ECLI:NL:RBOBR:2024:3683

• Datum uitspraak: 14 augustus 2024
• Publicatiedatum: 12 augustus 2024
• Zaaknummer: C/01/382547 / HA ZA 22-314
• Instantie: Rechtbank Oost-Brabant
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Civiel recht
• Procedures: Tussenuitspraak
• Rechters: E.C. Zandman
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Verzekeringsdekking bij arbeidsongeval van flexwerker in gemeentelijke dienst

In deze bodemzaak heeft de Rechtbank Oost-Brabant op 14 augustus 2024 uitspraak gedaan in een geschil tussen de Gemeente 's-Hertogenbosch en verschillende verzekeraars naar aanleiding van een arbeidsongeval. De Gemeente had een raamovereenkomst met Start People B.V. voor het inlenen van flexwerkers, waaronder de heer [A], die op 24 juni 2020 een ernstig ongeval heeft gehad tijdens zijn werkzaamheden als belader van een vuilniswagen. De Gemeente vorderde een verklaring voor recht dat de verzekeraars AXA XL, QBE, Ethias en AIG gehouden zijn om de Gemeente volledig te vrijwaren voor de schade die [A] heeft geleden.

De rechtbank heeft vastgesteld dat de Gemeente drie verschillende verzekeringen had afgesloten: een aansprakelijkheidsverzekering voor gemeenten (AVB), een WAM-verzekering en een Wegas Plus verzekering. De verzekeraars betwistten dat zij dekking moesten verlenen. De rechtbank oordeelde dat de AVB-verzekering geen dekking bood voor de schade, omdat deze was veroorzaakt met of door een motorrijtuig. De WAM-verzekering bood echter wel dekking, omdat het ongeval zich voordeed tijdens werkzaamheden en [A] op dat moment geen feitelijke controle had over het beladingsmechanisme van de vuilniswagen.

De rechtbank heeft de vorderingen van de Gemeente tegen AXA XL en QBE afgewezen, maar de vorderingen tegen Ethias toegewezen, omdat de WAM-verzekering dekking bood voor het werkrisico. De vorderingen tegen AIG zijn afgewezen, omdat de Wegas Plus verzekering geen dekking biedt als de WAM-verzekering dekking biedt. De rechtbank heeft iedere beslissing aangehouden tot het eindvonnis in de hoofdzaak.

Uitspraak

RECHTBANK Oost-Brabant

Civiel recht

Zittingsplaats 's-Hertogenbosch

Zaaknummer: C/01/382547 / HA ZA 22-314

Vonnis van 14 augustus 2024

in de zaak van

het rechtspersoonlijkheid bezittende openbaar lichaam

GEMEENTE 'S-HERTOGENBOSCH ,

te 's-Hertogenbosch,

eisende partij,

hierna te noemen: Gemeente,

advocaat: mr. R. van der Jagt,

tegen

1. de Europese naamloze vennootschap

XL INSURANCE COMPANY SE , handelend onder de naam
AXA XL,

statutair gevestigd te Dublin (Ierland),

advocaat: mr. D.M. Gouweloos,

hierna te noemen: AXA XL,
2. de rechtspersoon naar buitenlands recht

QBE EUROPE SA/NV ,

statutair gevestigd te Brussel (België),

advocaat: mr. D.M. Gouweloos,

hierna te noemen: QBE,
3. de rechtspersoon naar buitenlands recht

ETHIAS N.V. ,

statutair gevestigd te Luik (België),

advocaat: mr. M.J.G. Boender-Lamers,

hierna te noemen: Ethias,
4. de rechtspersoon naar buitenlands recht

AIG EUROPE S.A. ,

statutair gevestigd te Luxemburg,

advocaat: mr. W.A.M. Rupert,

hierna te noemen: AIG,

gedaagde partijen.

1. De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- de dagvaardingen aan AXA XL en QBE, Ethias en AIG,

- de akte overlegging producties 1 tot en met 22 van de Gemeente,

- de conclusies van antwoord van AXA XL en QBE, Ethias en AIG,

- het tussenvonnis van 16 november 2022,

- de akte van de Gemeente met producties 23 tot en met 26,

- de akte van de Gemeente met productie 27,

- de mondelinge behandeling van 21 december 2023, waarvan door de griffier aantekeningen zijn gemaakt,

- de spreekaantekeningen van de Gemeente en AXA XL en QBE.

1.2.

De mondelinge behandeling heeft gelijktijdig plaatsgevonden met de mondelinge behandeling in de hoofdzaak (zaaknummer C/01/378214 / HA ZA 22-32).

1.3.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2. De feiten

2.1.

De Gemeente is in 2017 een raamovereenkomst aangegaan met Start People B.V. (hierna: Start People) op grond waarvan Start People flexwerkers aan de Gemeente uitleende. Onder de Raamovereenkomst heeft Start People onder meer haar werknemer de heer [A] (hierna: [A] ) aan de Gemeente ter beschikking gesteld om werkzaamheden te verrichten bij de Afvalstoffendienst van de Gemeente. [A] was vanaf 2015 actief als belader van een vuilniswagen. Beladen is het inzamelen van afval door het legen van zogenaamde minicontainers in een vuilniswagen.

2.2.

Op 24 juni 2020 is [A] een ongeval overkomen. Op de betreffende dag verrichtte [A] arbeid bestaande uit het inzamelen van GFT-afval ofwel het legen van GFT-containers. Hierbij ontstond een defect aan het beladingsmechanisme van de vuilniswagen. Er was een luchtslang losgeschoten. [A] heeft toen de knoppen van de belading uitgezet en geprobeerd de luchtslang terug te duwen in de koppeling. Hij was in de veronderstelling dat hij het beladingsmechanisme van de automaatstand af had gehaald voordat hij met zijn handen, tussen het beladingsmechanisme door, naar de luchtslang greep om deze terug te plaatsen. Voorafgaand aan deze reparatiewerkzaamheden had hij het beladingsmechanisme niet uitgeschakeld en niet druk- of spanningsloos gemaakt, hoewel dit wel mogelijk was. Terwijl [A] voorovergebogen over het beladingsmechanisme heen stond en met zijn handen tussen het beladingsmechanisme door de luchtslang aan het terugplaatsen was, kwam het beladingsmechanisme plotseling ongewild in beweging. [A] is gegrepen door het beladingsmechanisme en is vervolgens daartussen bekneld komen te zitten.

2.3.

[A] liep als gevolg van dit ongeval ernstig letsel op, waaronder een hartstilstand, verbrijzelde borstkas, klaplong, bloedingen en ontwrichte linkerschouder.

2.4.

[A] heeft Start People aansprakelijk gesteld voor de schade die hij door het ongeval heeft geleden en nog zal lijden. Start People is van oordeel dat zij slechts formeel werkgever van [A] is en dat de Gemeente als materieel werkgever te gelden heeft. Volgens Start People is de Gemeente daarmee volledig schadeplichtig ten opzichte van [A] en zou de Gemeente daarnaast gehouden zijn om Start People te vrijwaren ten aanzien van het ongeval.

2.5.

Start People en haar verzekeraar Zurich Insurance PLC (hierna gezamenlijk: Start People c.s.) hebben een procedure aanhangig gemaakt tegen de Gemeente bij de rechtbank Oost-Brabant, locatie 's-Hertogenbosch met zaakkenmerk C/01/378214.

2.6.

De Gemeente heeft ter afdekking van mogelijke risico’s en schades de volgende drie verzekeringen afgesloten:

een aansprakelijkheidsverzekering voor gemeenten, vergelijkbaar met een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven (hierna: de AVB-verzekering). Deze verzekering is door de Gemeente afgesloten via gevolmachtigd agent Mandatis Loss Adjusting & Claims Management B.V. (handelend onder de naam Melior Verzekeringen (hierna: Melior) en de verzekeraars zijn AXA XL en QBE, ieder voor 50%,

een verzekering zoals verplicht gesteld in de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (hierna: WAM-verzekering). Deze verzekering is door de Gemeente afgesloten via gevolmachtigd agent Intermont Assuradeuren B.V. en is ondergebracht bij verzekeraar Ethias.

een Wegas Plus verzekering. Deze verzekering is door de Gemeente afgesloten via gevolmachtigd agent One Underwriting B.V. en is ondergebracht bij verzekeraar AIG.

2.7.

De Gemeente heef de verzekeraars tevergeefs gevraagd of zij dekking verleenden en meerdere pogingen gedaan om er met de verzekeraars uit te komen.

3. Het geschil

3.1.

De Gemeente vordert het volgende:

1. een verklaring voor recht dat AXA XL en/of OBE en/of Ethias en/of AIG gehouden is/zijn om de Gemeente volledig te vrijwaren voor:

- al hetgeen waarin de Gemeente als gedaagde in de hoofdzaak jegens Start People c.s. mocht worden veroordeeld;

- alle gerechtelijke en buitengerechtelijke kosten die de Gemeente heeft moeten maken in aanloop naar en in het kader van de hoofdzaak;

2. AXA XL en/of OBE en/of Ethias en/of AIG zo mogelijk gelijktijdig met het te wijzen vonnis in de hoofdzaak, aanhangig onder zaaknummer C/01/378214, te veroordelen om aan de Gemeente te voldoen datgene waartoe de Gemeente als gedaagde in de hoofdzaak jegens Start People c.s. mocht worden veroordeeld, te vermeerderen met de wettelijke rente te rekenen vanaf 14 dagen na het in de hoofdzaak te wijzen vonnis;

3. AXA XL en/of OBE en/of Ethias en/of AIG te veroordelen in het door de Gemeente in de hoofdzaak en de vrijwaringszaak betaalde griffierecht, te vermeerderen met de wettelijke rente te rekenen vanaf datum dagvaarding in de onderhavige vrijwaringsprocedure;

4. AXA XL en/of OBE en/of Ethias en/of AIG te veroordelen in de kosten in de hoofdzaak en de in de kosten van deze vrijwaringszaak, voor zover niet reeds inbegrepen in het onder sub 1. en/of 2. en/of 3. gevorderde, te vermeerderen met de wettelijke rente te rekenen vanaf datum dagvaarding in de onderhavige vrijwaringsprocedure.

3.2.

De Gemeente is van oordeel dat de schade van [A] die het gevolg is van het ongeval gedekt is onder de AVB-polis óf de WAM-polis óf de Wegas plus-polis en dat de verzekeraars dus gehouden zijn tot vrijwaring van de Gemeente.

3.3.

De verzekeraars betwisten apart van elkaar dat zij op basis van hun polissen dekking moeten verlenen.

4. De beoordeling

Bevoegdheid en toepasselijk recht

4.1.

Omdat de verzekeraars niet statutair gevestigd zijn in Nederland en niet allen kantoor houden in Nederland, heeft deze zaak een internationaal aspect. Er is geen blijk van een forumkeuze. In dit geval geldt de regel van artikel 11 lid 1 onder b EEX-Vo II (
Verordening (EU) nr. 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken ).

Volgens deze bepaling is de rechter van de woonplaats van de verzekeringnemer bevoegd.

De Gemeente is gevestigd in 's-Hertogenbosch. Dit betekent dat de Nederlandse

rechter bevoegd is.

4.2.

Op de verzekeringsovereenkomsten is Nederlands recht van toepassing. Dit volgt uit artikel 10 en 11 van de AVB-polisvoorwaarden, artikel 18 van de WAM-polisvoorwaarden en artikel 5.8 van de Wegas Plus-polisvoorwaarden. De rechtbank zal dan ook Nederlands recht toepassen.

De WAM-verzekering biedt dekking

4.3.

Niet in geschil is dat de Wegas Plus verzekering een secundaire verzekering is die als vangnet fungeert in het geval dat andere verzekeringen geen dekking bieden. Dat betekent in dit geval dat AIG alleen kan worden aangesproken als de AVB-verzekering en de WAM-verzekering geen dekking bieden. De rechtbank zal dus eerst beoordelen of één van deze verzekeringen in dit geval dekking biedt.

4.4.

AXA XL en QBE stellen zich op het standpunt dat de schade niet gedekt wordt onder de AVB-polis. Zij beroepen zich op artikel 3.9 van de AVB-polis waarin het volgende is bepaald:

“
Niet verzekerd is aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt met of door een motorrijtuig, voor zover dit de aansprakelijkheid betreft van verzekerde als bezitter (eigenaar), houder,

bestuurder of passagier van dat motorrijtuig alsmede van hen, die op de aansprakelijkheidsverzekering voor het betrokken motorrijtuig medeverzekerd zijn.

Onder motorrijtuigen wordt verstaan alle voertuigen, bestemd om anders dan langs spoorstaven te worden voortbewogen uitsluitend of mede door een mechanische kracht, op of aan het voertuig zelf aanwezig dan wel elektrische tractie met stroomtoevoer van elders, met uitzondering van fietsen met trapondersteuning.

Deze uitsluiting geldt echter niet voor:

(..)

3.9.8

gebruik motorrijtuig door ondergeschikten

waarvan de verzekerde rechtspersonen houder of bezitter zijn. Schade met of door een motorrijtuig veroorzaakt door ondergeschikten tijdens het verrichten van activiteiten voor de verzekerde rechtspersonen waarbij gebruik wordt gemaakt van een motorrijtuig waarvan de verzekerde rechtspersonen houder of bezitter zijn of waarover zij op grond van huur(koop) en/of leasing beschikken. De dekking voor dergelijke aanspraken geldt op voorwaarde dat naast de ondergeschikte ook de verzekerde rechtspersonen als werkgever voor de schade aansprakelijk zijn. Uitsluitend de personen- en zaakschade van de ondergeschikte die het motorrijtuig bestuurde is verzekerd

De in 3.9.3 tot en met 3.9.8 omschreven dekking geldt nimmer ter zake van de aansprakelijkheid voor schade waarvoor verzekeringsplicht bestaat krachtens de Wet

aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM) of een analoge buitenlandse wet .”

4.5.

Uit artikel 3.9 volgt dat de AVB-verzekering geen dekking biedt op het moment dat er schade is veroorzaakt met of door een motorrijtuig. Dat is hier het geval. Artikel 3.9.8 biedt alleen uitkomst in het geval de WAM-verzekering geen dekking biedt. Dan moet het wel gaan om schade aan de bestuurder terwijl deze het motorrijtuig bestuurt. Daar is in dit geval geen sprake van. De vuilniswagen stond stil en [A] werkte als belader, niet als bestuurder van de vuilniswagen. De insluiting is daarmee niet van toepassing. De AVB-verzekering biedt dus in dit geval geen dekking. De vorderingen van de Gemeente tegen AXA XL en QBE zullen dan ook worden afgewezen.

4.6.

Artikel 4 lid 1, 2 en 4 van de WAM-polis (productie 7 bij dagvaarding) bepalen het volgende:

"
Omvang van de dekking

1. Deze verzekering wordt geacht aan de eisen die in de Wet Aansprakelijkheidsverzekering

Motorrijtuigen (W.A.M.) worden gesteld te voldoen.

2. Wij bieden dekking voor de aansprakelijkheid van de verzekerden voor schade die met of door de vrachtauto aan personen en/of zaken wordt toegebracht, tot maximaal het verzekerde bedrag per gebeurtenis.

[ ... ]

4. Wij bieden ook dekking voor de aansprakelijkheid voor schade die aan personen en/of zaken is toegebracht:

a. tijdens het bij wijze van vriendendienst met de vrachtauto slepen van een ander motorrijtuig. De schade die is toegebracht aan het gesleepte motorrijtuig en aan zaken die

zich daaraan, daarin of daarop bevinden, is van deze dekking uitgesloten;

b. door passagiers die zich in de vrachtauto bevinden of daar in- of uitstappen;

c. met of door zaken die worden vervoerd met de vrachtauto en:

- zich daaraan, daarin of daarop bevinden,

- daar vanaf of daaruit vallen of

- daar vanaf of daaruit zijn gevallen.”

4.7.

Niet in geschil is dat het ongeval zich heeft voorgedaan met een motorrijtuig terwijl dat motorrijtuig werd gebruikt op de openbare weg op een wijze die valt binnen de reikwijdte van het “normale gebruik” van een vuilniswagen in het verkeer. Dit valt binnen de reikwijdte van de WAM-verzekering. Ethias heeft zich echter op het standpunt gesteld dat de schade met werkmateriaal onder de dekking van de WAM-polis valt, maar dat de schade die [A] heeft geleden als “bediener van het werkmaterieel” niet gedekt is, omdat dit separaat uitgesloten is onder de WAM-polis. Zij beroept zich op de volgende bepaling uit het clausuleblad gemeente Den Bosch van die polis:

“
Werk risico

Deze verzekering is ook van kracht ten aanzien van op/aan het verzekerd motorrijtuig gemonteerde werkmaterieel. Verzekerd is de wettelijke aansprakelijkheid door schade veroorzaakt tijdens en door werkzaamheden met het materieel.

Onder verzekerden worden begrepen zij die het werkmaterieel bedienen.

Van deze verzekering is uitgesloten:

- schade aan de bestuurder/bediener van het werkmaterieel zelf;

- schade aan de last;

- schade aan het casco van het werkmaterieel;

- Schade veroorzaakt tijdens graafwerkzaamheden;

- de aansprakelijkheid van hen die niet uitdrukkelijk of stilzwijgend door een daartoe bevoegd persoon zijn gemachtigd het werkmaterieel te bedienen;

- schade veroorzaakt terwijl diegene die het werkmaterieel bedient de leeftijd van 16 jaar nog niet heeft bereikt.

De laatste twee uitsluitingen, gelden niet voor de verzekerde die aantoont dat de daarin genoemde omstandigheden zich buiten zijn weten en tegen zijn wil hebben voorgedaan en dat hem terzake van deze omstandigheden geen enkel verwijt treft. ”

4.8.

De eerste vraag die moet worden beantwoord of hier sprake is van een verkeersrisico of van een werkrisico. De rechtbank is van oordeel dat sprake is van dat laatste. Het ongeval heeft zich voorgedaan tijdens een (poging tot) reparatie van het beladingssysteem met als doel dat het systeem weer containers kon beladen en legen in de laadbak van de vuilniswagen. De reparatie is dus in het kader van de werkzaamheden van [A] gebeurd en moet daarom als werkrisico worden gezien.

De volgende vraag is of [A] “bestuurder/bediener van het werkmaterieel” is zoals bedoeld in de hiervoor geciteerde uitsluitingsclausule. Bij de beantwoording van deze vraag neemt de rechtbank in overweging of [A] op het moment van het ongeval nog invloed kon uitoefenen op de bediening van het beladingsmechanisme. Anders gezegd: was er nog sprake van feitelijke controle over het beladingsmechanisme bij [A] op het moment van het ongeval (vgl. ook ECLI:NL:PHR:2023:1166, r.o. 4.24). De rechtbank beantwoordt deze vraag ontkennend. Op het moment van het ongeval kon [A] niet bij de bediening van het beladingsmechanisme. Toen het beladingsmechanisme weer in werking trad, terwijl hij nog bezig was met de reparatie, kon hij dus het mechanisme niet uitschakelen of zo instellen dat het ongeval voorkomen kon worden. Hij had dus geen feitelijke controle over het mechanisme ten tijde van het ongeval. Dat leidt tot de conclusie dat [A] op het moment van het ongeval geen bediener was van het werkmaterieel in de zin van de uitsluitingsclausule vermeld op het polisblad. Dat betekent dat de WAM-verzekering dekking biedt voor het werkrisico dat zich hier heeft voorgedaan. De vorderingen van de Gemeente tegen Ethias zullen daarom worden toegewezen.

4.9.

Uit rov. 4.3 volgt dat de Wegas Plus Verzekering geen dekking biedt als de WAM-verzekering dekking biedt. Uit rov. 4.8 volgt dat de WAM-verzekering dekking biedt, zodat de vorderingen van de Gemeente tegen AIG zullen worden afgewezen.

4.10.

In afwachting van het eindoordeel in de hoofdzaak, zal iedere beslissing worden aangehouden.

5. De beslissing

De rechtbank

5.1.

houdt iedere beslissing aan tot het eindvonnis in de hoofdzaak.

Dit vonnis is gewezen door mr. E.C. Zandman en in het openbaar uitgesproken op 14 augustus 2024.