papierfabrieken. Na het zuiveringsproces blijft slib als restproduct achter. [3] Slib dat in de voorbezinktank van een waterzuiveringsinstallatie wordt afgescheiden en dat bestaat uit bezinkbare zwevende stoffen wordt primair slib genoemd. Het bezonken slib dat hieruit wordt verwijderd is secundair slib. Mengslib is een mengsel van primair en secundair slib. [4]
[bedrijf 10] voerde haar slib af naar de TCI (Thermische Conversie Installatie) van de AVR in Duiven. Omdat de kwaliteit van het slib veranderde, kon de TCI het secundaire slib niet meer verwerken. [bedrijf 10] heeft daarop [bedrijf 15] gevraagd om te zoeken naar een alternatief afzetkanaal voor het papierslib. Via [bedrijf 15] is toen begonnen met het leveren van het papierslib als co-product aan co-vergisters. [5] [bedrijf 12] verzorgde het transport van de vrachten papierslib. [6]
De rol van [verdachte] B.V.
[naam 1], directeur van [verdachte] B.V., heeft naar aanleiding van het verzoek van [bedrijf 12] contact opgenomen met [naam 3], vennoot van [bedrijf 16]. Samen hebben ze nieuwe afnemers van het papierslib geregeld. [9] [bedrijf 12] gaf aan [naam 1] door dat er transporten waren. [naam 1] vroeg vervolgens aan [naam 3] waar het papierslib afgezet kon worden. [naam 3] koppelde dit terug, waarna [naam 1] aan [bedrijf 12] doorgaf waar geleverd kon worden. [10]
[verdachte] B.V. werd door [bedrijf 12] betaald voor de bemiddeling. Een deel van de vergoeding betaalde [naam 1] aan [naam 3]. [11]
[bedrijf 1] B.V.
[bedrijf 5] B.V.
[bedrijf 4]
[naam 3] heeft het papierslib ook aangeboden aan [naam 7], van [bedrijf 4]. [naam 7] ontving twee vrachten, op 16 en 21 januari 2019. [20]
[bedrijf 3] te [vestigingsplaats 4]
[bedrijf 7] B.V.
Euralcode
Op de begeleidingsbrieven bij de vrachten papierslib werd een Euralcode (Europese afvalstoffenlijst) vermeld: 030310 (onbruikbare vezels en door mechanische afscheiding verkregen vezel-, vulstof- en coatingslib) of 030311 (niet onder 030310 vallend slib van afvalwaterbehandeling ter plaatse). [26]
Nadelige gevolgen voor het milieu
[bedrijf 10] liet het papierslib eenmaal per jaar analyseren. De samenstelling van het papierslib was constant. [27]
De geconstateerde kopergehaltes zijn aanmerkelijk hoger dan de maximaal toegestane hoeveelheid van 75 mg/kg droge stof voor zuiveringsslib dat rechtstreeks mag worden aangewend als meststof op landbouwgrond. Koper als zwaar metaal is potentieel schadelijk. Een grote hoeveelheid koper in de bodem, in het gras en/of in het oppervlaktewater kan giftig zijn voor onder andere wormen, micro-organismen en schapen, afhankelijk van de concentratie. [30]
[naam 1] heeft in 2019 een analyserapport van het papierslib ontvangen. [31]
VIHB-registratie
[verdachte] is bij de NIWO (Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie) geregistreerd als vervoerder van afval, maar niet als inzamelaar, handelaar of bemiddelaar in afval. [32]
4.4.3
Beoordeling door de rechtbank
In aanvulling op de hiervoor vastgestelde feiten en omstandigheden overweegt de rechtbank het volgende.
Afvalstof of meststof
De rechtbank is van oordeel dat het papierslib uitsluitend is aan te merken als een afvalstof. Zoals onder paragraaf 4.4.1 uiteengezet kan zuiveringsslib slechts worden aangemerkt als verhandelbare meststof, als het kopergehalte niet hoger is dan 75 mg/kg droge stof. Het papierslib van [bedrijf 10] bevatte een te hoog kopergehalte om als meststof te kunnen worden aangemerkt.
Naar het oordeel van de rechtbank kan het papierslib evenmin via de bijlage Aa bij artikel 4 van de URM nog als verhandelbare meststof worden gezien. Het is immers geen
reststof die is vrijgekomen bij de fabrieksmatige productie van papier en het slib bestaat niet uit een mengsel van geschoond papiercellulose en oppervlaktewater, maar een
afvalstof die overblijft na het zuiveren van het afvalwater van papierfabrieken die papier recyclen. Bovendien is op geen enkele wijze duidelijk hoe dit slib zou voldoen aan de in de artikelen 9 tot en met 15 van het UBM gestelde landbouwkundige en milieueisen. Naar het oordeel van de rechtbank is geen sprake van een verhandelbare meststof en is covergisting van dit papierslib evenmin toegestaan. De rechtbank overweegt daarbij dat op de begeleidingsbrieven bij de vrachten papierslib een Euralcode werd vermeld, een code die op afvalstoffen duidt. [bedrijf 10] zag het zelf ook als afvalstof. Dat wordt naast het gebruik van de code ook bevestigd door [naam 10] en [naam 11], die namens [bedrijf 10] hebben verklaard: ‘
Het slib is industrieel afval’. [33]
reststof die is vrijgekomen bij de fabrieksmatige productie van papier en het slib bestaat niet uit een mengsel van geschoond papiercellulose en oppervlaktewater, maar een
afvalstof die overblijft na het zuiveren van het afvalwater van papierfabrieken die papier recyclen. Bovendien is op geen enkele wijze duidelijk hoe dit slib zou voldoen aan de in de artikelen 9 tot en met 15 van het UBM gestelde landbouwkundige en milieueisen. Naar het oordeel van de rechtbank is geen sprake van een verhandelbare meststof en is covergisting van dit papierslib evenmin toegestaan. De rechtbank overweegt daarbij dat op de begeleidingsbrieven bij de vrachten papierslib een Euralcode werd vermeld, een code die op afvalstoffen duidt. [bedrijf 10] zag het zelf ook als afvalstof. Dat wordt naast het gebruik van de code ook bevestigd door [naam 10] en [naam 11], die namens [bedrijf 10] hebben verklaard: ‘
Het slib is industrieel afval’. [33]
Het zuiveringsslib in kwestie is derhalve, naar het oordeel van de rechtbank, uitsluitend een afvalstof.
Nadelige gevolgen voor het milieu
De rechtbank overweegt dat voor bewezenverklaring van het tenlastegelegde feit voldoende is dat door het handelen van [verdachte] B.V. nadelige gevolgen voor het milieu konden ontstaan. Niet is vereist dat daadwerkelijk milieuschade is ontstaan. In paragraaf 4.4.2 is vastgesteld dat door het zich ontdoen van papierslib aan co-vergisters nadelige gevolgen voor het milieu konden ontstaan. De rechtbank heeft zich hierbij gebaseerd op het proces-verbaal van bevindingen nr. 81123 van de NVWA.
De verdediging heeft verwezen naar een notitie van ir. [naam 12], die in de zaak van medeverdachte [bedrijf 14] B.V. is ingebracht. In deze notitie wordt een reactie gegeven op het proces-verbaal van bevindingen nr. 81123 van de NVWA. Kort gezegd onderschrijft [naam 12] de conclusies van [naam 13], met de kanttekening dat voor het feitelijke risico van belang is hoe hoog de koperconcentratie in het papierslib is. Dat hangt af van meerdere factoren, die in het proces-verbaal van de NVWA buiten beschouwing zijn gelaten. De verdediging heeft aangevoerd dat het papierslib door het co-vergistingsproces dusdanig wordt verdund dat geen sprake meer is van mogelijke nadelige gevolgen voor het milieu.
De rechtbank volgt de conclusie van de verdediging niet. Op basis van zowel het proces-verbaal van bevindingen nr. 81123 als de notitie van ir. [naam 12] stelt de rechtbank vast dat een te hoog kopergehalte schadelijk is voor het milieu. Daarnaast stelt de rechtbank vast dat een kopergehalte van maximaal 75 mg/kg droge stof als veilig wordt beschouwd, gegeven het feit dat zuiveringsslib met een dergelijk kopergehalte kan worden aangemerkt als meststof. Voor het oordeel of papierslib met een hoger kopergehalte nadelige gevolgen voor het milieu
kanhebben, is niet van belang of onbekende variabelen verandering kunnen brengen in de koperconcentratie. De rechtbank concludeert dan ook dat door het bemiddelen in de afzet van papierslib met een kopergehalte hoger dan 75 mg/kg droge stof, als co-product voor de co-vergisting, nadelige gevolgen voor het milieu
kondenontstaan.
kanhebben, is niet van belang of onbekende variabelen verandering kunnen brengen in de koperconcentratie. De rechtbank concludeert dan ook dat door het bemiddelen in de afzet van papierslib met een kopergehalte hoger dan 75 mg/kg droge stof, als co-product voor de co-vergisting, nadelige gevolgen voor het milieu
kondenontstaan.
Vervolgens is het de vraag of [verdachte] B.V. dat wist of redelijkerwijs had kunnen weten. De rechtbank overweegt daarover het navolgende.
Met het oog op de bescherming van het milieu gelden ten aanzien van afvalstoffen en meststoffen strikte regels. Uit de analyserapporten die [bedrijf 10] over het papierslib heeft laten maken, bleek dat het kopergehalte (veel) hoger was dan de maximum norm van 75 mg/kg droge stof voor een meststof. [verdachte] B.V. had dat redelijkerwijs kunnen weten, als zij de analyserapporten zou hebben opgevraagd en bestudeerd, dan had verdachte kunnen lezen dat het kopergehalte te hoog was en kunnen weten dat het papierslib, door het hoge kopergehalte, niet als verhandelbare meststof kon worden aangemerkt. Ook had [verdachte] B.V. moeten weten dat dit papierslib niet als co-product mag worden vergist.
De rechtbank is daarom van oordeel dat [verdachte] B.V. redelijkerwijs had kunnen weten dat zij in strijd met de geldende regelgeving handelde en dat daardoor nadelige gevolgen voor het milieu konden ontstaan.
Toerekening aan de rechtspersoon
Naar vaste jurisprudentie van de Hoge Raad (vgl. Hoge Raad 21 oktober 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF7938) is het voor de beantwoording van de vraag of een gedraging redelijkerwijs aan een rechtspersoon kan worden toegerekend van belang om vast te stellen of deze gedraging is verricht in de sfeer van die rechtspersoon.
[naam 1] is de directeur van [verdachte] B.V. Hij is ook degene die zich feitelijk heeft bezig gehouden met de bemiddeling in de afzet van het papierslib. De gedragingen die hij heeft verricht pasten binnen de normale bedrijfsvoering van [verdachte] B.V. Het bedrijf heeft met de bemiddeling omzet gegenereerd. Weliswaar was de afzet van het papierslib aan co-vergisters een handelswijze die – in ieder geval aanvankelijk – nieuw was binnen [verdachte] B.V., maar van haar kon worden gevergd dat zij controleert of een nieuwe bedrijfsactiviteit (met betrekking tot een afvalstof) daadwerkelijk is toegestaan. [verdachte] B.V. heeft onvoldoende maatregelen getroffen om te voorkomen dat zij in strijd met de afvalstoffen- en meststoffenregelgeving handelde. Daaruit concludeert de rechtbank dat de tenlastegelegde gedragingen kunnen worden toegerekend aan [verdachte] B.V.
Opzet
In het economisch strafrecht moet de term opzet worden uitgelegd als kleurloos opzet. Dit betekent dat het opzet alleen gericht moet zijn op de verweten gedraging, en niet op de wederrechtelijkheid daarvan.
Uit het bovenstaande volgt dat [verdachte] B.V. tekort is geschoten in het treffen van maatregelen die redelijkerwijs van haar mochten worden gevergd om zich ervan te vergewissen dat het papierslib werd geleverd aan ontvangers die het op zo een manier zouden verwerken zonder dat daardoor mogelijk nadelige gevolgen voor het milieu konden ontstaan. In het nalaten van het treffen van benodigde maatregelen, ligt het opzet op de verweten gedragingen besloten. De rechtbank is daarom van oordeel dat [verdachte] B.V. de ten laste gelegde feiten opzettelijk heeft begaan.
Medeplegen
De rechtbank is van oordeel dat sprake is van een nauwe en bewuste samenwerking tussen [verdachte] B.V. en Firma [naam 3], die in de kern bestaat uit een gezamenlijke uitvoering. [naam 3] gaf aan [naam 1] de namen door van co-vergisters die een vracht papierslib wilden ontvangen. [naam 1] gaf die namen vervolgens door aan [bedrijf 12].
Daarmee acht de rechtbank het tenlastegelegde medeplegen bewezen.
4.4.4
Conclusie
De rechtbank is van oordeel dat wettig en overtuigend bewezen is dat verdachte de tenlastegelegde feiten heeft begaan.
4.5
De bewezenverklaring
De rechtbank acht op grond van de opgegeven bewijsmiddelen waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt wettig en overtuigend bewezen dat verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan, met dien verstande dat:
1.
zij op meerdere tijdstippen in de periode van
21 november 2018 tot en met 10 augustus 2019,in Nederland,
tezamen en in vereniging met een ander,
opzettelijk,
bedrijfsmatig,
handelingen met betrekking tot afvalstoffen (papierslib) heeft verricht, bestaande uit
- het bemiddelen in de afzet en afgifte van afvalstoffen (papierslib)
aan afnemer(s) en/of vergister(s) en/of eindontvanger(s), te weten
• [bedrijf 1] B.V. te [vestigingsplaats 2] en
• [bedrijf 3] te [vestigingsplaats 4] en
• [bedrijf 4] te [vestigingsplaats 5] en
• [bedrijf 5] B.V. te [vestigingsplaats 6] en
• [bedrijf 7] B.V. te [vestigingsplaats 8]
terwijl zij redelijkerwijs had kunnen weten dat daardoor nadelige
gevolgen voor het milieu konden ontstaan;
2.
zij op meerdere tijdstippen in de periode van
21 november 2018 tot en met 10 augustus2019, in Nederland,
opzettelijk, ten behoeve van anderen, te weten
- [bedrijf 10] B.V. en
- [bedrijf 1] B.V. en
- [bedrijf 3] en
- [bedrijf 4] en
- [bedrijf 5] B.V. en
- [bedrijf 7] B.V. en
heeft bemiddeld bij het beheer van bedrijfsafvalstoffen, te
weten papierslib, zonder vermelding als bemiddelaar op de lijst van vervoerders,
handelaars en bemiddelaars.
De rechtbank acht niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd, zodat zij haar daarvan zal vrijspreken.
De in de tenlastelegging voorkomende taal- en/of schrijffouten zijn verbeterd in de bewezenverklaring. De verdachte is daardoor niet geschaad in de verdediging.
5.De strafbaarheid van het bewezenverklaarde
Het bewezenverklaarde is strafbaar gesteld in de artikelen 1a, 2 en 6 van de Wet op de economische delicten, in samenhang met de artikelen 10.1 en 10.55 van de Wet milieubeheer. Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van de feiten uitsluiten. Het bewezenverklaarde levert op:
de eendaadse samenloop van:
feit 1, het misdrijf:
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.1, derde lid, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd;
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.1, derde lid, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd;
en
feit 2, het misdrijf:
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.55, eerste lid aanhef en onder c, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd.
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.55, eerste lid aanhef en onder c, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd.
6.De strafbaarheid van verdachte
6.1
Verontschuldigbare dwaling
De verdediging heeft bepleit dat sprake is van afwezigheid van alle schuld, in verband met een verontschuldigbare dwaling. [verdachte] B.V. verkeerde in de veronderstelling dat het papierslib een meststof betrof, en geen afvalstof. [verdachte] B.V. is wel bevoegd om in meststoffen te bemiddelen.
De rechtbank heeft in paragraaf 4.4.3 geoordeeld dat het papierslib slechts is aan te merken als een afvalstof. Op [verdachte] B.V. rust een onderzoeksplicht om te verifiëren met welke stof zij te maken heeft. Dat betekent dat zij niet enkel kan afgaan op de mededeling van anderen omtrent de hoedanigheid van de stof, maar dat zij hier zelf deugdelijk onderzoek naar moet verrichten, bijvoorbeeld door het beoordelen van een analyserapport of het inschakelen van deskundigen. Dat heeft [verdachte] B.V. nagelaten. Nu zij niet aan die onderzoeksplicht heeft voldaan, kan niet worden gezegd dat sprake was van een verontschuldigbare dwaling omtrent de feiten. Het beroep op afwezigheid van alle schuld wordt in zoverre verworpen.
Voor zover [verdachte] B.V. heeft willen betogen dat zij, gelet op de complexiteit van de regelgeving, verontschuldigbaar onbewust was van het feit dat papierslib in Bijlage Aa bij de URM niet wordt genoemd als toegestaan co-product voor de co-vergisting, en dat zij in die zin heeft gedwaald omtrent het recht, overweegt de rechtbank als volgt.
Voor het slagen van een beroep op dwaling ten aanzien van de wederrechtelijkheid van het
bewezenverklaarde feit, is vereist dat aannemelijk is dat een verdachte heeft gehandeld in
een verontschuldigbare onbewustheid ten aanzien van de ongeoorloofdheid van de hem
verweten gedraging. Daarvan kan sprake zijn indien de verdachte is afgegaan op het advies
van een persoon of instantie aan wie of waaraan zodanig gezag valt toe te kennen dat de
verdachte in redelijkheid op de deugdelijkheid van het advies mocht vertrouwen. Bij de
beoordeling van een daartoe strekkend verweer kunnen verschillende aspecten van belang
zijn, waaronder in een geval als het onderhavige:
- de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van de adviseur;
- de specifieke deskundigheid van de adviseur;
- de complexiteit van de materie waarover advies wordt ingewonnen;
- de precieze inhoud van de adviezen.
[naam 1] heeft verklaard dat [naam 2] bij hem kwam met de vraag of hij afnemers voor het papierslib wist. [naam 2] heeft hem bevestigd dat het toegestaan was het papierslib in de co-vergister toe te passen. [naam 1] kende [bedrijf 13] B.V. als bedrijf van Ids Schaap, expert op het gebied van biovergisters. Hij kende de samenstelling van deze stof papierslib zelf niet, maar vertrouwde op de informatie van – in zijn ogen – experts.
Artikel 10.1 van de Wet milieubeheer is helder over de normadressaat:
‘Een iederdie handelingen met betrekking tot afvalstoffen verricht of nalaat en die weet of redelijkerwijs had kunnen weten dat daardoor nadelige gevolgen voor het milieu ontstaan of konden ontstaan,is verplicht alle maatregelen te nemenof na te latendie redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd, teneinde die gevolgen zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.
‘Een iederdie handelingen met betrekking tot afvalstoffen verricht of nalaat en die weet of redelijkerwijs had kunnen weten dat daardoor nadelige gevolgen voor het milieu ontstaan of konden ontstaan,is verplicht alle maatregelen te nemenof na te latendie redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd, teneinde die gevolgen zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.
Dit houdt in dat op een ieder die zich bezighoudt met afvalstoffen de plicht rust om zich ervan te vergewissen dat de handelingen die hij met die afvalstoffen verricht, zijn toegestaan binnen de geldende regelgeving. Ook van de bemiddelaar wordt een hoge mate van zorgvuldigheid vereist.
Op [verdachte] B.V. rustte een onderzoeksplicht. Het afzetten van papierslib bij co-vergisters was nieuw en ook het bemiddelen daarin was dus nieuw voor verdachte. De begeleidingsbrieven vermeldden bovendien een Euralcode, een code die gegeven wordt aan afval en aan haar zijn geen analyserapporten verstrekt. Deze omstandigheden hadden verdachte tot voorzichtigheid en nader (deugdelijk) onderzoek moeten aanzetten. Zij had niet mogen afgaan op de enkele mededeling van anderen dat papierslib een toegestaan co-product in de co-vergisting is. Van elke professional die bedrijfsmatig gaat bemiddelen in afval- of meststoffen, nog los van de vraag of deze professional een vergunning daartoe heeft, dus ook [verdachte] B.V., mag worden gevergd dat zij controleert of een stof kwalificeert als afval- of als meststof en, indien het afval betreft, of een ontvanger een afvalstroom daadwerkelijk mag ontvangen en/of verwerken. Bijvoorbeeld door het analyserapport te bestuderen.
Uit de verklaringen die namens [verdachte] B.V. zijn afgelegd is niet duidelijk geworden welke vragen aan [bedrijf 12] of [bedrijf 13] B.V./ de heer Knegt zijn gesteld en welke concrete informatie [verdachte] B.V. van hen heeft gekregen. Bovendien heeft [verdachte] B.V. de verkregen informatie niet geverifieerd, noch onderzocht of [bedrijf 12], [bedrijf 13] B.V. of de heer Knegt de benodigde deskundigheid in huis hadden.
De rechtbank constateert dat [verdachte] B.V. ten onrechte heeft gehandeld vanuit vertrouwen in haar partners. Hoewel de rechtbank begrijpt dat vertrouwen onmisbaar is in een goede zakelijke verhouding, ontslaat dat [verdachte] B.V. niet van de op haar rustende onderzoeksplicht. De rechtbank verwerpt het beroep op verontschuldigbare (rechts)dwaling.
6.2
Conclusie
Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluiten. De rechtbank oordeelt daarom dat verdachte strafbaar is voor de bewezenverklaarde feiten.
7.De op te leggen straf of maatregel
7.1
De vordering van de officier van justitie
De officier van justitie heeft gevorderd een geldboete ter hoogte van € 25.000,00 aan de verdachte op te leggen.
7.2
Het standpunt van de verdediging
De verdediging heeft verzocht om aan de verdachte geen straf of maatregel op te leggen. Subsidiair is verzocht om een geheel voorwaardelijke geldboete op te leggen, met een proeftijd van een jaar.
7.3
De gronden voor een straf of maatregel
Bij de strafoplegging houdt de rechtbank rekening met de aard en de ernst van de gepleegde feiten, de omstandigheden waaronder deze zijn begaan en de persoon van verdachte zoals die uit het dossier en tijdens de behandeling ter terechtzitting naar voren zijn gekomen. De rechtbank acht daarbij in het bijzonder het volgende van belang.
[verdachte] B.V. heeft, in strijd met de geldende regelgeving op het gebied van afvalstoffen en meststoffen, bemiddeld in de afzet van papierslib aan co-vergisters. Deze afvalstof is niet toegestaan als co-product. De verwerking van afvalstoffen en meststoffen is aan strenge regels gebonden, om te voorkomen dat schadelijke stoffen in het milieu terechtkomen. Door te handelen in strijd met de regelgeving ontstaat een risico op schade aan het milieu of dieren.
De rechtbank heeft acht geslagen op een uittreksel uit de justitiële documentatie betreffende verdachte van 17 oktober 2023. Hieruit blijkt dat verdachte een aantal strafbeschikkingen heeft gekregen.
De rechtbank heeft acht geslagen op het feit dat de redelijke termijn in de zin van artikel 6, eerste lid EVRM is overschreden. Als uitgangspunt heeft immers te gelden dat de behandeling ter terechtzitting dient te zijn afgerond met een eindvonnis binnen twee jaar nadat de redelijke termijn is aangevangen, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden, zoals de ingewikkeldheid van de zaak, de invloed van verdachte en/of zijn raadsman en de wijze waarop de zaak door de bevoegde autoriteiten is behandeld.
Op 4 oktober 2021 heeft het Openbaar Ministerie haar vervolgingsbeslissing per brief aan [verdachte] B.V. kenbaar gemaakt. Op deze datum is de redelijke termijn aangevangen. De rechtbank doet uitspraak op 18 december 2023. Daarmee is de redelijke termijn overschreden met tweeënhalve maand. De rechtbank zal volstaan met de constatering dat de redelijke termijn is overschreden, mede gelet op de geringe overschrijding en de complexiteit van de zaak.
Alles afwegende acht de rechtbank een geldboete van € 25.000,00 passend en geboden, waarvan € 12.500,00 voorwaardelijk, met een proeftijd van drie jaren.
8.De toegepaste wettelijke voorschriften
De hierna te nemen beslissing berust op de hiervoor genoemde wetsartikelen. Daarnaast berust deze beslissing op de artikelen 14a, 14b, 14c, 23, 55 en 63 van het Wetboek van Strafrecht.
9.De beslissing
De rechtbank:
bewezenverklaring
- verklaart bewezen dat verdachte het onder 1 en 2 ten laste gelegde heeft begaan, zoals hierboven omschreven;
- verklaart niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd en spreekt haar daarvan vrij;
strafbaarheid feiten
- verklaart het bewezen verklaarde strafbaar;
- verklaart dat het bewezen verklaarde de volgende strafbare feiten oplevert:
de eendaadse samenloop van:
feit 1, het misdrijf:
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.1, derde lid, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd;
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.1, derde lid, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd;
en
feit 2, het misdrijf:
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.55, eerste lid aanhef en onder c, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd;
overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 10.55, eerste lid aanhef en onder c, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd;
strafbaarheid verdachte
- verklaart verdachte strafbaar voor het onder 1 en 2 bewezen verklaarde;
straf
- veroordeelt de verdachte tot betaling van
een geldboete van € 25.000,00 (zegge: vijfentwintigduizend euro);
een geldboete van € 25.000,00 (zegge: vijfentwintigduizend euro);
- bepaalt dat van deze geldboete een gedeelte van
€ 12.500,00 (zegge: twaalfduizend vijfhonderd euro) niet ten uitvoer zal worden gelegd, tenzij de rechter later anders mocht gelasten. De rechter kan de tenuitvoerlegging gelasten indien de verdachte voor het einde van de
proeftijd van 3 (drie) jarende navolgende algemene voorwaarde niet is nagekomen:
€ 12.500,00 (zegge: twaalfduizend vijfhonderd euro) niet ten uitvoer zal worden gelegd, tenzij de rechter later anders mocht gelasten. De rechter kan de tenuitvoerlegging gelasten indien de verdachte voor het einde van de
proeftijd van 3 (drie) jarende navolgende algemene voorwaarde niet is nagekomen:
- stelt als
algemene voorwaardedat de verdachte zich voor het einde van de proeftijd niet schuldig maakt aan een strafbaar feit.
algemene voorwaardedat de verdachte zich voor het einde van de proeftijd niet schuldig maakt aan een strafbaar feit.
Dit vonnis is gewezen door mr. D. ten Boer, voorzitter, mr. D. van den Berg en mr. J.T. Pouw, rechters, in tegenwoordigheid van mr. E.L. Vedder, griffier, en is in het openbaar uitgesproken op 18 december 2023.
Buiten staat
Mr. D. van den Berg is niet in de gelegenheid dit vonnis mede te ondertekenen.