ECLI:NL:RBNHO:2013:10428

Uitspraak

RECHTBANK NOORD-HOLLAND

Zittingsplaats Haarlem

Bestuursrecht

Zaaknummer: AWB 13/2215

Uitspraakdatum: 8 november 2013

Uitspraak van de meervoudige kamer in het geding tussen

Stichting L'Abri Fellowship Nederland, statutair gevestigd te Diemen, eiseres,

gemachtigde: mr. J.J.J. Streefland,

de inspecteur van de Belastingdienst/Oost-Brabant, kantoor ‘s-Hertogenbosch, verweerder.

1.Ontstaan en loop van het geding

Bij beschikking van 10 oktober 2012 heeft verweerder de status van eiseres als algemeen nut beogende instelling (hierna: anbi) ingetrokken.

Verweerder heeft bij uitspraak op bezwaar van 13 maart 2013 de intrekkingsbeschikking gehandhaafd.

Eiseres heeft daartegen beroep ingesteld. Verweerder heeft op de zaak betrekking hebbende stukken overgelegd en een verweerschrift ingediend.

Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 24 oktober 2013.

Namens eiseres zijn verschenen mr. J.G. Rietkerk, juridisch adviseur van eiseres, bijgestaan door ds. [A], voorzitter, en [B] en [C], medewerkers van eiseres. Namens verweerder zijn verschenen mr. J.G.M. van Tilborg, R.C.A. van Kaam en M. van Eeken.

2.Tussen partijen vaststaande feiten

2.1.

Eiseres is met ingang van 1 januari 2008 aangemerkt als een anbi in de zin van (het destijds geldende) artikel 6.33 van de Wet IB 2001. Naar aanleiding van de bevindingen bij een bedrijfsbezoek heeft verweerder besloten om de status van anbi met ingang van 1 oktober 2012 in te trekken.

2.2.

In de statuten is het doel van eiseres als volgt omschreven:

“
Artikel 2

1. Het doel der Stichting is de Verkondiging van het Evangelie door ondersteuning en aanmoediging van zendelingen over de wereld, gelovende in de concrete eis en werkelijkheid vervat in Handelingen één vers acht.

2. De Stichting aanvaardt de Heilige Schrift als het Woord van God, waarin Hij in duidelijke taal zich geopenbaard heeft en de mens richtlijnen gegeven heeft, zowel voor leer als leven, daarbij bewust zich stellende in de lijn der traditie van de eerste kerk, de reformatie en het orthodox-protestantisme.

3. De Stichting tracht haar doel te verwezenlijken door:

a. het houden van lezingen, bijeenkomsten en conferenties;

b. het huisvesten en voor langere tijd begeleiden van hen die daaraan behoefte hebben;

c. het publiceren van artikelen, boeken, tijdschriften, enzovoorts;

c. alle andere wettige middelen die het doel kunnen dienen.”

2.3.

Eiseres maakt deel uit van een netwerk van verschillende l’Abri-vestigingen verspreid over de wereld. L’Abri Fellowship is ontstaan in Zwitserland en de Verenigde Staten. Artikel 9, vierde lid, van de statuten van eiseres bepaalt dat een batig saldo dat na vereffening resteert zal worden uitgekeerd aan l’Abri Fellowship Internationaal of, indien laatstgenoemde niet meer bestaat, haar rechtsopvolgers of een door het dagelijks bestuur van eiseres te bepalen doel, dat het doel van eiseres zoveel mogelijk nabij komt.

Bestuursleden krijgen geen vergoeding behalve een redelijke restitutie van de gemaakte kosten conform de geldende normen van de Belastingdienst.

2.4.

Eiseres heeft onroerende zaken in eigendom (landgoed [D] in [plaats 1] en [adres]). Op het landgoed [D] verblijft een vaste leefgemeenschap die uit vijf volwassenen en zeven kinderen bestaat; voor dat verblijf betalen zij huur. De vijf volwassenen zijn in loondienst bij eiseres (de vaste medewerkers). Het pand aan de [adres] wordt verhuurd aan de voorzitter en zijn echtgenote. Drie verdiepingen van het pand worden onderverhuurd aan kamerbewoners, vooral studenten. In het pand worden ook lezingen en de filmavonden gehouden.

2.5.

Op de website van eiseres (print juni 2013) worden de activiteiten als volgt omschreven:

“
Welkom bij l’Abri Nederland

Het Nederlandse l’Abri is onderdeel van een internationale organisatie met vestigingen in bijna elk continent. Doel is een plek te creeren waar gasten en studenten van alle leeftijden en achtergronden zich thuis voelen.

Ons werk bestaat uit het organiseren van thema weekenden, lezingen en filmavonden. Daarnaast kunnen ook mensen voor kortere of langere tijd bij ons in [plaats 1] verblijven.

Of je nu drie maanden, drie dagen of drie uur bij ons door kan brengen, je bent altijd welkom!

We organiseren activiteiten in twee locaties:

• Lezingen en filmavonden vinden plaats in ons huis aan de [adres] in [plaats 2].

• Thema weekenden worden georganiseerd in [plaats 1]. In deze laatste locatie is het ook mogelijk om als student een korte of langere tijd bij ons te verblijven.”

“Themaweekenden

l’Abri weekenden in [plaats 1] rondom specifieke thema’s. Een weekend bijwonen kost 50 euro (voor studenten en uitkeringsgerechtigden: 40 euro). Dit sluit logies, ontbijt, lunch en avondeten in. De kosten moeten echter geen belemmering vormen om te komen.

Voor opgave: bel 0344-(...). Neem slaapzak of lakens en een handdoek mee.”

“Lezingen

In ons gebouw aan de [adres] in [plaats 2] zijn er regelmatig avonden waarop een lezing wordt gegeven. Vaak zijn er overkoepelende thema’s voor een serie van lezingen.

Komend seizoen zijn de lezingen gepland op de dinsdagavond. De avond begint om 20 uur (vanaf 19:30 uur is er koffie) en eindigen rond 22:00 uur.”

“Filmavonden

Om de twee weken wordt er op de [adres] gezamelijk een film bekeken. Om 19.30 uur beginnen we met een kopje koffie of thee en een inleiding, na afloop van de film gaan we met elkaar in gesprek, tot ongeveer 22.30 uur.”

“Studiegemeenschap

l’Abri is actief in meer dan 11 landen, verspreid over de diverse continenten. Centraal in alle locaties staat het werk als “studiecentrum” waar individuen de gelegenheid hebben om eerlijke antwoorden te zoeken op vragen over God en het leven. Het is de overtuiging van l’Abri dat het christelijk geloof relevant is voor alle aspecten van het leven.

l’Abri biedt een vrije studievorm, waarin ieders eigen vragen centraal kunnen staan. Voor iedere gast wordt er onder leiding van één van de medewerkers een studieprogramma samengesteld. In elk van de l’Abri’s zul je niet alleen mensen tussen de boeken en tapes vinden, maar ook in discussie rondom de open haard, schilderend, onkruid wiedend of bezig met de afwas. Iedereen studeert een halve dag, neemt deel aan alle inhoudelijk programma-activiteiten en deelt in de praktische werkzaamheden. Dit corvee heeft o.a. een belangrijke sociale functie. De sfeer in l’Abri is persoonlijk en informeel.

Het zijn vooral jongeren (studenten en begin-dertigers) die l’Abri bezoeken, maar ook andere leeftijden zijn vertegenwoordigd. Vaak zijn er mensen van verschillende nationaliteit en levensbeschouwelijke achtergronden.

Wanneer je geinteresseerd bent om een wat langere periode bij ons verblijven dan kan dat door bijvoorbeeld een zogeheten “term” mee te maken. Dit is een periode van rond de 3 maanden waarbij een groep studenten bij ons op het centrum verblijft en de tijd hebben een individueel studieprogramma te volgen.

Er zijn drie zgn terms in [plaats 1]: voorjaar, zomer en herfst – met telkens tussen elke term een periode van een maand. Zie hieronder voor de perioden dat we geopend zijn als studiecentrum.

l’Abri is een studiegemeenschap en dit is iets anders dan wat je wellicht van elders gewend bent. We zijn geen hotel of hostel maar een gemeenschap van families die hun huizen open stellen voor gasten.

Qua faciliteiten is het eenvoudig maar afdoende. Lakens en handdoeken worden beschikbaar gesteld. Regelmatig wordt er een was gedraaid voor studenten. Voor communicatie is er een centrale studenten telefoon en beperkte toegang tot internet. We proberen het meenemen en gebruik van eigen laptops te ontmoedigen.

De kosten per dag zijn 20 euro bij een verblijf van drie dagen of minder en 15 euro per dag bij een langer verblijf. Dit sluit logies, ontbijt, lunch en avondeten in. De kosten moeten echter geen belemmering vormen om te komen.”

2.6.

Eiseres vraagt geen bijdrage aan de ongeveer 500 bezoekers van de lezingen en de filmavonden per jaar. Wel vraagt eiseres een bijdrage aan de personen die de themaweekeinden bezoeken en deelnemen aan de studiegemeenschap (zie hierboven). De studiegemeenschap bestaat uit maximaal 15 gasten. De tijdelijke gasten moeten meewerken onder begeleiding van een vaste medewerker. Tijdens de themaweekeinden is plaats voor 35 gasten.

Drie keer per jaar geeft eiseres een blad uit ([naam]), waarin onder meer artikelen met religieuze thema’s zijn opgenomen en het programma voor de volgende termijn (een periode van drie maanden) is opgenomen. In het blad [naam] verzoekt eiseres jaarlijks om een vrijwillige bijdrage om de drukkosten te dekken. Medewerkers van eiseres verzorgen spreekbeurten om in binnen- en buitenland de doelstelling van eiseres te bevorderen.

2.7.

Uit de jaarrekening 2011 blijkt dat eiseres in dat jaar de volgende inkomsten heeft ontvangen:

Giften: € 73.759

Huurpenningen: € 28.989

Fees (bijdragen gasten): € 33.396

Rente: € 991

Verkoop boeken en tapes: € 345

Royalty’s: € 1.153

Internationale operaties: € 1.664

Eiseres had in dat jaar een negatief resultaat van € 24.531.

3.Geschil

Tussen partijen is in geschil of verweerder de anbi-status van eiseres terecht heeft ingetrokken.

4.Beoordeling van het geschil

4.1.1.

Ingevolge artikel 6.33, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de Wet IB 2001, zoals dit artikel vóór het jaar 2010 luidde, wordt - voor zover hier van belang - verstaan onder instellingen:

“door de inspecteur als zodanig aangemerkte kerkelijke, levensbeschouwelijke, charitatieve, culturele, wetenschappelijke of het algemeen nut beogende instellingen, (…).”

4.1.2.

Met ingang van 1 januari 2010 is artikel 6.33, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van de Wet IB 2001 gewijzigd. Met ingang van die datum wordt - voor zover hier van belang - verstaan onder instellingen:

“door de inspecteur als zodanig aangemerkte uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut beogende instellingen, (…).”

4.1.3.

Met ingang van 1 januari 2012 is de definitie van de anbi opgenomen in artikel 5b van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR). De instelling beoogt uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut, voldoet aan bij ministeriële regeling te stellen voorwaarden, is gevestigd in het Koninkrijk, in een andere lidstaat van de Europese Unie of in een bij ministeriële regeling aangewezen staat en is door de inspecteur als zodanig aangemerkt (artikel 5b, eerste lid, van de AWR). Religie, levensbeschouwing en spiritualiteit worden op de voet van artikel 5b, derde lid, onder i, van de AWR beschouwd als algemeen nut.

4.1.4.

Met ingang van 1 januari 2010 moet de instelling uitsluitend of nagenoeg uitsluitend (voor ten minste 90%) het algemeen nut beogen. Ook kerkelijke, levensbeschouwelijke, charitatieve, culturele en wetenschappelijke instellingen dienen aan dit criterium te voldoen. Ten aanzien van de kerkelijke en levensbeschouwelijke instellingen heeft de Staatssecretaris van Financiën tijdens de parlementaire behandeling opgemerkt dat als uitgangspunt nog steeds geldt dat bij kerkelijke en levensbeschouwelijke instellingen ervan wordt uitgegaan dat ze zich volledig richten op het algemeen belang en dat naar verwachting alle kerkelijke en levensbeschouwelijke instellingen die op dit moment de anbi-status hebben deze status zullen behouden (Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 9, p. 62 en 63).

4.2.1.

Tussen partijen is in geschil of de activiteiten van eiseres uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut beogen. Tussen partijen is niet in geschil dat de verhuur van het onroerend goed als fondswervende activiteit niet aan de anbi-status in de weg staat.

4.2.2.

Eiseres stelt zich op het standpunt dat haar activiteiten primair en rechtstreeks haar statutaire doel dienen, de verkondiging van het Evangelie. De activiteiten zijn een uitwerking van de opdracht tot Evangelieverkondiging. Eiseres organiseert bijeenkomsten in verschillende vormen (weekeinden, seminars, conferenties) rondom aan het Evangelie gelieerde onderwerpen en thema’s, pastorale hulp en het vervullen van de Bijbelse opdracht in Handelingen één vers acht. Eiseres biedt geen trainingen en dergelijke aan met een “Christelijk sausje”, maar verkondigt het Evangelie en rust mensen toe om die boodschap weer door te geven. De activiteiten richten zich tot een ieder die behoefte heeft om bezig te zijn met het Evangelie en aanverwante Christelijke geloofsvragen. Met name studenten en jong volwassenen die bezig zijn met geloofsvragen voelen zich aangetrokken tot de lezingen, discussie- en filmavonden in [plaats 2] en de themaweekeinden in [plaats 1]. Voorts kunnen gasten tijdelijk deel uitmaken van de leefgemeenschap in [plaats 1]. Deelnemers krijgen pastorale zorg en Christelijke vorming door een gekwalificeerde staf en voldoende gelegenheid om in een veilige omgeving te studeren en zich onder begeleiding bezig te houden met geloofsvragen en andere thema’s op levensbeschouwelijk terrein. Het uiteindelijke doel is om deze jonge mensen geïnspireerd te laten doorstromen in maatschappelijke posities of in het zendingswerk.

4.2.3.

Verweerder stelt zich in dit kader op het standpunt dat de activiteiten van eiseres in wezen zijn gericht op de particuliere belangen van de 14 (rechtbank: lees 12) leden van de vaste leefgroep (zeven (rechtbank: lees vijf) volwassenen en zeven kinderen), alsmede op de particuliere belangen van de gasten van eiseres. De leden van de vaste leefgroep voorzien in hun levensonderhoud met inkomsten van eiseres. De gasten van eiseres betalen voor de activiteiten waaraan zij deelnemen en deze activiteiten zijn gericht op het individuele belang van de gasten. Het individuele programma dat voor iedere gast wordt samengesteld wijst niet op het beogen van het algemeen nut, aldus verweerder. Bovendien dienen de gasten tijdens hun verblijf mee te helpen bij het verrichten van huishoudelijk werk.

Ter zitting heeft verweerder verklaard dat hij de statutaire bepaling met betrekking tot het liquidatiesaldo niet meer als belemmering ziet voor de anbi-status.

4.3.

Anders dan verweerder voorstaat, staat de vaste leefgemeenschap van eiseres niet in de weg aan het uitsluitend of nagenoeg uitsluitend beogen van het algemeen nut. Een vergelijking kan worden getrokken met een religieuze leefgemeenschap, zoals een kloosterorde, die als zodanig het geloof beleeft en belijdt en dat doet in groepsverband. De leden van een dergelijke leefgemeenschap wonen, eten en recreëren ook gezamenlijk, naast de verrichting van religieuze activiteiten. De laatstbedoelde activiteiten zijn de bestaansreden van een dergelijke leefgemeenschap en van de aard van deze activiteiten hangt af of sprake is van het uitsluitend of nagenoeg geheel beogen van het algemeen nut. Gelet op de verklaring van eiseres ter zitting, acht de rechtbank aannemelijk dat de individuele belangen van de vaste leefgroep van de leefgemeenschap in [plaats 1] dienstbaar en ondergeschikt zijn aan de activiteiten ten behoeve van de gasten. De vaste (bezoldigde) medewerkers van eiseres, de vijf volwassenen die op landgoed [D] wonen en werken, hebben allen een kwalificatie om bepaalde psychologische en/of theologische diensten te verlenen aan de gasten en uit de gedingstukken blijkt dat deze medewerkers zulke diensten daadwerkelijk aan de gasten verlenen. Het ligt voor de hand dat de vaste medewerkers altijd (al dan niet elkaar aflossend) beschikbaar zijn voor de gasten en dat het wonen op het landgoed in dit opzicht dienstig is. Voorts betalen de vaste medewerkers huur. Dat zij een (bescheiden) salaris voor hun diensten ontvangen doet aan het voorgaande niet af, aangezien de rechtbank aannemelijk acht dat het zonder dat salaris niet mogelijk zou zijn de leefgemeenschap in stand te houden. De voorzitter en zijn echtgenote, die geen vaste medewerkers van eiseres (meer) zijn, betalen voor het pand in [plaats 2] huur. Niet is gebleken dat laatstgenoemden op enige wijze persoonlijk voordeel genieten van de activiteiten van eiseres. Uit de gedingstukken is veeleer af te leiden dat de voorzitter en zijn echtgenote onbezoldigd de filmavonden en de lezingen in [plaats 2] organiseren. Dat eiseres feitelijk de instandhouding van de leefgemeenschap beoogt en de individuele belangen van de vaste leefgroep nastreeft, is dus niet gebleken.

4.4.1.

De rechtbank stelt voorop dat zij, mede gelet op hetgeen ter zitting door eiseres is verklaard, ervan overtuigd is dat eiseres door middel van haar activiteiten ernaar streeft om haar statutaire doelstelling te vervullen. Via gebed, discussie, het geven van lezingen en studiebegeleiding beoogt eiseres haar bezoekers en gasten van zingeving te voorzien vanuit de Bijbel in de traditie van het orthodox-protestantse geloof. Via de bespreking van films, lezingen en de bijeenkomsten in [plaats 1] geeft eiseres concreet uitvoering aan haar statutaire doelstelling. De rechtbank ziet niet in hoe, anders dan verweerder betoogt, eiseres in dit opzicht verschilt van andere instellingen die een religieuze doelstelling hebben. In dit verband heeft de rechtbank geen reden om te twijfelen aan de verklaring van eiseres dat iedereen – niet alleen orthodox-protestantse Christenen maar ook andersdenkenden – welkom is en dat de bezoekers en de gasten een diverse achtergrond hebben. In die zin is sprake van gerichtheid op een brede kring en niet op een beperkte, eigen kring.

4.4.2.

Verweerder baseert zijn standpunt dat bij eiseres geen sprake is van uitsluitend of nagenoeg uitsluitend beogen van het algemeen nut, voorts op de stelling dat de gasten van eiseres persoonlijk nut ontlenen aan de aan hen verleende diensten. Verweerder wijst in dit verband op de studiegemeenschap en de themaweekeinden, waar de gasten met hun persoonlijke vragen en problemen bij eiseres terecht kunnen en via één-op-één-contact met een vaste medewerker een oplossing kunnen zoeken. Deze desgewenst individuele aanpak door eiseres staat echter niet aan het beogen van het algemeen nut in de weg. Het standpunt van verweerder komt er op neer dat het op individuele basis zoeken naar en invulling geven aan religie en verdieping niet algemeen nuttig zou zijn en het op collectieve basis naar dezelfde doelstelling streven wel. Dit vormt een ongerechtvaardigde beperking van het begrip ‘algemeen nut’. Bij een kerkelijke instelling wordt een dergelijk onderscheid niet gemaakt, zo heeft verweerder desgevraagd ter zitting toegelicht. De aangevoerde rechtvaardiging voor dit verschil, namelijk de riten of de instituties van een kerkelijke instelling, betreft de vorm en niet in de inhoud. Ook binnen een kerkelijke instelling is plaats voor studie en vorming, ook op individueel niveau. Verweerder heeft niet duidelijk kunnen maken waarom de gelijksoortige activiteiten van eiseres anders moeten worden geduid – namelijk als persoonlijk nut – dan de activiteiten van kerkelijke instellingen – namelijk als algemeen nut. Gelet op doel en strekking van de regeling kan de wetgever een dergelijk onderscheid niet hebben beoogd.

4.4.3.

Bovendien kan uit de gedingstukken worden afgeleid dat tijdens de studiegemeenschap en de themaweekeinden ook veel aandacht is voor collectieve geloofsbeleving, zoals lezingen, kerkdiensten en gebed. De filmavonden en lezingen in [plaats 2] hebben een collectief karakter, omdat alle bezoekers samen een film zien of een lezing bijwonen en dan vervolgens samen discussiëren over het verband tussen de thema’s in de film of de lezing en het geloof.

4.4.4.

Samenvattend is de rechtbank van oordeel dat eiseres met haar activiteiten uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut beoogt. Het persoonlijk nut dat aan deze activiteiten wordt ontleend, is van ondergeschikt belang.

4.5.

De conclusie luidt dat de feitelijke werkzaamheden geen belemmering zijn voor de anbi-status van eiseres en dat verweerder ten onrechte de intrekkingsbeschikking heeft genomen. Het beroep van eiseres op het vertrouwensbeginsel behoeft daarom geen behandeling meer. Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep gegrond te worden verklaard.

5.Proceskosten

De rechtbank vindt aanleiding verweerder te veroordelen in de kosten die eiseres in verband met de behandeling van het beroep redelijkerwijs heeft moeten maken. Deze kosten zijn op de voet van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vastgesteld op € 472 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift met een waarde per punt van € 472 en een wegingsfactor 1).

6.Beslissing

De rechtbank:

verklaart het beroep gegrond;
vernietigt de uitspraak op bezwaar;
vernietigt de beschikking van 10 oktober 2012;

- veroordeelt verweerder in de proceskosten van eiseres ten bedrage van € 472;

- gelast dat verweerder het door eiseres betaalde griffierecht van € 318 vergoedt.

Deze uitspraak is gedaan door mr. A. van Dongen, voorzitter, mr. J.P.A. Boersma en mr. H. de Jong, rechters, in tegenwoordigheid van drs. A.M. Jones, griffier. De beslissing is in het openbaar uitgesproken op 8 november 2013.

Afschrift verzonden aan partijen op:

De rechtbank heeft geen bezwaar tegen afgifte door de griffier van een afschrift van de uitspraak. Partijen hebben verklaard geen bezwaar te hebben tegen vermelding van de naam van eiseres in de te publiceren uitspraak.

Rechtsmiddel

Tegen deze uitspraak kunnen partijen binnen zes weken na de verzenddatum hoger beroep instellen bij het gerechtshof te Amsterdam (belastingkamer), Postbus 1312, 1000 BH Amsterdam.

Bij het instellen van hoger beroep dient het volgende in acht te worden genomen:

1 - bij het beroepschrift wordt een afschrift van deze uitspraak overgelegd;2 - het beroepschrift moet ondertekend zijn en ten minste het volgende vermelden:a. de naam en het adres van de indiener;

b. een dagtekening;

c. een omschrijving van de uitspraak waartegen het hoger beroep is ingesteld;

d. de gronden van het hoger beroep.