Uitspraak
RECHTBANK NOORD-HOLLAND
Afdeling Publiekrecht, Sectie Straf
Locatie Haarlem
Meervoudige strafkamer
Parketnummer: 15/996506-08 (ontneming)
Uitspraakdatum : 23 juni 2015
Promisvonnis ex artikel 36e van het Wetboek van Strafrecht
1. De vordering
Deze beslissing heeft betrekking op de vordering van de officier van justitie d.d. 20 januari 2014 ten aanzien van de feiten in de zaak onder bovenstaand parketnummer, strekkende tot ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel als bedoeld in artikel 36e lid 2 van het Wetboek van Strafrecht (Sr) tot een bedrag van € 7.310.745,39 in de zaak tegen:
[veroordeelde],
geboren op [geboortedatum] te [geboorteplaats],
wonende te [adres],
hierna ook te noemen veroordeelde.
2. Het verloop van de procedure
Bij arrest van 27 februari 2015 heeft het gerechtshof Amsterdam [veroordeelde] veroordeeld ter zake van, voor zover in dit kader van belang:
Feit 1: medeplegen van verduistering gepleegd door hem die het goed uit hoofde van zijn persoonlijke dienstbetrekking onder zich heeft;
Feit 4: medeplegen van witwassen;
Feit 5: medeplegen van verduistering gepleegd door hem die het goed uit hoofde van zijn persoonlijke dienstbetrekking onder zich heeft;
Feit 7: als leider deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven;
Feit 8: valsheid in geschrift, meermalen gepleegd;
en
Feit 9: witwassen
De officier van justitie heeft bovengenoemde vordering aanhangig gemaakt met de oproeping van veroordeelde om te verschijnen op de terechtzitting van deze rechtbank op 12 mei 2014, teneinde de vordering tot ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel te behandelen. Dit betrof een zogeheten regiezitting.
Ter terechtzitting van 12 mei 2014 zijn gehoord veroordeelde, zijn raadsman mr J.A. Meijer, advocaat te ’s-Gravenhage, en de officier van justitie mr C.J. Zweers. De rechtbank heeft de behandeling van de zaak aangehouden voor onbepaalde tijd en termijnen afgesproken in verband met de schriftelijke voorbereiding van de behandeling van de vordering ter terechtzitting.
De rechtbank heeft kennisgenomen van de stukken waaronder het met deze vordering samenhangende strafdossier en de in het kader van de schriftelijke voorbereiding tussen de officier van justitie en de raadslieden van veroordeelde gewisselde conclusies.
De vordering is vervolgens behandeld op de openbare terechtzitting van 12 mei 2015. Daarbij zijn gehoord veroordeelde, diens raadslieden mr. Meijer voornoemd en mr. K. ter Hart, advocaat te ’s-Gravenhage, en de officier van justitie.
Hierna is het onderzoek ter terechtzitting gesloten en is de uitspraak bepaald op 23 juni 2015.
3. Bespreking van enkele verweren
3.1 Nietigheid van de procedure
Bij conclusie van dupliek van 24 december 2014 heeft veroordeelde zich bij monde van zijn raadsman op het standpunt gesteld dat de eerste aanleg oneerlijk is verlopen, de veroordeling oneerlijk tot stand is gekomen en dat dientengevolge ook de ontnemingsprocedure oneerlijk verloopt. Daaraan is bij die gelegenheid het standpunt verbonden dat de procedure nietig is. Blijkens de bij de conclusie van dupliek gevoegde pleitaantekeningen waarvan mr. Meijer zich heeft bediend bij gelegenheid van zijn in de strafzaak in hoger beroep gehouden pleidooi is zijdens de verdediging ook voor het gerechtshof betoogd dat de rechtbank is uitgegaan van onjuist bewijsmateriaal. In zijn arrest van 27 februari 2015 heeft het gerechtshof Amsterdam de verweren die zijn gevoerd omtrent het gestelde “onjuiste bewijsmateriaal” niet gehonoreerd. Veroordeelde is ter terechtzitting niet meer teruggekomen op zijn stelling dat de procedures bij de rechtbank oneerlijk (zijn) verlopen. De rechtbank neemt daarom aan dat dit verweer niet langer wordt gehandhaafd. Het verweer – wat daarvan overigens zij en ook daargelaten de vraag wat zou moeten worden verstaan onder de “nietigheid van een procedure” – behoeft daarom geen verdere bespreking.
3.2 De grondslag van de vordering en de onschuldpresumptie
De verdediging heeft aangevoerd dat een deugdelijk financieel onderzoek op basis waarvan geconcludeerd kan worden dat veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft genoten, ontbreekt. Bovendien wordt betwist dat sprake is van wederrechtelijk verkregen voordeel, althans dat de officier van justitie erin is geslaagd het bewijs daarvoor te leveren. Het saldo van de ontvangen gelden kan niet als wederrechtelijk verkregen voordeel worden aangemerkt en bovendien is daarvan niets aan veroordeelde toegekomen. Doordat niet nader geconcretiseerde beweringen over de omvang van het wederrechtelijk verkregen voordeel aan de vordering ten grondslag zijn gelegd, is de bewijslast ten nadele van veroordeelde omgekeerd. Hierdoor wordt gehandeld in strijd met de onschuldpresumptie bedoeld in artikel 6 EVRM, aldus nog steeds de verdediging.
De rechtbank stelt bij de beoordeling van de vordering het volgende voorop. Bij arrest van 27 februari 2015 heeft het gerechtshof Amsterdam een oordeel gegeven over de aan veroordeelde ten laste gelegde feiten. De rechtbank is, in het kader van onderhavige ontnemingsprocedure gebonden aan het oordeel van het gerechtshof in de hoofdzaak, hetgeen onverlet laat dat aan haar een zelfstandig oordeel toekomt met betrekking tot alle verweren betreffende de vaststelling van het bedrag waarop het wederrechtelijk verkregen voordeel kan worden geschat.
Daar waar op het Openbaar Ministerie de plicht rust om aan de hand van voldoende aanwijzingen aannemelijk te maken dat veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft verkregen uit bewezenverklaarde en, op grond van de redactie van artikel 36e lid 2 Sr (oud), soortgelijke feiten, mag van de verdediging worden verlangd dat zij aan de hand van voldoende concrete en verifieerbare gegevens onderbouwt dat van wederrechtelijk verkregen voordeel geen sprake is. Het is vaste jurisprudentie van de Hoge Raad (zie onder meer HR 5 december 1995 NJ 1996/411 en HR 28 mei 2002, NJ 2003/96) dat de ontnemingsmaatregel niet in strijd is met de onschuldpresumptie, ook niet als de officier van justitie het genoten voordeel aannemelijk maakt en het vervolgens aan de betrokkene is de ontnemingsvordering gemotiveerd te bestrijden. Anders dan in de conclusie van de advocaat-generaal bij HR 5 juni 2007, RvdW 2007, 599, op welke conclusie door de verdediging ter onderbouwing van haar stellingen een beroep is gedaan, doet zich in onderhavige zaak niet de situatie voor dat sprake is van onvoldoende concreet gemaakt voordeel waartegen het voor een veroordeelde onmogelijk is dit voldoende concreet te betwisten. Integendeel, in onderhavige zaak is bij uitstek sprake van concreet gemaakt voordeel aangezien het voordeel is berekend op basis van concrete transacties en concrete facturen, van een abstracte berekening is in het geheel geen sprake.
Het ontnemingsrapport, waarvoor onder meer gebruik is gemaakt van gegevens verkregen uit een Strafrechtelijk Financieel Onderzoek tegen veroordeelde, betreft een wettig bewijsmiddel, dat zodanig is ingericht dat daarin, onder verwijzing naar of samenvatting van aan de inhoud van andere wettige bewijsmiddelen ontleende gegevens, gevolgtrekkingen worden gemaakt omtrent de verschillende posten die aan het totale in het rapport weergegeven wederrechtelijk verkregen voordeel ten grondslag worden gelegd. Geen rechtsregel staat eraan in de weg om de schatting van het wederrechtelijk voordeel uitsluitend op de inhoud van een dergelijk financieel rapport te doen berusten. Indien een gevolgtrekking uit het rapport voldoende gemotiveerd is betwist, zal de rechtbank dienen te motiveren op grond waarvan, ondanks hetgeen tegen deze gevolgtrekking en de onderliggende feiten en omstandigheden is aangevoerd, deze gevolgtrekking toch wordt aanvaard. Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen gaat de rechtbank tevens voorbij aan de stelling van de verdediging dat veroordeelde ‘zelf moet berekenen/raden hoe het bedrag is opgebouwd’.
3.3 De civiele procedure naast de ontnemingsvordering
Door de verdediging is aangevoerd dat door Rabobank inmiddels een civiele vordering is ingesteld op dezelfde grondslag als waarop het Openbaar Ministerie thans de vordering tot ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel baseert. De civiele vordering gaat het ontnemingsbedrag echter ruimschoots te boven. Het bedrag dat veroordeelde zal moeten betalen komt in beide procedures aan de benadeelde partij toe, aldus de verdediging. Doordat het Openbaar Ministerie de ontnemingszaak toch doorzet, hoewel het op de hoogte is van de civiele procedure tegen veroordeelde, handelt het Openbaar Ministerie in strijd met zijn eigen beleidsregels. In deze beleidsregels staat immers te lezen ‘Indien wederrechtelijk voordeel is verkregen en er sprake is van een derde, dient het Openbaar Ministerie in beginsel een ontnemingsvordering in. Indien het een actieve en weerbare derde betreft die te kennen heeft gegeven via een civiele vordering bij de burgerlijke rechter verhaal te willen halen en diens vordering ten minste gelijk is aan het bedrag van het wederrechtelijk verkregen voordeel, kan worden overwogen af te zien van het indienen van een ontnemingsvordering.’ Nu veroordeelde zich in twee procedures moet verdedigen doordat de zaak op precies dezelfde gronden aan twee verschillende rechters wordt voorgelegd, is sprake van een onredelijke situatie en strijd met een deugdelijke procesorde. De verdediging heeft geconcludeerd dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard in de ontnemingsvordering, dan wel dat de ontnemingsvordering – rekening houdend met toewijzing van de civiele vordering – nihil zou moeten zijn.
Naar het oordeel van de rechtbank gaan deze verweren niet op. In de eerste plaats is daarvoor van belang dat de uitkomst van de civiele procedure nog hoogst onzeker is. Volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad is de stelling dat een ontnemingsvordering achterwege dient te blijven indien verwacht mag worden dat de benadeelde schadevergoeding zal vorderen, onjuist (HR 9 september 1997, NJ 1997/91). Evenmin is de stelling juist dat de rechter bij de bepaling van de hoogte van het wederrechtelijk verkregen voordeel rekening dient te houden met een nog niet onherroepelijk geworden civiel vonnis waarin de betrokkene is veroordeeld tot betaling van een geldbedrag aan een benadeelde in de strafzaak (HR 16 november 1999, ECLI:NL:HR:1999:ZD5996, JOW, 1999/80). Bovendien heeft te gelden dat als in de civiele procedure [veroordeelde] wordt veroordeeld tot vergoeding van schade aan Rabobank, artikel 577b lid 2 Sv de mogelijkheid biedt om in het geval (een deel van) de schade is vergoed het ontnemingsbedrag te doen matigen door de rechter.
3.4 Aanpassing hoogte ontnemingsvordering
Bij conclusie van repliek heeft de officier van justitie aangegeven dat een bedrag van
€ 83.300, welk bedrag [vennootschap 1] op basis van een door haar verzonden factuur van [vennootschap 2] heeft ontvangen, op de ontnemingsvordering in mindering moet worden gebracht aangezien de rechtbank [veroordeelde] voor de tenlastegelegde valsheid van deze factuur, heeft vrijgesproken. Zoals aangekondigd bij brief van 17 april 2015 heeft de officier van justitie bij requisitoir gevorderd dat genoemd bedrag toch als wederrechtelijk verkregen voordeel moet worden aangemerkt aangezien het gerechtshof, anders dan de rechtbank, wel bewezen heeft verklaard dat deze betaling is gebaseerd op een valse factuur. De verdediging heeft ter terechtzitting bezwaar gemaakt tegen de aanpassing van de ontnemingsvordering zoals gedaan bij requisitoir.
De rechtbank verwerpt het verweer en overweegt daartoe dat geen rechtsregel eraan in de weg staat dat de officier van justitie de vordering tot ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel bij requisitoir aanpast. In casu komt het er op neer dat de officier van justitie afziet van de bij conclusie van repliek gedane vermindering van de vordering en terugvalt op de oorspronkelijke vordering zoals uitgewerkt in het ontnemingsrapport. Niet is gesteld dat veroordeelde door deze handelwijze in enig belang is geschaad, hetgeen ook overigens niet aannemelijk is geworden. Het voorgaande geldt te meer nu de officier van justitie ongeveer een maand voor de terechtzitting deze aanpassing van de vordering reeds heeft aangekondigd, zodat het voor veroordeelde voldoende duidelijk was waartegen hij zich moest verweren.
3.5 Conclusie
Voor het uitspreken van de door de verdediging verzochte nietigheid van de procedure of niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie, is geen aanleiding.
4. Het standpunt van de officier van justitie omtrent (de hoogte van) het wederrechtelijk verkregen voordeel
De officier van justitie heeft ter terechtzitting bij de eerder voorgedragen vordering gepersisteerd zoals deze is onderbouwd in de ontnemingsrapportage.
5. Het standpunt van veroordeelde omtrent (de hoogte van) het wederrechtelijk verkregen voordeel
De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat veroordeelde geen wederrechtelijk verkregen voordeel heeft genoten. Ter onderbouwing van die stelling heeft zij aangevoerd dat tegenover de facturen die door of namens veroordeelde zijn gestuurd, werkzaamheden hebben gestaan. Partijen bij de facturen waren het bovendien eens over de hoogte van deze facturen en deze zijn zonder protest betaald. Daarnaast heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat veroordeelde niet was betrokken bij ‘potjes’ die bij of door [vennootschap 2] waren gecreëerd.
Ten aanzien van ‘de onverklaarbare geldstromen’ waarvan in de ontnemingsrapportage sprake is heeft de verdediging gesteld dat in de rapportage niet wordt onderbouwd waaruit zou moeten worden geconcludeerd dat deze geldstromen wederrechtelijk verkregen voordeel betreffen.
Met betrekking tot het bedrag van € 345.000 dat [vennootschap 3] in het project Eurocenter zou hebben gekregen, heeft de verdediging aangevoerd dat ook hiervan niet blijkt dat dit bedrag wederrechtelijk verkregen voordeel is. Hetzelfde geldt voor het geldbedrag dat [vennootschap 3] heeft ontvangen op het project Herengracht.
6. De gronden voor de schatting van het bedrag van het wederrechtelijk verkregen voordeel
6.1 Veroordeling
Bij arrest van het Gerechtshof Amsterdam is veroordeelde tot vijf jaren gevangenisstraf veroordeeld, waarbij, voor zover in het kader van deze procedure van belang, is bewezenverklaard dat:
1.
(PROJECT SOLARIS):
Hij in de periode van 8 oktober 1999 tot en met 30januari 2002 in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander, opzettelijk een geldbedrag van circa Euro 10.114.940 (Fl.22.290.396), dat toebehoorde aan [vennootschap 4], welk geldbedrag verdachte en zijn mededader uit hoofde van zijn persoonlijke dienstbetrekking als werknemer bij [vennootschap 4] en uit hoofde van de persoonlijke dienstbetrekking van [betrokkene 1] als werknemer bij [vennootschap 4], anders dan door misdrijf onder zich hadden, wederrechtelijk zich hebben toegeëigend;
4.
PRIMAIR:
(PROJECT SOLARIS):
Hij in de periode van 22 augustus 2002 tot en met 9 december 2004, tezamen en in vereniging met anderen, in Nederland van geldbedragen, tot een totaalbedrag van circa Euro 2.370.000 (exclusief btw), de werkelijke aard of de herkomst heeft verborgen of verhuld, doordat die geldbedragen waren verkregen op basis van:
een valse turnkey-overeenkomst gesloten tussen [vennootschap 4] en [vennootschap 2], handelend namens de nog op te richten [vennootschap 5] (D-0006/D-1270); en
twee valse ontwikkelingsovereenkomsten gesloten tussen [vennootschap 2] en [vennootschap 3] (D-1430 en D-1431); en
een valse ontwikkelingsovereenkomst gesloten tussen [vennootschap 2] en [vennootschap 6] (D-1426); en
een valse brief ten bedrage van in totaal circa Euro 675.000 (exclusief btw) van [vennootschap 2] aan [vennootschap 3] (D-1432); en
zes valse facturen van [vennootschap 3] aan [vennootschap 2] ten bedrage van in totaal circa Euro 707.500 (exclusief btw) (D-1441 en D-1442 en D-1443 en D1444 en D-1445 en D-1445-1); en
acht valse facturen van [vennootschap 6] aan [vennootschap 2] ten bedrage van in totaal circa Euro 837.500 (exclusief btw) (D-1428 en D-1429 en D-1429-1 en D-1429-2 en D-1429-3 en D-1434 en D-1435 en D1436); en
vijf valse facturen van [vennootschap 1] aan [vennootschap 2] ten bedrage van in totaal circa Euro 150.000 (exclusief btw) (D-1437 en D-1438 en D-1438-1 en D-1439 en D-1440),
terwijl verdachte wist dat die geldbedragen - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf;
5.
(PROJECT COOLSINGEL):
Hij in de periode van 1 mei 1999 tot en met 13 februari 2004 in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander, opzettelijk een geldbedrag van circa Euro 6.405.108 (Fl.14.115.000), dat toebehoorde aan [vennootschap 4], welk geldbedrag verdachte en zijn mededader uit hoofde van zijn persoonlijke dienstbetrekking als werknemer bij [vennootschap 4] en uit hoofde van de persoonlijke dienstbetrekking van [betrokkene 1] als werknemer bij [vennootschap 4], anders dan door misdrijf onder zich hadden, wederrechtelijk zich hebben toegeëigend;
7.
(PROJECTEN HOLLANDSE MEESTER & SOLARIS & COOLSINGEL)
Hij in de periode van 1 juni 1999 tot en met 3 juni 2005 in Nederland heeft deelgenomen aan een Organisatie, bestaande uit verdachte en [betrokkene 1] en [betrokkene 2] en [betrokkene 3] en [betrokkene 4] en [betrokkene 5] en [betrokkene 6] en [betrokkene 7] en [betrokkene 8], welke organisatie tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, namelijk onder meer:
-verduistering in dienstbetrekking;
-valsheid in geschrift; en
-witwassen,
terwijl verdachte binnen die organisatie een leidinggevende rol heeft vervuld;
8.
PRIMAIR:
(PROJECT EUROCENTER):
Hij in de periode van 23 oktober 2006 tot en met 24 oktober 2006 in Nederland:
een factuur van [vennootschap 6] gericht aan [vennootschap 10] ten bedrage van Euro 25.000 (exclusief btw) (D-1384); en
een factuur van [vennootschap 11] gericht aan [vennootschap 12] ten bedrage van Euro 35.000 (exclusief btw) (D-1383) en een factuur van [vennootschap 11] gericht aan [vennootschap 13] ten bedrage van Euro 45.000 (exclusief btw) (D-1385); en
een factuur van [vennootschap 11] gericht aan [vennootschap 14] ten bedrage van Euro 100.000 (exclusief btw) (D-1387),
zijnde geschriften die bestemd waren om tot bewijs van enig feit te dienen, valselijk heeft opgemaakt, immers heeft verdachte valselijk en in strijd met de waarheid op die facturen vermeld dat door [vennootschap 6] en [vennootschap 11] werkzaamheden of diensten zijn verricht, terwijl in werkelijkheid die werkzaamheden of diensten niet zijn verricht, zulks telkens met het oogmerk om die geschriften als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken;
9.
PRIMAIR:
(PROJECT EUROCENTER):
Hij in de periode van 10 november 2006 tot en met 23 november 2006 in Nederland van geldbedragen tot een totaal bedrag van circa euro 205.000 (exclusief btw), de werkelijk aard of de herkomst heeft verborgen of verhuld doordat die geldbedragen waren verkregen op basis van:
een valse factuur van [vennootschap 6] aan [vennootschap 10] ten bedrage van in totaal circa Euro 25.000 (D-1384); en
drie valse facturen van [vennootschap 11] aan respectievelijk [vennootschap 13] en [vennootschap 12] en [vennootschap 14] ten bedrage van in totaal circa Euro 180.000 (D-1383 en D-1385 en D-1387),
terwijl verdachte wist dat die geldbedragen - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf.
Op grond van deze veroordeling kan aan veroordeelde de verplichting worden opgelegd tot betaling van een geldbedrag aan de staat ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, verkregen door middel van of uit de baten van de ingevolge dat arrest bewezenverklaarde en andere, soortgelijke, strafbare feiten .
6.2 De ontnemingsrapportage
Op 7 februari 2011 heeft de verbalisant [verbalisant], opsporingsambtenaar bij de FIOD-ECD te Roosendaal, een rapport opgesteld betreffende het door veroordeelde wederrechtelijk verkregen voordeel. Dit rapport zal hierna worden aangehaald als de ontnemingsrapportage.
Bij het rapport zijn diverse bijlagen gevoegd, ontleend aan het dossier met betrekking tot de onderliggende strafzaak tegen veroordeelde. De rechtbank heeft bovendien de beschikking gehad over het volledige dossier van de strafzaak.
6.3 De beoordeling [1]
De rechtbank zal hierna op basis van de ontnemingsrapportage per transactie beoordelen of
sprake is van wederrechtelijk verkregen voordeel.
6.3.1. Geldstromen in de projecten Paasheuvelweg, Coolsingel, Hollandse Meester en
Solaris
In voornoemd arrest van het gerechtshof Amsterdam is ten laste van veroordeelde onder feit 4 bewezenverklaard dat veroordeelde op basis van een valse brief [2] een bedrag van
€ 675.000 heeft ontvangen van [vennootschap 2] (hierna: [vennootschap 2]) in de vennootschap [vennootschap 3], terwijl hij wist dat dit bedrag – onmiddellijk of middellijk – afkomstig was uit enig misdrijf. Daarnaast is bewezenverklaard dat veroordeelde op basis van zes valse facturen [3] een bedrag van circa € 707.500 heeft ontvangen van [vennootschap 2] in [vennootschap 3].
Op basis van deze bewezenverklaring staat in het kader van deze procedure vast dat veroordeelde een bedrag van € 1.382.500 als wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontvangen.
Voorts is, ook onder feit 4, bewezenverklaard dat veroordeelde in de vennootschap [vennootschap 6] (hierna: [vennootschap 6]) op basis van acht valse facturen een bedrag van circa € 837.500 [4] heeft ontvangen van [vennootschap 2], terwijl hij wist dat dit bedrag – onmiddellijk of middellijk – afkomstig was uit enig misdrijf.
Op basis van deze bewezenverklaring staat in het kader van deze procedure vast dat veroordeelde een bedrag van € 837.500 als wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontvangen.
Ten slotte is onder feit 4 bewezenverklaard dat veroordeelde op basis van vijf valse facturen [5] in de vennootschap [vennootschap 1] een bedrag van € 150.000 heeft ontvangen, terwijl hij wist dat dit bedrag – onmiddellijk of middellijk – afkomstig was uit enig misdrijf.
Op basis van deze bewezenverklaring staat in het kader van deze procedure vast dat veroordeelde een bedrag van € 150.000 als wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontvangen.
Met betrekking tot de betaling van een bedrag van € 554.976,45, welk bedrag [vennootschap 3] op 30 december 2003 heeft ontvangen van [vennootschap 15] (hierna: [vennootschap 15]) overweegt de rechtbank het volgende. Voornoemd bedrag is door [vennootschap 15] betaald aan [vennootschap 3] onder de noemer ‘winstdeling’. [6] Vaststaat dat [vennootschap 15] een vennootschap van medeveroordeelde [betrokkene 1] is. Ten laste van veroordeelde is bewezenverklaard dat hij zich met anderen schuldig heeft gemaakt aan het verduisteren van een bedrag van ongeveer € 16,5 miljoen ten koste van [vennootschap 4]. Het gerechtshof heeft voorts geoordeeld dat veroordeelde hier een essentiële bijdrage heeft geleverd door als controller daaraan mee te werken en daarvan – door het sturen van valse facturen naar ondernemingen van medeverdachten – ook volop heeft meegeprofiteerd. Daarnaast heeft het gerechtshof geoordeeld dat veroordeelde wel degelijk heeft geparticipeerd in een poolovereenkomst waaruit hij zich later heeft laten weghalen maar waarin nadien feitelijk geen wijzigingen zijn aangebracht.
De rechtbank acht voorts van belang dat gedelegeerd projectontwikkelaar [vennootschap 16] op 22 juli 2003 een bedrag van € 1.365.525 heeft overgemaakt aan [vennootschap 15]. [7] Uit de verklaringen van notaris [betrokkene 5] [8] en [betrokkene 9] [9] volgt dat veroordeelde een actieve betrokkenheid heeft gehad bij het beheer van het ‘potje’ met criminele gelden uit de diverse projecten die onder meer door [vennootschap 16] werden overgemaakt op de kwaliteitsrekening van [betrokkene 5]. [betrokkene 5] heeft voorts verklaard dat [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde] wilden dat de opbrengsten uit de overeenkomsten met [vennootschap 16] en [vennootschap 2] op één hoop werden gegooid en dat zij het met elkaar wilden verdelen. [10] Op het kantoor van [betrokkene 5] zijn verscheidene concept winstdelingsovereenkomsten aangetroffen waarin vennootschappen van [veroordeelde] partij zijn. [11] Uiteindelijk zijn deze vennootschappen uit de winstdelingsovereenkomsten geschrapt. [12] Gelet op de datum van de betaling en de afspraken tussen partijen zoals die aanvankelijk waren neergelegd in de winstdelingsovereenkomsten acht de rechtbank het – bij gebrek aan een op enigerlei wijze onderbouwde andersluidende verklaring van veroordeelde – aannemelijk dat voornoemd geldbedrag dat [vennootschap 15] aan [vennootschap 3] heeft betaald wederrechtelijk verkregen voordeel betreft.
Een bedrag van € 554.976,45 merkt de rechtbank dan ook aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
Het voorgaande brengt met zich dat ook de betaling van € 50.000 die [vennootschap 15] op 16 augustus 2002 aan [vennootschap 17] heeft verricht [13] als wederrechtelijk verkregen voordeel moet worden aangemerkt.
De rechtbank is met de officier van justitie van oordeel dat het bedrag van € 28.361,26 dat door [vennootschap 17] aan het notariskantoor is betaald als kosten heeft te gelden ter voltooiing van de verschillende delicten. Deze kosten dienen derhalve op het te ontnemen bedrag in mindering te worden gebracht.
Op 27 december 2002 heeft [vennootschap 3] een bedrag van € 317.646 (exclusief omzetbelasting) ontvangen van [vennootschap 9] (hierna: [vennootschap 9]) [14] op basis van een door [vennootschap 3] verstuurde factuur. [15] Uit de verklaring van [betrokkene 8] volgt dat deze factuur vals is. [betrokkene 8] heeft immers verklaard dat de factuur ‘fake’ is omdat ‘het omschrevene als zodanig niet is gebeurd’. [16]
Op basis van die verklaring acht de rechtbank het aannemelijk dat het bedrag van € 317.646 wederrechtelijk verkregen voordeel betreft.
Het voorgaande brengt met zich dat ook aannemelijk is dat de betaling van 27 december
2002 van [vennootschap 9] aan [vennootschap 1] van € 70.000 exclusief € 13.300 omzetbelasting op basis van een door [vennootschap 1] verzonden factuur, op basis van een valse factuur is geschied. [17]
De rechtbank merkt een bedrag van € 70.000 aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
Met betrekking tot de bedragen die [vennootschap 18] (hierna: [vennootschap 18]) heeft ontvangen overweegt de rechtbank het volgende. Op 13 juni 2002 heeft [vennootschap 18] een bedrag van € 59.000 exclusief omzetbelasting ontvangen van [vennootschap 19] (hierna: [vennootschap 19]). [18] [vennootschap 19] is een vennootschap van medeveroordeelde [betrokkene 1]. Uit onderzoek is gebleken dat in de periode van betaling de omzet van [vennootschap 19] nagenoeg geheel bestond uit betalingen van notariskantoor [vennootschap 7] en van [vennootschap 2]. [19]
[betrokkene 5] heeft over betalingen uit het depot verklaard dat deze geschiedden op verzoek van [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde] en dat [veroordeelde] aangaf wanneer een betaling uit het depot kon worden gedaan. In het depot bevonden zich de opbrengsten van de overeenkomsten die waren gesloten met [vennootschap 16] en [vennootschap 2] en deze opbrengsten wilden de betrokkenen met elkaar verdelen door middel van
poolovereenkomsten waarbij vennootschappen van veroordeelde aanvankelijk ook partij
waren. [20] [betrokkene 4] en [betrokkene 3] hebben verklaard dat zij overwinst in projecten moesten doorbetalen op instigatie van [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde]. [21] Op basis hiervan acht de rechtbank het aannemelijk dat het bedrag dat [vennootschap 19] aan [vennootschap 18] heeft betaald als wederrechtelijk verkregen voordeel moet worden aangemerkt. Een onderbouwde andersluidende verklaring voor deze betaling is door veroordeelde niet gegeven.
Op 22 januari 2001 en 10 juni 2002 heeft [vennootschap 15] een bedrag van in totaal € 49.091 (exclusief omzetbelasting) betaald aan [vennootschap 18]. [22] Onderzoek heeft uitgewezen dat dit geldbedrag aan [vennootschap 15] is betaald via [vennootschap 8] (hierna: [vennootschap 8]). [23] [betrokkene 7] heeft verklaard dat zijn vennootschap de werkzaamheden die op de door haar verzonden facturen staan vermeld, niet heeft verricht en dat hij voor het doen van betalingen instructies kreeg van [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde]. [24] De rechtbank acht aannemelijk dat het bedrag dat [vennootschap 18] van [vennootschap 15] heeft ontvangen wederrechtelijk verkregen voordeel betreft. Bij dat oordeel is tevens van belang dat ten laste van veroordeelde bewezen is verklaard dat hij als leidinggever heeft deelgenomen aan een criminele organisatie. Dit brengt met zich dat het aannemelijk is dat veroordeelde wist dat het door [vennootschap 15] doorbetaalde bedrag wederrechtelijk verkregen was. Overigens geldt ook voor deze betaling dat door of namens veroordeelde geen andersluidende verklaring is gegeven.
Namens veroordeelde is aangevoerd dat [vennootschap 18] geen vennootschap van hem is en dat – althans zo vat de rechtbank het verweer op – om die reden de bedragen die [vennootschap 19] en [vennootschap 15] hebben overgemaakt niet als wederrechtelijk verkregen voordeel van veroordeelde kunnen worden aangemerkt.
De rechtbank verwerpt dat verweer en overweegt daartoe het volgende. Op zichzelf moet de
verdediging worden nagegeven dat uit de stukken niet kan volgen dat [vennootschap 18] thans een vennootschap van [veroordeelde] is. Om die reden is het ook voorstelbaar dat veroordeelde naast de volledige administratie van zijn vennootschappen niet ook de administratie van [vennootschap 18] heeft overgelegd. Echter, voor de beantwoording van de vraag of het aannemelijk is dat de geldbedragen die aan [vennootschap 18] zijn betaald, wederrechtelijk verkregen voordeel voor veroordeelde betreft, is dit niet van belang. Uit onderzoek is gebleken (en veroordeelde heeft geen andersluidende verklaring afgelegd) dat [vennootschap 6] tussen 1 mei 2002 en 15 april 2005 (naast anderen) bestuurder is geweest van [vennootschap 18]. [vennootschap 6] is een vennootschap van veroordeelde. [25]
Om die reden acht de rechtbank het aannemelijk dat genoemde betalingen (€ 59.000 +
€ 49.091 = € 108.091) wederrechtelijk verkregen voordeel voor veroordeelde betreffen.
Ten aanzien van het door [vennootschap 20] (hierna: [vennootschap 20]) ontvangen bedrag van € 45.378,02 exclusief btw overweegt de rechtbank het volgende. In de ontnemingsrapportage wordt uiteengezet dat op 26 augustus 2002 door [vennootschap 2] een bedrag van € 45.378,02 exclusief btw is betaald aan [vennootschap 20] op basis van een valse factuur omdat daarmee werkzaamheden in rekening zijn gebracht die in werkelijkheid niet zijn uitgevoerd. Over deze betaling heeft [betrokkene 10] verklaard dat [vennootschap 20] in november 2000 een opdracht van [vennootschap 21] had ontvangen om een applicatie te ontwikkelen. Omdat voor de applicatie geen klanten werden gevonden ontstonden betalingsproblemen voor [vennootschap 21]. Voor [vennootschap 20] was het gevolg dat declaraties voor de ontwikkeling van de applicatie onbetaald bleven. Op enig moment heeft veroordeelde aangegeven te willen investeren in [vennootschap 21] en is na gesprekken met de crediteuren de schuldenpositie van [vennootschap 21] flink afgenomen. Vanaf dat moment zijn veroordeelde en [betrokkene 10] gaan samenwerken in [vennootschap 21] waarbij veroordeelde en [vennootschap 20] (een vennootschap van [betrokkene 10]) beiden voor 50% aandeelhouder in [vennootschap 21] zijn geworden, waarbij is afgesproken dat een managementfee van fl. 100.000 voor [betrokkene 10] als vergoeding zou worden betaald, omgerekend € 45.378,02. Op initiatief van [veroordeelde] is dit bedrag door [vennootschap 20] gedeclareerd bij [vennootschap 2] en door hen betaald.
In de ontnemingsrapportage wordt aan het voorgaande de conclusie verbonden dat door de betaling door [vennootschap 2] aan [vennootschap 20] in feite de managementvergoeding van [betrokkene 10] is betaald en dat dit bedrag om die reden als een besteding van veroordeelde moet worden aangemerkt. Hoewel namens veroordeelde geen expliciet verweer is gevoerd is de rechtbank van oordeel dat zonder nadere toelichting - die ontbreekt -, niet aannemelijk is geworden dat veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft genoten.
Op zichzelf kan worden geoordeeld dat [vennootschap 20] een factuur heeft gestuurd aan
[vennootschap 2] zonder dat daar een deugdelijke grondslag voor bestond en dat het
initiatief daartoe van veroordeelde afkomstig is. Ook is aannemelijk dat de betaling
uiteindelijk uit een ‘potje’ afkomstig is dat door veroordeelde en zijn mededaders bij
[vennootschap 2] was ondergebracht. Echter, niet aannemelijk is gemaakt dat gelden in
het vermogen van veroordeelde zijn gevloeid dan wel dat op deze manier
betalingsverplichtingen van veroordeelde zijn voldaan. Het is veeleer aannemelijk dat een
betalingsverplichting van [vennootschap 21] op deze manier is betaald. De stelling dat veroordeelde hierdoor zelf wederrechtelijk voordeel heeft genoten tot het bedrag van de managementfee, is onvoldoende aannemelijk geworden. De rechtbank wijst dit deel van de vordering af.
6.3.2 Project Herengracht 603
Onderzoek heeft uitgewezen dat in het project Herengracht 603 tussen [vennootschap 4] en [vennootschap 13] (hierna: [vennootschap 13]) een aannemingsovereenkomst is gesloten voor een bedrag van € 1.724.372 (exclusief omzetbelasting). In deze overeenkomst is opgenomen dat de bouwdirectie wordt gevoerd door [vennootschap 15]. [26] Voorts is een overeenkomst aangetroffen tussen [vennootschap 13] als aannemer en [vennootschap 15] als onderaannemer voor een bedrag van € 689.749 (exclusief omzetbelasting). [27] [betrokkene 6] heeft verklaard dat in de aannemingsovereenkomst tussen [vennootschap 13] en [vennootschap 4] op verzoek van veroordeelde of van [betrokkene 1] is opgenomen dat [vennootschap 15] de bouwdirectie doet en dat de overeenkomst tussen [vennootschap 13] en [vennootschap 15] ook op verzoek van veroordeelde of [betrokkene 1] is opgesteld. Het verschil tussen de aanneemsom die [vennootschap 4] heeft betaald en waarvoor [vennootschap 15] uiteindelijk via onderaanneming de bouwdirectie voert bedraagt € 1.034.623. De verkoopopbrengst van het pand Herengracht 603 bedroeg uiteindelijk € 750.000. [28] [betrokkene 6] heeft middels een brief van 24 juli 2008 verklaard dat [vennootschap 15] de werkzaamheden aan het pand heeft verricht en dat het bedrag van € 690.000 een redelijke vergoeding voor de werkzaamheden is. [29] Uit een opgaaf van [betrokkene 6] van 24 juli 2008 blijkt dat het volledige bedrag dat [vennootschap 13] heeft ontvangen is doorbetaald aan derden. [betrokkene 6] heeft voorts verklaard dat het mogelijk is dat [vennootschap 13] als doorgeefluik is gebruikt. [betrokkene 6] heeft verklaard dat veroordeelde voor zover hij weet niets heeft gedaan met betrekking tot het pand Herengracht 603. [30] Gebleken is dat tussen 24 mei 2004 en 17 november 2005 door [vennootschap 22] (hierna: [vennootschap 22]) in veertien deelbetalingen in totaal € 862.500 (exclusief omzetbelasting) is betaald aan [vennootschap 3] inzake ‘Herengracht 498’. [31] [betrokkene 6] heeft hierover verklaard: ‘Het hele verhaal van [veroordeelde] is in mijn beleving een lulverhaal als het betrekking heeft op het pand Herengracht 498, het zou heel goed kunnen dat er ook een ondertekende versie van de overeenkomst is. Ik weet niets van handjeklap tussen [veroordeelde] en mij in het pand Herengracht 498, ik blijf er bij dat deze overeenkomst dossiervulling is. Dit geld heeft niets te maken met het pand Herengracht 498, dit geld komt uit de pot met geld van [vennootschap 4] die betrekking heeft op het [vennootschap 4]project Herengracht 603.’ Voorts heeft [betrokkene 6] verklaard: ‘[veroordeelde] heeft mij gevraagd om dit bedrag € 862.500 op een andere vennootschap te willen boeken dan [vennootschap 13]. Vandaar dat dit bedrag is geboekt op het pand Herengracht 498 omdat dit pand van [vennootschap 22] is. Ik heb aan zijn verzoek voldaan.’ [32]
Anders dan de verdediging heeft aangevoerd wordt naar het oordeel van de rechtbank in de
ontnemingsrapportage en het onderliggende SFO waar in de rapportage naar wordt verwezen
voldoende geconcretiseerd waarom de door [vennootschap 3] ontvangen bedragen als
wederrechtelijk verkregen voordeel moeten worden aangemerkt. Voor zover veroordeelde
zich op het standpunt stelt dat de bedragen niet wederrechtelijk zijn ontvangen vindt deze
stelling zijn weerlegging in de gebruikte bewijsmiddelen.
De rechtbank acht het gelet op voorgaande aannemelijk dat in het project Herengracht 603
bij [vennootschap 13] door middel van het ophogen van de aanneemsom een pot met geld is gecreëerd, waaruit veroordeelde via een mede op zijn initiatief gecreëerde omweg een bedrag van € 862.500 heeft ontvangen.
De rechtbank merkt het bedrag van € 862.500 aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
6.3.3 Project Waasland
In het project Waasland heeft projectontwikkelaar [vennootschap 23] (hierna [vennootschap 23]) op 17 december 2002 aan [vennootschap 4] een factuur gestuurd voor een bedrag van € 2.600.000 met als omschrijving ‘overeengekomen afkoop winstrechten’. [33] Een onderliggende overeenkomst is nooit aangetroffen, maar uiteindelijk is de factuur wel betaald door [vennootschap 4]. [34] Ook in de door veroordeelde ter zake opgestelde kosten-batenanalyse wordt geen melding gemaakt van een overeenkomst tussen [vennootschap 4] en [vennootschap 23]. Wel staat onder de kop toelichting bij de KBA vermeld: ‘3. Projectkosten ivm project Sint Niklaas (geboekt bij [vennootschap])’. Hoewel [vennootschap 4] voor 50% eigenaar is van het project komen deze kosten volledig voor haar rekening. [35]
Over de werkzaamheden die [vennootschap 23] in het project Waasland heeft verricht is
door het hoofd compliance van [vennootschap 4], [betrokkene 11], verklaard dat geen enkele
Op 30 juni 2003 wordt door [vennootschap 23] € 1.300.000 overgemaakt op de derdenrekening van [vennootschap 7] onder vermelding van ‘[vennootschap 24]’. [38] Dit bedrag is exact de helft van het bedrag dat [vennootschap 23] van [vennootschap 4] ontving. Op 15 augustus 2003 maakt [vennootschap 7] € 390.813,94 over aan [vennootschap 24] [39] , een vennootschap van medeveroordeelde [betrokkene 2], en € 911.899,18 aan [vennootschap 25] [40] , een vennootschap van veroordeelde. Beide betalingen zijn gedaan onder vermelding van ‘onbekend’. In totaal heeft [vennootschap 7] € 1.302.713,12 doorbetaald waarbij een bedrag van € 2.713,12 als rentevergoeding moet worden aangemerkt. [41] Over de betalingen die [vennootschap 7] heeft verricht is door financieel manager bij het notariskantoor [betrokkene 9] verklaard dat zij met [veroordeelde] sprak over betalingen uit het depot waarbij [veroordeelde] aangaf op welke bankrekeningen moest worden betaald. Aan de hand van de gesprekken met [veroordeelde] werden door [betrokkene 9] overzichten gemaakt waarop bedragen en rente staan vermeld, waaronder het overzicht dat zich in het dossier bevindt onder D-1905 en waarop de bedragen die naar [vennootschap 24] en [vennootschap 25] moesten worden betaald staan vermeld alsmede de bijgeboekte rente. [42]
Tussen [vennootschap 23] en [vennootschap 24] is een winstdelingsovereenkomst
gesloten waarin partijen overeenkomen dat zij gezamenlijk de ontwikkeling van het
winkelcentrum in Sint Niklaas ten behoeve van [vennootschap 4] ter hand hebben genomen op basis van een verdeling van 50% voor ieder. [43] Over de betrokkenheid van [betrokkene 2] bij het project Waasland is door [betrokkene 13] (indertijd directeur van [vennootschap 4] België) verklaard dat [betrokkene 2] geen enkele betrokkenheid heeft gehad en er geen relatie is tussen het project en [betrokkene 2] en dat hij [vennootschap 24] niet kent. [44] Ook uit het derdenonderzoek dat door de Belastingdienst bij [vennootschap 23] is verricht is niets gebleken van werkzaamheden die door [vennootschap 24] zijn verricht. [45]
In het onderzoek is ook een winstdelingsovereenkomst tussen [vennootschap 24] en
[vennootschap 25] naar voren gekomen. [46] In deze overeenkomst komen partijen overeen dat zij in staat waren het project Waasland Shoppingcenter te Sint Niklaas, België, vlot te trekken en dat zij een exclusief samenwerkingsverband aangaan dat erop is gericht om voor gezamenlijke rekening en risico, op basis van [vennootschap 24] 30% en [vennootschap 25] 70%, het traject ter hand te nemen, en de resultaten ook volgens deze verdeelsleutel te delen. Deze overeenkomst is gedateerd 15 juni 2005, bijna twee jaar na de datum waarop door [vennootschap 7] de doorbetalingen in dit project zijn gedaan. Over de betrokkenheid van [vennootschap 25] dan wel [veroordeelde] zelf is door [betrokkene 13] verklaard dat [veroordeelde] slechts zijdelings betrokken was bij het project en dat [veroordeelde], hoewel bestuurder van de NV Waaslandcombinatie, inhoudelijk niet of nauwelijks betrokken was, maar slechts een rol speelde bij de financiering van de realisatie waarbij, ondanks de 50-50 verhouding met ING, [vennootschap 4] toch voor 100% de realisatie financierde. Ook heeft [betrokkene 13] verklaard dat hij nog nooit van [vennootschap 25] heeft gehoord en dat [vennootschap 25] geen partij was in het project. Ook is [betrokkene 13] er niets van bekend dat [vennootschap 24] en [vennootschap 25] het project hebben vlot getrokken. [47]
Op basis van het voorgaande acht de rechtbank het aannemelijk dat veroordeelde via zijn
vennootschap [vennootschap 25] wederrechtelijk verkregen voordeel heeft genoten. Bij dat oordeel betrekt de rechtbank dat de geschetste werkwijze sterke gelijkenis vertoont met andere projecten die wel in het kader van het strafrechtelijk onderzoek nader zijn onderzocht. Zo is onder meer in de projecten Coolsingel, Hollandse Meester en Solaris te zien dat ook binnen die projecten de projectontwikkelaar te veel ontvangen gelden overboekt naar de
derdenrekening van [vennootschap 7] waarna gelden zijn gevloeid richting veroordeelde
en zijn mededaders terwijl daar geen of geen reële werkzaamheden tegenover hebben
gestaan. Door veroordeelde is ook op geen enkele wijze onderbouwd dat wel reële
werkzaamheden tegenover deze betaling hebben gestaan.
De rechtbank merkt het door [vennootschap 25] ontvangen bedrag van € 911.899,18 aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
6.3.4 Project Eurocenter
Binnen het project Eurocenter is de oorspronkelijke aanneemsom van € 49.950.000 verhoogd onder meer door vanuit [vennootschap 4] betalingen te verrichten aan [vennootschap 23] op basis van een detailengineeringsovereenkomst voor detailengineering, meerwerk en winstdeling van in totaal € 6.195.000. [48]
Tijdens het onderzoek zijn bij [betrokkene 14] aantekeningen gevonden waaruit een verrekening naar voren komt van het door [vennootschap 23] wederrechtelijk ontvangen bedrag. Deze verrekening heeft betrekking op de verdeling van deze extra vergoedingen tussen de partijen die aanspraak maken op een vergoeding uit deze gelden. Deze partijen zijn [vennootschap 23], [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde]. [49]
Voorts is bij [betrokkene 14] een powerpointpresentatie gevonden waarin staat te lezen dat partijen onderling hebben afgesproken dat afrekening van de winst zoveel mogelijk plaatsvindt met gesloten beurs, door middel van verrekening van rechten en plichten. Ook staat te lezen dat de winst op oude projecten in de verhouding 50%-50% verdeeld zal worden tussen [vennootschap 23] enerzijds en [betrokkene 1] c.s. (waaronder ook veroordeelde) anderzijds. De winst op nieuwe projecten zal in de verhouding 70% - 30% verdeeld worden tussen [vennootschap 23] enerzijds en [vennootschap 26] (een vennootschap van [betrokkene 1]) anderzijds, zo staat ten slotte in de powerpointpresentatie te lezen. [50]
Op 10 november 2002 heeft [vennootschap 6] (hierna [vennootschap 6]) een factuur gestuurd aan [vennootschap 23] waarbij een bedrag van € 100.000 (exclusief omzetbelasting) in rekening wordt gebracht. De omschrijving op de factuur luidt: ‘Rapportage Nederlandse investeerders en Duits vastgoed’. [51] [vennootschap 6] heeft in andere projecten (Hollandse Meester, Coolsingel en Solaris) drie facturen gestuurd met exact dezelfde omschrijving en waarvan bewezen is verklaard dat veroordeelde daarmee gelden ontving waarvan hij wist dat deze van misdrijf afkomstig waren. [52] [vennootschap 23] heeft genoemde factuur voldaan. [53]
Naast voornoemde factuur is door [vennootschap 3] tussen 15 april 2003 en 16 september 2003 kennelijk via drie facturen een bedrag van € 345.000 (exclusief omzetbelasting) bij [vennootschap 23] in rekening gebracht. Hoewel de onderliggende facturen niet zijn aangetroffen in de diverse administraties volgen deze declaraties uit een overzicht dat in de administratie van [vennootschap 3] is aangetroffen. [54] De facturen zijn ook daadwerkelijk betaald. [55] Van werkzaamheden die tegenover deze betalingen staan is niets gebleken.
Op grond van het voorgaande acht de rechtbank het aannemelijk dat de bedragen die veroordeelde heeft ontvangen, wederrechtelijk verkregen voordeel betreffen. In ieder geval heeft veroordeelde nagelaten een verklaring te geven waaruit het tegendeel blijkt.
De rechtbank merkt het door veroordeelde ontvangen bedrag van € 445.000 aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
In voornoemd arrest van het gerechtshof Amsterdam is ten laste van veroordeelde onder feit 9 bewezenverklaard dat veroordeelde op basis van een valse factuur [56] een bedrag van
€ 25.000,- heeft ontvangen van [vennootschap 10] in de vennootschap [vennootschap 6], terwijl hij wist dat dit bedrag – onmiddellijk of middellijk – afkomstig was uit enig misdrijf.
Op basis van deze bewezenverklaring staat in het kader van deze procedure vast dat veroordeelde een bedrag van € 25.000 als wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontvangen.
Voorts is, ook onder feit 9, bewezenverklaard dat veroordeelde in de vennootschap [vennootschap 11] op basis van drie valse facturen aan respectievelijk [vennootschap 13], [vennootschap 12] en [vennootschap 14] een bedrag van circa € 180.000 [57] heeft ontvangen, terwijl hij wist dat dit bedrag – onmiddellijk of middellijk – afkomstig was uit enig misdrijf.
Op basis van deze bewezenverklaring staat in het kader van deze procedure vast dat veroordeelde een bedrag van € 180.000 als wederrechtelijk verkregen voordeel heeft ontvangen.
Met betrekking tot de verbouwing van kantoor Biesbosch 225 te Amstelveen overweegt de rechtbank het volgende. In opdracht van veroordeelde heeft [vennootschap 13] een verbouwing verricht aan genoemd kantoor alwaar diverse vennootschappen van veroordeelde gevestigd zijn. Voor deze verbouwing is € 65.000 betaald. Over deze verbouwing heeft [betrokkene 6] verklaard: ‘(…) [veroordeelde] heeft inderdaad mij gevraagd de verbouwing van dit kantoor te betalen vanuit het geldpotje van het [vennootschap 4]. (…) [veroordeelde] heeft bij mij aangegeven dat hij een factuur van [vennootschap 13] wilde hebben voor de verbouwing van het kantoor en [veroordeelde] wilde daar nog een keer op terug komen. [veroordeelde] is daar echter nooit op terug gekomen en uiteindelijk is de verbouwing betaald vanuit het geldpotje dat [vennootschap 13] had, in dit geval vanuit de 2,1 miljoen Euro die [vennootschap 13] van het [vennootschap 4] had voor het potje Eurocenter.’ Voorts heeft [betrokkene 6] verklaard: ‘(…) in tegenstelling tot wat ik eerder heb verklaard was het [veroordeelde] zijn idee om deze werkzaamheden op het project Eurocenter te boeken. (…) Het was dus van meet af aan duidelijk dat [veroordeelde] deze werkzaamheden niet zelf zou gaan betalen.’ [58]
De rechtbank acht het gelet op het voorgaande aannemelijk dat veroordeelde met betrekking tot de verbouwing van het kantoorpand Bieschbosch 225 wederrechtelijk verkregen voordeel heeft genoten, in die zin dat een betalingsverplichting die op veroordeelde rustte op wederrechtelijke wijze is voldaan waardoor geoordeeld moet worden dat veroordeelde door deze handelwijze kosten heeft bespaard.
Het bedrag van € 65.000 merkt de rechtbank aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
6.3.5 Onverklaarbare geldstromen
In de ontnemingsrapportage wordt melding gemaakt van twee onverklaarbare geldstromen.
Het betreft in de eerste plaats de betaling van in totaal € 150.000 (exclusief € 28.500
omzetbelasting) aan [vennootschap 6] door [vennootschap 26] op basis van vier facturen met factuurdatum 1 januari 2006 en met als omschrijving dat het gaat om financiële adviezen over 2005, welke facturen [vennootschap 6] een dag eerder aan [vennootschap 26] heeft verstuurd. Daarnaast gaat het hier om een betaling door [vennootschap 26] aan [vennootschap 3] van € 400.000 (exclusief € 76.000 omzetbelasting) op basis van twee facturen.
In de ontnemingsrapportage wordt met betrekking tot deze facturen en de daaropvolgende
betalingen opgemerkt dat het bekend is dat [vennootschap 26] criminele gelden heeft ontvangen uit projecten Symphony en project 126. Daarnaast is het, in de woorden van het ontnemingsrapport, gelet op de eerder beschreven geldstromen en aangezien is vastgesteld dat [vennootschap 26] als doorgeefluik is opgetreden voor de uitbetaling van winstaandelen aan de leden van de criminele organisatie, aannemelijk dat deze geldstromen wederrechtelijk verkregen voordeel voor veroordeelde zijn geweest.
De rechtbank wijst dit onderdeel van de vordering af. De rechtbank overweegt daartoe het volgende. Weliswaar blinken de factuuromschrijvingen niet uit in helderheid en is het zo dat [vennootschap 26] als doorgeefluik heeft gefungeerd in verschillende projecten, doch dit laat onverlet dat de aan dit onderdeel van de vordering ten grondslag gelegde feiten en omstandigheden onvoldoende zijn om aannemelijk te achten dat deze betalingen wederrechtelijk zijn verkregen. Veroordeelde is niet vervolgd voor feiten met betrekking tot project Symphony en in project 126 komt veroordeelde überhaupt niet voor. De in het ontnemingsrapport gevolgde redenering lijkt te zijn dat het handelen van veroordeelde en zijn mededaders in de verschillende projecten het aannemelijk maken dat iedere betaling die zij onderling verrichtten, ook in andere projecten, om die reden moet worden aangemerkt als wederrechtelijk verkregen voordeel voor de ontvanger van dat geld. Die redenering voert naar het oordeel van de rechtbank te ver.
Veroordeelde heeft zich ten aanzien van deze facturen beroepen op zijn zwijgrecht. Voor
zover het Openbaar Ministerie heeft betoogd dat veroordeelde heeft nagelaten te verklaren
welke werkzaamheden hij voor deze betalingen heeft verricht, miskent dit dat het in de eerste
plaats aan het Openbaar Ministerie is om aannemelijk te maken dat sprake is van
wederrechtelijk verkregen voordeel. Pas op het moment dat het Openbaar Ministerie daarin
slaagt mag van een veroordeelde worden verlangd dat hij feiten en omstandigheden
aandraagt die duiden op het tegendeel.
6.3.6. Vervolgprofijt [vennootschap 27]
De vaststelling dat veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft genoten rechtvaardigt de conclusie dat vervolgprofijt dat met deze gelden is gegenereerd eveneens wederrechtelijk verkregen is. In de ontnemingsrapportage is de transactie rond [vennootschap 27] uiteengezet. [vennootschap 28] is 100% aandeelhouder van [vennootschap 26]. [vennootschap 26] is 100% aandeelhouder van [vennootschap 27]. Op 22 en 23 mei 2002 hebben diverse aandelentransacties plaatsgevonden met betrekking tot de aandelen van [vennootschap 27]. [vennootschap 6] heeft daarbij voor € 262.500 25% van de aandelen in [vennootschap 28] verkregen. [vennootschap 6] heeft deze aandelen betaald met behulp van een lening van € 262.500 die zij van [vennootschap 19] heeft verkregen.
[vennootschap 6] heeft de aandelen vervolgens op dezelfde dag en voor dezelfde prijs doorverkocht aan [vennootschap 25]. Op 27 mei 2002 heeft [vennootschap 27] voor € 6.622.389,43 een kantoorpand gekocht.
Op 27 september 2002 heeft [vennootschap 27] dit pand verkocht aan [vennootschap 29] voor € 12.100.000 waardoor [vennootschap 27] binnen enkele maanden een transactiewinst behaalde van € 5.477.610,57. Op 20 december 2002 heeft [vennootschap 25] haar aandelen in [vennootschap 28] verkocht aan [vennootschap 19] voor een bedrag van € 1.046.116. Na aftrek van de lening heeft [vennootschap 25] zodoende een winst behaald van € 783.616. [59]
De rechtbank acht aannemelijk dat veroordeelde door middel van deze transactie vervolgprofijt heeft gegeneerd met gelden die wederrechtelijk waren verkregen. De rechtbank overweegt daartoe het volgende.
[vennootschap 6] heeft haar (certificaten van) aandelen in [vennootschap 28] kunnen kopen met geleend geld van [vennootschap 19]. Uit onderzoek is gebleken dat in de periode van deze lening de omzet van [vennootschap 19] nagenoeg geheel bestond uit betalingen van notariskantoor [vennootschap 7] en [vennootschap 2]. [60] [betrokkene 5] heeft over betalingen uit het depot verklaard dat deze geschiedden op verzoek van partijen ([betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde]) en dat [veroordeelde] aangaf wanneer een betaling uit het depot kon worden gedaan.
In het depot bevonden zich de opbrengsten van de overeenkomsten die waren gesloten met
[vennootschap 16] en [vennootschap 2] en deze opbrengsten wilden de betrokkenen met elkaar verdelen door middel van poolovereenkomsten waarbij vennootschappen van veroordeelde aanvankelijk ook partij waren. [61] [betrokkene 4] en [betrokkene 3] hebben verklaard dat zij overwinst in projecten moesten doorbetalen op instigatie van [betrokkene 1], [betrokkene 2] en [veroordeelde]. [62] Op grond hiervan moet worden geoordeeld dat veroordeelde wist dat het geld dat [vennootschap 6] ontving op grond van de lening bij [vennootschap 19], geld betrof dat door strafbare feiten was verkregen. Dit leidt tot de conclusie dat het geld dat veroordeelde daarmee heeft verdiend als vervolgprofijt moet worden aangemerkt.
Het bedrag van € 783.616 merkt de rechtbank aan als wederrechtelijk verkregen voordeel.
6.3.7 Verjaring
De verdediging heeft aangevoerd dat de diverse facturen die aan de ontnemingsvordering ten
grondslag liggen meer dan vijf jaar oud zijn en daarmee civielrechtelijk verjaard.
Bovendien heeft de verdediging aangevoerd dat de facturen zonder protest door de ontvanger
daarvan zijn behouden zodat geoordeeld moet worden dat tegenover de facturen
werkzaamheden hebben gestaan. Dat nu nog de discussie over de realiteit van de
werkzaamheden via het strafrecht wordt gevoerd is in de visie van de verdediging in strijd
met het recht, het verjaringsaspect en doel en strekking van de wet.
Voor zover de verdediging met haar stellingen heeft beoogd te betogen dat tegenover de verschillende facturen wel reële werkzaamheden hebben gestaan en dat om die reden van wederrechtelijk verkregen voordeel geen sprake is, is de rechtbank van oordeel dat voor een zeer groot deel van de betalingen geldt dat het tegendeel van deze stelling in het kader van deze procedure vaststaat door de bewezenverklaring van de verschillende strafbare feiten door zowel de rechtbank als het gerechtshof. Voor het overige geldt dat het Openbaar Ministerie in deze ontnemingsprocedure aannemelijk moet maken, en voor een groot deel – gelet op hetgeen hiervoor is overwogen – ook heeft gemaakt, dat veroordeelde wederrechtelijk verkregen voordeel heeft genoten. Veroordeelde heeft daartegenover op geen enkele manier aannemelijk gemaakt dat er wel reële werkzaamheden zijn verricht. Het enkele feit dat de facturen door de ontvangers daarvan zijn behouden en betaald maakt niet dat er werkzaamheden tegenover de facturen stonden. De rechtbank wijst er in dit verband op dat voor de ontvangers van de facturen geldt dat deze of zijn veroordeeld in de betrokkene betreffende strafzaak in het kader van het onderzoek Klimop dan wel schikkingen hebben getroffen met het Openbaar Ministerie, juist in verband met hun rol bij de diverse betalingen. Het verjaringsaspect speelt in het kader van de onderhavige procedure geen rol. De rechtbank vermag niet in te zien wat de verdediging wil betogen met de stelling dat “de discussie over de realiteit van de facturen nu via het strafrecht wordt gevoerd”. In ieder geval is hier geen sprake van strijd met het recht of met doel en strekking van de ontnemingswetgeving.
6.3.8 Ambtshalve overweging toerekening
Hoewel door de verdediging geen verweer is gevoerd met betrekking tot het feit dat de gelden in aan veroordeelde gelieerde vennootschappen zijn gevloeid, hetgeen de vraag zou kunnen doen rijzen of deze gelden aan veroordeelde in persoon kunnen worden ontnomen, heeft de rechtbank zich ambtshalve over deze kwestie gebogen. Vaststaat dat het overgrote deel van de hiervoor genoemde geldbedragen die de rechtbank heeft aangemerkt als wederrechtelijk verkregen voordeel zijn gevloeid in aan veroordeelde gelieerde vennootschappen. Naar het oordeel van de rechtbank kan het wederrechtelijk verkregen voordeel desalniettemin aan veroordeelde in persoon worden ontnomen. In de eerste plaats is daarvoor van belang dat door het gerechtshof bewezen is verklaard dat veroordeelde de strafbare feiten in persoon heeft gepleegd. In zijn bewijsoverweging heeft het gerechtshof immers overwogen dat uit de bewijsmiddelen volgt dat veroordeelde de strafbare feiten zelf heeft verricht en zijn BV’s daarbij heeft gebruikt als middel om de strafbare gedragingen te kunnen plegen. Bovendien moet worden geoordeeld dat veroordeelde feitelijk leidinggevende dan wel in een aantal gevallen (middellijk) aandeelhouder van de desbetreffende vennootschappen was. In die hoedanigheid had veroordeelde gehele, althans in overwegende mate, zeggenschap over deze vennootschappen en kon hij over het vermogen van die vennootschappen beschikken.
7. Vaststelling van het wederrechtelijk verkregen voordeel
De rechtbank is op grond van het bovenstaande van oordeel dat de maatregel ter ontneming van wederrechtelijk voordeel moet worden opgelegd.
De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat veroordeelde over onvoldoende draagkracht beschikt. Ter onderbouwing van dit standpunt is namens veroordeelde de administratie overgelegd van een groot aantal van zijn vennootschappen. Voorts is aangevoerd dat, gelet op de gevolgen van de Klimop-zaak, de kans dat veroordeelde in de toekomst weer aan het werk kan nihil is.
De rechtbank overweegt het volgende. Indien vaststaat dat de huidige en de redelijkerwijs te verwachten toekomstige draagkracht van veroordeelde niet toereikend zullen zijn om het te betalen bedrag te voldoen, kan de rechtbank daarmee bij de vaststelling van het te betalen bedrag rekening houden. Naar het oordeel van de rechtbank is daarvan echter niet gebleken. In de eerste plaats overweegt de rechtbank dat uit de overgelegde administratie niet volgt dat sprake is van onvoldoende draagkracht op dit moment. De administratieve bescheiden zijn niet goedgekeurd door een accountant zodat de bewijswaarde van deze stukken betrekkelijk is. Bovendien geven de stukken slechts inzicht in de financiële situatie van de vennootschappen en niet van veroordeelde zelf, terwijl deze stukken voorts slechts betrekking hebben op de jaren tot en met 2011. In de tweede plaats overweegt de rechtbank dat evenmin vaststaat dat veroordeelde ook in de toekomst niet over voldoende draagkracht zal beschikken. Op zichzelf is voorstelbaar dat de gevolgen van de Klimop-zaak met zich brengen dat het voor veroordeelde lastig zal zijn om weer aan het werk te gaan. Daar staat echter tegenover dat de executietermijn voor ontnemingsvorderingen ruim is. Nu te verwachten valt dat de negatieve gevolgen van onderhavige zaak in de loop van de tijd zullen afnemen en veroordeelde bovendien relatief jong en hoog opgeleid is, voert het te ver om reeds in dit stadium te oordelen dat ook in de toekomst veroordeelde niet over voldoende draagkracht zal beschikken. De rechtbank verwerpt het verweer.
Ook overigens is niet gebleken van feiten en omstandigheden, op grond waarvan het door veroordeelde te betalen bedrag lager zou moeten worden vastgesteld dan op het bedrag van het geschatte voordeel.
De rechtbank zal gelet op het vorenstaande het door veroordeelde te betalen bedrag vaststellen op € 6.715.367,37.
8. Toepasselijke wettelijke bepaling
De op te leggen maatregel is gegrond op artikel 36e (oud) van het Wetboek van Strafrecht.
9. Beslissing
De rechtbank:
Legt aan veroordeelde de verplichting op tot betaling aan de staat van € 6.715.367,37 (zes miljoen zevenhonderdvijftien duizend driehonderdzevenenzestig euro en zevenendertig euro cent) ter ontneming van door hem wederrechtelijk verkregen voordeel.
10. Samenstelling rechtbank en uitspraakdatum
Dit vonnis is gewezen door:
mr. M.J.M. Verpalen, voorzitter,
mr. M. Daalmeijer en mr. C.A. Boom, rechters,
in tegenwoordigheid van de griffier mr. A.P. de Klerk,
en uitgesproken op de openbare terechtzitting van 23 juni 2015.
Mr. Boom is buiten staat deze beslissing mede te ondertekenen.