Uitspraak
vonnis
RECHTBANK OOST-BRABANT
Civiel Recht
Zittingsplaats 's-Hertogenbosch
zaaknummer / rolnummer: C/01/302925 / HA ZA 15-891
Vonnis van 8 februari 2017
in de zaak van
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
INPAK APOTHEEK TIEL B.V.,
gevestigd te Tiel,
eiseres in conventie,
verweerster in reconventie,
advocaat mr. E.B.M. Brons-Stikkelbroeck,
tegen
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
ALLIANCE HEALTHCARE NEDERLAND B.V.,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SPITS B.V.,
3. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
BOOTS NEDERLAND B.V.,
allen gevestigd te 's-Hertogenbosch,
gedaagden in conventie,
gedaagde sub 3 tevens eiseres in reconventie,
advocaten mr. Th. R. Ludwig en mr. A.W. Dolphijn,
procesadvocaat mr. Ph.C.M. van der Ven.
Eiseres in conventie, verweerster in reconventie zal hierna Inpak Apotheek Tiel worden genoemd. Gedaagde in conventie, eiseres in reconventie sub 1 zal hierna worden genoemd Alliance Healthcare, sub 2 Spits en sub 3 Boots. Gedaagden in conventie zullen gezamenlijk worden aangeduid als Spits c.s.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- het tussenvonnis van 20 april 2016;
- de conclusie van antwoord in reconventie van de zijde van Inpak Apotheek Tiel;
- de brief van 30 september 2016 van Spits c.s.;
- de akte met producties 31 en 32 van de zijde van Spits c.s.;
- het proces-verbaal van comparitie van 4 oktober 2016, de daaraan gehechte pleitaantekeningen van partijen en de daaraan gehechte reacties van partijen op het proces-verbaal.
1.2.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2.De feiten
2.1.
Alliance Boots B.V. is enig aandeelhouder van Spits en Boots. Alliance Healthcare is een kleindochtermaatschappij van Alliance Boots B.V.
2.2.
Alliance Healthcare (voorheen Interpharm B.V.) is een groothandel in farmaceutische producten. Spits houdt zich bezig met het automatisch verpakken en labelen (“baxteren”) van geneesmiddelen en de distributie ervan van en naar haar afnemers. Boots is afnemer van Spits en exploiteert meerdere apotheken. Spits sluit met (de apotheken van) Boots overeenkomsten (hierna: afnamecontracten) over de afname en distributie van gebaxterde geneesmiddelen.
2.3.
Het baxteren van geneesmiddelen heeft Spits uitbesteed aan de volgende drie franchisenemers: Spits Alkmaar, Spits Oosterwolde en Spits Tiel. Sinds 1 januari 2016 heeft Spits Tiel haar naam gewijzigd in Inpak Apotheek Tiel. Spits baxtert geneesmiddelen ook zelf in een eigen vestiging, genaamd Spits Apeldoorn.
2.4.
Ten aanzien van de baxteractiviteiten heeft Spits op 21 juli 2003 met Spits Tiel, thans Inpak Apotheek Tiel, een overeenkomst gesloten met als opdruk “franchiseovereenkomst” (hierna: franchiseovereenkomst). Deze franchiseovereenkomst bevat de volgende passages:
“2. Deze overeenkomst wordt aangegaan voor de duur van 60 maanden. Gedurende deze periode kan deze overeenkomst niet worden opgezegd. Bij gebreke van een aangetekend schrijven van Spits aan de Vennootschap of vice versa, en dit minstens één maand voor het verstrijken van de Duur van de huur, wordt deze Overeenkomst beschouwd als stilzwijgend vernieuwd voor een periode van telkenmale 12 maanden. Indien de overeenkomst al dan niet stilzwijgend wordt vernieuwd, kan deze overeenkomst tegen het einde van ieder kalenderjaar worden opgezegd met inachtneming van een opzegtermijn van drie maanden.
3. (…) Tevens zal Tiel zich op geen enkele wijze voordoen als agent, commissionair of vertegenwoordiger van Spits.
4. (…) Tiel verplicht zich om de producten die ingevolge de formule worden gebruikt af te nemen van Interpharm B.V.
5. Gezamenlijk afspraken worden gemaakt over capaciteit en spreiding. Uitgangspunten hierbij zijn de geografische ligging van de Spits vestiging en de capaciteit van de vestiging in die regio.
(…)
8. Bij beëindiging van deze overeenkomst zal Tiel aan Spits alle samenhangende kenmerken, handleidingen, materialen en/of andere (gebruiks)voorwerpen retourneren. Tiel zal op geen enkele wijze aanspraak kunnen maken op vergoedingen indien deze overeenkomst door een van beide partijen wordt beëindigd.
(…).
Addendum Franchisecontract
(…)
● Bij Spits b.v. zijn een directeur en een commercieel manager werkzaam die de belangen van alle franchisenemers zo goed mogelijk zullen behartigen.
(…)
● Spits b.v. zal in overleg met de franchisenemers eenmaal per jaar het dispenseerhonorarium en de door te geven korting vaststellen.
(…)
● Capaciteit en spreiding: In elk franchisecontract wordt een regioverdeling opgenomen met instemming van het landelijk overleg. Het primaire verzorgingsgebied van Spits Tiel omvat het adherentiegebied van de vestiging ’s-Hertogenbosch van Interpharm.
(…)
● Inkoop: Alle franchisenemers dienen de inkoop van alle geneesmiddelen via Interpharm te laten plaatsvinden. Zij hebben daarvoor een intramuraal debiteurennummer bij Interpharm. Spits b.v. dient ervoor zorg te dragen minimaal marktconforme inkoopcondities bij Interpharm te bedingen. Daarnaast worden zoveel mogelijk intramurale distributiearrangementen ter beschikking gesteld. Het kan mogelijk zijn dat van franchisenemers een opgave wordt gevraagd welke medicijnen intramuraal en extramuraal worden afgeleverd.”
2.5.
Vanaf september 2010 hebben partijen gesproken over een mogelijke overname van Inpak Apotheek Tiel door Spits c.s. In het najaar van 2011 zijn deze gesprekken gestaakt zonder dat partijen overeenstemming hebben bereikt.
2.6.
Boots heeft de afnamecontracten met Spits opgezegd. Op 27 februari 2014 heeft Boots de afnamecontracten opgezegd voor negentien apotheken waarvoor Inpak Apotheek Tiel baxterwerkzaamheden verricht. In haar opzeggingsbrief schrijft Boots:
“(…) Conform contractueel overeengekomen opzegtermijn van 3 maanden, eindigen de vorenbedoelde overeenkomsten dan ook per 1 juni aanstaande. Niettegenstaande vorenstaande, treden wij graag met u in overleg om te bezien of een hernieuwde samenwerking (op termijn) tot de mogelijkheden behoort. Onzerzijds is daarvoor een vereiste dat de prijzen die in rekening worden gebracht voor het baxteren significant naar beneden worden bijgesteld bij een ongewijzigde kwaliteit en service.”
2.7.
Op 3 april 2014 heeft een bespreking plaatsgevonden tussen Inpak Apotheek Tiel en Spits c.s.
2.8.
Per 1 juni 2014 maken drie apotheken van Boots geen gebruik meer van de baxterdiensten van Inpak Apotheek Tiel.
2.9.
Bij brief van 4 juni 2014 schrijft Boots aan Inpak Apotheek Tiel:
“Op 27 februari jl. is een schrijven verzonden aan de heer [A] waarin het opzeggen van de overeenkomst met Spits B.V. voor meerdere apotheekvestigingen is aangekondigd.
Na ontvangst van dit schrijven heeft de heer [A] een gesprek met u hierover gevoerd om u nader te informeren. Echter, wij hebben een e-mail ontvangen via de heer [B] waaruit blijkt dat bovengenoemde niet voldoende helder is binnen uw organisatie. Middels dit schrijven bevestigen wij nogmaals dat Alliance Apotheek, voor de belevering van de vestigingen aangeduid in de aangehechte bijlage, gebruik maakt/gaat maken van SPITS Apeldoorn.
De eerste vestigingen die worden beleverd door SPITS Apeldoorn zijn:
1. Boots apotheek De Esdoorn – overgang per 2 juni 2014
2. Kring-apotheek Het Zand – overgang per 2 juni 2014
3. Boots apotheek Drunen – overgang per 10 juni 2014
(…).”
2.10.
Bij brief van 5 juni 2014 heeft Inpak Apotheek Tiel Spits onder meer gesommeerd om er voor te zorgen dat de drie apotheken hun geneesmiddelen weer laten baxteren door Inpak Apotheek Tiel.
2.11.
Op 9 juli 2014 hebben partijen met elkaar gesproken. In dit gesprek heeft Spits de franchiseovereenkomst met Inpak Apotheek Tiel opgezegd. Bij brief van 10 juli 2014 heeft Spits de inhoud van het gesprek teruggekoppeld aan Inpak Apotheek Tiel. Deze brief bevat de volgende passage:
“(…)
Dat laat onverlet dat Spits BV gisteren kenbaar heeft gemaakt de Franchise overeenkomst uit 2003 tussen Spits BV als franchisegever en Spits Tiel als franchisenemer per 1 januari 2015 te willen beëindigen. Dit besluit is niet lichtvaardig genomen. Ik heb dat gisteren ook geprobeerd toe te lichten.
We spraken af dat ik op korte termijn zal laten weten hoe Spits BV [het] voor zich ziet de franchise relatie af te wikkelen. In het licht van die afwikkeling, heeft Spits B.V. aangegeven om te onderzoeken of – en ja onder welke voorwaarden – een (gedeeltelijke) voortzetting van de commerciële relatie mogelijk is.
Als laatste bespraken we hoe om te gaan met de apotheken die hun overeenkomst met Spits Tiel hebben opgezegd. We waren het er over eens dat het in ons beider belang is deze klanten niet te verliezen. Bijgevoegd tref je daarom de aangekondigde aanvraag tot het doen van een offerte. Zoals gisteren uitgelegd, staan er in deze offerte korte termijnen; helaas dwingt de situatie met de klanten ons daartoe. Wellicht overbodig, maar voor de zekerheid benadruk ik dat deze aanvraag niet kan worden gezien als een intentie vanuit Spits BV om de franchise relatie met Spits Tiel alsnog voort te zetten.
(…).”
2.12.
Bij brief van 14 juli 2014 heeft Inpak Apotheek Tiel gereageerd. Inpak Apotheek Tiel schrijft onder meer:
“(…)
Tot mijn grote verbazing en schrik was het onderwerp van dit gesprek niet voortzetting van de relatie met mij als franchisenemer, maar ging het gesprek vooral over de wens van AHC om de eigen winst te verhogen en met die reden over beëindiging van de individuele relatie met mij als franchisenemer. De wens om te komen tot beëindiging, bevestig je ook in je brief.
Ik heb bezwaar tegen een dergelijke eenzijdige beëindiging, nota bene al per 1 januari 2015.
Onze samenwerking is ruim 12 jaar geleden ontstaan, toen ik door AHC gevraagd werd om de baxtervestiging van AHC voor Zuid-Nederland op te zetten. Ik heb mijn nek uitgestoken voor AHC en gedurende 5 jaren heb ik rode cijfers gedraaid. Ik heb veel energie en effort gestoken in het opbouwen van de regionale vestiging en het uitbouwen van het klantenbestand en de activiteiten van AHC in mijn exclusieve regio. Dat heeft ook AHC het nodig opgeleverd.
In 2012 heb ik opnieuw geïnvesteerd in huisvesting en extra machines. Ook heb ik, samen met de andere twee franchisenemers, geïnvesteerd in de ontwikkeling van een softwarepakket voor de baxteractiviteiten van AHC. (…)
Al deze investeringen heb ik gedaan in het vertrouwen dat onze samenwerking zou blijven voortduren. Die verwachting is herhaaldelijk bij mij gewekt. Vanuit die achtergrond hebben wij ook onderhandeld over een nieuwe franchiseovereenkomst.
Daar komt bij dat ik voor meer dan 80% van mijn omzet afhankelijk ben van AHC en AHC afnemers.
Gelet op dit alles is het zeer de vraag of onze franchiserelatie door opzegging beëindigd kan worden. Een opzegging zoals door AHC gedaan per 1 januari 2015 in het licht van de gebeurtenissen van de afgelopen periode kan in ieder geval geen stand houden.
(…)
Over die recente gebeurtenissen is tekenend dat je nu in je brief schrijft dat het in ons beider belang is dat wij de klant ‘AHC apotheken’ niet verliezen, terwijl je eerder niet de moeite hebt genomen om de opzegging van de afnameovereenkomst aan mij door te sturen. Ik heb ook nooit eerder een schriftelijke offerte aanvraag ontvangen, zoals je me die nu wel toestuurt. Zonder enig overleg over die opzegging, de reden van die opzegging of de prijs, heeft AHC de belevering van de eigen apotheek van mij overgenomen (of in ieder geval willen overnemen) vanuit Apeldoorn. Op mijn vraag of dit tegen een lagere prijs gebeurt, liet je weten dat de voorwaarden nog hetzelfde zijn. Op mijn vraag hoe het met de andere twee franchisenemers zit, wilde je geen antwoord geven. Kennelijk hebben er in de richting van de andere twee franchisenemers geen wijzigingen plaatsgevonden?
(…)
AHC maakt aldus ernstig inbreuk op de rayonexclusiviteit die wij zijn overeengekomen. Ik behoud mij voorlopig dan ook alle rechten en weren voor, onder andere voor wat betreft het vorderen van een vergoeding voor de schade die ik daardoor lijdt en heb geleden.
(…)
Om toch tot een oplossing te komen ben ik bereid een deel van mijn marge weg te geven onder de voorwaarde dat hier een lange termijn afnamecontract vanuit AHC tegenover staat. Ik denk dan aan een afnamecontract voor de duur van minimaal tien jaar. (…).”
2.13.
Inpak Apotheek Tiel heeft vervolgens een offerte uitgebracht, welke offerte door Boots is beoordeeld als niet marktconform.
2.14.
Op 20 november 2014 is Spits c.s. in kort geding gedagvaard door Inpak Apotheek Tiel. Bij vonnis van 15 december 2014 heeft de voorzieningenrechter van deze rechtbank de vorderingen afgewezen.
2.15.
Spits heeft de apotheken waarvoor Inpak Apotheek Tiel geneesmiddelen baxtert, medegedeeld dat de samenwerking tussen Spits en Inpak Apotheek Tiel per 1 januari 2015 niet wordt gecontinueerd en dat de betreffende apotheek per 1 januari 2015 zal worden beleverd door Spits Apeldoorn.
3.Het geschil
in conventie
3.1.
Inpak Apotheek Tiel vordert samengevat – om, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
primair en subsidiair
1. te verklaren voor recht dat de opzeggingen zoals die zijn geschied niet rechtsgeldig zijn, misbruik van recht opleveren dan wel in strijd komen met de redelijkheid en billijkheid, dan wel zijn geschied met inachtneming van een te korte opzegtermijn dan wel dat Spits c.s. allen tezamen en ieder voor zich, althans Alliance Healthcare, althans Boots, althans Spits onrechtmatig jegens Inpak Apotheek Tiel heeft gehandeld dan wel ongerechtvaardigd zijn verrijkt en gehouden zijn de schade die Inpak Apotheek Tiel heeft geleden te vergoeden;
primair
2. te bepalen dat Spits c.s. allen tezamen en ieder voor zich schadeplichtig is jegens Inpak Apotheek Tiel voor de schade tot 1 januari 2015 voor een bedrag van € 102.588,61, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;
3. te bepalen dat Spits c.s. allen tezamen en ieder voor zich schadeplichtig is jegens Inpak Apotheek Tiel voor een bedrag van € 4.551.353,61, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag, althans te bepalen dat Spits c.s. allen tezamen en ieder voor zich schadeplichtig is jegens Inpak Apotheek Tiel, waarvan de schade nader moet worden opgemaakt bij staat;
4. Spits c.s. op grond van vereenzelviging hoofdelijk te veroordelen om aan dit vonnis te voldoen;
subsidiair
5. Alliance Healthcare en/of Spits te veroordelen tot vergoeding van schade ter hoogte van de verrijking van Alliance Healthcare Nederland en/of Spits, te weten een bedrag van € 3.057.025,00, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen redelijk bedrag, althans Alliance Healthcare en/of Spits te veroordelen tot het betalen van een klantenvergoeding aan Inpak Apotheek Tiel van € 611.405,00 althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;
primair en subsidiair
6. Spits c.s. te veroordelen in de kosten van deze procedure inclusief de nakosten.
3.2.
Spits c.s. voert verweer en concludeert tot afwijzing van het gevorderde.
in reconventie
3.3.
Boots vordert samengevat – voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:
1. veroordeling van Inpak Apotheek Tiel tot betaling van € 33.674,95 binnen tien dagen na betekening van dit vonnis, vermeerderd met de wettelijke handelsrente vanaf 22 februari 2015 tot aan de dag der algehele voldoening;
2. veroordeling van Inpak Apotheek Tiel tot vergoeding van de buitengerechtelijke incassokosten, de proceskosten en de nakosten, vermeerderd met de wettelijke rente.
3.4.
Inpak Apotheek Tiel voert verweer.
3.5.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
in conventie
Opzegging afnamecontracten
4.1.
De gevorderde verklaring voor recht en de gevorderde gederfde winst hebben ten eerste betrekking op de opzegging van de afnamecontracten tussen Spits en Boots met ingang van 1 juni 2014. Inpak Apotheek Tiel legt aan deze vorderingen ten grondslag dat Spits tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit de franchiseovereenkomst. Ter motivering stelt Inpak Apotheek Tiel dat Spits de opzegging van de afnamecontracten niet had mogen accepteren en dat Inpak Apotheek Tiel niet tijdig door Spits in kennis is gesteld van de opzegging. Ten aanzien van Boots en Alliance Healthcare stelt Inpak Apotheek Tiel dat zij onrechtmatig jegens haar hebben gehandeld door te profiteren van de wanprestatie van Spits. De rechtbank zal de genoemde grondslagen hierna bespreken.
Acceptatie opzegging afnamecontracten
4.2.
Inpak Apotheek Tiel stelt dat partijen in de franchiseovereenkomst regio-exclusiviteit hebben afgesproken en dat Spits hiermee in strijd heeft gehandeld door de opzegging van Boots te accepteren. Zij voert daartoe het volgende aan. De afgesproken regio-exclusiviteit volgt uit de volgende passage uit het addendum van het franchisecontract: “Capaciteit en spreiding: In elk franchisecontract wordt een regioverdeling opgenomen met instemming van het landelijk overleg. Het primaire verzorgingsgebied van Spits Tiel omvat het adherentiegebied van de vestiging ’s-Hertogenbosch van Interpharm.” Deze regio-exclusiviteit is niet preciezer omschreven in de overeenkomst, omdat een dergelijke afspraak wellicht in strijd is met het mededingingsrecht. Een regio-exclusiviteit was echter wel de geldende praktijk. Nederland is verdeeld in vier regio’s. De drie franchisenemers en Spits Apeldoorn bedienden ieder een regio, aldus Inpak Apotheek Tiel.
4.3.
Spits betwist dat partijen regio-exclusiviteit hebben afgesproken en voert het volgende aan. Een regio-verdeling moet worden vastgesteld met instemming van het landelijk overleg, welke instemming tot op heden ontbreekt. Exclusiviteit is zodoende niet afgesproken.
4.4.
De vraag is of partijen in de franchiseovereenkomst regio-exclusiviteit zijn overeengekomen. De rechtbank begrijpt het standpunt van Inpak Apotheek Tiel aldus dat wanneer partijen een regio-verdeling vaststellen, zij daarmee ook voor die regio’s exclusiviteit overeenkomen. Op grond van de franchiseovereenkomst kan een regio-verdeling worden overeengekomen, mits het landelijk overleg daarmee instemt. Inpak Apotheek Tiel heeft wel gesteld dat er een regio-verdeling overeengekomen is, waarmee het landelijk overleg heeft ingestemd, maar heeft deze stelling niet onderbouwd. Zo heeft Inpak Apotheek Tiel desgevraagd niet kunnen onderbouwen hoe en wanneer die regio-verdeling is overeengekomen. Het gevolg is dat niet is komen vast te staan dat partijen een regio-verdeling zijn overeengekomen, waardoor evenmin is komen vast te staan dat partijen daarmee exclusiviteit zijn overeengekomen. Voor zover Inpak Apotheek Tiel heeft bedoeld te stellen dat uit de geldende praktijk moet worden afgeleid dat partijen regio-exclusiviteit zijn overeengekomen, overweegt de rechtbank het volgende. Ter comparitie heeft Inpak Apotheek Tiel desgevraagd aan de hand van voorbeelden uitgelegd dat het voorkwam dat apotheken van buiten hun verzorgingsgebied werden bediend, maar dat de franchisenemers elkaar in voorkomend geval om toestemming vroegen in het landelijk overleg en dat Spits dit voor kennisgeving aannam. Naar het oordeel van de rechtbank kan uit deze omstandigheid geen tussen Spits en Inpak Apotheek Tiel overeengekomen regio-exclusiviteit worden afgeleid. Bij het ontbreken van regio-exclusiviteit in de franchiseovereenkomst kan Spits hierop ook geen inbreuk maken.
4.5.
Inpak Apotheek Tiel heeft voorts geen andere redenen aangevoerd om haar standpunt te staven dat Spits de opzegging van de afnamecontracten niet had mogen accepteren. Het gevolg is dat niet is komen vast te staan dat Inpak Apotheek Tiel in strijd met haar verplichtingen uit de franchiseovereenkomst heeft gehandeld door de opzegging te accepteren.
Kennisgeving opzegging afnamecontracten
4.6.
Inpak Apotheek Tiel heeft ook aan haar vorderingen ten grondslag gelegd dat Spits onzorgvuldig heeft gehandeld door Inpak Apotheek Tiel niet tijdig in kennis te stellen van de opzegging van de afnamecontracten. Inpak Apotheek Tiel stelt pas bekend geworden te zijn met de opzegging op het moment dat er op 1 juni 2014 geen bestellingen meer werden geplaatst door Boots. Inpak Apotheek Tiel betoogt dat Spits op grond van de franchiseovereenkomst verplicht is om de belangen van Inpak Apotheek Tiel zo goed mogelijk te behartigen en dat Spits, door Inpak Apotheek Tiel niet tijdig in kennis te stellen van de opzegging, in strijd met deze verplichting heeft gehandeld.
4.7.
Spits heeft aangevoerd dat zij een belangrijke mededeling als de opzegging van de afnamecontracten in een persoonlijk gesprek wilde vertellen en dat zij heeft geprobeerd om zo spoedig mogelijk een bespreking te laten plaatsvinden. Deze bespreking kon echter eerst op 3 april 2014 plaatsvinden, omdat Inpak Apotheek Tiel niet bereikbaar was, aldus Spits.
4.8.
De vraag is of Spits onzorgvuldig heeft gehandeld door Inpak Apotheek Tiel niet tijdig in kennis te stellen van de opzegging van de afnamecontracten. De rechtbank overweegt het volgende. Inpak Apotheek Tiel baxtert geneesmiddelen voor Boots. Boots heeft hiertoe afnamecontracten gesloten met Spits en Spits heeft deze werkzaamheden uitbesteed aan Inpak Apotheek Tiel. Het werkaanbod van Boots voor Inpak Apotheek Tiel is dus gebaseerd op een overeenkomst waar Inpak Apotheek Tiel zelf geen partij bij is. Van Spits, als franchisegever, mag worden verwacht dat zij de belangen van haar franchisenemer zo goed mogelijk behartigt. Het lag in de gegeven omstandigheden op de weg van Spits om de opzegging van de afnamecontracten zo spoedig mogelijk door te sturen naar Inpak Apotheek Tiel. Door Inpak Apotheek Tiel pas op 3 april 2014 te informeren over de opzegging die was gedaan op 27 februari 2014 heeft Spits dat niet gedaan. Hierdoor is Spits tekort geschoten in de nakoming van haar verplichting uit de franchiseovereenkomst om de belangen van de franchisenemer zo goed mogelijk te behartigen.
4.9.
Vervolgens is aan de orde of Inpak Apotheek Tiel schade heeft geleden als gevolg van deze niet tijdige kennisgeving van de opzegging. Inpak Apotheek Tiel vordert primair een bedrag van € 102.588,61. Inpak Apotheek Tiel stelt dat dit bedrag de bruto winst is die zij heeft misgelopen door het wegvallen van drie apotheken in de periode 1 juni 2014 tot en met 31 december 2014. Ter comparitie heeft Inpak Apotheek Tiel desgevraagd het causaal verband tussen de gestelde schade en de niet tijdige kennisgeving toegelicht. Inpak Apotheek Tiel heeft uitgelegd dat indien zij eerder in kennis was gesteld van de opzegging van de afnamecontracten, zij maatregelen had kunnen nemen, zoals het inkopen van een kleinere hoeveelheid beperkt houdbare geneesmiddelen. De rechtbank overweegt dat Inpak Apotheek Tiel gederfde bruto winst heeft gevorderd. De toelichting die Inpak Apotheek Tiel ter comparitie heeft gegeven op het causale verband, ziet niet op het causaal verband tussen de gevorderde schade en de niet tijdige kennisgeving van de opzegging. De vraag is of het causaal verband tussen de gevorderde schade en deze niet tijdige opzegging is komen vast te staan. Gesteld noch anderszins gebleken is dat tijdige kennisgeving van de opzegging er toe zou hebben geleid dat de afnamecontracten niet zouden zijn beëindigd. Hiertoe overweegt de rechtbank dat Inpak Apotheek Tiel weliswaar bereid was om haar prijs te verlagen, maar daaraan wel de voorwaarde verbond dat partijen een overeenkomst voor een langere termijn aan moesten gaan, hetgeen voor Boots onbespreekbaar was. Gelet hierop is de rechtbank van oordeel dat het causaal verband tussen de gederfde winst en de niet tijdige kennisgeving ontbreekt. De primaire vordering tot vergoeding van de schade tot 1 januari 2015 door Spits wordt dan ook afgewezen.
4.10.
Inpak Apotheek Tiel vordert de door haar gestelde schade tot 1 januari 2015 ook van Boots en Alliance Healthcare. Inpak Apotheek Tiel legt aan deze vordering ten grondslag dat Boots en Alliance Healthcare onrechtmatig hebben gehandeld door te profiteren van de wanprestatie van Spits. De rechtbank stelt voorop dat de hiervoor vastgestelde wanprestatie is dat Spits Inpak Apotheek Tiel niet tijdig in kennis heeft gesteld van de opzegging van de afnamecontracten. Inpak Apotheek Tiel heeft echter met onvoldoende feiten en omstandigheden onderbouwd dat Boots en Alliance Healthcare van deze wanprestatie hebben geprofiteerd. Zo heeft Inpak Apotheek Tiel niets gesteld over de wijze waarop Boots en Alliance Healthcare zouden hebben geprofiteerd en Inpak Apotheek Tiel heeft niet met feiten en omstandigheden onderbouwd dat het gestelde profijt het gevolg is van de niet tijdige kennisgeving. De conclusie is dat niet vast is komen te staan dat Boots en Alliance Healthcare onrechtmatig hebben gehandeld jegens Inpak Apotheek Tiel. De vordering jegens Boots en Alliance Healthcare zal dan ook worden afgewezen.
4.11.
Inpak Apotheek Tiel vordert tot slot een verklaring voor recht dat de opzegging van de afnamecontracten niet rechtsgeldig is geschied, misbruik van recht oplevert, dan wel in strijd komt met de redelijkheid en billijkheid, dan wel is geschied met inachtneming van een te korte opzegtermijn dan wel dat Spits c.s. onrechtmatig jegens Inpak Apotheek Tiel heeft gehandeld dan wel ongerechtvaardigd is verrijkt en gehouden is de schade die Inpak Apotheek Tiel heeft geleden te vergoeden. De rechtbank is van oordeel dat Inpak Apotheek Tiel onvoldoende heeft gesteld en onderbouwd om de verklaring voor recht toe te kunnen wijzen. De rechtbank overweegt dat in het voorgaande een wanprestatie van de zijde van Spits, namelijk het niet tijdig in kennis stellen van de opzegging, is komen vast te staan. Hiervan wordt echter geen verklaring van recht gevorderd. De gevorderde verklaring voor recht zal dan ook worden afgewezen.
4.12.
Gezien het voorgaande concludeert de rechtbank dat de vorderingen die betrekking hebben op de opzegging van de afnamecontracten worden afgewezen.
Opzegging franchiseovereenkomst
4.13.
De gevorderde verklaring voor recht heeft ten tweede betrekking op de opzegging van de franchiseovereenkomst door Spits met ingang van 1 januari 2015. Inpak Apotheek Tiel vordert ook vergoeding van de gederfde winst vanaf 1 januari 2015. Inpak Apotheek Tiel legt aan deze vorderingen ten grondslag dat de franchiseovereenkomst, gelet op de partijbedoeling, niet opzegbaar is, dat Spits de franchiseovereenkomst op onjuiste gronden heeft opgezegd, dat opzegging in strijd is met het mededingingsrecht en dat opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Tevens stelt Inpak Apotheek Tiel dat Spits een langere opzegtermijn had moeten hanteren. De rechtbank zal de verschillende grondslagen hierna bespreken.
Overeenkomst niet opzegbaar
4.14.
Inpak Apotheek Tiel stelt dat de franchiseovereenkomst niet opzegbaar is, omdat partijen bij het sluiten van de overeenkomst de bedoeling hadden om een duurrelatie aan te gaan.
4.15.
Spits c.s. betwist dat de franchiseovereenkomst niet opzegbaar is en wijst ter onderbouwing naar de in de overeenkomst opgenomen opzeggingsmogelijkheid.
4.16.
De rechtbank overweegt het volgende. Tussen partijen staat vast dat de franchiseovereenkomst in artikel 2 voorziet in een mogelijkheid om de overeenkomst op te zeggen. Op grond van artikel 2 kan de franchiseovereenkomst worden opgezegd tegen het einde van ieder kalenderjaar met inachtneming van een opzegtermijn van drie maanden. Inpak Apotheek Tiel beroept zich op een uitleg die afwijkt van de tekst van de overeenkomst, namelijk dat de franchiseovereenkomst niet opzegbaar is. Het is aan Inpak Apotheek Tiel om haar uitleg van de overeenkomst met voldoende feiten en omstandigheden te onderbouwen (HR 5 april 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY8101). Inpak Apotheek Tiel heeft dit echter niet gedaan. De rechtbank is derhalve van oordeel dat de franchiseovereenkomst op grond van artikel 2 opzegbaar is.
Opzeggingsgronden
4.17.
Inpak Apotheek Tiel stelt voorts dat Spits de franchiseovereenkomst op onjuiste gronden heeft opgezegd. Spits heeft commerciële redenen en een veranderende markt ten grondslag gelegd aan haar opzegging. Deze redenen zijn echter onjuist, aldus Inpak Apotheek Tiel, omdat Inpak Apotheek Tiel marktconforme prijzen hanteerde. Inpak Apotheek Tiel meent dat Spits de franchiseovereenkomst heeft opgezegd, omdat Spits de marge van Inpak Apotheek Tiel zelf wilde incasseren.
4.18.
Spits betwist dat zij een reden nodig heeft om de franchiseovereenkomst op te zeggen. Voorts betwist Spits dat de door haar opgegeven redenen onjuist zijn.
4.19.
Het geschil spitst zich toe op de vraag of Spits de franchiseovereenkomst zonder opgave van redenen kon opzeggen. De rechtbank overweegt dat partijen in de franchiseovereenkomst niet hebben afgesproken dat de overeenkomst alleen kan worden opgezegd onder opgave van redenen. Evenmin volgt uit de wet dat een opzegging gepaard moet gaan met redenen. Inpak Apotheek Tiel heeft voorts geen feiten en omstandigheden aangevoerd op basis waarvan geoordeeld moet worden dat deze franchiseovereenkomst alleen opzegbaar is onder opgave van redenen. Gelet hierop is de rechtbank van oordeel dat Spits de franchiseovereenkomst had kunnen opzeggen zonder opgave van redenen.
4.20.
Inpak Apotheek Tiel heeft voorts aangevoerd dat Spits de franchiseovereenkomst heeft opgezegd op grond van andere redenen dan de door Spits genoemde commerciële redenen. De rechtbank overweegt het volgende. Ondanks dat Spits op grond van de franchiseovereenkomst niet gehouden was om de opzegging met redenen te omkleden, kan een opzegging van een franchiseovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn, indien die opzegging is gebaseerd op onjuiste gronden. Door Inpak Apotheek Tiel is wel aangevoerd dat Spits de franchiseovereenkomst heeft opgezegd, omdat zij de marge van Inpak Apotheek Tiel zelf wilde incasseren, maar daarmee is niet gezegd dat de redenen voor opzegging onjuist waren. Het willen incasseren van de marge van Inpak Apotheek Tiel kan één van de door Spits genoemde commerciële redenen zijn die zij ten grondslag heeft gelegd aan de opzegging. De rechtbank is van oordeel dat Inpak Apotheek Tiel met onvoldoende feiten en omstandigheden heeft aangevoerd dat de redenen voor de opzegging niet de door Spits genoemde commerciële redenen zijn. Het gevolg is dat niet is komen vast te staan dat de opzegging van de franchiseovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
Mededingingsrecht
4.21.
Inpak Apotheek Tiel heeft aangevoerd dat de opzegging van de franchiseovereenkomst in strijd is met mededingingsrechtelijke normen. Zij voert daartoe aan dat de handelwijze van Spits c.s. gekwalificeerd moet worden als een verboden overeenkomst tussen ondernemingen dan wel als een verboden onderling afgestemde feitelijke gedraging van ondernemingen die de mededinging beperkt. Met Spits is de rechtbank van oordeel dat Inpak Apotheek Tiel deze stelling met onvoldoende feiten en omstandigheden heeft onderbouwd. Zo heeft Inpak Apotheek Tiel niet gesteld en gemotiveerd welke handelwijze en welke overeenkomsten zij bedoelt en in strijd met welke mededingingsrechtelijke norm wordt gehandeld.
Redelijkheid en billijkheid
4.22.
Inpak Apotheek Tiel stelt dat opzegging van de franchiseovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, omdat Inpak Apotheek Tiel door Spits afhankelijk is gemaakt van Spits c.s. Zij voert daartoe het volgende aan. Inpak Apotheek Tiel moest op grond van artikel 4 van de franchiseovereenkomst geneesmiddelen afnemen bij Alliance Healthcare. Tevens diende Inpak Apotheek Tiel met nieuwe afnemers van haar baxterdiensten overeenkomsten te sluiten namens Spits en met deze nieuwe afnemers overeen te komen dat de geneesmiddelen zouden worden ingekocht bij Alliance Healthcare. Inpak Apotheek Tiel verwijst ter onderbouwing naar het door Spits c.s. opgestelde sjablooncontract dat Inpak Apotheek Tiel moest gebruiken voor haar nieuwe afnemers. Dit sjablooncontract is een concept afnamecontract waarin is opgenomen dat de nieuwe klant een overeenkomst sluit met Spits en dat de geneesmiddelen worden afgenomen bij Alliance Healthcare. Inpak Apotheek Tiel stelt dat de te hanteren prijzen door Spits c.s. werden bepaald. Tevens moest Inpak Apotheek Tiel een lijst van haar afnemers indienen bij Spits. Voorts wijst Inpak Apotheek Tiel erop dat het grootste deel van haar omzet afkomstig is van Spits en/of Boots.
4.23.
Spits c.s. heeft gemotiveerd betwist dat Inpak Apotheek Tiel door de franchiseovereenkomst afhankelijk is geworden van Spits c.s. Zij voert daartoe aan dat er in de praktijk geen toepassing werd gegeven aan artikel 4 van de franchiseovereenkomst, waardoor het Inpak Apotheek Tiel vrij stond om geneesmiddelen bij een andere groothandel dan Alliance Healthcare in te kopen. Inpak Apotheek Tiel was voorts niet verplicht om het sjablooncontract te gebruiken. Volgens Spits c.s. gebruikten andere franchisenemers het sjablooncontract niet. Spits c.s. voert aan dat het Inpak Apotheek Tiel vrij stond om ook voor andere apotheken dan Boots baxterwerkzaamheden te verrichten, omdat er geen concurrentiebepaling is opgenomen in de franchiseovereenkomst. Het is aan de bedrijfsvoering van Inpak Apotheek Tiel te wijten dat zij alleen werkzaamheden verricht voor Spits. De andere franchisenemers hebben ook andere afnemers dan Boots. De door Spits c.s. vastgestelde prijzen waren adviesprijzen, welke Inpak Apotheek Tiel niet hoefde te volgen, aldus Spits c.s.
4.24.
De vraag is of Inpak Apotheek Tiel door de franchiseovereenkomst zodanig afhankelijk is geworden van Spits c.s. dat opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. De rechtbank overweegt dat de franchiseovereenkomst elementen bevat waaruit afhankelijkheid blijkt. Zo is in de franchiseovereenkomst bepaald dat geneesmiddelen moeten worden afgenomen bij Alliance Healthcare. Ook sloten de afnemers van Inpak Apotheek Tiel een afnamecontract met Spits en niet met Inpak Apotheek Tiel zelf. Dit gebeurde doordat Inpak Apotheek Tiel met haar afnemers het door Spits opgestelde sjablooncontract gebruikte. In dit concept afnamecontract waren als contractanten aangeduid de nieuwe afnemer en Spits. Dit leidt ertoe dat Inpak Apotheek Tiel voor haar werkzaamheden afhankelijk is van contracten waar zij zelf geen partij bij is. De vraag is echter of de vastgestelde afhankelijkheid van dusdanige aard is dat opzegging van de franchiseovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. De rechtbank is van oordeel dat dit niet het geval is. Hiertoe wordt het volgende overwogen. Ter comparitie is desgevraagd door Spits c.s. uitgelegd dat het Inpak Apotheek Tiel, als zelfstandig ondernemer, vrij stond om een eigen klantenkring op te bouwen en dat andere franchisenemers dit ook hebben gedaan. Inpak Apotheek Tiel heeft ter comparitie ook erkend dat andere franchisenemers beschikken over een klantenkring buiten Boots en/op Spits. Dat het Inpak Apotheek Tiel vrij stond om een eigen klantenkring op te bouwen, volgt naar het oordeel van de rechtbank ook uit het feit dat in de franchiseovereenkomst geen concurrentiebepaling is opgenomen. Ook is niet vast komen te staan dat Inpak Apotheek Tiel verplicht was om met haar nieuwe klanten het door Spits opgestelde sjablooncontract te gebruiken. De rechtbank concludeert uit het voorgaande dat het Inpak Apotheek Tiel vrij stond om baxterwerkzaamheden te verrichten voor anderen dan Spits en Boots. Dat Inpak Apotheek Tiel nagenoeg geen andere afnemers had, is een omstandigheid die het gevolg is van de bedrijfsvoering van Inpak Apotheek Tiel en derhalve voor haar risico komt. De conclusie is dat, hoewel de franchiseovereenkomst elementen van afhankelijkheid bevat, Inpak Apotheek Tiel niet door toedoen van Spits zodanig afhankelijk was van Spits dat de opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
4.25.
Inpak Apotheek Tiel heeft voorts gesteld dat opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, omdat zij op basis van door Spits gewekte verwachtingen er gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat de franchiseovereenkomst niet zou worden opgezegd. Inpak Apotheek Tiel onderbouwt haar stelling als volgt. Partijen onderhandelden over een nieuwe franchiseovereenkomst. Spits c.s. heeft Inpak Apotheek Tiel laten investeren in de ontwikkeling van een nieuw softwarepakket. Tot slot wijst Inpak Apotheek Tiel op de considerans van een tussen partijen in mei 2014 gesloten vrijwaringsovereenkomst, waarin de volgende passage is opgenomen:
“(…)
In overweging nemende dat:
(…)
f. Partijen afspraken hebben gemaakt aangaande hun samenwerking, alsmede de voorwaarden en bepalingen die hebben te gelden ten aanzien van de Werkzaamheden;
g. Partijen de vorenbedoelde afspraken, en nog nader tussen hen te maken afspraken, schriftelijk wensen vast te leggen in een nieuwe overeenkomst;
(…).”
4.26.
Spits c.s. betwist dat zij de verwachting heeft gewekt dat de franchiseovereenkomst zou worden voortgezet. Zij voert daartoe het volgende aan. Sinds 2005 onderhandelden partijen over een overname van Inpak Apotheek Tiel door Spits c.s. De onderhandelingen over een nieuwe franchiseovereenkomst heeft Spits c.s. gevoerd met de overige franchisenemers, omdat het de bedoeling was dat Inpak Apotheek Tiel zou worden overgenomen door Spits. De beslissing om te investeren in het softwarepakket is een beslissing van de franchisenemers zelf geweest en deze beslissing is genomen ruim voor de opzegging, namelijk in 2012. Uit de vrijwaringsovereenkomst kunnen geen verwachtingen worden gewekt voor Inpak Apotheek Tiel, omdat de vrijwaringsovereenkomst voor alle franchisenemers is gebruikt en niet specifiek is opgesteld voor Inpak Apotheek Tiel.
4.27.
De vraag is of Spits verwachtingen heeft gewekt bij Inpak Apotheek Tiel op grond waarvan Inpak Apotheek Tiel er gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat de franchiseovereenkomst niet zou worden opgezegd. De rechtbank overweegt het volgende. Uit de stelling van Inpak Apotheek Tiel dat partijen reeds jaren in overleg waren en hebben onderhandeld over een nieuwe franchiseovereenkomst, heeft Inpak Apotheek Tiel geen gerechtvaardigd vertrouwen kunnen ontlenen dat de franchiseovereenkomst niet zou worden opgezegd. Immers, de onderhandelingen en de nieuwe franchiseovereenkomst, los van de vraag wat de rol van Inpak Apotheek Tiel hierin is geweest, zien juist op verandering van de bestaande relatie en niet op voortzetting daarvan. Ten aanzien van de door Inpak Apotheek Tiel gestelde investeringen in software overweegt de rechtbank dat Inpak Apotheek Tiel niet heeft onderbouwd wat de rol van Spits is geweest bij deze investering. Gelet op het verweer van Spits inhoudende dat de franchisenemers onderling hebben besloten tot het investeren in nieuwe software, had het op de weg van Inpak Apotheek Tiel gelegen om met feiten en omstandigheden te onderbouwen op welke wijze Spits de verwachting heeft gecreëerd dat de franchiseovereenkomst niet zou worden opgezegd. Voor wat betreft de vrijwaringsovereenkomst overweegt de rechtbank dat Spits ter comparitie desgevraagd heeft toegelicht dat de inhoud van de vrijwaringsovereenkomst niet specifiek geschreven is voor Inpak Apotheek Tiel en dat Spits deze vrijwaringsovereenkomst voor alle franchisenemers gebruikte. Inpak Apotheek Tiel heeft dit niet weersproken. De rechtbank is, gelet op het voorgaande, van oordeel dat Spits geen verwachtingen heeft gewekt waaraan Inpak Apotheek Tiel het gerechtvaardigd vertrouwen kon ontlenen dat de franchiseovereenkomst niet zou worden opgezegd.
4.28.
Inpak Apotheek Tiel heeft tot slot gesteld dat opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, omdat Spits Inpak Apotheek Tiel investeringen heeft laten doen.
4.29.
Spits betwist dat zij Inpak Apotheek Tiel heeft laten investeren. Spits voert aan dat Inpak Apotheek Tiel alle investeringen uit eigen beweging heeft gedaan, dat Spits nimmer heeft verplicht om enige investering te doen en dat Inpak Apotheek Tiel Spits niet bij de investeringen heeft betrokken.
4.30.
Ten aanzien van de investeringen overweegt de rechtbank het volgende. Inpak Apotheek Tiel heeft niet met feiten en omstandigheden onderbouwd wat de rol van Spits is geweest bij de door Inpak Apotheek Tiel gedane investeringen. Gelet hierop is de rechtbank van oordeel dat Inpak Apotheek Tiel met onvoldoende feiten en omstandigheden heeft onderbouwd dat Spits haar investeringen heeft laten doen.
4.31.
De conclusie is dat niet is komen vast te staan dat opzegging van de franchiseovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
Opzegtermijn
4.32.
Inpak Apotheek Tiel stelt dat opzegging van de franchiseovereenkomst alleen mogelijk is met inachtneming van een langere opzegtermijn dan de opzegtermijn die Spits in acht heeft genomen, hetgeen door Spits gemotiveerd wordt betwist.
4.33.
De rechtbank overweegt dat partijen in artikel 2 van de franchiseovereenkomst zijn overeengekomen dat de franchiseovereenkomst kan worden opgezegd met inachtneming van een opzegtermijn van drie kalendermaanden. Vast staat dat deze opzegtermijn in acht is genomen, immers Spits heeft de franchiseovereenkomst opgezegd met inachtneming van een opzegtermijn van bijna zes maanden. Inpak Apotheek Tiel heeft voorts geen feiten en omstandigheden aangevoerd waaruit volgt dat Spits een langere opzegtermijn in acht had moeten nemen. Daarom faalt de stelling van Inpak Apotheek Tiel dat Spits een langere opzegtermijn in acht had moeten nemen.
Mededeling afnemers
4.34.
Inpak Apotheek Tiel heeft voorts aan haar primaire vorderingen ten grondslag gelegd dat Spits onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld door onjuiste en voorbarige mededelingen te doen aan de klanten van Inpak Apotheek Tiel. Zij voert daartoe aan dat Spits eind december 2014 de klanten van Inpak Apotheek Tiel heeft bericht dat Spits Apeldoorn de baxterwerkzaamheden zal uitvoeren.
4.35.
Spits betwist dat zij onjuiste en voorbarige mededelingen heeft gedaan. Spits voert aan dat zij de klanten van Inpak Apotheek Tiel heeft geïnformeerd over het einde van de samenwerking per 1 januari 2015.
4.36.
De rechtbank overweegt dat Inpak Apotheek Tiel niet heeft gemotiveerd dat Spits onjuiste en voorbarige mededelingen heeft gedaan. Inpak Apotheek Tiel heeft weliswaar aangevoerd dat Spits mededelingen heeft gedaan, maar heeft niet met feiten en omstandigheden onderbouwd dat de mededelingen onjuist en voorbarig zijn. Gelet hierop is niet komen vast te staan dat Spits onjuiste en voorbarige mededelingen heeft gedaan aan de klanten van Inpak Apotheek Tiel en derhalve evenmin dat Inpak Apotheek Tiel onrechtmatig heeft gehandeld.
Agentuurschap
4.37.
Inpak Apotheek Tiel heeft haar vorderingen ten aanzien van de opzegging van de franchiseovereenkomst met ingang van 1 januari 2015 subsidiair gestoeld op haar stelling dat tussen partijen sprake is van agentuurschap. Inpak Apotheek Tiel maakt derhalve aanspraak op een klantenvergoeding (art. 7:244 BW). Inpak Apotheek Tiel stelt dat zij heeft bemiddeld bij het contracteren van apothekers en instellingen voor zowel de baxterdiensten van Spits alsook voor de inkoop van geneesmiddelen en/of andere diensten bij Alliance Healthcare, waardoor er sprake is van agentuur. Inpak Apotheek Tiel is van mening dat zij op grond van artikel 7:442 BW recht heeft op een klantenvergoeding bij het eindigen van een agentuurovereenkomst.
4.38.
Spits c.s. heeft gemotiveerd betwist dat sprake is van agentuur. Zij voert daartoe aan dat partijen geen agentuurovereenkomst hebben gesloten, hetgeen volgt uit artikel 3 van de franchiseovereenkomst. In artikel 3 is namelijk opgenomen dat Inpak Apotheek Tiel zich op geen enkele wijze zal voordoen als agent. Ook is geen sprake van agentuur, omdat Inpak Apotheek Tiel geen opdracht heeft gegeven aan Inpak Apotheek Tiel om te bemiddelen bij de totstandkoming van overeenkomsten tussen Spits en afnemende apotheken en Inpak Apotheek Tiel bemiddelde ook niet. Er is bovendien geen sprake van agentuur, omdat Inpak Apotheek Tiel geen provisie heeft ontvangen. Voor het geval wel sprake blijkt te zijn van agentuur, voert Spits c.s. aan dat een klantenvergoeding alleen betaald hoeft te worden indien aan de voorwaarden van artikel 7:442 lid 1 BW is voldaan, hetgeen hier niet het geval is, omdat Inpak Apotheek Tiel geen of nauwelijks klanten aanbracht en zij geen provisie kreeg. Tevens wijst Spits c.s. op artikel 8 van de franchiseovereenkomst, waarin is bepaald dat Inpak Apotheek Tiel op geen enkele wijze aanspraak kan maken op vergoedingen indien de franchiseovereenkomst door een van beide partijen wordt beëindigd.
4.39.
De vraag is of partijen een agentuurovereenkomst hebben gesloten, en zo ja, of Inpak Apotheek Tiel recht heeft op een klantenvergoeding. De rechtbank overweegt het volgende. Een agentuurovereenkomst is een overeenkomst waarbij de ene partij, de principaal, aan de andere partij, de handelsagent, opdraagt, en deze zich verbindt, voor een bepaalde of een onbepaalde tijd en tegen beloningen bij de totstandkoming van overeenkomsten bemiddeling te verlenen, en deze eventueel op naam en voor rekening van principaal te sluiten zonder aan deze ondergeschikt te zijn (art. 7:428 BW). Inpak Apotheek Tiel heeft niet met feiten en omstandigheden onderbouwd dat Spits haar heeft opgedragen en dat zij zich heeft verbonden om tegen beloning te bemiddelen bij de totstandkoming van overeenkomsten. De enkele stelling van Inpak Apotheek Tiel dat haar nieuwe klanten een overeenkomst sloten met Spits in plaats van met Inpak Apotheek Tiel, is onvoldoende om van agentuur te kunnen spreken. Vereist is immers dat Spits Inpak Apotheek Tiel heeft opgedragen om te bemiddelen. Aan die eis is niet voldaan. Bovendien zijn partijen in artikel 3 van de franchiseovereenkomst overeengekomen dat Inpak Apotheek Tiel zich op geen enkele wijze als agent van Spits zou voordoen. Voorts is slechts sprake van een agentuurovereenkomst indien Inpak Apotheek Tiel een beloning ontving bij de totstandkoming van een overeenkomst met nieuwe klanten. Aan deze eis is ook niet voldaan. Inpak Apotheek Tiel ontving alleen betaling voor de door haar verrichte baxterwerkzaamheden. Van een beloning door Spits voor tot stand gekomen overeenkomsten is dus geen sprake. De rechtbank is derhalve van oordeel dat niet is komen vast te staan dat de franchiseovereenkomst gekwalificeerd moet worden als een agentuurovereenkomst of dat de wettelijke regeling van agentuur op de franchiseovereenkomst van toepassing is. De gevorderde klantenvergoeding zal zodoende worden afgewezen.
4.40.
Inpak Apotheek Tiel heeft aan haar subsidiaire vordering ook ten grondslag gelegd dat Spits en Alliance Healthcare ongerechtvaardigd zijn verrijkt. De rechtbank is echter van oordeel dat Inpak Apotheek Tiel dit standpunt onvoldoende heeft onderbouwd. Inpak Apotheek Tiel volstaat met de enkele ongemotiveerde stelling dat Spits en Alliance Healthcare zich hebben verrijkt en dat is onvoldoende.
4.41.
De slotsom is dat de vorderingen van Inpak Apotheek Tiel worden afgewezen. Gelet hierop behoeven de aan de vorderingen ten grondslag gelegde hoofdelijke aansprakelijkheid en vereenzelviging van Spits c.s. geen bespreking.
4.42.
Inpak Apotheek Tiel zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten van Spits c.s. in conventie worden begroot op:
- griffierecht € 3.864,00
- salaris advocaat
6.422,00(2,0 punten × tarief € 3.211,00)
6.422,00(2,0 punten × tarief € 3.211,00)
Totaal € 10.286,00
4.43.
Spits c.s. heeft wettelijke rente gevorderd over de proceskosten, met bepaling dat een (deel)betaling ten eerste plaats strekt in mindering van de kosten, vervolgens in mindering van de verschenen rente en ten slotte in mindering van de hoofdsom. Inpak Apotheek Tiel heeft hier geen verweer tegen gevoerd. De vordering zal daarom worden toegewezen. Spits c.s. hebben tevens aanspraak gemaakt op buitengerechtelijke kosten. Echter, Spits c.s. heeft echter niet gesteld dat zij in conventie buitengerechtelijke kosten heeft gemaakt, waardoor deze vordering zal worden afgewezen.
in reconventie
4.44.
In reconventie vordert Boots betaling van de facturen van 8 januari 2015 (factuurnummer 2630054) ad € 53,27, van 21 januari 2015 (factuurnummer 2633606) ad € 13.177,11, van 22 januari 2015 (factuurnummer 2634064) ad € 13.177,11, van 22 januari 2015 (factuurnummer 2634067) ad € 7.180,90, van 22 januari 2015 (factuurnummer 2634572) ad € 46,16 en van 28 januari 2015 (factuurnummer 2636616) ad € 40,40. In totaal is een bedrag van € 33.674,95 onbetaald gebleven.
4.45.
Ter comparitie heeft Inpak Apotheek Tiel voornoemde facturen niet langer betwist. De vordering tot betaling van de facturen zal dan ook worden toegewezen.
4.46.
Nu de vorderingen van Inpak Apotheek Tiel op Boots in conventie zullen worden afgewezen, kan een beroep van Inpak Apotheek Tiel op verrekening van onderhavige vordering met de door haar gestelde conventionele vorderingen op Boots niet slagen. Ook een beroep op opschorting van de zijde van Inpak Apotheek Tiel kan niet slagen, nu Inpak Apotheek Tiel geen opeisbare vordering heeft op Boots.
4.47.
De gevorderde wettelijke rente overeenkomstig artikel 6:119a BW is niet door Inpak Apotheek Tiel betwist en zal worden toegewezen. Inpak Apotheek Tiel heeft evenmin betwist dat de gevorderde wettelijke rente per 22 februari 2015 verschuldigd is. De rechtbank zal dan ook bepalen dat de wettelijke handelsrente verschuldigd is per 22 februari 2015.
4.48.
Boots heeft gesteld buitengerechtelijke kosten te hebben gemaakt en heeft € 1.111,75 vergoeding daarvan gevorderd met bepaling dat een (deel)betaling ten eerste plaats strekt in mindering van de kosten, vervolgens in mindering van de verschenen rente en ten slotte in mindering van de hoofdsom. Voldaan dient te worden aan het vereiste dat alleen redelijke kosten die in redelijkheid zijn gemaakt kunnen worden toegewezen. In dit geval is niet gebleken dat niet aan dit vereiste is voldaan, zodat de rechtbank de gevorderde vergoeding van buitengerechtelijke kosten zal toewijzen. De gevorderde rente over de buitengerechtelijke kosten is niet betwist en is derhalve toewijsbaar. De rechtbank zal de rente toewijzen met ingang van de dag der dagvaarding.
4.49.
Inpak Apotheek Tiel zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van Boots in reconventie worden begroot op € 1.158,00 (2,0 punten x tarief € 579,00). Boots heeft wettelijke rente gevorderd over de proceskosten, met bepaling dat een (deel)betaling ten eerste plaats strekt in mindering van de kosten, vervolgens in mindering van de verschenen rente en ten slotte in mindering van de hoofdsom. Inpak Apotheek Tiel heeft hier geen verweer tegen gevoerd. De vordering zal daarom worden toegewezen.
in conventie en in reconventie
4.50.
De gevorderde veroordeling in de nakosten is slechts toewijsbaar voor zover deze
kosten op dit moment reeds kunnen worden begroot. De nakosten zullen op de navolgende
wijze worden toegewezen.
4.51.
Spits c.s. heeft gevorderd te bepalen dat inlossingen op de aan haar verschuldigde bedragen eerst moeten worden toegerekend aan de kosten, voorts aan de opgelopen rente en tot slot aan de hoofdsom. Deze toerekening van betalingen door Inpak Apotheek Tiel vloeit echter al voort uit artikel 6:44 BW. De rechtbank zal deze toerekening dan ook niet opnemen in het dictum van dit vonnis.
Resumé
4.52.
De rechtbank heeft in het voorgaande geoordeeld dat de door Inpak Apotheek Tiel gevorderde verklaring voor recht en de gevorderde schadevergoeding, welke vorderingen betrekking hebben op de opzegging van de afnamecontracten, worden afgewezen. De door Inpak Apotheek Tiel gevorderde verklaring voor recht, schadevergoeding en klantenvergoeding, welke betrekking hebben op de opzegging van de franchiseovereenkomst, zijn eveneens niet toewijsbaar.
4.53.
De vorderingen in reconventie van Boots zullen worden toegewezen. Dit betekent dat Inpak Apotheek Tiel zal worden veroordeeld tot betaling van een bedrag van € 33.674,95, te vermeerderen met de wettelijke handelsrente en buitengerechtelijke incassokosten van € 1.111,75, te vermeerderen met de wettelijke rente.
4.54.
De rechtbank heeft in het voorgaande geoordeeld dat Inpak Apotheek Tiel zowel in conventie als in reconventie de proceskosten van Spits c.s. dient te vergoeden, welke proceskosten worden begroot op € 10.286,00 in conventie en € 1.158,00 in reconventie, te vermeerderen met de wettelijke rente.
5.De beslissing
De rechtbank
in conventie
5.1.
wijst de vorderingen af,
5.2.
veroordeelt Inpak Apotheek Tiel in de proceskosten, aan de zijde van Spits c.s. tot op heden begroot op € 10.286,00, te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang van de dag na betekening van dit vonnis tot de dag van volledige betaling,
in reconventie
5.3.
veroordeelt Inpak Apotheek Tiel om binnen tien dagen na betekening van dit vonnis aan Boots te betalen een bedrag van € 33.674,95, vermeerderd met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119a BW over dit bedrag met ingang van 22 februari 2015 tot de dag van volledige betaling,
5.4.
veroordeelt Inpak Apotheek Tiel om aan Boots te betalen een bedrag van € 1.111,75, te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang van 15 december 2015 tot de dag van volledige betaling,
5.5.
veroordeelt Inpak Apotheek Tiel in de proceskosten, aan de zijde van Boots begroot op € 1.158,00, te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang van de dag na betekening van dit vonnis tot de dag van volledige betaling,
in conventie en in reconventie
5.6.
veroordeelt Inpak Apotheek Tiel in de na dit vonnis ontstane kosten, begroot op € 205,00 aan salaris advocaat, te vermeerderen, onder de voorwaarde dat niet binnen veertien dagen na aanschrijving aan het vonnis heeft voldaan en er vervolgens betekening van de uitspraak heeft plaatsgevonden, met een bedrag van € 68,00 aan salaris advocaat en de explootkosten van betekening van de uitspraak, en te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over de nakosten met ingang van veertien dagen na de betekening van dit vonnis tot aan de voldoening,
5.7.
verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad,
5.8.
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door mr. D.J. Hutten, mr. M.F.M.T. Franke en mr. F. Kooijman en in het openbaar uitgesproken op 8 februari 2017.