Uitspraak
RECHTBANK OVERIJSSEL
Team Strafrecht
Meervoudige kamer
Zittingsplaats Zwolle
Parketnummer: 08-996194-17 (P)
Datum vonnis: 16 mei 2022
Vonnis op tegenspraak in de zaak van de officier van justitie tegen:
[verdachte],
geboren op [geboortedatum] 1997 in [geboorteplaats] ,
wonende aan de [woonplaats] ,
nu verblijvende in de P.I. Arnhem.
1.Het onderzoek op de terechtzitting
Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de openbare terechtzittingen van 28 maart 2022, 29 maart 2022 en 16 mei 2022.
De rechtbank heeft kennis genomen van de vordering van de officier van justitie mr. G.J. Heidema en van wat door verdachte en zijn raadsman mr. K.J. Krikke, advocaat te Baarn, naar voren is gebracht.
2.De tenlastelegging
De verdenking komt er, na wijziging van de tenlastelegging van 28 maart 2022, kort en zakelijk weergegeven, op neer dat verdachte, samen met anderen, in de periode van 1 oktober 2016 tot 30 januari 2018, heeft deelgenomen aan een criminele organisatie die oplichting en witwassen als oogmerk had.
Voluit luidt de tenlastelegging tegen verdachte dat:
hij, in of omstreeks de periode van 1 oktober 2016 tot en met 30 januari 2018, in de gemeente Arnhem en/of elders in Nederland, heeft deelgenomen aan een organisatie, zijnde een samenwerkingsverband tussen
- hem, verdachte; en/of
- [medeverdachte 1] ; en/of
- [medeverdachte 2] ; en/of
- [medeverdachte 3] ; en/of
- [medeverdachte 4] , en/of
- [medeverdachte 5] ; en/of
- [medeverdachte 6] ; en/of
- [medeverdachte 7] ; en/of
- [medeverdachte 8] ; en/of
(een) ander(en) - natuurlijke en/of rechtspersonen -, al dan niet in wisselende samenstelling,
welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, te weten:
- het oplichten van natuurlijke en/of rechtspersonen (artikel 326 Wetboek van strafrecht); en/of
- het plegen van witwassen (artikel 420bis, ter, quater Wetboek van strafrecht).
3.De voorvragen
De rechtbank heeft vastgesteld dat de dagvaarding geldig is, dat zij bevoegd is tot kennisneming van deze zaak, dat de officier van justitie ontvankelijk is in de vervolging en dat er geen redenen zijn voor schorsing van de vervolging.
4. De bewijsoverwegingen [1]
4.1
Inleiding
Deze zaak is onderdeel van het resultaat van het onderzoek Barracuda, een onderzoek naar grootschalige acquisitiefraude gepleegd binnen Nederland in de periode van oktober 2016 tot half 2018. Aanleiding voor het onderzoek waren de onderzoeken “Berry” en “Barst”. In beide onderzoeken zijn mensen, vaak ondernemers, gebeld om geld over te boeken, vanwege een beweerdelijke belastingschuld, zogenaamd naar een rekening van de belastingdienst, maar in werkelijkheid naar een rekening waarover de fraudeurs beschikten. Andere personen, zogenoemde “geldezels”, werden benaderd om, al dan niet tegen betaling van een geldelijke vergoeding, hun bankrekeningen en bankpasjes (tijdelijk) ter beschikking te stellen.
Het dossier bevat 191 aangiftes uit het hele land van (pogingen tot) oplichting en bedreiging/afpersing. Aangevers verklaren dat zij zijn gebeld door iemand die zich voorstelde als zijnde een medewerker van de belastingdienst of een incassobureau die hen vervolgens onder valse voorwendselen heeft bewogen tot het overboeken van geld via internetbankieren. Uit de aangiftes blijkt dat in veel gevallen een soortgelijke werkwijze werd gehanteerd omdat de aangevers een vergelijkbaar verhaal vertelden. De beller nam een valse naam en hoedanigheid aan om het vertrouwen van de aangevers te winnen. Daarnaast werd er op intimiderende wijze gesproken of druk uitgeoefend op aangevers omdat er sprake zou zijn van boetes, beslaglegging of het bevriezen van bankrekeningen, als er niet direct zou worden betaald. Veel aangevers hebben op instructie van de beller tijdens de telefoongesprekken bedragen van meerdere duizenden euro’s overgeboekt. In de meeste gevallen werden de geldbedragen direct na de overboeking bij een pinautomaat gepind, terwijl de aangevers aan de lijn moesten blijven. Ook zijn er met bankpasjes van rekeningen waarop dergelijke geldbedragen werden ontvangen, producten in winkels aangeschaft, waarna deze kort daarna werden geretourneerd om alsnog het geld contant in handen te krijgen.
In sommige gevallen heeft de bank kunnen voorkomen dat het geld in handen van de daders belandde. Uit het dossier is gebleken dat in totaal door toedoen van de organisatie in wisselende samenstellingen 2,2 miljoen euro is overgemaakt. Uit de geldstromen blijkt dat een deel hiervan is overgeboekt naar Turkije. Het daadwerkelijke benadelingsbedrag is niet bekend.
Binnen het onderzoek zijn meerdere personen als verdachte aangemerkt. Volgens het politieonderzoek hebben zij – in meer of mindere mate – met elkaar samengewerkt en daarbij een rol vervuld als organisator of beller teneinde mensen hun bankrekening en/of bankpas met pincode ter beschikking te laten stellen. Een aantal verdachten zou daarbij mensen hebben bedreigd. Daarnaast waren er geldezels en kassiers actief, deze personen lieten geld op hun rekening storten en/of pinden het geld van de bankrekening.
In onderhavig onderzoek staan de volgende verdachten terecht, die worden verdacht van betrokkenheid bij een crimineel samenwerkingsverband: [medeverdachte 6] , [medeverdachte 1] , [medeverdachte 7] , [medeverdachte 5] , [medeverdachte 3] , [medeverdachte 2] , [verdachte] en [medeverdachte 4] . De rolverdeling van de verdachten zou (grofweg) als volgt zijn: [medeverdachte 6] en [medeverdachte 1] zouden de geldezels, kassiers en geldstromen organiseren en coördineren. De andere verdachten zijn in meer of mindere mate betrokken als geldezel en/of kassier. Aan een aantal personen werd een kleinere rol toegedicht. Deze zijn in 2021 door de politierechter van deze rechtbank berecht. Het is echter niet gelukt om de hele organisatie op te rollen. Een tweetal hoofdverdachten, [medeverdachte 9] (de vermoedelijke leider van de organisatie) en [medeverdachte 8] ( [medeverdachte 8] ), staan op dit moment niet terecht omdat zij vooralsnog onvindbaar zijn, of buiten het bereik van de Nederlandse justitie.
4.2
Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het ten laste gelegde wettig en overtuigend kan worden bewezen.
4.3
Het standpunt van de verdediging
De raadsman heeft geen bewijsverweer gevoerd, maar zich op het standpunt gesteld dat [verdachte] onder dwang de feiten heeft gepleegd waardoor sprake is van psychische overmacht.
4.4
Het oordeel van de rechtbank
Juridisch kader
Van deelneming aan een organisatie als bedoeld in de artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht (Sr) kan slechts sprake zijn, indien de betrokkene behoort tot het samenwerkingsverband en een aandeel heeft in, dan wel ondersteunt bij, gedragingen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van die organisatie.
Modus operandi
Uit de aangiftes blijkt dat de modus operandi in veel van de ten laste gelegde zaken op essentiële punten overeenkomsten vertoont. De modus operandi komt erop neer dat een beller, telkens Nederlands sprekend, belde naar bedrijven – veelal kleine ondernemers – uit het hele land. [2] Doorgaans stelde de beller zich voor als [naam 1] of [naam 1] , maar hij gebruikte ook andere namen zoals [naam 2] . [3] Hij vertelde dan aan de aangever dat hij werkzaam was als medewerker van de belastingdienst, waardoor vertrouwen werd gewekt. Vervolgens vertelde hij dat het bedrijf van de aangever een aanslag niet had betaald en dat er om die reden beslag was of zou worden gelegd op de bankrekening van de onderneming. [4] De beller vertelde dat deze beslaglegging en de daaropvolgende gerechtelijke procedure kon worden afgewend als het bedrijf direct geld zou overboeken. De aangever werd aan de lijn gehouden totdat het geld door middel van één of meerdere spoedoverboekingen via internetbankieren was overgeboekt, terwijl de beller vertelde welke handelingen de aangever moest verrichten. Hoewel van de aangevers de nodige omzichtigheid mag worden verwacht bij dergelijke overboekingen, maakt dat het aantal, de indringendheid en de opeenstapeling van de hiervoor genoemde leugens in deze context telkens sprake is van een samenweefsel van verdichtsels.
Voorts waren er meerdere kassiers actief die vervolgens het geld van de rekeningen pinden. [5]
Criminele organisatie
De rechtbank is van oordeel dat sprake is van een organisatie die het oogmerk had om strafbare feiten te plegen. Uit de hiervoor geschetste modus operandi blijkt dat een vrijwel vaste werkwijze werd gehanteerd waarbij mensen werden gebeld aan de hand van een belscript, kassiers werden aangestuurd om het geld te pinnen en auto’s werden gehuurd om de kassiers te vervoeren. Doorgaans werden de mensen een uur aan de lijn gehouden zodat de pinners het geld contant konden opnemen, voordat mensen tot bezinning konden komen, of hun boekhouder konden raadplegen. Dit vereist samenwerking en communicatie tussen de beller, de begeleider van de kassier/pinner en de pinner. De organisatiestructuur is getracht zo diffuus mogelijk te maken door gebruik te maken van wisselende geldezels [6] en kassiers (hetgeen overigens ook nodig was om de fraude te kunnen laten voortduren in verband met geblokkeerde bankrekeningen). De rechtbank is van oordeel dat er sprake is van een gestructureerd samenwerkingsverband, dat uit wisselende samenstellingen bestond, waarbij altijd sprake was van één kern, [medeverdachte 9] , die handelde vanuit Turkije en samenwerkte met telkens één of meerdere personen in Nederland. [7] De handelingen van de organisatie, die als planmatig en stelselmatig zijn aan te merken, waren erop gericht om mensen geld afhandig te maken en het geld contant te innen en te verdelen onder de deelnemers aan de organisatie, waardoor sprake is van een criminele organisatie met als oogmerk de misdrijven oplichting en witwassen.
Betrokkenheid [verdachte]
wordt ervan verdacht voornamelijk als kassier te hebben opgetreden.
[verdachte] heeft ter terechtzitting verklaard dat hij zijn bankrekening ter beschikking heeft gesteld, dat hij geld heeft gepind, als begeleider mee is geweest wanneer er geld werd gepind en dat hij goederen heeft gekocht. [8] Hiervoor zou hij € 1.000,- ontvangen, maar soms ook minder.
Uit nader onderzoek blijkt de (indirecte) betrokkenheid van [verdachte] bij de volgende aangevers: [aangever 5] [15] , [aangever 6] namens [bedrijf 3] [16] , [aangever 7] [17] , [aangever 8] [18] , [aangever 9] namens [bedrijf 4] [19] , [aangever 10] [20] en [aangever 11] [21] . [verdachte] heeft geldezels, pinpasjes en pincodes geronseld, maar ook geld witgewassen door goederen bij de Mediamarkt te kopen en deze vervolgens te retourneren. [22] Getuige [getuige] verklaart dat [verdachte] vroeg om zijn bankpasje en pincode en dat hij het na aandringen heeft gegeven. [23] [betrokkene] en [medeverdachte 4] verklaren dat zij door [verdachte] in contact zijn gekomen met (een lid van) de criminele organisatie. [24] Er werd verteld over een ‘sapstory’ waarbij je een bankrekening beschikbaar stelt, hierop geld wordt gestort en hieraan geld verdient.
Conclusie
De rechtbank is van oordeel dat [verdachte] deelnemer aan de criminele organisatie is geweest van 15 maart 2017 tot en met 31 juli 2017. [verdachte] was gedurende die periode een onmisbare schakel van de criminele organisatie die een wezenlijke en actieve rol had om geld van gedupeerden in handen te krijgen en door te sluizen naar een of meerdere personen. [verdachte] heeft geld op zijn rekening laten storten, is meermaals direct of indirect betrokken geweest bij het pinnen van geld, heeft geld witgewassen en heeft daarnaast ook pasjes geronseld. Dat [verdachte] het oogmerk had om deel te nemen aan het criminele samenwerkingsverband volgt uit de tegemoetkoming die hij voor zijn diensten ontving, terwijl hij in de gegeven omstandigheden had moeten weten dat het regelen van bankpassen en het pinnen van geld geen zuiver doel dienden en moest begrijpen dat het om strafbare feiten ging. Desondanks heeft hij keer op keer deze handelingen verricht. Uit de gang van zaken en de omstandigheden waaronder [verdachte] zijn gedragingen heeft verricht, kan voorts niet anders worden geconcludeerd dan dat hij wist dat hij zijn feiten pleegde binnen het kader van die criminele organisatie.
4.5
De bewezenverklaring
De rechtbank acht op grond van de opgegeven bewijsmiddelen waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, met dien verstande dat:
hij, in of omstreeks de periode van 1 maart 2017 tot en met 1 augustus 2017, in de gemeente Arnhem en elders in Nederland, heeft deelgenomen aan een organisatie, zijnde een samenwerkingsverband tussen
- hem, verdachte; en/of
- [medeverdachte 1] ; en/of
- [medeverdachte 2] ; en/of
- [medeverdachte 4] , en/of
- [medeverdachte 5] ; en/of
- [medeverdachte 6] ; en/of
- [medeverdachte 7] ; en/of
- [medeverdachte 8] ; en/of
een andere - natuurlijke en/of rechtspersonen -, al dan niet in wisselende samenstelling,
welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, te weten:
- het oplichten van natuurlijke en/of rechtspersonen; en
- het plegen van witwassen.
De rechtbank acht niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd, zodat zij hem daarvan zal vrijspreken.
Indien in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze verbeterd in de bewezenverklaring. De verdachte is daardoor niet geschaad in de verdediging.
5.De strafbaarheid van het bewezen verklaarde
Het bewezen verklaarde is strafbaar gesteld in artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht (Sr). Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het feit uitsluiten. Het bewezen verklaarde levert op:
het misdrijf:
deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven.
6.De strafbaarheid van verdachte
6.1
Het standpunt van de verdediging
De verdediging heeft verzocht om [verdachte] van alle rechtsvervolging te ontslaan omdat bij [verdachte] sprake was van de schulduitsluitingsgrond psychische overmacht. De medeverdachten hebben doelbewust een kwetsbare jongen uitgezocht, hem onder druk gezet en hem gedwongen om de strafbare handelingen te verrichten. Zij hebben hem onder druk gezet door te zeggen dat een schuld niet zou zijn afbetaald. Tegen twee medeverdachten is een soortgelijke handelwijze (met bedreigingen) geuit. [verdachte] kon redelijkerwijs geen weerstand tegen de druk bieden omdat hij jong was, communicatief niet heel vaardig is, destijds veel blowde, op camerabeelden te zien was dat hij pinde, zijn woonplaats en familie bekend waren en hij wist dat een aantal mensen een strafblad had, waardoor hij vreesde dat zijn familie gevaar zou lopen, als hij niet zou meewerken.
6.2
Het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het verweer dient te worden verworpen omdat uit het dossier niet blijkt dat sprake is van een dermate grote en van buitenaf komende druk waaraan [verdachte] redelijkerwijs geen weerstand kon bieden.
6.3
Het oordeel van de rechtbank
De rechtbank is van oordeel dat niet aannemelijk is geworden dat [verdachte] onder zodanige psychische druk heeft gestaan dat redelijkerwijs niet van hem gevergd kon worden dat hij anders zou handelen dan hij heeft gedaan. Wellicht was er sprake van een situatie waarin hij zich onder druk gezet voelde, maar deze omstandigheid hoeft nog niet te betekenen dat hij als enige uitweg wel moést overgaan tot het opnemen van geld. [verdachte] had ook op enig moment de hulp van politie of justitie kunnen inroepen of zich op andere wijze aan de organisatie kunnen onttrekken. Bovendien geldt dat [verdachte] zelf geld heeft verdiend aan de werkzaamheden die hij had verricht. Nu niet aannemelijk is geworden dat sprake is geweest van een van buiten komende drang waaraan de verdachte redelijkerwijze geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden, dient het beroep op psychische overmacht te worden verworpen.
Er zijn ook overigens geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluiten. De rechtbank oordeelt daarom dat verdachte strafbaar is voor het bewezen verklaarde feit.
7.De op te leggen straf of maatregel
7.1
De vordering van de officier van justitie
De officier van justitie heeft gevorderd dat aan verdachte een gevangenisstraf moet worden opgelegd voor de duur van twaalf maanden, waarvan zes voorwaardelijk en een proeftijd van twee jaren. Hierbij is rekening gehouden met de overschrijding van de redelijke termijn.
7.2
Het standpunt van de verdediging
Indien de rechtbank overgaat tot strafoplegging, heeft de raadsman verzocht de eventueel op te leggen gevangenisstraf te beperken tot de duur die [verdachte] in voorarrest heeft gezeten gelet op de overschrijding van de redelijke termijn, zijn proceshouding en zijn persoonlijke omstandigheden.
7.3
De gronden voor een straf of maatregel
Bij de strafoplegging houdt de rechtbank rekening met de aard en de ernst van het gepleegde feit, de omstandigheden waaronder dit is begaan en de persoon van verdachte zoals die uit het dossier en tijdens de behandeling ter terechtzitting naar voren zijn gekomen. De rechtbank acht daarbij in het bijzonder het volgende van belang.
[verdachte] heeft gedurende vijf maanden onderdeel uitgemaakt van een criminele organisatie die het plegen van oplichting en witwassen als oogmerk had. Slechts door ingrijpen van justitie is daaraan een einde gekomen. De organisatie heeft op structurele en georganiseerde wijze, een groot aantal personen, voornamelijk ondernemers, opgelicht door het plegen van zogenaamde acquisitiefraude. De personen zijn gebeld door een lid van de organisatie die zich met een valse naam heeft voorgesteld en zich voorgedaan als een medewerker van de belastingdienst om zo hun vertrouwen te winnen. De slachtoffers zijn onder druk gezet door hen voor te houden dat zij een aanslag niet hadden betaald, dat daarom beslag op de bankrekening zou worden gelegd en dat zij dit zouden kunnen afwenden door met spoed een groot geldbedrag over te boeken. Dat deze personen zich onder druk gezet hebben gevoeld en zijn overgegaan tot het overboeken van de geldbedragen is het gevolg geweest van het geraffineerde handelen van de verdachten. In totaal is door toedoen van de organisatie waarvan verdachte als onderdeel van de wisselende samenstellingen op enig moment deel heeft uitgemaakt in totaal ruim 2,2 miljoen euro overgeboekt op betaalrekeningen van katvangers en zijn de betaalde bedragen veelal kort nadien contant opgenomen of op andere wijze weggesluisd. Er is gebruik gemaakt van een netwerk van katvangers, tussenpersonen en ondersteuners om te bewerkstelligen dat het afhandig gemaakte geld feitelijk in bezit van de organisatie kwam.
[verdachte] heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan het stelselmatig en in georganiseerd verband oplichten van mensen en witwassen van buit gemaakte gelden. Hoewel hij in hiërarchisch verband een ondergeschikte rol lijkt te hebben gehad, heeft hij door zijn handelen eraan bijgedragen dat het vertrouwen van de gebelde personen is beschaamd en heeft hen mede veel financieel en andere leed toegevoegd. De omvang van de fraude en het totaal aantal slachtoffers is fors te noemen. Verdachte heeft eigen financieel gewin voorop gesteld.
Gelet op de ernst en de duur van het gepleegde feit en daarbij de rol van [verdachte] in het geheel, is de rechtbank van oordeel dat voor [verdachte] , mede gelet op de straftoemeting in vergelijkbare zaken, een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van twaalf maanden als uitgangspunt voor de strafmaat dient te gelden.
De rechtbank heeft in het nadeel van verdachte rekening gehouden met het uittreksel uit de justitiële documentatie van [verdachte] van 20 januari 2022, waaruit blijkt dat hij eerder met politie en justitie in aanraking is gekomen.
Daarnaast heeft de rechtbank gelet op het over [verdachte] opgemaakte reclasseringsrapport van 21 maart 2022. Hierin komt onder meer naar voren dat het recidiverisico wordt ingeschat als gemiddeld. [verdachte] zit momenteel in detentie omdat hij voor meerdere vermogensdelicten is veroordeeld tot een forse onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Voor de detentie beschikte hij niet over een zinvolle dagbesteding, had hij schulden en geen inkomen. Volgens de reclassering zijn geen zwaarwegende contra-indicaties voor een taakstraf of gevangenisstraf aanwezig.
Voor wat betreft de overschrijding van de redelijke termijn overweegt de rechtbank het volgende. Als uitgangspunt heeft in deze zaak te gelden dat de behandeling ter terechtzitting moet zijn afgerond met een eindvonnis binnen twee jaar nadat de redelijke termijn is aangevangen, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden, zoals de ingewikkeldheid van een zaak, de invloed van de verdediging op het procesverloop, de wijze waarop de zaak door de bevoegde autoriteiten is behandeld en de termijn die met de behandeling van de strafzaak is gemoeid. Op 30 januari 2018 is [verdachte] aangehouden, zodat deze datum als aanvang van de redelijke termijn dient te gelden. In deze zaak had dus uiterlijk op 30 januari 2020 een eindvonnis gewezen moeten worden. Het vonnis dateert van 16 mei 2022, waardoor er sprake is van een termijnoverschrijding van ruim twee jaar en dit ligt in belangrijke mate buiten “de schuld” van verdachte. De rechtbank zal hiermee rekening houden en een “strafkorting” hanteren van vier maanden op ten opzichte van het hiervoor genoemde uitgangspunt van twaalf maanden.
Alles afwegende, en met inachtneming van hetgeen is bepaald in artikel 63 Sr, is de rechtbank van oordeel dat gevangenisstraf van zes maanden dient te worden opgelegd, met aftrek van de tijd die hij in deze zaak in voorarrest heeft doorgebracht.
8.De schade van benadeelden
8.1
Inleidende opmerkingen
In het onderzoek Barracuda zijn 137 vorderingen van benadeelde partijen ingediend. De schadeformulieren bevatten doorgaans informatie die vooraf door het Openbaar Ministerie is ingevuld, tegen wie de vordering gericht zou zijn. In veel gevallen is de naam van een van de geldezels dan wel een ander persoon ingevuld en niet de naam van verdachte. De rechtbank heeft ter terechtzitting beslist dat de vorderingen beschouwd moeten worden als te zijn ingediend in de thans voorliggende zaken in het onderzoek Barracuda, waaronder de zaak tegen verdachte. Vervolgens heeft de rechtbank ter terechtzitting beslist dat 84 vorderingen van benadeelde partijen kennelijk niet-ontvankelijk zijn op grond van het bepaalde in artikel 333 Sv. Deze beslissing is uitgewerkt in het proces-verbaal van de zitting en nadere bespreking kan derhalve achterwege blijven.
8.2
het standpunt van de officier van justitie
De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het overgrote deel van de vorderingen hoofdelijk dient te worden toegewezen, met toepassing van de schadevergoedingsmaatregel en wettelijke rente, zoals in het schriftelijke requisitoir nader is uitgewerkt.
8.3
Het standpunt van de verdediging
De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld zoals is verwoord in het schriftelijke pleidooi
.
.
8.4
Overwegingen van de rechtbank.
Gelet op hetgeen is overwogen in het overzichtsarrest van de Hoge Raad van 28 mei 2019 ECLI:NL:HR:2019:793, is de rechtbank van oordeel dat er in onderhavig geval geen sprake is van een onevenredige belasting van het strafgeding. Hoewel een grote hoeveelheid aan vorderingen is ingediend, zijn de vorderingen naar hun aard en omvang niet dermate complex dat zij een onevenredige belasting van het strafgeding vormen en om die reden op voorhand niet-ontvankelijk verklaard dienen te worden.
De rechtbank heeft bewezen verklaard dat verdachte heeft deelgenomen aan de criminele organisatie die als oogmerk oplichting en witwassen had. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat verdachte een actieve rol heeft gehad bij meerdere aangiftes. De rechtbank acht de intensiteit van deze criminele samenwerking op die momenten waarop de aangiftes betrekking hebben zodanig dat sprake is van groepsaansprakelijkheid als bedoeld in artikel 6:166 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Deze bepaling voorziet in een individuele aansprakelijkheid van alle tot een groep behorende personen (deelnemers) voor onrechtmatig vanuit de groep toegebrachte schade. De mate van betrokkenheid van de afzonderlijke deelnemers bij het onrechtmatig handelen is niet van belang. Deze individuele aansprakelijkheid voor schade ontstaan door groepshandelen vindt haar rechtvaardiging in de bijdrage van iedere groepsdeelnemer aan het in het leven roepen van de kans dat zodanige groepsschade zou ontstaan. Zij vindt haar begrenzing in de eis dat de kans op het aldus toebrengen van schade hen had behoren te weerhouden van hun gedragingen in groepsverband.
De rechtbank betrekt in haar oordeel dat enkel de bewezen deelname aan een bepaalde organisatie dan wel groep onvoldoende is om aansprakelijkheid op grond van art. 6:166, eerste lid BW te kunnen aannemen voor
allevanuit de groep op enig moment gepleegde onrechtmatige daden. Die aansprakelijkheid is er alleen indien en voor zover de verdachte ten aanzien van die schade op enigerlei wijze actief een bijdrage leverde aan het onrechtmatig handelen. De rechtbank acht verdachte individueel aansprakelijk voor de schade in die gevallen dat hij zelf heeft gepind of hierbij aanwezig was, maar op basis van de hiervoor uitgewerkte groepsaansprakelijkheid dus ook voor de bedragen die door anderen van de rekeningen zijn gehaald in die gevallen waarbij hij, verdachte, op grond van de bevindingen neergelegd in het dossier enige (andere) betrokkenheid heeft gehad en aldus een actieve bijdrage leverde aan de criminele organisatie, zoals die op dat moment feitelijk was samengesteld.
allevanuit de groep op enig moment gepleegde onrechtmatige daden. Die aansprakelijkheid is er alleen indien en voor zover de verdachte ten aanzien van die schade op enigerlei wijze actief een bijdrage leverde aan het onrechtmatig handelen. De rechtbank acht verdachte individueel aansprakelijk voor de schade in die gevallen dat hij zelf heeft gepind of hierbij aanwezig was, maar op basis van de hiervoor uitgewerkte groepsaansprakelijkheid dus ook voor de bedragen die door anderen van de rekeningen zijn gehaald in die gevallen waarbij hij, verdachte, op grond van de bevindingen neergelegd in het dossier enige (andere) betrokkenheid heeft gehad en aldus een actieve bijdrage leverde aan de criminele organisatie, zoals die op dat moment feitelijk was samengesteld.
Voor zover de door de benadeelde partijen opgevoerde schadeposten worden toegewezen is komen vast te staan dat de verdachte door het bewezen verklaarde feit rechtstreeks schade aan hen heeft toegebracht. De rechtbank neemt hiervoor als uitgangspunt de bedragen die daadwerkelijk van de rekening (van de geldezel) zijn gepind, omdat in sommige gevallen bedragen zijn gestorneerd of teruggeboekt nadat de bank de rekening had geblokkeerd. Voorts betreffen het schadeposten die niet, althans onvoldoende zijn betwist, en telkens voldoende aannemelijk zijn gemaakt door de desbetreffende benadeelde partij, terwijl bovendien deze transacties zijn terug te vinden in het strafdossier en zijn terug te voeren op betrokkenheid van de verdachte. De betreffende bedragen zullen aan de betreffende benadeelde partij worden toegewezen, te vermeerderen, met de wettelijke rente vanaf de datum waarop het geld is gepind. Daarnaast zal de rechtbank verdachte veroordelen tot betaling van de kosten die elke benadeelde partij heeft gemaakt of nog zal maken ter zake de indiening van de schadevergoedingsvordering verleende professionele rechtsbijstand (voor zover daarvan gebleken is) en de executie van dit vonnis.
Daar waar schadeposten worden afgewezen kan niet geoordeeld worden dat de betreffende post schade betreft die het rechtstreekse gevolg is van het bewezen verklaarde feit.
Daar waar een benadeelde partij ten aanzien van een deel van de gevorderde schade niet ontvankelijk wordt verklaard, betreft het schade die onvoldoende is onderbouwd.
Meer specifiek ten aanzien van de gevorderde immateriële schade, merkt de rechtbank op dat deze schade eveneens onderbouwd moet zijn. Uit de artikelen 6:95 juncto 6:106 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) volgt dat uitsluitend in limitatief in de wet opgesomde gevallen aanspraak bestaat op "smartengeld". Volgens artikel 6:106 onder b BW bestaat een recht op immateriële schadevergoeding als een benadeelde in zijn persoon is aangetast. Als aantasting in de persoon noemt dat artikel de gevallen van lichamelijk letsel of aantasting in de eer of goede naam. Ingevolge dat artikel is het ook mogelijk dat een benadeelde op andere wijze in zijn persoon is aangetast. Daarvan is volgens de jurisprudentie in ieder geval sprake als een benadeelde aantoonbaar, naar objectieve maatstaven vastgesteld, geestelijk letsel heeft opgelopen. In de jurisprudentie is aangenomen dat ook een aantasting van de persoon op andere wijze, zonder dat daarvoor geestelijk letsel is vereist, tot toekenning van immateriële schadevergoeding kan leiden. In het zogenaamde EBI-arrest (HR 15 maart 2019. ECLI:NL:HR:2019:376) en in het Groningse aardbevingsschade-arrest (HR 19 juli 2019, ECLI:NL:HR:2019:1278) heeft de Hoge Raad zich daar nader over uitgelaten. Uit deze arresten volgt dat in beginsel meer aangevoerd dient te worden dan alleen het stellen dat de persoon een nadelige beleving heeft ondervonden door de schadeveroorzakende handeling. Daarnaast volgt uit deze arresten dat de omvang van een verplichting tot vergoeding van schade die bestaat in een aantasting in de persoon op andere wijze, zich niet ‘min of meer forfaitair’ laat vaststellen nu dat niet verenigbaar is met het hoogst persoonlijke karakter van de vordering tot vergoeding van deze schade. De aard en de ernst van de aansprakelijkheid vestigende gebeurtenis kunnen echter meebrengen dat de in dit verband relevante nadelige gevolgen daarvan zo voor de hand liggen, dat een aantasting in de persoon kan worden aangenomen en daarbij aannemelijk kan worden geacht dat de door deze aantasting in de persoon geleden schade ten minste een bepaald bedrag beloopt. De rechtbank is van oordeel dat een dergelijke situatie zich in onderhavig geval voordoet omdat de criminele organisatie dermate geraffineerd en agressief te werk is gegaan ten aanzien van de acquisitiefraude, dat aangenomen kan worden dat de slachtoffers schade hebben opgelopen zoals bijvoorbeeld (ernstige) stressklachten, slapeloze nachten en beschadigd vertrouwen. De rechtbank stelt de immateriële schade in dit geval telkens vast op een bedrag van € 500,-.
De rechtbank oordeelt ten aanzien van de onvoldoende onderbouwde schade, dat het in de gelegenheid stellen van de benadeelde partij om zijn/haar stelling ten aanzien van dat deel van de vordering alsnog nader te onderbouwen, leidt tot een onaanvaardbare vertraging van de strafrechtelijke procedure. De benadeelde partijen kunnen - in zoverre hij/zij in de vordering niet-ontvankelijk wordt verklaard - de vordering voor dat deel slechts aanbrengen bij de burgerlijke rechter.
Vorenstaande resulteert in de volgende beslissingen aangaande de vorderingen van de benadeelde partijen:
[aangever 8]
(aangifte nr. 1) vordert verdachte te veroordelen om schadevergoeding te betalen tot een bedrag van € 8.840,-. De rechtbank wijst de materiële kosten tot een bedrag van € 8.840,- toe, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 20 maart 2017.
[aangever 12]
(aangifte nr. 16) vordert verdachte te veroordelen om schadevergoeding te betalen tot een bedrag van € 6.523,81 (waarvan € 500,- immateriële schade). De rechtbank wijst de materiële kosten tot een bedrag van € 6.000,- toe, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 19 april 2017. Daarnaast wijst de rechtbank de immateriële schade van € 500,- toe, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de dag van deze uitspraak. Voor het overige verklaart de rechtbank de benadeelde niet-ontvankelijk.
[aangever 11]
(aangifte nr. 64) vordert verdachte te veroordelen om schadevergoeding te betalen tot een bedrag van € 12.188,-. De rechtbank wijst de materiële kosten tot een bedrag van € 12.140,- toe, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 14 juni 2017. Voor het overige verklaart de rechtbank de benadeelde niet-ontvankelijk.
[aangever 4]
(aangifte nr. 74) vordert verdachte te veroordelen om schadevergoeding te betalen tot een bedrag van € 7.944,-. De rechtbank wijst de materiële kosten tot een bedrag van € 7.944,- toe, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 7 juli 2017.
[aangever 1]
(aangifte nr. 91) vordert verdachte te veroordelen om schadevergoeding te betalen tot een bedrag van € 9.880,-. De rechtbank wijst de vordering af gelet op het vonnis van de kantonrechter van de rechtbank Gelderland van 16 augustus 2017, waarin [verdachte] reeds is veroordeeld tot de betaling van het gevorderde.
De verdachte is voor de schade, voor zover hiervoor toegewezen, naar burgerlijk recht met zijn mededaders steeds hoofdelijk aansprakelijk. Dit betekent dat de verdachte tegenover de benadeelde partij steeds voor het hele bedrag aansprakelijk is.
8.5
De schadevergoedingsmaatregel
De benadeelde partij heeft verzocht en de officier van justitie heeft gevorderd tevens de schadevergoedingsmaatregel op te leggen.
De rechtbank zal de maatregel als bedoeld in artikel 36f Sr opleggen, aangezien verdachte jegens de benadeelde partij naar burgerlijk recht (mede) aansprakelijk is voor de schade die door het feit is toegebracht. Als door de verdachte niet volledig wordt betaald, kan deze verplichting worden aangevuld met het nader aan te geven aantal dagen gijzeling, waarbij toepassing van de gijzeling de betalingsverplichting niet opheft.
9.De toegepaste wettelijke voorschriften
De hierna te nemen beslissing berust op de hiervoor genoemde wetsartikelen.
10.De beslissing
De rechtbank:
bewezenverklaring
- verklaart bewezen dat verdachte het ten laste gelegde heeft begaan, zoals hierboven omschreven;
strafbaarheid feit
- verklaart het bewezen verklaarde strafbaar;
- verklaart dat het bewezen verklaarde het volgende strafbare feit oplevert:
het misdrijf:
deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven.
strafbaarheid verdachte
- verklaart verdachte strafbaar voor het bewezen verklaarde;
straf
- veroordeelt verdachte tot een
gevangenisstrafvoor de duur van
6 (zes) maanden;
gevangenisstrafvoor de duur van
6 (zes) maanden;
- bepaalt dat de tijd die de verdachte voor de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in verzekering en voorlopige hechtenis heeft doorgebracht, bij de uitvoering van de gevangenisstraf geheel in mindering zal worden gebracht;
schadevergoeding
- veroordeelt verdachte tot betaling aan de benadeelde partijen zoals in de hieronder weergegeven tabel weergegeven bedragen (te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de datum in de tabel weergegeven):
- legt de
- bepaalt dat de benadeelde partijen zoals hieronder genoemd, voor een deel zoals daar vermeld niet-ontvankelijk zijn in de vordering, en dat de benadeelde partijen de vordering voor dat deel slechts bij de burgerlijke rechter kunnen aanbrengen;
AG nr.
Benadeelde partij
Toegewezen materiële schade
Toegewezen immateriële schade
Niet- ontvankelijk
Datum ingang wettelijke rente materiële schade
Datum ingang wettelijke rente immateriële schade
Maximale duur van de gijzeling
1
[aangever 8]
€ 8.840,-
20 maart 2017
90 dagen
16
[aangever 12]
€ 6.000,-
€ 500,-
€ 23,81
19 april 2017
16 mei 2022
66 dagen
64
[aangever 11]
€ 12.140,-
€ 5.048,-
14 juni 2017
123 dagen
74
[aangever 4]
€ 7.944,-
7 juli 2017
81 dagen
- veroordeelt verdachte daarnaast in de kosten van het geding door de benadeelde partijen gemaakt, tot op heden begroot op nihil, alsook in de kosten van betekening van dit vonnis, de in verband met de tenuitvoerlegging van dit vonnis nog te maken kosten en de kosten vallende op de invordering;
- bepaalt dat als verdachte heeft voldaan aan zijn verplichting tot betaling aan de Staat der Nederlanden van bedoeld bedrag daarmee de verplichting van verdachte om aan de benadeelde partij het bedrag te betalen, komt te vervallen, en andersom, als verdachte aan de benadeelde partij het verschuldigde bedrag heeft betaald, dat daarmee de verplichting tot betaling aan de Staat der Nederlanden van dat bedrag komt te vervallen;
- wijst de vordering van [aangever 1] (aangifte nr. 91) af;
Dit vonnis is gewezen door mr. M. Melaard, voorzitter, mr. J. Wentink en mr. J.H.W.R. Orriëns-Schipper, rechters, in tegenwoordigheid van mr. E. Koning, griffier, en is in het openbaar uitgesproken op 16 mei 2022.
Mrs. Wentink en Orriëns-Schipper zijn niet in de gelegenheid dit vonnis mede te ondertekenen.