ECLI:NL:RBOBR:2024:640

Uitspraak

RECHTBANK OOST-BRABANT

Zittingsplaats 's-Hertogenbosch

Bestuursrecht

zaaknummer: SHE 24/911

uitspraak van de voorzieningenrechter van 22 februari 2024 in de zaak tussen

Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), uit Den Haag, verzoekster

(gemachtigden: mr. R. van Duffelen, J. te Grotenhuis en M. Scheerder),

het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Maashorst,het college

(gemachtigden: mr. D.S.P. Roelands-Fransen, R.S. Berkers, mr. A.P.J. Timmermans).

Als derde-partij neemt aan de zaak deel: [naam] ., uit [vestigingsplaats]

(gemachtigden: mr. D.I.J. Snijders en mr. A. Posset).

Inleiding

1. In deze uitspraak beslist de voorzieningenrechter op het verzoek van het COA om de voorlopige voorziening in de uitspraak van 22 december 2023 met zaaknummer SHE 23/3451 (te vinden op rechtspraak.nl ECLI:NL:RBOBR:2023:6031) te wijzigen.

1.1.

De voorzieningenrechter heeft het verzoek op 22 februari 2024 op zitting behandeld. Hieraan hebben deelgenomen: de gemachtigden van verzoekster, de gemachtigden van het college, [naam] en de gemachtigden van de derde-partij.

Beoordeling door de voorzieningenrechter

Vooraf

2. Met toepassing van artikel 8:87, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) kan de voorzieningenrechter een eerder getroffen voorlopige voorziening opheffen of wijzigen. De voorzieningenrechter gaat bij de beoordeling uit van de volgende feiten en omstandigheden. Voor een volledig overzicht verwijst hij ook naar de uitspraak van 22 december 2023.

 Bij besluit van 19 december 2023 heeft het college een omgevingsvergunning verleend voor het tijdelijk opvangen van 300 asielzoekers in hotel Van der Valk aan de Rondweg 2 in Uden (de omgevingsvergunning). Het betreft een omgevingsvergunning als bedoeld in artikel 2.1, eerste lid, onder a en c, van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).

 Bij uitspraak van 22 december 2023 heeft de voorzieningenrechter in een voorlopige voorziening het gebruik van het hotel voor het huisvesten van asielzoekers onder voorwaarden toegelaten tot een aantal van 200 personen en de omgevingsvergunning voor het huisvesten van meer asielzoekers geschorst. De voorzieningenrechter heeft de volgende voorwaarden aan de voorziening verbonden:

1. Het COA moet het veiligheidsplan naleven. Dat wil zeggen 24 uur per dag een toezichthouder ter plaatse en 24 uur per dag telefonisch bereikbaar. Ook moet het COA strak toezien op naleving van de COA-huisregels;

2. Het COA moet wekelijks representatieve bewonersoverleggen organiseren met bewoners uit alle wijken en buurten waar verzoekers ook aan deel kunnen nemen. Verzoekers kunnen zelf onderling uitmaken wie er bij kan zijn;

3. De gemeente moet handhaving/de politie intensief toezicht laten houden op de veiligheid in de tunnel en op het Food Court door cameratoezicht en het patrouilleren;

4. De gemeente moet direct handhavend optreden als er meer dan 200 personen worden gehuisvest.

 De voorzieningenrechter heeft in de uitspraak van 22 december 2023 overwogen dat als de opvang goed gaat, het COA kan verzoeken om wijziging van de voorziening en verhoging van het aantal personen, waarbij de overige voorwaarden blijven gelden. De voorzieningenechter heeft verder bepaalt dat de voorziening vervalt twee weken na de beslissing op bezwaar.

Het verzoek om wijziging van de voorlopige voorziening en de standpunten van partijen

3. Het COA verzoekt het aantal asielzoekers dat mag worden opgevangen in het hotel te verhogen tot 300. Volgens het COA verloopt de opvang van de 200 asielzoekers namelijk goed, en wordt voldaan aan de voorwaarden uit de uitspraak van 22 december 2023. Het COA onderbouwt dit als volgt:

Het COA leeft het veiligheidsplan na en heeft 24 uur per dag, zeven dagen per week beveiliging ingezet in het Van der Valkhotel in Uden. Daarnaast zijn medewerkers van het COA zeven dagen per week aanwezig: op werkdagen tussen 8.00 en 22.00 uur en op weekend- en feestdagen tussen 8.00 en 20.30 uur. Het COA maakt eveneens gebruik van straatcoaches die, op verzoek van het omwonendenoverleg, van maandag tot en met donderdag worden ingezet tussen 14.00 en 22.00 uur en van vrijdag tot en met zondag van 16.00 tot 00.00 uur. Iedere bewoner krijgt bij binnenkomst de huisregels uitgelegd en overhandigd. De huisregels worden uitgereikt in de voor de bewoner gangbare taal en uitgelegd met behulp van een tolk. Op de naleving van de huisregels ziet het COA strikt toe.
In de week tussen Kerst en Oud & Nieuw zijn, in overleg met de gemeente Maashorst, zo’n 2.650 brieven verspreid in de wijken in de nabije en wat verdere omgeving van de opvanglocatie in het Van der Valkhotel in Uden in een straal van één kilometer rond de opvanglocatie. Op 4 januari 2024 heeft een eerste omwonendenbijeenkomst uit deze wijken plaatsgevonden. Op deze bijeenkomst, waar, naast het COA en de gemeente, ook de straatcoaches aanwezig waren, zijn circa 300 omwonenden afgekomen. De bijeenkomst kan worden gekenmerkt als overwegend constructief. Na afloop konden aanwezigen hun interesse in het omwonendenoverleg schriftelijk kenbaar maken. Zij konden eveneens aangeven of zij op andere wijze, via een nieuwsbrief, op de hoogte gehouden wensen te worden, dan wel zich aanmelden als vrijwilliger voor activiteiten op de locatie. Op deze avond is ook het telefoonnummer gedeeld waarop het COA 24 uur per dag, zeven dagen per week, bereikbaar is, alsmede een e-mailadres.
Met omwonenden die hebben aangegeven deel te willen nemen in het omwonendenoverleg is op 10 januari een vervolgoverleg geweest. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een omwonendenoverleg, bestaande uit 22 personen, verdeeld over vier wijken, waarbij afhankelijk van de bevolkingsdichtheid in een wijk plaats is voor vier à zes bewoners per wijk. De omwonenden hebben zelf met elkaar afgestemd wie de vertegenwoordigers uit hun wijk worden. Het omwonendenoverleg komt iedere woensdagavond bijeen. Met ingang van 31 januari wordt het overleg voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter. Vanaf 24 januari wordt het verslag door een onafhankelijk notulist opgesteld. Hiermee wordt ook de rolzuiverheid van alle deelnemers geborgd.

3.1.

Het college ondersteunt het verzoek van het COA. Het college bevestigt dat voorafgaande aan de huisvesting van asielzoekers cameratoezicht is geplaatst bij het Food Court en bij de noord- en zuidzijde van de fietstunnel onder de Rondweg. Er kijkt niet een toezichthouder 24/7 naar de beelden van deze camera’s. Naast de dagelijkse patrouilles, wordt twee keer per week door toezichthouders (buitengewone opsporingsambtenaren ofwel Boa’s) binnen het hotel gecontroleerd op de hoeveelheid aanwezige asielzoekers. Tot op heden zijn er geen grote veiligheidsincidenten geweest. Op ieder gewenst moment kan het COA hoeveel asielzoekers worden opgevangen. Het college heeft er geen bezwaar tegen dat de voorwaarden zoals die aan de opvang van 200 asielzoekers zijn gekoppeld, blijven gelden met de opvang van 300 asielzoekers.

3.2.

Volgens de derde-partij wordt niet voldaan aan de voorwaarden uit de uitspraak van 22 december 2023. Er is geen toegangscontrole bij de poort aan de oostzijde. Er vinden geen goede bewonersoverleggen plaats en een aantal deelnemers heeft zich afgemeld. Notulen zijn eenzijdig, niet objectief en onvolledig. Ook worden kritische omwonenden monddood gemaakt. De wijkagent of Boa’s zijn niet aanwezig bij de overleggen. Er wordt te weinig toezicht gehouden. Er is geen intensieve surveillance. Het is onbekend hoeveel mensen er in het AZC daadwerkelijk verblijven. 25% van de asielzoekers is uit beeld.

Beoordeling

4. De voorzieningenrechter heeft nog de volgende opmerkingen genoteerd tijdens de zitting.

Het college heeft aangegeven dat het veiligheidsplan dynamisch is en kan worden gewijzigd en heeft toegezegd dat er geen maatregelen uit het veiligheidsplan worden geschrapt.
Er is geen sprake van een kaartlezer op de poort aan de oostzijde en derden kunnen via deze poort naar het Food Court lopen.
De hoorzitting van de bezwarencommissie in de bezwaarprocedure is begin april gepland en medio mei wordt een beslissing op bezwaar verwacht.

5. In de uitspraak van 22 december 2022 heeft de voorzieningenrechter de proef op de som genomen en een gedeeltelijk gebruik van het hotel toegelaten. Dit kan goed gaan of niet goed gaan. De voorzieningenrechter heeft aangegeven dat, als het goed gaat, het college of het COA kunnen verzoeken om wijziging van de voorziening en verhoging van het aantal personen, waarbij de overige voorwaarden blijven gelden. Als het niet goed gaat, kan de derde-partij verzoeken om aanscherping van de getroffen voorlopige voorziening.

Het draait in deze procedure dus maar om één vraag: Hoe gaat het? De derde-partij geeft hierop een ander antwoord dan het college en het COA. De voorzieningenrechter kijkt vooral naar de veiligheid in en om het AZC en het overleg met partijen en denkt hier als volgt over:

Veiligheid

6. De inhoud van de rapporten van de Boa’s en de straatcoaches staat tussen partijen niet ter discussie. Op basis van deze rapporten stelt de voorzieningenrechter vast dat het huisvesten van 200 asielzoekers niet heeft geleid tot onveilige situaties in de omgeving van het AZC of op het terrein van het AZC. Het is de voorzieningenrechter niet gebleken dat er incidenten hebben plaatsgevonden die niet in de rapportages zijn vermeld. Dergelijke incidenten zijn ook niet bij de bewonersoverleggen gemeld. Er hebben enkele kleine incidenten in het AZC plaatsgevonden maar het COA heeft hierop goed gereageerd en heeft escalaties voorkomen. De voorzieningenrechter stelt ook vast dat niet aan alle noodzakelijke randvoorwaarden is voldaan. Zo was er onvoldoende cameratoezicht in een deel van de fietstunnel (inmiddels hangt er wel een veiligheidscamera) en het is onveilig voor de bewoners van het AZC dat jan en alleman door de toegangspoort van het oostelijk AZC kan lopen. De voorzieningenrechter hecht wel aan de veiligheid en vindt het erg belangrijk dat het hek aan de oostelijke zijde zo snel mogelijk wordt voorzien van een kaartlezer. De voorzieningenrechter waardeert de inzet van de straatcoaches. Hij begrijpt ook dat er niet 24/7 iemand naar camerabeelden van een fietstunnel gaat kijken en stelt ook vast dat er geen incidenten vanwege de aanwezigheid van het AZC hebben plaatsgevonden.

Bewonersoverleggen

7. De voorzieningenrechter vindt dat het COA goed heeft gezorgd voor voldoende representativiteit in de bewonersoverleggen. Wel stelt de voorzieningenrechter vast dat die bewonersoverleggen niet helemaal soepel lijken te lopen. Er is veel discussie over de manier van overleggen. Het overleg moet gaan over een goede inbedding van het AZC in de omgeving, niet over de wijze van overleggen. Wat discussie tijdens een overleg is niet verkeerd, maar iedereen moet wel kunnen worden gehoord en alles moet aan de orde kunnen worden gesteld. Partijen hebben hun eigen beleving en verwachtingen bij de overleggen en dat lijkt het doel van het overleg in de weg te zitten. Uiteindelijk moet het gaan over de vraag hoe je er samen iets van maakt waar iedereen mee kan leven. Hier hoeft geen unanieme overeenstemming over te worden bereikt. De voorzieningenrechter geeft volledigheidshalve wat tips en aanwijzingen voor het overleg:

De overleggen moeten plaatsvinden onder leiding van een onafhankelijke voorzitter. Het notuleren kan door een onafhankelijk notulist plaatsvinden zolang er aan het einde van een overleg maar een duidelijke actiepuntenlijst is.
Als extra maatregelen worden getroffen moet ook het veiligheidsplan worden aangevuld en inclusief aanvullingen bekend worden gemaakt op een website. Gelet op de toezegging van het college gaat de voorzieningenrechter ervan uit dat er geen maatregelen worden geschrapt.
Het is aangewezen dat bij de overleggen zoveel mogelijk ook een Boa of wijkagent aanwezig is, alsmede een straatcoach en een vertegenwoordiger van de ondernemers op het Food Court, en een representatieve vertegenwoordiging van bewoners van alle buurten en wijken.
De overleggen moeten regelmatig plaatsvinden. Het zal best een belasting zijn voor de deelnemers om wekelijks bij elkaar te komen, dus het kan zijn dat na verloop van tijd per twee weken of per drie weken wordt vergaderd.

De voorzieningenrechter benadrukt volledigheidshalve dat een bewonersoverleg geen inspraak is over de vraag of het AZC er moet komen. Dat besluit is al genomen in de verleende omgevingsvergunning en die omgevingsvergunning wordt nu in de bezwaarprocedure behandeld. Daar moet het recht zijn loop kunnen hebben.

De voorzieningenrechter concludeert dat de bewonersoverleggen niet optimaal verlopen, maar ziet hierin geen aanleiding voor het oordeel dat onvoldoende aan de voorwaarde wordt voldaan. Zonder wrijving geen glans.

Verder

8. De voorzieningenrechter begrijpt dat het college niet onbeperkt kan beschikken over toezichthouders en is van oordeel dat de huidige inzet in ieder geval niet te weinig is. De voorzieningenrechter heeft geen aanwijzingen dat er meer dan 200 asielzoekers zijn gehuisvest. Ook al is niet iedereen er iedere dag, het is geen vreemdelingbewaring en het COA heeft voldoende veiligheidsmaatregelen getroffen om bij calamiteiten te controleren wie er allemaal is. Aan de derde en vierde voorwaarde in de voorlopige voorziening van 22 december 2023 wordt voldoende voldaan.

Conclusie en gevolgen

9.1

Onder deze omstandigheden gunt de voorzieningenrechter het COA het voordeel van de twijfel. De voorzieningenrechter begrijpt de wens van de derde-partij dat eerst alles goed moet zijn geregeld, maar kan de ogen niet sluiten voor de opvangcrisis waarmee het COA, in het verlengde daarvan ook de inwoners van de gemeente Maashorst of andere gemeenten en natuurlijk de asielzoekers, statushouders Oekraïne vluchtelingen of andere ontheemden mee te maken hebben. Daarom zal de voorzieningenrechter de huisvesting van 300 asielzoekers of statushouders onder voorwaarden toelaten. De voorzieningenrechter vindt het belangrijk dat omwonenden een rechtsmiddel kunnen aanwenden. Bovendien zijn er wel wat kanttekeningen geplaatst. Daarom scherpt de voorzieningenrechter de voorwaarden in de getroffen voorlopige voorziening wel wat aan.

9.2

De voorzieningenrechter laat de huisvesting van 300 asielzoekers dan wel statushouders dus toe onder de volgende voorwaarden:

Het COA moet het veiligheidsplan naleven. Dat wil zeggen 24 uur per dag een toezichthouder ter plaatse hebben en 24 uur per dag telefonisch bereikbaar zijn. Ook moet het COA strak toezien op naleving van de COA-huisregels. De kaartlezer op de oostelijke toegangspoort moet vóór 1 maart zijn aangebracht en functioneren;

Het COA moet regelmatig en tot en met maart in ieder geval wekelijks representatieve bewonersoverleggen organiseren met bewoners uit alle wijken en buurten waar de derde-partij ook aan deel kan nemen en waarbij met enige regelmaat (dus niet ieder overleg) Boa’s, straatcoaches of een vertegenwoordiger van het Food Court aanwezig is.

De gemeente moet handhaving/de politie intensief toezicht laten houden op de veiligheid in de tunnel en op het Food Court door cameratoezicht en het patrouilleren.

9.3

Het college moet toezien op de naleving van voorwaarden a) en b) en dient handhavend op te treden indien het COA deze voorwaarden niet of onvoldoende naleeft.

9.4

Als deze voorwaarden niet worden nageleefd, kan dit aanleiding zijn de omvang van de huisvesting te beperken dan wel een door het college aan de derde-partij te verbeuren dwangsom te verbinden aan de naleving van de voorwaarden.

9.5

De voorzieningenrechter ziet geen aanleiding voor een vergoeding van het griffierecht of een proceskostenveroordeling.

Beslissing

De voorzieningenrechter:

wijzigt de voorlopige voorziening die is getroffen in de uitspraak van 22 december 2022 (SHE 23/3451) als volgt:
laat de huisvesting van 300 asielzoekers dan wel statushouders toe onder de volgende voorwaarden:

het COA moet het veiligheidsplan naleven. Dat wil zeggen 24 uur per dag een toezichthouder ter plaatse hebben en 24 uur per dag telefonisch bereikbaar zijn. Ook moet het COA strak toezien op naleving van de COA-huisregels; De kaartlezer op de oostelijke toegangspoort moet vóór 1 maart 2024 zijn aangebracht en functioneren;

het COA moet regelmatig en tot en met maart in ieder geval wekelijks representatieve bewonersoverleggen organiseren met bewoners uit alle wijken en buurten waar de derde-partij ook aan deel kan nemen en waarbij met enige regelmaat (dus niet ieder overleg) Boa’s, straatcoaches of een vertegenwoordiger van het Food Court aanwezig is.

de gemeente moet handhaving/de politie intensief toezicht laten houden op de veiligheid in de tunnel en op het Food Court door cameratoezicht en het patrouilleren;

draagt het college op om toe te zien op de naleving van voorwaarden a) en b) en dient handhavend op te treden indien het COA deze voorwaarden niet of onvoldoende naleeft.
bepaalt dat deze voorziening vervalt twee weken na de beslissing op bezwaar.

Deze uitspraak is gedaan door mr. M.J.H.M. Verhoeven, voorzieningenrechter, in aanwezigheid van mr. M.J.A.B. Elsman, griffier. De uitspraak is uitgesproken in het openbaar op 22 februari 2024.

griffier

voorzieningenrechter

Een afschrift van deze uitspraak is verzonden aan partijen op: