ECLI:NL:RBNNE:2014:4148

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK NOORD-NEDERLAND

Afdeling privaatrecht

Locatie Groningen

zaaknummer / rolnummer: C/18/138980 / HA ZA 13-35

Vonnis van 27 augustus 2014

in de zaak van

1.[eiseres 1],

wonende te Amsterdam,

2.
[eiser(es) 2],

wonende te Amsterdam,

eisers,

advocaat mr. A. van Reek te Amsterdam,

tegen

1. de besloten vennootschap

NOORDHOFF UITGEVERS B.V.,

gevestigd te Groningen,

2. de besloten vennootschap

MICROWEB EDU B.V.,

gevestigd te Leiden,

gedaagden,

advocaat mr. P.E. Mazel te Groningen, voor wie gepleit hebben mr. D.J.G. Visser en
mr. P. de Leeuw te Amsterdam.

Partijen zullen hierna [eisers], Noordhoff en Microweb genoemd worden.

1.De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

de dagvaarding
de conclusie van antwoord
de akte van depot van 2 mei 2013
de conclusie van repliek
de conclusie van dupliek
de pleidooien en de ter gelegenheid daarvan overgelegde stukken
de akte van depot van 19 maart 2014.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

1.3.

Het geding tegen Microweb is op grond van artikel 29 Fw van rechtswege geschorst doordat zij op 13 maart 2013 in staat van faillissement is verklaard.

2. De feiten

2.1.

Eisers zijn de vennoten van de vennootschap onder firma [eisers] Fotografie. [eisers] houdt zich bezig met fotografie en beeldbewerking.

2.2.

Noordhoff (voorheen: Wolters-Noordhoff) is een educatieve uitgeverij die lesmethoden voor het primair, secundair en middelbaar beroepsonderwijs uitgeeft. Noordhoff behoorde tot 2008 tot de groep van Wolters Kluwer en is na een overname van de educatieve divisie hiervan afgescheiden.

2.3.

Microweb hield zich -tot haar faillissement in 2013- bezig met het exploiteren en marketen van (software) applicaties en digitale infrastructuur en "on demand digital printing technology" ten behoeve van het onderwijs.

2.4.

[eisers] heeft als freelance fotografe in de periode van 1996 tot en met 2009 in opdracht van Noordhoff vele foto's gemaakt ten behoeve van door Noordhoff uitgegeven lesmateriaal.

In de jaren 2003-2007 fungeerde [eisers] als vaste fotografe van Noordhoff voor het in deze procedure centraal staande lesmateriaal voor het beroepsonderwijs in de gezondheidszorg.

In die periode heeft zij in totaal 1.160 foto's gemaakt, waarvoor zij facturen tot een totaalbedrag van € 56.866,50 exclusief BTW aan Noordhoff heeft verzonden (aan Noordhoff rechtstreeks dan wel via externe bureaus zoals Studio Imago, WFA Fotopersbureau, Fotoredactie, Bureau voor Beeldresearch en Novum), welke facturen door of namens Noordhoff zijn voldaan.

2.5.

Noordhoff heeft ten behoeve van het middelbaar beroepsonderwijs in de gezondheidszorg vanaf 1997 lesmateriaal ontwikkeld en uitgegeven onder de naam Logo (oftewel "Leermiddelen Ontwikkeling Gezondheidszorg Onderwijs"). Het lesmateriaal van Logo bestond uit een serie boeken en een losbladig systeem en was aanvankelijk voorzien van zwart-wit beeldmateriaal.

[eisers] heeft de foto's ten behoeve van Logo (doorgaans analoog) aan Noordhoff geleverd.

2.6.

Vanaf 2001 heeft [eisers] steeds foto's digitaal en in kleur aan Noordhoff geleverd.

2.7.

In 2004/2005 heeft Noordhoff de lesmethode Logo Competent ontwikkeld, omdat in het onderwijs het competentiegericht onderwijs zijn intrede had gedaan.

Logo Competent bevat in vergelijking tot de Logo-serie een andere inhoud en nieuw beeldmateriaal.

2.8.

Tussen partijen is geen specifieke overeenkomst op schrift gesteld met betrekking tot het recht van Noordhoff om de foto's van [eisers] te publiceren. De opdracht tot het maken van een foto kwam, gezien de frequente en betrekkelijk informele contacten tussen [eisers] en (vaste medewerkers van) Noordhoff, veelal mondeling, per e-mail of per schriftelijke opdrachtbrief tot stand, waarna [eisers] het beeldmateriaal leverde en terzake factureerde.

2.9.

Noordhoff heeft voor het eerst op 2 december 2005 per opdracht aan [eisers] een "Foto Verwervings Opdracht" (hierna: opdrachtformulier) toegezonden.

In dit opdrachtformulier wordt melding gemaakt van een titel, een projectnummer en een grootboeknummer, alsmede een omschrijving van de inhoud van de door [eisers] te maken foto's.

In het opdrachtformulier is voorts het volgende vermeld:

Wolters-Noordhoff heeft het recht dit (illustratie)materiaal in de genoemde titels af te beelden, te openbaren en te verveelvoudigen. Dit recht is ook van toepassing op eventuele bij- en herdrukken en paralleldelen.

In het opdrachtformulier ter zake van een omslagfoto is tevens het volgende vermeld:

Deze (omslag)foto wordt gebruikt voor ALLE producten die bij een Logo Competent-titel horen, te weten: omslag theorieboek en uitsnedes in theorieboek; omslag werkboek en moduleopener, en uitsnedes in werkboek; opdruk voor cd-rom bij theorieboek en liggend op cd-rom; inlay doosje en opdracht docentenhandleiding (cd) en tot slot als liggend openingsbeeld op de methodesite.

2.10.

In 2006 heeft Noordhoff Logo Competent op de markt gebracht. Deze lesmethode bevat per titel een theorieboek met cd-rom, een werkboek, en een docentenhandleiding. Ook is in de boeken een verwijzing naar de website www.logocompetent.nl opgenomen. Er zijn diverse titels, zoals "Kwaliteitszorg" en "Verpleegtechnische handelingen".

2.11.

In 2008 is Noordhoff "Noordhoff Uitgevers" ("NU") gaan heten. Noordhoff heeft naar aanleiding van haar naamswijziging de lesmiddelen van Logo Competent gefaseerd vervangen door het vanaf dat moment uitgebrachte lesmateriaal onder de naam NU Zorg.

2.12.

Het basisdeel van de serie NU Zorg (de titels, de inhoud en het beeldmateriaal van de boeken en de cd-roms) is gelijk aan Logo Competent, behalve dat in de serie van NU Zorg geen verwijzing naar een website is opgenomen.

Ook de ISB-nummers (sedert 2008 Europese ISBN-nummers) van Logo Competent en NU Zorg waren (wat betreft de uitgevers- en titelaanduiding) identiek, totdat Noordhoff alle uitgaven in 2013 heeft vervangen, geïllustreerd met beeldmateriaal van een andere fotograaf (zie hierna 2.17).

2.13.

Naast de (algemene) serie NU Zorg heeft Noordhoff -in samenwerking met Microweb- een serie genaamd "NU Zorg Branche" op de markt gebracht. Deze brancheboekenserie is specifiek gericht op een bepaald type zorg, onder meer voor de branches: ziekenhuiszorg (drie titels), gehandicaptenzorg (drie titels),verpleeg- en verzorgingstehuiszorg en thuiszorg (één titel) en geestelijke gezondheidszorg (één titel).

In de brancheboeken is telkens één foto gebruikt, die zowel op de omslag als in het boek boven elk hoofdstuk is afgedrukt. De inhoud (inclusief het beeldmateriaal) van de brancheboeken is afkomstig uit Logo Competent.

2.14.

In opdracht van en in samenwerking met Noordhoff heeft Microweb voorts zogenoemde bronnenboeken uitgegeven. In de bronnenboeken is dezelfde content als in Logo Competent en NU Zorg opgenomen, maar de rangschikking en indeling hiervan is op verzoek van de afnemende Regionale Opleidingscentra gewijzigd.

2.15.

[eisers] heeft op 24 februari 2011 via Stichting Pictoright Noordhoff aansprakelijk gesteld voor inbreuk op haar auteursrechten en persoonlijkheidsrechten.

2.16.

Noordhoff heeft in de hierna gevoerde correspondentie deze aansprakelijkheid afgewezen en zich op het standpunt gesteld dat een belangrijk deel van het (her)gebruik van de foto's valt binnen de gegeven licentie die besloten lag in de opdrachtrelatie die zij met [eisers] had.

Noordhoff heeft evenwel voor het mogelijk (her)gebruik dat niet binnen de gebruikslicentie valt aan [eisers] een bedrag van € 60.000,- onherroepelijk aangeboden ter compensatie voor de schade die zij van dat hergebruik heeft geleden.

2.17.

Daarnaast heeft Noordhoff al het beeldmateriaal van [eisers] dat is opgenomen in de in geding zijnde lesmethode voor zorg laten vervangen door nieuwe foto's, die in haar opdracht (van 19 april 2013) door een andere fotograaf zijn gemaakt voor een bedrag van

€ 37.268,03 (exclusief BTW) met overdracht aan Noordhoff van alle auteursrechten.

2.18.

Partijen zijn niet tot een minnelijke regeling gekomen.

3.De vordering

3.1.

[eisers] vordert dat de rechtbank bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, op alle dagen en uren, en zo nodig op de minuut:

a. verklaart voor recht dat de rechtsverhouding tussen [eisers] en Noordhoff ter zake van de door Noordhoff aan haar verstrekte opdrachten tot het maken en (door middel van verveelvoudiging en openbaarmaking) gebruiken van foto's voor Logo op grond van al hetgeen door haar in het lichaam van de dagvaarding is aangevoerd met zich meebrengt dat Noordhoff de aldus in haar opdracht door [eisers] gemaakte foto's slechts mag gebruiken voor de reeks educatieve boeken door Noordhoff uitgegeven onder de titel Logo en niet voor andere uitgaven van Noordhoff;

b. verklaart voor recht dat Noordhoff door de foto's die [eisers] in opdracht van Noordhoff heeft vervaardigd ten behoeve van het gebruik in de door Noordhoff onder de titel Logo uitgegeven educatieve boeken, te gebruiken voor andere uitgaven van Noordhoff onder de titel Logo Competent en NU Zorg inclusief de digitale internet uitvoering daarvan, in strijd heeft gehandeld met de overeenkomst tussen [eisers] en Noordhoff ter zake en voorts dat Noordhoff daarmee toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld en inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van [eisers] op die foto's door deze zonder haar toestemming openbaar te maken en te verveelvoudigen;

c. verklaart voor recht primair dat Noordhoff door in haar uitgaven als in het lichaam van de dagvaarding aangeduid, de naamsvermelding van [eisers] achterwege te laten heeft gehandeld in strijd met de overeenkomst tussen haar en [eisers], subsidiair dat Noordhoff daarmee toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld en inbreuk heeft gemaakt op het persoonlijkheidsrecht van [eisers] ex artikel 25 lid 1 sub a Auteurswet;

d. verklaart voor recht dat Noordhoff door de in het lichaam van de dagvaarding aangeduide foto's te gebruiken voor andere doeleinden dan waarvoor zij deze heeft gemaakt op de wijze zoals aangegeven in het lichaam van de dagvaarding, toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld en inbreuk heeft gemaakt op het persoonlijkheidsrecht van [eisers] ex artikel 25, lid 1 sub c Auteurswet;

e. verklaart voor recht dat Noordhoff door aan Microweb een sublicentie te verstrekken voor het gebruik door Microweb van de door [eisers] exclusief voor Noordhoff en ten behoeve van Logo gemaakte foto's, voor eigen uitgaven van Microweb, heeft gehandeld in strijd met de overeenkomst tussen haar en [eisers] ter zake;

f. verklaart voor recht dat Microweb door foto's van [eisers] die zij exclusief in opdracht van Noordhoff en ten behoeve van de Logo boeken heeft vervaardigd en daartoe exclusief aan Noordhoff heeft geleverd, te gebruiken voor haar eigen uitgaven, toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld en heeft gehandeld in strijd met het auteursrecht van [eisers] op die foto's;

g. verklaart voor recht dat Microweb door in haar uitgaven als in het lichaam van de dagvaarding aangeduid, de naamsvermelding van [eisers] achterwege te laten, onrechtmatig heeft gehandeld en inbreuk heeft gemaakt op het persoonlijkheidsrecht van [eisers] ex art. 25 lid 1 sub a Auteurswet;

h. Noordhoff en Microweb gebiedt onmiddellijk na de dag van betekening van het in dezen te wijzen vonnis het verdere gebruik van de litigieuze foto's in al hun uitgaven zonder expliciete schriftelijke toestemming daartoe van [eisers] te staken en gestaakt houden onder verbeurte van een dwangsom van € 1.000,- voor iedere foto waarmee gedaagden daarmee in strijd handelen;

i. Noordhoff en Microweb gebiedt om binnen 5 dagen na de dag van de betekening van het te dezen te wijzen vonnis op hun websites bij de informatie die zij aldaar verstrekken over of in verband met de litigieuze uitgaven, te vermelden dat de foto's in de desbetreffende uitgaven door [eisers] zijn gemaakt en dat zij daarop het auteursrecht bezit, een en ander in bewoordingen en in een lay-out door de rechtbank in goede justitie te bepalen zodanig dat daardoor de mededeling ondubbelzinnig en duidelijk is, een en ander op straffe van een dwangsom van € 5000,- per dag, dat zij daarmee in gebreke blijven;

j. Noordhoff veroordeelt om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van de niet nakoming van de overeenkomst met [eisers], casu quo van het handelen in strijd met het auteursrecht van [eisers] ter zake van de uitgaven van Noordhoff die onderwerp zijn van deze procedure, overeenkomend met het bedrag van de gederfde exploitatierechten ter zake van het ongeautoriseerde hergebruik van de betrokken foto's, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 200%, resulterend in een bedrag van € 966.560,-, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

k. Noordhoff veroordeelt om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van het handelen in strijd met het persoonlijkheidsrecht ex artikel 25, lid 1 sub a) Auteurswet door de niet-naamsvermelding ter zake van de uitgaven van Noordhoff die onderwerp zijn van deze procedure, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 100% van de exploitatierechtvergoeding, resulterend in een bedrag van € 232.260,-, althans een vermenigvuldigingsfactor van 50%, resulterend in een bedrag van € 116.130, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

l. Noordhoff veroordeelt om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van het handelen in strijd met het persoonlijkheidsrecht ex artikel 25, lid 1 sub c) en d) Auteurswet door de wijziging / aansnijding van de foto's in NU Zorg, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 100% van de exploitatierechtvergoeding, resulterend in een bedrag van € 97.080,-, althans een vermenigvuldigingsfactor van 50%, resulterend in een bedrag van €48.540, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

m. Noordhoff veroordeelt om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van het handelen in strijd met het persoonlijkheidsrecht ex artikel 25, lid 1 sub c) en Auteurswet door de wijziging / aansnijding van de foto's in Logo Competent, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 100% van de exploitatierechtvergoeding, resulterend in een bedrag van € 33.720,-, althans een vermenigvuldigingsfactor van 50%, resulterend in een bedrag van € 16.860,-, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

n. Noordhoff veroordeelt om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van het handelen in strijd met het auteursrecht en de persoonlijkheidsrechten van [eisers] door het hergebruik van foto's op internet voor andere doeleinden dan waarvoor deze gemaakt zijn, zonder naamsvermelding, en aangesneden, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 100% van de exploitatierechtvergoeding, resulterend in een bedrag van € 58.320,-, althans een vermenigvuldigingsfactor van 50%, resulterend in een bedrag van € 29.160,-, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

o. Noordhoff en Microweb hoofdelijk veroordeelt, des dat de een betalende de ander zal zijn gekweten, om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van de niet nakoming door Noordhoff van haar overeenkomst met [eisers], casu quo van het handelen in strijd met het auteursrecht van [eisers], een en ander door het ongeautoriseerde gebruik van foto's van [eisers] in de uitgaven van Microweb, overeenkomend met het bedrag van de gederfde exploitatierechten ter zake van de betrokken foto's, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 200%, resulterend in een bedrag van € 801.080,-;

p. Noordhoff en Microweb hoofdelijk veroordeelt, des dat de een betalende de ander zal zijn gekweten, om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van het handelen in strijd met het persoonlijkheidsrecht ex artikel 25 lid 1 sub a) Auteurswet door de niet naamsvermelding ter zake van de uitgaven van Microweb die onderwerp zijn van deze procedure, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 100% van de exploitatierechtvergoeding, resulterend in een bedrag van € 326.080,-, althans een vermenigvuldigingsfactor van 50%, resulterend in een bedrag van € 163.040,-, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

q. Noordhoff en Microweb hoofdelijk veroordeelt, des dat de een betalende de ander zal zijn gekweten, om binnen 7 dagen na de dag van betekening van het te dezen te wijzen vonnis aan [eisers] de schade te voldoen die het gevolg is van het handelen in strijd met het persoonlijkheidsrecht ex artikel 25, lid 1 sub c) en d) Auteurswet door de wijziging / aansnijding van de foto's in de uitgaven van Microweb die onderwerp zijn van deze procedure, met toepassing van een vermenigvuldigingsfactor van 100% van de exploitatierechtvergoeding, resulterend in een bedrag van € 12.940,-, althans een vermenigvuldigingsfactor van 50%, resulterend in een bedrag van € 6.470,-, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

r. Noordhoff en Microweb hoofdelijk veroordeelt tot betaling aan [eisers] van de wettelijke rente over de hiervoor onder sub j tot en met q genoemde door hun te betalen bedragen, te rekenen van de dag van de dagvaarding tot die van algehele voldoening;

s. Noordhoff en Microweb hoofdelijk veroordeelt binnen 14 dagen na de dag van betekening van het in dezen te wijzen vonnis aan [eisers] een aanvullende opgave te doen van al hun uitgaven waarin de foto's van [eisers] zijn hergebruikt voor zover deze geen deel uitmaken van de overzichten van de uitgaven die in deze dagvaarding zijn overgelegd, onder verbeurte van een dwangsom van € 5.000,- per dag dat gedaagden daarmee in gebreke zijn;

t. Noordhoff en Microweb hoofdelijk veroordeelt, indien en voor zover krachtens in het in dezen te wijzen vonnis komt vast te staan dat gedaagden nalatig hebben gehandeld, c.q. toerekenbaar onrechtmatig hebben gehandeld door te handelen in strijd met het auteursrecht van [eisers], aan [eisers] de schade te vergoeden ter zake van de foto's van [eisers] die zijn opgenomen in de sub s van het petitum bedoelde aanvullende opgave volgens de door de rechtbank vast te stellen berekeningswijze, zo nodig nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet;

u. Noordhoff veroordeelt, indien de vorderingen jegens Noordhoff en Microweb uit hoofde van schadevergoeding niet worden toegewezen of worden toegewezen tot een bedrag lager dan € 60.000,-, tot betaling aan [eisers] van een bedrag van € 60.000,- uit hoofde van het onvoorwaardelijk door Noordhoff gedane aanbod tot betaling daarvan;

v. Noordhoff en Microweb op de voet van artikel 1019 Rv hoofdelijk veroordeelt tot betaling aan [eisers] van de redelijke en evenredige proces- en advocaatkosten, des dat de een betalende de ander zal zijn gekweten, een en ander volgens een nader door [eisers] in het geding te brengen specificatie en vermeerderd met de wettelijke rente te berekenen vanaf de dag van de dagvaarding tot die der algehele voldoening.

3.2.

[eisers] baseert haar vordering op de hierboven vermelde vaststaande feiten en voorts - samengevat - op het volgende.

Volgens [eisers] heeft Noordhoff inbreuk gemaakt op de auteursrechten van [eisers] door de foto's die zij ten behoeve van Logo heeft gemaakt voor andere doeleinden te gebruiken dan waarvoor de toestemming was verleend, namelijk door deze te hergebruiken in Logo Competent en NU Zorg (inclusief de daarbij behorende cd-roms, het gebruik op internet en in een digitale leeromgeving), door wijzigingen in de foto's van [eisers] aan te brengen en door niet in alle gevallen de naam van [eisers] te vermelden. Als gevolg daarvan stelt [eisers] schade te hebben geleden.

Volgens [eisers] is Noordhoff daarnaast tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit de overeenkomst met [eisers] en heeft Noordhoff onrechtmatig jegens haar gehandeld door zonder haar toestemming aan Microweb een sublicentie te verstrekken, waardoor de door [eisers] gemaakte foto's ook in door Microweb uitgegeven publicaties zijn hergebruikt, waarbij ook ten onrechte de naamsvermelding ontbreekt en foto's zijn gewijzigd. Als gevolg daarvan stelt [eisers] eveneens schade te hebben geleden.

Microweb heeft voorts zelfstandig onrechtmatig jegens [eisers] gehandeld en inbreuk gemaakt op haar auteursrechten.

3.3.

Noordhoff voert verweer, met conclusie dat de rechtbank [eisers] niet-ontvankelijk verklaart in haar vorderingen althans deze afwijst en haar, uitvoerbaar bij voorraad, veroordeelt in de vergoeding van de kosten.

Noordhoff voert - samengevat - tot haar verweer aan dat zij de foto's van [eisers] mocht gebruiken zoals zij heeft gedaan. [eisers] heeft de foto's gemaakt ten behoeve van een door Noordhoff uit te geven lesmethode in de zorg. Hiervoor is door Noordhoff een bedrag van ruim € 50.000,-- betaald. Het gebruik van de foto's in deze lesmethode valt binnen de door [eisers] gegeven licentie. De lesmethode heette eerst Logo, toen Logo Competent (met aanvankelijk de werktitel "Logo") en daarna NU Zorg.

3.4.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4.Het geschil en de beoordeling daarvan

4.1.

De vordering van [eisers], gebaseerd op auteursrechtelijke inbreuk, strekt zich uit over de van 2003-2007 in opdracht van Noordhoff gemaakte foto's (zie 2.4: 1.160 in getal).

Tussen partijen is niet in geschil dat aan deze foto's op grond van de Auteurswet auteursrechtelijke bescherming toekomt. Evenmin staat ter discussie dat [eisers] de maker van deze foto's is. Dit betekent dat Noordhoff alleen gerechtigd was die foto's te gebruiken voor zover haar daarvoor toestemming tot openbaarmaking en verveelvoudiging, in casu in de vorm van een licentie, is verleend.

Over de omvang van de aan Noordhoff verleende licentie verschillen partijen van mening. De rechtbank zal daarom eerst vaststellen wat die tussen partijen geldende licentie inhoudt, alvorens te beoordelen of en in hoeverre er sprake is van een inbreuk op de auteursrechten van [eisers] door Noordhoff.

Omvang licentie

4.2.

Volgens [eisers] is de uit de onderlinge rechtsverhouding voortvloeiende licentie beperkt tot het gebruik van de foto's ten behoeve van Logo.

Primair stelt [eisers] zich op het standpunt dat die rechtsverhouding niet wordt beheerst door de in de opdrachtformulieren besloten liggende licentievoorwaarden, zoals hiervoor onder 2.9 is weergegeven, nu die formulieren niet door partijen ondertekend zijn.

Subsidiair stelt [eisers] dat die licentievoorwaarden alleen gelden voor opdrachten die na 2 december 2005 zijn verstrekt. Logo Competent en NU Zorg hebben een duidelijk afwijkend concept ten opzichte van Logo, zodat die twee uitgaven niet onder de verleende licentie vallen. Ook is op de aan Noordhoff verzonden facturen steeds Logo vermeld, en niet Logo Competent of NU Zorg, zodat de licentie ook daarom niet daarop betrekking heeft.

Volgens [eisers] is voorts een hergebruikregeling afgesproken op grond waarvan tussen partijen afgerekend werd. Hiertoe verwijst zij onder meer naar de door haar als productie 28 en 38 overgelegde facturen en naar e-mailcorrespondentie aangaande de uitgave "Chemie".

4.3.

Volgens Noordhoff wordt de rechtsverhouding tussen partijen niet alleen beheerst door de in de opdrachtformulieren besloten liggende licentievoorwaarden, zoals hiervoor onder 2.9 is weergegeven, maar ook door hetgeen voortvloeit uit de gewoonte en de redelijkheid en billijkheid. Uit de wijze waarop de opdrachten aan [eisers] werden verstrekt volgt voorts dat de door [eisers] gegeven licentie het gebruik van de foto's binnen dezelfde lesmethode toestaat. Vrijwel al het gebruik van de foto's van [eisers] is binnen deze lesmethode geweest, en voor de gevallen waarin dat niet zo is, heeft Noordhoff een vergoeding ter compensatie aan [eisers] aangeboden.

De aan [eisers] gegeven opdrachten hadden niet alleen betrekking op Logo, maar blijkens de overgelegde facturen vanaf 2005 (ook) op Logo Competent. NU Zorg verschilt slechts van Logo Competent als gevolg van een omlabeling die heeft plaatsgevonden nadat Noordhoff van Wolters-Noordhoff is afgescheiden, maar de inhoud van de basisdelen en de ISBN-nummers (wat betreft de uitgevers- en titelaanduiding) zijn gelijk gebleven, aldus Noordhoff. Het branchedeel van NU Zorg is weliswaar niet identiek aan het basisdeel, maar het gaat maar om één beeld dat ten behoeve van Logo Competent is gemaakt en in het branchedeel van NU Zorg is gebruikt. Dit gebruik valt echter ook onder de door [eisers] verleende licentie, omdat het branchedeel tot dezelfde lesmethode behoort.

Volgens Noordhoff is tussen partijen nimmer afgerekend voor hergebruik van foto's binnen Logo, Logo Competent en NU Zorg. Uit de door [eisers] overgelegde stukken blijkt volgens Noordhoff slechts dat er bij hergebruik in andere lesmethodes, dan waaruit de foto afkomstig is, werd afgerekend.

4.4.

De rechtbank oordeelt als volgt.

Los van de vraag hoe de afspraken omtrent het publicatierecht
voor2 december 2005 luidden, staat vast dat sedert deze datum foto's door [eisers] zijn gemaakt en aangeleverd na ontvangst van door Noordhoff verzonden opdrachtformulieren, waarin de in rechtsoverweging 2.9 geciteerde licentievoorwaarden zijn omschreven. Omdat deze opdrachtformulieren niet door [eisers] zijn ondertekend, is tussen partijen allereerst in geschil of deze licentievoorwaarden tussen hen van toepassing zijn.

Voor de beantwoording van deze vraag acht de rechtbank niet doorslaggevend dat [eisers] de opdrachtformulieren niet heeft ondertekend. Afspraken in de vorm van aanbod en aanvaarding kunnen immers in elke vorm geschieden en kunnen ook in een of meer gedragingen besloten liggen (zie artikelen 3:35 BW jo 3:33 en 3:37 lid 1 BW).

Ter beoordeling van de vraag wat partijen hebben afgesproken is daarom bepalend wat zij hebben verklaard en uit elkaars verklaringen en gedragingen overeenkomstig de zin die zij daaraan in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs mochten toekennen, hebben afgeleid (zie reeds HR 21 december 2001, NJ 2002, 60).

Gegeven deze maatstaf is naar het oordeel van de rechtbank op de opdrachten die Noordhoff vanaf 2 december 2005 aan [eisers] gaf de in die opdracht omschreven licentie van toepassing. Hiertoe is het volgende redengevend.

Zoals hiervoor reeds als vaststaand is aangenomen, heeft Noordhoff onweersproken gesteld dat vanaf die datum door haar opdrachtformulieren aan [eisers] verzonden zijn, waarna [eisers] steeds tot uitvoering is overgegaan zonder op enig moment te protesteren tegen de toepasselijkheid van de daarin opgenomen licentie. De rechtbank constateert dat [eisers] in de nadien door haar verzonden facturen ook geen voorbehoud ter zake heeft gemaakt. Door aldus -en bij herhaling- uitvoering te geven aan de overeenkomst, mocht Noordhoff er gerechtvaardigd op vertrouwen dat [eisers] instemde met die licentie.

Alhoewel de rechtbank niet vast heeft kunnen stellen dat voor elke vanaf 2 december 2005 gegeven opdracht opdrachtformulieren zijn verzonden, maar uit de stukken wel blijkt dat dat bij het merendeel is gebeurd, is de rechtbank van oordeel dat uit de onderlinge verhouding tussen partijen - in het bijzonder gelet op de grote hoeveelheid door [eisers] uitgevoerde opdrachten - volgt dat op alle na die datum gemaakte foto's die licentie van toepassing is.

Op de opdrachten die vóór 2 december 2005 zijn uitgevoerd, zijn de onder 2.9 weergegeven voorwaarden niet van toepassing. Gesteld noch gebleken is immers dat deze met terugwerkende kracht van toepassing zijn geworden op eerder door [eisers] uitgevoerde opdrachten.

4.5.

Partijen twisten vervolgens over de vraag of de aldus aan Noordhoff verleende licentie uitsluitend van toepassing is op het lesmateriaal van Logo (zoals [eisers] stelt) of ook, dan wel juist geldt voor het nadien verschenen lesmateriaal van Logo Competent en NU Zorg (aldus Noordhoff).

De rechtbank stelt vast dat Noordhoff sedert 2 december 2005, maar ook daarvoor, bij elke opdracht heeft aangegeven voor welk boek, met vermelding van titel en projectnummer, de foto's bestemd waren. Nadat [eisers] de foto's had aangeleverd, heeft Noordhoff deze vervolgens in het betreffende boek gebruikt en is tot uitgave daarvan overgegaan. Partijen hebben jarenlang op deze wijze samengewerkt.

Op grond van het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat de licentie aldus moet worden uitgelegd dat Noordhoff gerechtigd was de foto's te gebruiken voor het in de opdracht vermelde doeleinde. Dit betekent evenwel niet dat de aldus door [eisers] verleende licentie slechts betrekking had op het publicatierecht in één specifiek boek, nu ook [eisers] (her)gebruik binnen de serie Logo niet als een inbreuk aanmerkt en ook overigens de licentievoorwaarden daartoe vanaf december 2005 ruimte bieden. Dat het gebruiksrecht de
gehelelesmethode met betrekking tot het zorgonderwijs zou omvatten gaat de rechtbank in zijn algemeenheid evenwel te ver. De rechtbank onderschrijft derhalve niet het standpunt van Noordhoff dat zij gerechtigd zou zijn de voor Logo aangeleverde foto's ook voor de gehele nadien gevolgde lesmethoden Logo Competent en NU Zorg te gebruiken.

Noordhoff heeft onweersproken gesteld dat de door [eisers] vanaf 17 september 2005 gefactureerde opdrachten met de 6-cijferige projectnummers betrekking hebben op Logo Competent, en niet op Logo. Daarmee staat vast dat die foto's voor dat doeleinde zijn uitgeleverd. Dat op de betreffende opdrachtformulieren respectievelijk facturen "Logo" en niet "Logo Competent" vermeld staat, doet daar niet aan af, temeer daar Noordhoff gedocumenteerd heeft aangegeven -aan de hand van titels en foto's- dat de opdrachten daadwerkelijk betrekking hadden op de nieuwe, in ontwikkeling zijnde lesmethode Logo Competent. Daarom is de rechtbank van oordeel dat de sedert 17 september 2005 gefactureerde foto's niet bestemd waren voor het lesmateriaal van Logo, maar dat de licentie zag op het lesmateriaal van Logo Competent.

Daarmee vervalt een aanzienlijk deel van de vordering tot schadevergoeding van [eisers].

Ook de sub (a) gevorderde verklaring voor recht ligt voor afwijzing gereed, nu de door [eisers] verleende licentie niet is beperkt tot Logo.

4.6.

Op grond van de in rechtsoverweging 4.4. van toepassing verklaarde licentievoorwaarden omvat de toestemming tot openbaarmaking mede de binnen de serie uitgegeven paralleldelen. Waar [eisers] zich niet verzet tegen ieder hergebruik binnen de serie Logo, ziet de rechtbank aanleiding dit hergebruik ook binnen de serie Logo Competent als zodanig (ruim) op te vatten.

Van een hiervoor geldende separate hergebruikregeling, zoals [eisers] lijkt te betogen, is de rechtbank niet gebleken. Gelet op het verweer van Noordhoff had het op de weg van [eisers] gelegen om het bestaan en toepasselijkheid van een dergelijke hergebruikregeling nader te onderbouwen, bijvoorbeeld door feiten en omstandigheden te stellen waaruit blijkt dat partijen zo'n - óók voor hergebruik binnen de serie geldende - afspraak hebben gemaakt en/of dienovereenkomstig hebben afgerekend. Dat heeft [eisers] evenwel nagelaten, terwijl de juistheid van haar stelling in elk geval niet uit de door haar overgelegde stukken blijkt.

4.7.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft [eisers] voorts onvoldoende weersproken dat wat betreft de basisboeken van NU Zorg slechts sprake is van een omlabeling van Logo Competent, in die zin dat het enige verschil de naam is en dat er voor het overige - zelfs wat betreft het ISBN-nummer - van identieke uitgaven sprake is. Gelet hierop oordeelt de rechtbank dat Noordhoff gerechtigd was om foto's die ten behoeve van Logo Competent zijn uitgeleverd, ook in de daarmee corresponderende titels van NU Zorg te gebruiken.

4.8.

Uit de hiervoor onder 4.5 gegeven uitleg volgt dat het doeleinde waarvoor de foto's gemaakt zijn, doorslaggevend is. Gelet op het feit dat het Logo-lesmateriaal een andere inhoud en beeldmateriaal heeft dan die van Logo Competent en/of NU Zorg, mocht Noordhoff er niet gerechtvaardigd op vertrouwen dat zij foto's die ten behoeve van Logo zijn gemaakt (waarbij de rechtbank uitgaat van de in elk geval vóór 17 september 2005 gefactureerde opdrachten) in Logo Competent en/of NU Zorg mocht gebruiken.

Inbreuk door hergebruik voor andere doeleinden

4.9.

Voor zover Noordhoff fotowerken van [eisers] heeft gebruikt voor andere doeleinden dan waarvoor deze waren uitgeleverd -in de betekenis zoals hiervoor omschreven- , heeft zij inbreuk gemaakt op het auteursrecht van [eisers]. Noordhoff is alsdan gehouden de daaruit voortvloeiende schade van [eisers] te vergoeden.

4.10.

Uit hetgeen de rechtbank hiervoor onder 4.4 tot en met 4.8 heeft overwogen en beslist, volgt evenwel dat de vordering slechts toewijsbaar is voor zover Noordhoff foto's die [eisers] voor Logo -waarbij de rechtbank uitgaat van de vóór 17 september 2005 gefactureerde opdrachten- heeft aangeleverd, heeft gebruikt ten behoeve van Logo Competent en/of NU Zorg.

Gelet op de door [eisers] overgelegde facturen lijkt het te gaan om een overtreding van maximaal 300 foto's. Omdat een specificatie van deze overtredingen ontbreekt, zal [eisers] de gelegenheid worden geboden haar vordering op dit punt bij te stellen.

4.11.

Ook volgt uit hetgeen de rechtbank hiervoor onder 4.4 tot en met 4.8 heeft overwogen dat foto's die na genoemde datum ten behoeve van de 6-cijferige projectnummers zijn gemaakt, wel in Logo Competent mochten worden gebruikt. Dat geldt ook voor het gebruik van die foto's in de daarmee corresponderende basisboeken van NU Zorg. Dit aan Noordhoff verweten hergebruik kwalificeert de rechtbank niet als een inbreuk op de auteursrechten van [eisers]. De vorderingen op dit punt zullen dan ook worden afgewezen.

4.12.

Dit geldt niet voor de NU Zorg-brancheboeken, omdat deze niet eerder onder Logo Competent werden uitgebracht en in zoverre als een andere uitgave moeten worden beschouwd, niet vallend onder de licentie betreffende de ten behoeve van Logo Competent gemaakte foto's. Hier staat de inbreuk vast, doch aangezien de aantallen door Noordhoff voldoende betwist zijn, rust op [eisers] de stelplicht en de bewijslast van de omvang van deze inbreuk. [eisers] zal echter vooreerst ook ten aanzien van deze inbreuk in de gelegenheid worden gesteld bij akte de omvang daarvan te specificeren.

4.13.

[eisers] komt ook op tegen het gebruik van haar foto's in de cd-roms.

De rechtbank stelt voorop dat blijkens de hiervoor onder 2.9 weergegeven licentie, voor coverfoto's het hiervoor bedoelde gebruik is toegestaan. Voor zover [eisers] betaling vordert voor (her)gebruik van coverfoto's op de cd-roms, voor welke coverfoto's vanaf 2 december 2005 opdracht is gegeven, zijn deze bedragen niet toewijsbaar.

Wat betreft de foto's in het binnenwerk verwijst de rechtbank naar de onweersproken stelling van Noordhoff dat de cd-roms niet afzonderlijk verkrijgbaar zijn maar onlosmakelijk deel uitmaken van de werkboeken en dezelfde inhoud bevatten. Naar het oordeel van de rechtbank valt dit gebruik dan ook binnen de onder 2.9 aangehaalde licentie, ook al wordt in de opdrachtformulieren (wat betreft foto's voor het binnenwerk) alleen gesproken over door Noordhoff uit te brengen "bij- en herdruk en paralleldelen".

Voor wat betreft gebruik in cd-roms van foto's waarvoor vóór 17 september 2005 opdracht is gegeven, geldt hetzelfde als in rechtsoverweging 4.10 is overwogen.

Inbreuk door ontbreken naamsvermelding

4.14.

[eisers] verwijt Noordhoff voorts dat zij heeft nagelaten haar naam te vermelden bij 1.205 foto's in NU Zorg, waarvan er 1.128 zijn gebruikt voor het binnenwerk en 77 voor de omslagen van de boeken. Ook heeft Noordhoff, aldus [eisers], geen naam vermeld bij 1.679 foto's die zijn hergebruikt ten behoeve van de digitale versie van deze serie ("NU Zorg Digitaal"). Bij het vermelden van haar naam heeft [eisers], zo stelt zij, een economisch belang, namelijk het vergroten van haar naamsbekendheid en het binnenhalen van eventuele nieuwe opdrachten. Plaatsing van foto's zonder naamsvermelding vergroot ook de kans dat derden die foto's zonder betaling zullen gebruiken.

De schade berekent zij, onder verwijzing naar de algemene voorwaarden van de Fotografenfederatie primair op € 232.260,-, uitgaande van 100% van de gederfde licentievergoeding op basis van € 80,- per foto/€ 100 per omslag, dan wel subsidiair op basis van een ex aequo et bono vast te stellen schadevergoeding van gelijke omvang, althans meer subsidiair op een bedrag van € 116.130,- bij een gederfde licentievergoeding van 50%.

4.15.

Noordhoff betwist de vordering. In de uitgeversbranche is het, aldus Noordhoff, gebruikelijk dat de auteurs en fotografen worden vermeld in het colofon van het boek, hetgeen in het onderhavige geval ook is geschied. [eisers] heeft daar ook nimmer bezwaar tegen gemaakt.

In Logo Competent en Nu Zorg is de naam van [eisers] steeds vermeld in het colofon en op de identieke cd-roms, met behulp van een "mouse-over". Van overtreding van artikel 25 Aw is volgens Noordhoff dan ook geen sprake, terwijl [eisers] voorts niet heeft gesteld schade te hebben geleden. Voor zover mogelijkerwijs incidenteel de naam van [eisers] niet in alle uitgaven is vermeld, dient de door Noordhoff aangeboden substantiële vergoeding mede ter compensatie van deze nalatigheid.

4.16.

De rechtbank neemt bij de beoordeling van dit onderdeel tot uitgangspunt dat [eisers] op grond van artikel 25 lid 1 onder a Auteurswet het recht heeft zich te verzetten tegen openbaarmaking van haar werken zonder vermelding van haar naam. Dit is slechts anders wanneer dit verzet in strijd is met de redelijkheid.

[eisers] heeft haar vordering gebaseerd op het ontbreken van een naamsvermelding bij elke afzonderlijke foto in de publicaties van Noordhoff. Naar het oordeel van de rechtbank heeft zij evenwel onvoldoende gemotiveerd weersproken dat het in de uitgeversbranche niet ongebruikelijk is om bij gebundelde uitgaven de naam van de medewerkers, zoals de fotograaf van de gepubliceerde foto's, gezamenlijk in het colofon te vermelden.

Anders dan [eisers] lijkt te betogen, acht de rechtbank in elk geval bij publicaties als de onderhavige, waarbij foto's worden gebruikt ter illustratie en ondersteuning van het inhoudelijke lesmateriaal, niet zonder meer gebruikelijk dat de naam van de fotograaf bij elke foto wordt vermeld. Dat deze afzonderlijke naamsvermelding per foto in de gegeven omstandigheden niettemin van Noordhoff was te vergen, heeft [eisers] niet aannemelijk gemaakt.

[eisers] heeft niet betwist dat Noordhoff steeds haar naam in het colofon van de lesboeken heeft geplaatst, dan wel met behulp van een mouse-over in de identieke cd-roms heeft opgenomen. Naar het oordeel van de rechtbank heeft Noordhoff daarmee de naam van [eisers] toereikend vermeld en haar auteursrechtelijk beschermde persoonlijkheidsrecht op dit punt niet overtreden. Vordering (c) wordt dan ook afgewezen.

4.17.

[eisers] heeft haar vordering voor het overige, gegeven de gemotiveerde betwisting door Noordhoff, niet nader gespecificeerd. Dit geldt zeker voor de gestelde (1679) overtredingen bij de digitale versie van Nu Zorg, waarvan - ook na de betwisting - geen enkele onderbouwing is gegeven. De rechtbank acht de vordering van [eisers] voor het overige dan ook onvoldoende onderbouwd. Om die reden wordt voorbijgegaan aan hetgeen Noordhoff nog als aanvullend verweer heeft aangevoerd, namelijk dat zij -voor zover niet valt uit te sluiten dat op incidentele basis de naamsvermelding niet heeft plaatsgehad- [eisers] reeds een vergoeding heeft aangeboden. Daarvoor bestaat eens te meer aanleiding omdat [eisers] heeft nagelaten te stellen, laat staan te onderbouwen, dat zij daadwerkelijk schade heeft geleden dan wel zal lijden -en zeker tot deze omvang- door het (incidenteel) nalaten haar naam te vermelden. De enkele verwijzing naar de algemene voorwaarden van de Fotografenfederatie volstaat daartoe in elk geval niet, nu deze - zoals tussen partijen vast staat - niet zijn overeengekomen. Voor een in de gegeven omstandigheden in redelijkheid toekennen van een forfaitaire boete ziet de rechtbank geen aanleiding.

Het voorgaande leidt tot de slotsom dat vorderingen (i) en (k) worden afgewezen.

Inbreuk door wijziging in gebruik

4.18.

[eisers] betoogt voorts dat haar werken door Noordhoff gewijzigd zijn doordat

a. in totaal 1.598 foto's zijn gewijzigd of aangesneden, en

b. 243 foto's zijn gebruikt voor andere doeleinden, namelijk op internet voor reclamedoeleinden, zonder naamsvermelding en soms aangesneden, en

c. 39 foto's, bestemd voor het binnenwerk, zijn hergebruikt voor covers.

[eisers] stelt dat aldus inbreuk is gemaakt op haar auteursrechtelijke persoonlijkheidsrechten en beroept zich daarbij op artikel 25 lid 1 onder c en/of d Aw.

De schade berekent zij, onder verwijzing naar de algemene voorwaarden van de Fotografenfederatie primair op respectievelijk € 97.080, € 33.720 en € 58.320, uitgaande van 100% vergoeding per inbreuk, dan wel subsidiair op basis van een ex aequo et bono vast te stellen schadevergoeding van gelijke omvang, althans meer subsidiair op een halvering van die bedragen gebaseerd op een vergoeding van 50% per inbreuk.

4.19.

Noordhoff voert hiertegen het verweer dat foto's ten behoeve van educatief materiaal altijd aangepast moeten worden aan het medium waarin ze verschijnen en dat bijsnijden daarbij heel gebruikelijk is. Zij betwist door het bijsnijden inbreuk te hebben gemaakt op persoonlijkheidsrechten van [eisers]. Volgens Noordhoff heeft [eisers] ook toestemming gegeven voor deze wijze van aansnijden. Noordhoff verwijst hiervoor naar het opdrachtformulier. Het is bovendien een gebruikelijke gang van zaken in de uitgeverijbranche om het beeld functioneel te gebruiken ten behoeve van de content, waartegen [eisers] nooit eerder heeft geprotesteerd. Bovendien is er geen sprake van misvorming, verminking of andere aantasting van het werk, noch van nadeel aan de eer of goede naam van de maker. Wat betreft het gebruik voor marketingdoeleinden beroept Noordhoff zich op het Dior/Evora-arrest dat volgens haar analoog dient te worden toegepast. Primair stelt Noordhoff op internet en in catalogi reclame te maken voor haar zorgmethode. Subsidiair is er volgens Noordhoff sprake van een toelaatbaar citaat, waarbij de afbeelding dient ter ondersteuning van de tekst. Noordhoff erkent dat het mogelijk is dat foto's van [eisers] die bestemd waren voor het binnenwerk gebruikt zijn voor de omslag van bepaalde boeken, maar het aantal gevallen wordt betwist. Mede ter compensatie daarvan is een bedrag aan [eisers] aangeboden.

ad a. aansnijden van foto's

4.20.

De rechtbank oordeelt als volgt.

De maker van een werk komt krachtens het bepaalde in artikel 25 lid 1 onder c en/of d Auteurswet het recht toe zich te verzetten tegen het aanbrengen van een wijziging in zijn werk, dan wel misvorming of verminking van het werk, voor zover dit nadeel kan toebrengen aan de eer of goede naam van de maker.

Partijen twisten bij dit onderdeel allereerst over de vraag of de wijzigingen, die Noordhoff heeft aangebracht in diverse foto's van [eisers] (aansnijding) ten behoeve van de publicatie in de ten processe bedoelde lesboeken, binnen het bereik van dit artikel vallen.

Noordhoff heeft als lay-out van de lesboeken ervoor gekozen om bij ieder nieuw hoofdstuk in de kop (naast de titel van het hoofdstuk) een detail op te nemen van een foto, die verderop in dat hoofdstuk -veelal op dezelfde bladzijde- in zijn geheel staat afgedrukt. Deze vorm van aansnijden is volgens Noordhoff, onder verwijzing naar diverse voorbeelden, binnen de branche niet ongebruikelijk.

De rechtbank stelt vast dat [eisers] deze stelling op zichzelf genomen niet heeft weersproken. Daarnaast onderschrijft de rechtbank de stelling van Noordhoff dat deze wijze van bijsnijden functioneel is - het fotodetail ondersteunt in beeld het onderwerp dat in het komend lesmateriaal aan de orde komt - en in die zin een educatieve bijdrage levert.

[eisers] heeft ook niet onderbouwd waarom door deze (repeterende) wijze van aansnijden van foto's nadeel wordt toegebracht aan haar eer en goede naam als maker. Dat is de rechtbank ook niet gebleken. Duidelijk is immers dat het aangesneden detail deel uitmaakt van het werk als geheel, dat in de nabijheid van de uitsnede staat afgedrukt. Evenmin is de rechtbank gebleken dat Noordhoff het aansnijden op onzorgvuldige of voor de geportretteerden schadelijke wijze heeft uitgevoerd.

De rechtbank beschouwt de wijze van aansnijden, zoals door Noordhoff uitgevoerd, dan ook niet als een inbreuk op het persoonlijkheidsrecht van [eisers].

De vorderingen (l) en (m) worden bijgevolg afgewezen.

ad b. hergebruik op internet voor andere (reclame)doeleinden

4.21.

De rechtbank constateert dat [eisers] niet heeft weersproken dat de foto's door Noordhoff zijn gebruikt om op internet en in catalogi reclame te maken voor haar lesmethode. [eisers] heeft slechts aangevoerd dat zij de foto's niet voor dit doel heeft gemaakt. Noordhoff heeft naar het oordeel van de rechtbank evenwel terecht, onder verwijzing naar het arrest HvJEG 4 november 1997 IEPT 19971104 (Dior/Evora), aangevoerd dat zij aldus op een gebruikelijke wijze haar zorgmethode mag promoten. Dat Noordhoff hierbij grenzen zou hebben overtreden, is gesteld noch gebleken.

De vordering (d) en (n) worden dan ook afgewezen.

ad c. hergebruik omslag

4.22.

Noordhoff betwist niet dat mogelijk foto's van [eisers], bestemd voor het binnenwerk, zijn hergebruikt voor de omslag van boeken, zij het dat het aantal van 39 wordt betwist. Noordhoff heeft daarbij gewezen op dubbeltellingen en op de clausule in haar opdrachtformulier dat een omslagfoto voor zowel de theorieboeken, werkboeken als opdruk voor cd-rom c.a. mag worden gebruikt. Daarnaast heeft Noordhoff gewezen op de door haar aangeboden schadevergoeding ter compensatie van onder meer deze omissie.

Wat hiervan ook zij, de rechtbank stelt vast dat [eisers] op dit onderdeel geen schadevergoeding heeft gevorderd, zodat de rechtbank een telling en berekening van de schade met betrekking tot deze overtreding verder buiten beschouwing laat, althans geïncorporeerd acht in de reeds aangeboden - als minimum door [eisers] "aanvaarde - vergoeding.

Inbreuk wegens verleende sublicentie aan Microweb

4.23.

Volgens [eisers] heeft Noordhoff voorts onrechtmatig jegens haar gehandeld door zonder daartoe gerechtigd te zijn een sublicentie aan Microweb te verschaffen. Er is hiervoor geen toestemming gegeven, noch is hiervan ooit melding gedaan. Hierdoor handelde Noordhoff in strijd met de aan haar verleende licentie. [eisers] vordert in verband hiermee dat Noordhoff, naast Microweb, veroordeeld wordt tot vergoeding van de door haar geleden schade als gevolg van het hergebruik van de foto's, het ontbreken van de naamsvermelding en de wijziging van de foto's in de uitgaven van Microweb.

4.24.

Noordhoff voert aan dat zij in samenwerking met Microweb de NU Zorg-brancheboeken heeft uitgegeven en dat Microweb voorts in haar opdracht zogenoemde bronnenboeken distribueert, die zijn samengesteld uit lesstof van de zorg-lesmethoden.

Dit valt binnen de exclusieve licentie die [eisers] aan Noordhoff heeft verstrekt.

Volgens Noordhoff zijn partijen ook nimmer overeengekomen dat er geen sublicenties mochten worden verstrekt, zodat er geen sprake is van enig onrechtmatig handelen. Noordhoff erkent dat het mogelijk is dat Microweb ook beeldmateriaal in de door haar uitgegeven boeken ten behoeve van andere lesmethodes heeft hergebruikt. De door [eisers] genoemde aantallen betwist Noordhoff evenwel. Een en ander is verdisconteerd in de aangeboden compensatie, aldus Noordhoff.

4.25.

De rechtbank oordeelt als volgt.

[eisers] heeft niet weersproken dat zij Noordhoff een exclusieve licentie heeft verleend. Een door haar gevorderde verklaring van recht (f) strekt hier zelfs toe.

Door deze exclusieve licentie heeft Noordhoff een uniek, eigen en onafhankelijk recht tot exploitatie van de foto's van [eisers] verkregen. De vraag of zij op basis van dit recht ook gerechtigd is geworden om op haar beurt een sublicentie aan een ander te verlenen, hangt naar het oordeel van de rechtbank af van de omstandigheden van het geval.

De rechtbank constateert dat Noordhoff door middel van haar samenwerking met Microweb in feite slechts een deel van haar publicatierecht heeft “herverkaveld” in plaats van dit recht zelf(standig) uit te voeren. De rechtbank is van oordeel dat, in het licht van de exclusiviteit van de verleende licentie en de beperkte strekking van de uit de samenwerking voortvloeiende sublicentie, dit recht tot sublicentiëring -voor zover hiervan sprake is- als geïncorporeerd in de exclusieve licentie is te beschouwen, temeer daar het recht in elk geval niet contractueel door [eisers] is uitgesloten.

Dit neemt niet weg dat Noordhoff aansprakelijk blijft voor zover zij binnen dit samenwerkingsverband haar publicatiebevoegdheid heeft overschreden, zoals hiervoor reeds in rechtsoverweging 4.12 ten aanzien van NU Zorg-brancheboeken is overwogen.

Op gelijke wijze mag [eisers] haar vordering voor zover gebaseerd op de inbreuk ten aanzien van de zogenoemde bronnenboeken, rekening houdend met de hiervoor door de rechtbank vastgestelde reikwijdte van de licentie, nader specificeren.

Hergebruik door Microweb

4.26.

Voor het overige kan het gestelde gebruik van foto's van [eisers] door Microweb niet zonder meer aan Noordhoff worden toegerekend. Het gebruik door een derde, na het verstrekken van een sublicentie, zelfs wanneer dit wordt gedaan door een daartoe niet gerechtigde, levert immers niet vanzelfsprekend een zelfstandige inbreuk op het auteursrecht door die sublicentiegever op. Nu [eisers] haar stellingen ter zake van onrechtmatig handelen onvoldoende heeft onderbouwd, zullen de vorderingen (e), (o), (p) en (q) worden afgewezen voor zover deze betrekking hebben op Noordhoff.

4.27.

De rechtbank zal over het handelen van Microweb geen oordeel geven, nu in verband met het faillissement de procedure is geschorst.

Op de vorderingen (f), (g), (h), (i), (o), (p), (q), (r), (s), (t) en (v) zal, voor zover die tegen Microweb zijn ingesteld, dan ook (nog) niet worden beslist.

Hoogte van de schadevergoeding

4.28.

[eisers] calculeert haar schade op een bedrag van € 2.528.040,- in totaal, bestaande uit gederfde exploitatierechten en immateriële vergoeding wegens schending van haar persoonlijkheidsrechten. Voor de berekening van de schade zoekt [eisers] aansluiting bij de Algemene voorwaarden Fotografenfederatie d.d. oktober 2011 (hierna: de algemene voorwaarden). [eisers] stelt daartoe het volgende.

Op grond van artikel 17.2 van de algemene voorwaarden is Noordhoff volgens [eisers] voor elk gebruik van een werk (buiten het gebruik op grond van de licentie) een vergoeding verschuldigd van ten minste driemaal de "bij de fotograaf gebruikelijke vergoeding voor een dergelijke vorm van gebruik".

Voor de bepaling van de "gebruikelijke vergoeding" knoopt [eisers] aan bij de gehanteerde gebruikelijke licentievergoeding van € 80,- per foto voor het binnenwerk en € 100,- per foto voor de omslag en gelet op de hoogte van deze bedragen vindt zij een verhoging van 200% redelijk voor de berekening van de exploitatierechtelijke schade.

Subsidiair acht zij een verhoging van 50% redelijk.

In het als productie 37 bij dagvaarding overgelegde overzicht heeft [eisers] de schade als volgt becijferd:

hergebruik Noordhoff: gederfde exploitatierechten

1. Logo Competent totaal: € 139.140,-

Nu Zorg
totaal € 344.140,-

totaal € 483.280,- x 200% =
€ 966.560,-

geen naamsvermelding NU Zorg

2.
€ 232.260,-

wijzigingen/aansnijden

3. NU Zorg
€ 97.080,-

4. Logo Competent
€ 33.720,-

hergebruik op internet voor andere doeleinden

5.
€ 58.320,-

hergebruik Microweb

6. gederfde exploitatierechten: € 400.540,- x 200% =
€ 801.080,-

7. geen naamsvermelding
€ 326.080,-

8. wijzigingen/aansnijden
€ 12.940,-

4.29.

Noordhoff verweert zich tegen de door [eisers] gevolgde wijze van schadeberekening. Zij betwist dat de algemene voorwaarden op de overeenkomst van toepassing zijn. Het gevorderde totaalbedrag is buiten alle proporties en staat in geen enkele verhouding tot het deel van het gebruik dat vermoedelijk niet valt binnen de gebruikslicentie. Noordhoff betwist de hoeveelheid foto's en de gehanteerde grondslagen. [eisers] gaat van de onjuiste gebruikelijke prijzen uit, nu Noordhoff haar € 50,00 voor een foto bestemd voor het binnenwerk betaalde, en € 80,00 voor een foto bestemd voor de omslag. Zulks blijkt uit de overgelegde facturen. Deze bedragen zouden als grondslag moeten worden genomen voor de schadeberekening. Volgens Noordhoff heeft [eisers] geen exploitatierechtelijke schade geleden doordat zij niet haar foto's aan derden heeft kunnen verkopen, gelet op het feit dat zij aan Noordhoff een exclusieve licentie heeft gegeven. Wat betreft de immateriële schade kan gelet op artikel 6:106 BW vergoeding alleen aan de orde zijn indien sprake is van aantasting van de eer en goede naam, waarvan geen sprake is. Voor het gebruik in Logo Competent is gefactureerd en betaald, getuige de overlegde facturen. [eisers] is bij de telling onzorgvuldig geweest. Ter compensatie van het mogelijk gebruik buiten de door [eisers] gegeven gebruikslicentie heeft Noordhoff aan [eisers] een (onvoorwaardelijk) aanbod gedaan van € 60.000,00, waarmee het eventuele verlies aan gederfde inkomsten ruimschoots gecompenseerd zal zijn.

4.30.

De rechtbank acht de door [eisers] bij de berekening van haar schade gehanteerde uitgangspunten in het onderhavige geval niet juist, dan wel niet redelijk.

Allereerst is tussen partijen niet in geschil dat zij de algemene voorwaarden voor de Fotografenfederatie d.d. oktober 2011 niet op hun overeenkomst(en) -zo dit al in tijd mogelijk was- van toepassing hebben verklaard.

Dat voor de schadevergoeding redelijkerwijs zou moeten worden aangeknoopt bij de boetetarieven en gebruikelijke tarieven van deze algemene voorwaarden vermag de rechtbank niet in te zien. Partijen zijn bij de totstandkoming van de opdracht andere tarieven overeengekomen en hebben daarbij in het geheel niet verwezen naar die algemene of vergelijkbare voorwaarden.

Daarnaast valt ten aanzien van het hergebruik in de gegeven omstandigheden en zonder nadere onderbouwing - die ontbreekt - niet in te zien, dat en waarom de schade, die [eisers] stelt te hebben geleden als gevolg van het zonder haar toestemming hergebruiken van haar werk, hoger is dan het bedrag dat Noordhoff zou hebben betaald in geval de toestemming voor het hergebruik wel was verleend. De rechtbank betrekt bij dit oordeel dat sprake was van een langdurende contractuele relatie met een exclusief verleende licentie en het gebruik van de foto's binnen de licentie door Noordhoff aan [eisers] is betaald. De rechtbank verwijst voorts naar de door [eisers], aan de hand van voorbeelden, toegepaste regeling bij Noordhoff die inhield dat bij hergebruik van foto's voor een ander doel dan aangeleverd opnieuw een vergoeding, gelijk aan de vergoeding per foto bij het vervaardiging daarvan, betaald werd.

Uitgaande van een overeengekomen licentievergoeding van € 50,- voor een foto in het binnenwerk en € 80,- voor een foto bestemd voor de omslag, acht de rechtbank deze bedragen redelijk als maatstaf voor de berekening van de schadevergoeding bij inbreuk, waarbij voor iedere keer een dergelijk bedrag verschuldigd is wanneer een werk meermalen hergebruikt is.

Aanvullende opgave en schadevergoeding wegens daaruit te blijken inbreuken

4.31.

Noordhoff heeft onweersproken gesteld dat zij [eisers] alle uitgaven, waarin de in geschil zijnde foto's van [eisers] zijn hergebruikt, aan haar ter beschikking heeft gesteld en daarmee volledige openheid van zaken heeft gegeven. Voor toewijzing van het verstrekken van een aanvullende opgave, op straffe van een dwangsom, en een veroordeling om de daaruit voortkomende schade als gevolg van mogelijk nieuw gebleken inbreuken, zonodig nader op te maken bij staat, te vergoeden bestaat dan ook naar het oordeel van de rechtbank geen ruimte. Vorderingen (s) en (t) worden daarom afgewezen.

De slotsom

4.32.

Resumerend en samengevat is de rechtbank van oordeel:

I. Gelet op de omvang van de verleende licentie is slechts sprake van inbreuk waar

a. Noordhoff foto's heeft gebruikt ten behoeve van Logo Competent en/of NU Zorg (inclusief de cd-roms), die [eisers] voor Logo -waarbij de rechtbank uitgaat van de vóór 17 september 2005 gefactureerde opdrachten- heeft aangeleverd;

b. Noordhoff foto's heeft gebruikt ten behoeve van NU Zorg-brancheboeken (inclusief de cd-roms), die door [eisers] zijn aangeleverd ten behoeve van Logo Competent;

II. [eisers] zal de exacte omvang van de inbreuk moeten bewijzen, maar vooreerst wordt haar de gelegenheid geboden, bij akte, de gestelde inbreuk nauwkeurig te specificeren;

III. [eisers] zal voorts bij akte de gestelde inbreuk met betrekking tot de zogenoemde bronnenboeken nader moeten onderbouwen en specificeren, uitsluitend voor zover het gebruik hierin van de door [eisers] aangeleverde foto's een inbreuk in de onder I. omschreven zin oplevert;

IV. Als maatstaf voor de berekening van de schadevergoeding bij inbreuk gaat de rechtbank uit van de tussen partijen gebruikelijke tarifering, oftewel een vergoeding van

€ 50,- voor een foto in het binnenwerk en € 80,- voor een foto bestemd voor de omslag, waarbij voor iedere keer een dergelijk bedrag verschuldigd is wanneer een werk meermalen hergebruikt is;

V. Voor het overige worden de gestelde inbreuken, als vallend binnen de reikwijdte van de licentie, dan wel niet gekwalificeerd als inbreuk, afgewezen.

De vorderingen tegen Noordhoff onder (a), (c), (d), (e), (i), (k), (l), (m), (n), (o), (p), (q), (s) en (t) liggen daarmee reeds thans voor afwijzing gereed

4.33

[eisers] zal in de gelegenheid worden gesteld om, met inachtneming van het voorgaande, bij akte haar schade nader te onderbouwen door per werk toe te lichten waaruit de inbreuk bestaat (hoe vaak en waarvoor het hergebruikt is) en welke schade daaruit voortvloeit.

Vervolgens zal Noordhoff bij akte de gelegenheid worden gegeven worden hierop bij akte te reageren.

In afwachting daarvan wordt iedere verdere beslissing aangehouden.

4.34.

Om redenen van proceseconomische aard zal de rechtbank tussentijds hoger beroep van dit vonnis toestaan.

5.De beslissing

De rechtbank:

5.1.

verstaat dat het geding van rechtswege is geschorst voor zover de vorderingen zijn gericht tegen Microweb;

5.2.

verwijst de zaak naar de rol van
1 oktober 2014voor het nemen van een akte door [eisers] als bedoeld in rechtsoverweging 4.33, waarna Noordhoff in de gelegenheid zal worden gesteld een antwoordakte te nemen;

5.3.

bepaalt dat van dit vonnis hoger beroep kan worden ingesteld voordat het eindvonnis is gewezen,

5.4.

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit vonnis is gewezen door mr. E.J. Oostdijk, mr. A.S. Venema-Dietvorst en mr. M. Sanna en in het openbaar uitgesproken op 27 augustus 2014.

Inbreuk op auteursrechten door hergebruik van foto's in educatief materiaal

Uitspraak

RECHTBANK NOORD-NEDERLAND

1.[eiseres 1],

1.De procedure

3.De vordering

4.Het geschil en de beoordeling daarvan

5.De beslissing