ECLI:NL:RBMNE:2016:1107

• Datum uitspraak: 9 maart 2016
• Publicatiedatum: 3 maart 2016
• Zaaknummer: C/16/383467 / HA ZA 14-980
• Instantie: Rechtbank Midden-Nederland
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Civiel recht
• Procedures: Eerste aanleg - meervoudig
• Rechters: R.A. Steenbergen; F.C. Burgers; V.C. Kool
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Vordering tot rekening en verantwoording door ASR Levensverzekering N.V. inzake ABC Spaarplanovereenkomsten

In deze zaak vorderen eisers, bestaande uit vijf personen, dat ASR Levensverzekering N.V. hen rekening en verantwoording aflegt over de uitvoering van hun ABC Spaarplanovereenkomsten. De rechtbank Midden-Nederland heeft op 9 maart 2016 uitspraak gedaan in deze civiele procedure. De eisers stellen dat ASR hen onvoldoende heeft geïnformeerd over de inhoud van de overeenkomsten en dat zij daardoor zijn misleid. De rechtbank heeft vastgesteld dat de overeenkomsten zijn gesloten in 1993, voordat de informatieverplichtingen van de Regeling informatieverstrekking aan verzekeringnemers (Riav) in werking traden. De rechtbank oordeelt dat ASR voldoende informatie heeft verstrekt over de aard en werking van de overeenkomsten, en dat de eisers niet hebben aangetoond dat zij de overeenkomsten niet zouden hebben gesloten als zij beter waren geïnformeerd. De rechtbank wijst de vorderingen van eisers af, behalve de vordering tot rekening en verantwoording, die wordt toegewezen. ASR wordt veroordeeld om binnen drie maanden na betekening van het vonnis aan eisers rekening en verantwoording af te leggen, met een dwangsom voor het geval zij hieraan niet voldoen.

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK MIDDEN-NEDERLAND

Civiel recht

handelskamer

locatie Utrecht

zaaknummer / rolnummer: C/16/383467 / HA ZA 14-980

Vonnis van 9 maart 2016

in de zaak van

1. [eiser sub1] ,

wonende te [woonplaats] ,

2.
[eiser sub 2] ,

wonende te [woonplaats] ,

3.
[eiser sub 3] ,

wonende te [woonplaats] , Australië,

4.
[eiser sub 4] ,

wonende te [woonplaats] ,

5.
[eiser sub 5] ,

wonende te [woonplaats] ,

eisers,

advocaat mr. K. Both te Utrecht,

tegen

de naamloze vennootschap

ASR LEVENSVERZEKERING N.V. ,

gevestigd te Utrecht,

gedaagde,

advocaat mr. S.Y.Th. Meijer te Amsterdam.

Partijen zullen hierna [eisers] en ASR genoemd worden.

1. De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• de dagvaarding
• de conclusie van antwoord
• de conclusie van repliek
• de conclusie van dupliek
• de akte uitlating producties tevens akte wijziging van eis
• de pleidooien.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2. De feiten

2.1.

Eind december 1993 hebben [eisers] met hulp van hun adviseur, De Grenswisselkantoren N.V. (hierna: GWK), aanvraagformulieren voor het zogenaamde “ABC Spaarplan” ingevuld en opgestuurd naar AMEV Beleggingsconsortium, maatschappij voor Beleggen en Verzekeren N.V. (hierna: AMEV). Eisers sub 1 en sub 2 deden dat voor zichzelf. Eiser sub 1 deed dat daarnaast namens zijn op dat moment minderjarige kinderen: eisers sub 3 tot en met 5.

2.2.

Voorafgaand aan het verzenden van de aanvraagformulieren hebben [eisers] van GWK een brochure ontvangen alsmede per persoon een offerte waarin meerdere opties voor deelname aan het ABC Spaarplan van AMEV zijn weergegeven. Daarnaast zijn hen bij fax van 29 december 1993 nadere prognoses verstrekt.

In de hiervoor bedoelde brochure is - voor zover relevant - het volgende vermeld:

“(…)

Met ABC Spaarplan behaalt u een aanzienlijk hoger rendement dan u kunt behalen via een gewone spaarrekening. In zijn 30-jarig bestaan lag het gemiddeld jaarlijks rendement van ABC Spaarplan tussen de 8,8% en 11,1 % over het belegde geld. Maar ook fiscaal bezien is ABC Spaarplan aantrekkelijk. De opbrengst is veelal volledig belastingvrij. Over deze en vele andere aspecten van ABC Spaarplan leest u in deze brochure meer.

ABC Spaarplan in het kort.

U spaart gedurende een periode van minimaal 15 en maximaal 40 jaar een vast bedrag. Dat kan al vanaf f 25,= per maand. Maar u kunt ook per kwartaal, halfjaar of jaar een vast bedrag inleggen. Aan het einde van de spaarperiode krijgt u het door u gespaarde geld en de daarmee behaalde rendementen uitgekeerd. In ABC Spaarplan is een overlijdensrisicoverzekering opgenomen. Deze zorgt ervoor dat er bij eerder overlijden direct een uitkering plaatsvindt. De hoogte van die uitkering bepaalt u zelf bij de start van ABC Spaarplan.

(…)

De ABC Spaarplan methode.

U vormt samen met een aantal andere spaarders een zogenoemde beleggingskas. Het door de spaarders in deze kas gestorte geld wordt belegd door de beleggingsspecialisten van AMEV. De afgelopen 30 jaar wisten zij hoge rendementen te behalen tegen een gering risico. In principe beleggen zij het geld voor 1/3 in staatsleningen en obligaties, voor 1/3 in onroerend goed en voor 1/3 in aandelen. Deze spreiding houdt het beleggingsrisico klein. Een formule die al 30 jaar bewijst uitstekend te werken!

(…)

Op de einddatum wordt het opgebouwde vermogen verdeeld onder de deelnemers. Dit vermogen in de beleggingskas wordt gevormd door:

- de bedragen die de in leven zijnde spaarders hebben gestort;

- de daarmee behaalde resultaten: de
beleggingswinst ;

- de bedragen die de inmiddels overleden spaarders hebben gestort plus de resultaten: de
overlevingswinst ;

- de bedragen die bij afkoop in de kas achterblijven plus de daarmee behaalde

resultaten:
de afkoopwinst .

Voor de einddatum is het opgebouwde vermogen niet vrij opneembaar. Wil een

spaarder tussentijds stoppen dan kan hij kiezen voor afkoop. Dat houdt in dat er een vervroegde uitkering wordt gedaan op basis van de inmiddels gedane spaarstortingen. Door gemaakte kosten en een nog laag opgebouwd beleggingsresultaat zal afkopen met name de eerste vijf jaar onaantrekkelijk zijn. De totale beleggingskas profiteert bij afkoop van het bedrag dat in de kas achterblijft plus het daarmee behaalde rendement.

Overigens kan de spaarder meestal ook kiezen voor
stortingvrijmaking waarna hij niet meer hoeft te betalen en op de einddatum een verlaagde uitkering ontvangt. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een voorschot op de uiteindelijke uitkering op te nemen.

U ontvangt jaarlijks een verslag van de beleggingsresultaten van de gezamenlijke

Spaarplannen. Naast dit jaarverslag wordt u na vijf kalenderjaren jaarlijks geïnformeerd over de precieze waardeontwikkeling van de beleggingskas waarin u persoonlijk deelneemt.

(…)

Meer over ABC Spaarplan.

U stort gedurende de gehele looptijd van uw ABC Spaarplan een vast bedrag; uw periodieke betaling. Dit bedrag bestaat uit een spaardeel en een premiedeel.

(…)

Het spaardeel.

Het grootste deel van uw periodieke betaling vormt het spaardeel. Dit deel wordt belegd na aftrek van kosten. Deze kosten bestaan uit administratiekosten en beheerkosten. De administratiekosten zijn eenmalig en bedragen 4% van het totaal van de spaarstortingen. Ze worden ingehouden op de eerste betalingen. De beheerkosten worden ten laste gebracht van het op dat moment gespaarde tegoed van een deelnemer en bedragen 0,5% per jaar.

Het premiedeel.

Het overige gedeelte van de periodieke betaling wordt gebruikt als premie voor een

overlijdensrisicoverzekering. De begunstigden ontvangen bij het overlijden van de verzekerde voor de einddatum een uitkering krachtens deze verzekering.

De grootte van het premiedeel is afhankelijk van:

- de hoogte van de gewenste overlijdensuitkering;

- uw leeftijd;

- de looptijd van uw ABC Spaarplan.

(…)

Al 30 jaar lang een hoog rendement.

In de afgelopen dertig jaar realiseerden ABC Spaarplannen hoge rendementen. Zoals u in de tabel kunt zien lag het rendement van elk ABC Spaarplan dat reeds tot uitkering is gekomen steeds tussen de 8,8% en 11,1% over het belegde geld. Hoewel deze resultaten uit het verleden geen garantie geven voor de toekomst, maken zij wel duidelijk dat ABC Spaarplan een aantrekkelijke spaarmethode is.

(…)

Wat voor opbrengst kunt u verwachten?

Met ABC Spaarplan behaalt u gemakkelijk een hoog rendement op uw spaargeld. In een voorbeeld geven we u een indruk van de resultaten die u kunt behalen.

Op grond van de ervaring in de afgelopen 30 jaar gaan we uit van een gemiddeld jaarlijks rendement van 10% over het belegde geld.

In de tabel staan rekenvoorbeelden waarin wordt uitgegaan van iemand die 30 jaar oud is en nog geen gebruik heeft gemaakt van zijn fiscale vrijstellingen en een gemiddeld jaarlijks beleggingsrendement van 10%. Bij voortijdig overlijden wordt een uitkering gedaan ter grootte van de gedane betalingen.

(…)

Bedenktijd.

U hebt tot drie maanden na de ingangsdatum van uw ABC Spaarplan het recht om alsnog af te zien van uw aanvraag. Eventueel gedane betalingen krijgt u dan volledig teruggestort.

Ook kunt u in deze periode nog besluiten om de hoogte van uw periodieke betaling aan te passen.

(…)”

2.3.

Door verstrekking van een certificaat omstreeks 30 december 1993 heeft AMEV bevestigd dat zij de aanvragen heeft goedgekeurd en dat er (met ingang van 1 december 1993) tussen partijen ABC Spaarplanovereenkomsten (hierna: de overeenkomsten) totstandgekomen zijn op basis van de volgende gegevens:

- eiser sub 1: ingeschreven bedrag fl. 73.440,--; maandelijkse betaling van fl. 400,--,

- eiseres sub 2: ingeschreven bedrag fl. 74.400,--; maandelijkse betaling van fl. 400,--,

- eiser sub 3: ingeschreven bedrag fl. 82.080,--; maandelijkse betaling van fl. 400,--,

- eiser sub 4: ingeschreven bedrag omstreeks fl. 82.080,-- (zie productie 12 van [eisers] ); maandelijkse betaling van fl. 400,--,

- eiseres sub 5: ingeschreven bedrag fl. 82.320,--; maandelijkse betaling van fl. 400,--.

Met de ingeschreven gelden zijn zij toegetreden tot beleggersgroep 2013-9 en hebben zij deelgenomen aan de beleggingskas van deze groep, waarvan de expiratiedatum 1 januari 2014 was.

2.4.

Op de certificaten is vermeld dat de algemene voorwaarden van AMEV van toepassing zijn: serie 019 dan wel (voor eiseres sub 2:) serie 021. Deze algemene voorwaarden luiden - voor zover relevant - als volgt:

“(…)

ARTIKEL 4

Overlijdensrisicodekking

4.1

Verzekerde

De betaling aan het Beleggingsconsortium bestaat uit een spaarstorting en

een premie.

Deze premie dient tot het verkrijgen van een geldelijke uitkering onmiddellijk na overlijden van de verzekerde vóór de expiratiedatum van de kas.

De grootte van deze uitkering is in het certificaat omschreven, een en

ander met inachtneming van het hierna in artikel 4 lid 3 bepaalde.

(…)

ARTIKEL 5

Beleggingskas en beleggingsbeleid

5.1

Beleggingskas

De beleggingskas wordt gevormd uit de spaarstortingen van alle ooit tot de beleggingskas toegetreden beleggers vermeerderd met de beleggingsopbrengsten.

De beleggingskas wordt verminderd met de overeenkomstig artikel 6 ten laste van deze beleggingskas te brengen administratie- en beheerkosten, de overeenkomstig artikel 9 ten laste van deze beleggingskas gekomen afkoopwaarden en de overeenkomstig artikel 16 ten laste van deze beleggingskas gekomen aandelen in de beleggingskas van de beleggers die zijn toegetreden tot een andere beleggersgroep.

De beleggingsopbrengsten worden maandelijks aan de desbetreffende beleggingskas toegerekend.

De beleggingsopbrengsten worden bepaald onder aftrek van de directe kosten die moeten worden gemaakt om deze beleggingsopbrengsten te verkrijgen.

5.2

Beleggingsbeleid

De voor belegging beschikbaar komende gelden worden in principe voor gelijke delen belegd in vaste-rentedragende waarden, in aandelen en in onroerende zaken.

De voor belegging beschikbaar komende gelden kunnen, samen met de voor belegging beschikbare gelden in andere beleggingskassen, voor gezamenlijke rekening worden belegd.

De verkregen beleggingsopbrengsten die voortvloeien uit het voor gezamenlijke rekening van de beleggingskassen aan te houden vermogen worden naar evenredigheid van hun deelname in het geheel aan de onderscheiden beleggingskassen toegerekend en vervolgens op dezelfde wijze belegd.

Belegging kan ook plaatsvinden in beleggingsobjecten waarvan de waarde in andere valuta wordt uitgedrukt dan de Nederlandse gulden.

De directie behoudt zich het recht voor wijziging te brengen in het beleggingsbeleid, indien de omstandigheden dit uit een oogpunt van verantwoord vermogensbeheer, zulks in het belang van de begunstigden naar haar oordeel noodzakelijk maken.

Voor dit beleid is de directie uitsluitend verantwoording verschuldigd aan commissarissen en aandeelhouders van het Beleggingsconsortium.

ARTIKEL 6

Kosten en belasting

6.1

Administratiekosten

Het Beleggingsconsortium berekent bij een certificaat tegen éénmalige betaling voor administratiekosten 7% van het ingeschreven bedrag.

Indien en voor zover het een certificaat met periodieke betaling betreft, berekent het Beleggingsconsortium voor administratiekosten 4% van het ingeschreven bedrag.

De administratiekosten worden naar evenredigheid verminderd voor elk jaar dat de looptijd van het certificaat minder is dan tien jaar.

De administratiekosten worden direct zodra de overeenkomst van kracht is ten laste van de kas gebracht door verrekening met de spaarstortingen.

(…)

6.3

Beheerkosten

Maandelijks worden vanaf de ingangsdatum tot en met de maand direct voorafgaande aan de feitelijke verdeeldatum beheerkosten in rekening gebracht ten laste van de beleggingskas. De beheerkosten bedragen 0,0416% over het spaartegoed in de beleggingskas per ultimo van de maand.

(…)

ARTIKEL 10

Maandelijkse verdeling van de opbrengsten

10.1

Beleggingsopbrengsten

De maandelijks aan de beleggingskas toegerekende beleggingsopbrengsten worden direct naar rato van spaarstortingen plus de opbrengsten daarvan verdeeld over de deelnemers van de desbetreffende beleggingskas.

Onder opbrengsten worden hier verstaan de verkregen beleggingsopbrengsten en opbrengsten door het overlijden van een deelnemer en de spaartegoeden die resteren na afkoop van een certificaat.

10.2

Overlijden

Bij overlijden van een verzekerde wordt, zodra het recht op uitkering bij overlijden is aangetoond ten genoegen van het Beleggingsconsortium, zijn aandeel in de beleggingskas direct verdeeld over de overige deelnemers van de desbetreffende beleggingskas. Deze verdeling is naar rato van spaarstortingen plus de opbrengsten daarvan, waarbij rekening wordt gehouden met de leeftijden van de in de beleggingskas resterende verzekerden.

10.3

Afkoop

Bij afkoop van een certificaat wordt het saldo van de verrichte spaarstortingen, verminderd met de in artikel 6 genoemde administratie en beheerkosten, plus de opbrengsten daarvan en de ten laste van de kas uitgekeerde afkoopwaarde direct verdeeld over de overige deelnemers van de desbetreffende kas. Deze verdeling is naar rato van spaarstortingen plus de opbrengsten daarvan.

ARTIKEL 11

Verdeling van de beleggingskas

11.1

Recht op uitkering

Recht op uitkering van het aandeel in de beleggingskas ontstaat bij het in leven zijn van de verzekerde op de expiratiedatum van de kas.

(…)

11.2

Tegoed per begunstigde

Na afloop van de termijn van 90 dagen na de expiratiedatum van de kas wordt het tegoed per begunstigde bij leven zo spoedig mogelijk vastgesteld op basis van de realisatiewaarde van de beleggingen.

Onder realisatiewaarde van beleggingen wordt verstaan de waarde die in het economisch verkeer redelijkerwijze daaraan kan worden toegekend.

(…)”

2.5.

ASR heeft AMEV onder algemene titel opgevolgd. In het navolgende zal met ASR dan ook tevens AMEV bedoeld worden.

2.6.

Bij brief van 11 januari 2007 heeft eiser sub 1 verzocht om nadere informatie over de wijze van uitvoering van de overeenkomsten per 31 december 2006.

2.7.

Bij brief van 7 november 2011 heeft eiser sub 1 aan ASR vragen gesteld met betrekking tot de aangeboden compensatieregeling.

2.8.

Bij brief van 27 februari 2014 heeft ASR aan [eisers] nadere informatie verstrekt over de waardeontwikkeling van hun ABC Spaarplannen.

2.9.

Bij e-mail van 15 mei 2014 heeft ASR aan [eisers] de eindwaarden van hun ABC Spaarplannen doorgegeven. Deze bedragen zijn vervolgens aan hen uitgekeerd.

2.10.

Bij brief van 21 mei 2014 heeft ASR aan [eisers] nadere uitleg gegeven over de totstandkoming van de in de e-mail van 15 mei 2014 vermelde eindwaarden.

2.11.

Bij brief van 24 november 2014 hebben [eisers] :

- de vernietiging ingeroepen van de algemene voorwaarden,

- de overeenkomsten met terugwerkende kracht opgezegd op de voet van artikel 2 van de Regeling informatieverstrekking aan verzekeringnemers 1998 (hierna: Riav 1998),

- de overeenkomsten vernietigd wegens schending van diverse verplichtingen ex artikel 2 Riav 1998,

- gesommeerd de betaalde inleg terug te betalen uit hoofde van onverschuldigde betaling, nakoming van de overeenkomsten, althans schending van diverse zorgplichten en/of informatieplichten door ASR.

3. Het geschil

3.1.

[eisers] vorderen samengevat - na eiswijziging gevorderd dat de rechtbank:

primair:

A. voor recht verklaart:

1. dat [eisers] de overeenkomsten rechtsgeldig met terugwerkende kracht hebben opgezegd wegens schending door ASR van de informatieverplichtïn-gen van artikel 2 Riav 1998 althans de zorgplicht als verwoord in de uitspraak Geschillencommissie Financiële Dienstverlening van 13 juli 2011 (nr. 172),

2. dat ASR ter zake van de overeenkomsten toerekenbaar tekortgeschoten is in de op haar jegens [eisers] rustende verplichting om hen deugdelijk te informeren over de inhoud van de overeenkomsten,

3. dat de overeenkomsten zijn gesloten onder invloed van dwaling,

4. dat [eisers] de overeenkomst buitengerechtelijk hebben vernietigd,

5. dat ASR jegens [eisers] gehouden is rekening en verantwoording (met onderliggende bewijsstukken) af te leggen althans informatie (met onderliggende bewijsstukken) te verschaffen met betrekking tot specifiek genoemde aspecten van de overeenkomsten,

ASR veroordeelt tot betaling aan [eisers] van de door hen betaalde inleg vermeerderd met wettelijke rente,

ASR veroordeelt aan [eisers] volledige rekening en verantwoording af te leggen althans aan hen alle informatie te verstrekken omtrent alle activiteiten die ASR in het kader van de gesloten overeenkomsten heeft verricht, in het bijzonder ter zake van specifiek genoemde aspecten van de overeenkomsten, op straffe van verbeurte van een dwangsom,

ASR veroordeelt om aan [eisers] afschriften te verstrekken van alle documenten die ASR in het kader van de overeenkomsten heeft ontvangen, verzonden of geproduceerd, zulks op straffe van verbeurte van een dwangsom,

subsidiair:

de overeenkomsten vernietigt wegens dwaling dan wel deze overeenkomsten ontbindt,

ASR veroordeelt de waarde van de polis te berekenen door aan de hand van de gerealiseerde brutorendementen in de Spaarkas, derhalve zonder aftrek van de betaalde inleg of andere inhouding van kosten, en ASR veroordeelt tot betaling van het dientengevolge nog aan [eisers] toekomende bedrag,

meer subsidiair:

de poliswaarde vaststelt aan de hand van de betaalde inleg en de door ASR genoemde koersen en gerealiseerde brutorendementen in de Spaarkas, zonder verdere inhouding van kosten,

primair en (meer) subsidiair:

ASR veroordeelt in de kosten van de procedure.

3.2.

ASR voert verweer.

3.3.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4. De beoordeling

Bezwaar

4.1.

ASR heeft ter gelegenheid van het pleidooi aangegeven geen bezwaar te hebben tegen de eiswijziging zoals gedaan in de akte uitlating producties tevens akte wijziging eis van 22 juli 2015. Wel heeft zij betoogd dat zij ten tijde van het indienen van deze akte bezwaar heeft gemaakt tegen de daarin gedane uitbreiding van de grondslag van de vorderingen, en dat daarop nog niet is beslist.

4.2.

Ter zitting heeft de rechtbank dit bezwaar afgewezen, omdat het bezwaar in het rolbericht van 21 juli 2015, waarop ASR zich beroept, een voorwaardelijk karakter had, in die zin dat zij dit bezwaar alleen maakte voor het geval er nadien geen pleidooi in deze zaak zou plaatsvinden. Nu dat wel het geval is, is aan de voorwaarde waaronder het bezwaar is ingesteld niet voldaan, zodat geconcludeerd moet worden dat ASR geen bezwaar heeft gemaakt tegen de uitbreiding van de grondslag bij akte van 22 juli 2015.

De primaire vorderingen

Verklaring voor recht ten aanzien van opzegging met terugwerkende kracht (A1)

4.3.

Ter onderbouwing van de gevorderde verklaring voor recht dat [eisers] de overeenkomsten rechtsgeldig met terugwerkende kracht hebben opgezegd, hebben zij aangevoerd dat ASR de informatieverplichtingen van artikel 2 van de Riav 1998 heeft geschonden, althans de zorgplicht zoals verwoord in de uitspraak van de Geschillencommissie Financiële Dienstverlening van 13 juli 2011 (nummer 172).

4.4.

Uit artikel 7 Riav 1998 blijkt dat de betreffende regeling in werking is getreden met ingang van 1 januari 1999. Aangezien:

- de onderhavige overeenkomsten gesloten zijn in 1993, derhalve vóór de inwerkingtreding van dit besluit,

- de informatieverplichtingen van artikel 2 Riav 1998 zien op het moment van aanbieding van de verzekering,

- de betreffende regeling geen bepaling bevat die ertoe strekt dat deze ook van toepassing is op een overeenkomst waarbij de aanbieding vóór de inwerkingtreding heeft plaatsgevonden,

moet geoordeeld worden dat deze regeling in het onderhavige geval toepassing mist, zodat [eisers] daaraan niet het recht kunnen ontlenen tot opzegging van de overeenkomsten met terugwerkende kracht.

4.5.

In de door [eisers] hiervoor genoemde uitspraak heeft de Geschillencommissie Financiële Dienstverlening overwogen dat een verzekeraar ook los van de Riav de verplichting heeft om bedingen met betrekking tot de premie en andere kosten en het redelijkerwijs te verwachten bedrag van de uitkering uitdrukkelijk en begrijpelijk te formuleren en aan de potentiële wederpartij kenbaar te maken. Daaraan is echter niet het gevolg verbonden dat de verzekeringnemer - bij gebreke daarvan - de overeenkomst waarvan dergelijke bedingen onderdeel uitmaken, met terugwerkende kracht geheel kan opzeggen. Opzegging is weliswaar in zijn algemeenheid bij elke overeenkomst mogelijk, maar geldt - behoudens wettelijke regeling of contractuele bepaling - alleen vanaf het moment van de opzegging, en ontslaat een partij derhalve alleen van verplichtingen die na het moment van opzegging zouden bestaan. De gevorderde verklaring voor recht is dan ook niet toewijsbaar.

Verklaring voor recht ter zake van tekortkoming in informatieplicht (A2)

4.6.

De rechtbank begrijpt dat [eisers] aan deze vordering ten grondslag leggen dat ASR voorafgaand aan de totstandkoming van de overeenkomsten heeft nagelaten hen deugdelijk te informeren over de inhoud van de overeenkomsten.

4.7.

Volgens vaste rechtspraak (zie onder meer Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 6 november 2007, ECLI:NL:GHSHE:2007:BB7875, r.o. 4.13.9) kan de schending van een verplichting in de precontractuele fase niet worden gekwalificeerd als een toerekenbare tekortkoming in de nakoming van een overeenkomst, maar alleen als onrechtmatige daad. Reeds op deze grond kan de gevorderde verklaring voor recht niet worden toegewezen.

Verklaring voor recht dat de overeenkomsten zijn gesloten onder invloed van dwaling (A3)

4.8.

Volgens [eisers] zijn zij voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomsten door ASR onjuist geïnformeerd en hadden zij daardoor een onjuiste voorstelling van zaken. Het gaat volgens hen in het bijzonder om:

a. het ontbreken van informatie met betrekking tot de aard en de werking van de overeenkomsten: [eisers] gingen er vanuit dat de overeenkomst een beleggingsverzekering met een overlijdensrisicoverzekeringscomponent was;

b. welk rendement/eindkapitaal met de overeenkomsten zou worden behaald: [eisers] dachten dat de overeenkomsten tot een rendement van tenminste 6/8% op hun volledige maandelijkse betalingen zouden leiden;

c. wat de hoogte was van de premies van de productonderdelen;

d. welke kosten in rekening zouden worden gebracht, wat de invloed was van de kosten op het rendement en welk rendement behaald moest worden om deze kosten terug te verdienen: [eisers] dachten dat de kosten beperkt zouden zijn tot de administratie- en beheerskosten zoals vermeld in artikel 6 van de algemene voorwaarden;

e. wat de risico’s waren van het aangaan van de overeenkomsten: [eisers] wisten niet dat er sprake was van een hefboom-/inteereffect.

Ad a.

4.9.

Ter gelegenheid van het pleidooi hebben [eisers] aangevoerd dat ASR de volgende informatie over de overeenkomsten aan hen beschikbaar heeft gesteld (al dan niet via de door hen ingeschakelde tussenpersoon GWK):

- de brochure van het ABC Spaarplan (productie 1 van [eisers] )

- de aanvraagformulieren (productie 4 van ASR)

- de prognoses die zijn vermeld in de fax van ASR aan de tussenpersoon van 29 december 1993 (productie 2 van [eisers] )

- de certificaten van de afgesloten overeenkomsten (producties 3, 5, 7 en 9 van [eisers] )

- de algemene voorwaarden serie 019 (productie 4 van [eisers] ).

De rechtbank begrijpt hieruit dat [eisers] hun eerder ingenomen standpunt, dat twee van hen de algemene voorwaarden niet ter hand gesteld hebben gekregen, hebben verlaten, zodat op het beroep op vernietigbaarheid van de algemene voorwaarden op die grond niet meer behoeft te worden beslist.

4.10.

ASR heeft in paragrafen 3.2 en 3.3 van haar conclusie van antwoord gesteld dat het ABC Spaarplan een beleggingsverzekering is met een overlijdensrisicocomponent. In zoverre hebben [eisers] derhalve niet gedwaald ten aanzien van de aard en werking van de overeenkomst.

4.11.

Naar het oordeel van de rechtbank hebben [eisers] uit de verstrekte informatie, en in het bijzonder ook de brochure, in voldoende mate de aard en werking van de overeenkomsten kunnen afleiden:

- de inleg bestond uit een spaardeel en een premiedeel,

- het premiedeel werd gebruikt ten behoeve van de overlijdensrisicoverzekering; de spaarstorting werd na aftrek van administratie- en beheerskosten voor gelijke delen belegd in (kort gezegd) onroerend goed, obligaties en aandelen,

- na afloop van de looptijd zou het in de spaarkas opgebouwde vermogen, bestaande uit de gestorte bedragen en de daarmee behaalde resultaten, vermeerderd met eventuele zogenaamde overlevingswinst en afkoopwinst, verdeeld worden onder de op dat moment levende deelnemers.

Voor zover [eisers] desondanks hebben gedwaald ten aanzien van de aard en werking van het ABC Spaarplan, moet dat voor hun risico blijven.

Ad b.

4.12.

[eisers] hebben erkend dat zij wisten dat het ABC Spaarplan een beleggingsproduct was en dat het daarop te behalen rendement afhankelijk was van de waardeontwikkeling van de beleggingen in obligaties, onroerend goed en aandelen. Als feit van algemene bekendheid geldt dat de waarde van beleggingen kan fluctueren. In de brochure is daarop nog expliciet gewezen door bij de gegeven voorbeeldrendementen aan te geven dat “in het verleden behaalde resultaten” (van rendementen tussen de 8,8% en 11,1% over het belegde geld) “geen garantie geven voor de toekomst”. Gelet hierop hebben [eisers] de in de brochure en de fax van 29 december 1993 vermelde rendementen en eindkapitalen niet mogen zien als gegarandeerde rendementen en gegarandeerde eindkapitalen, zodat een eventuele dwaling ter zake voor hun rekening en risico moet blijven.

Ad c.

4.13.

Op basis van de door ASR verstrekte informatie wisten [eisers] , dan wel konden zij weten, dat een deel van de in te leggen gelden gebruikt zou worden als spaardeel en een deel voor de overlijdensrisicoverzekering. De hoogte van de verzekeringspremie zou volgens de brochure worden bepaald aan de hand van de hoogte van de gewenste overlijdensuitkering, de leeftijd van de deelnemer en de looptijd van het spaarplan. Bij de offertes die aan [eisers] ter beschikking zijn gesteld (zie punt 5 dagvaarding en producties 6 en 8 van [eisers] ), zijn bijlagen gevoegd waarin - op basis van een keuze voor een bepaalde inleg, looptijd en tarief voor de overlijdensrisicoverzekering - werd aangegeven voor welk bedrag de deelnemer alsdan zou inschrijven op de belegging. De precieze hoogte van het premiedeel van de inleg werd daarin weliswaar niet expliciet vermeld, maar kon op basis daarvan wel op eenvoudige wijze worden berekend, namelijk door het verschil te nemen tussen de maandelijkse inleg (ƒ 400,--) en het spaardeel (het maandelijkse deel van het ingeschreven bedrag: het totale ingeschreven bedrag / 20 jaar x 12 maanden). Van een variabele premie was geen sprake: het deel van de maandelijkse inleg dat nodig was voor het bereiken van het in het certificaat genoemde ingeschreven bedrag werd voor het beleggen gebruikt; het resterende deel voor de overlijdensrisicoverzekering.

Een eventuele dwaling ter zake van de hoogte van de premie voor de overlijdensrisicover-zekering moet gelet hierop voor rekening en risico van [eisers] blijven.

Ad d.

4.14.

[eisers] hebben ter gelegenheid van het pleidooi erkend dat zij wisten dat niet de volledige inleg zou worden belegd maar alleen het spaardeel daarvan (het ingeschreven bedrag), en dat op dat spaardeel, conform artikelen 6.1 en 6.3 van de algemene voorwaarden, administratiekosten van 4% van het ingeschreven bedrag en beheerskosten van ASR ten bedrage van 0,0416% per maand (dus 0,5% per jaar) in mindering zouden worden gebracht. Zij stellen zich op het standpunt dat zij niet bekend waren met:

- het feit dat op de belegde gelden kosten in mindering zouden strekken die zouden worden gemaakt voor het beheer van de belegging,

- het feit dat het premiedeel door ASR slechts voor een gedeelte werd aangewend voor het afdekken van het overlijdensrisico en een ander deel voor het dekken van (eerste en doorlopende) kosten van ASR en bemiddelingskosten van de verzekeringsadviseur.

4.15.

Voor een geslaagd beroep op dwaling is op grond van artikel 6:228 BW niet alleen vereist dat de overeenkomst met een onjuiste voorstelling van zaken tot stand gekomen is, maar ook dat deze bij een juiste voorstelling van zaken niet dan wel niet onder dezelfde voorwaarden zou zijn gesloten.

4.16.

Naar het oordeel van de rechtbank hebben [eisers] onvoldoende aannemelijk gemaakt dat een juiste voorstelling ter zake van het kostenaspect van het ABC Spaarplan hen ertoe gebracht zou hebben om de overeenkomsten niet te sluiten. Immers, [eisers] hebben gesteld dat zij de overeenkomsten met name gesloten hebben, omdat:

- daarmee in de jaren voorafgaand aan 1993 hoge rendementen waren behaald die niet vergelijkbaar waren met die van een spaarrekening,

- er sprake was van een combinatie van rendement op eigen inleg en rendement bestaande uit afkoop-/ en overlijdenswinsten,

- er anders dan bij beleggen in aandelen sprake was van lagere risico’s door het spreiden van de belegging over onroerend goed, obligaties en aandelen en

- er een fiscale vrijstelling zou gelden voor de einduitkering.

Het ABC Spaarplan voldeed aan deze wensen, met dien verstande dat de rendementen van vóór 1993 geen garantie vormden voor de rendementen die daarna zouden worden behaald.

4.17.

Ten aanzien van de kosten die op het premiedeel werden ingehouden, geldt dat [eisers] wisten dan wel konden weten op basis van de aan hen verstrekte informatie dat het premiedeel van de inleg niet zou worden belegd, zodat van de daarvan voldane kosten geen invloed kon uitgaan op de met de belegde gelden te behalen rendementen. Derhalve valt niet in te zien waarom het specifiek wijzen op die kosten relevant zou zijn geweest voor hun beslissing om ABC Spaarplannen af te sluiten.

4.18.

De kosten voor beheer van het fonds gingen wel ten laste van de koers van het fonds en dus van de waarde van de belegging, en kennis daarover zou dus op zichzelf relevant kunnen zijn geweest voor de beslissing om wel of geen ABC Spaarplan af te sluiten.

4.19.

In artikel 5.1 van de algemene voorwaarden werden [eisers] evenwel gewezen op het feit dat er kosten voor beheer van de belegging in rekening zouden worden gebracht:
“De beleggingsopbrengsten worden bepaald onder aftrek van de directe kosten die moeten worden gemaakt om deze beleggingsopbrengsten te verkrijgen.” Alleen de omvang van die kosten is in die bepaling niet vermeld.

4.20.

Naar het oordeel van de rechtbank was het in 1993 naar geschreven en ongeschreven recht ook niet verplicht om een uitsplitsing van de kosten te maken en de precieze omvang daarvan kenbaar te maken aan de verzekeringnemer. Het werd voldoende gevonden dat informatie werd verstrekt over de bruto premie en de uitkering waartoe de verzekeraar zich verplichtte. Dit is onder meer kenbaar uit art 2 lid 2 Riav 1994, de voorloper van Riav 1998. Hoewel deze regeling formeel nog niet van kracht was op het moment van sluiten van de onderhavige spaarplanovereenkomsten (inwerkingtreding dateert van juli 1994), is in deze regeling wel het ten tijde van deze overeenkomsten geldende recht neergelegd. Volgens de Minister van Financiën waren verzekeraars niet verplicht om inzicht te geven in de kostenstructuur (Kamerstukken Tweede Kamer 1995-1996, 24456 nr. 12, p. 16-17). Er hoefde slechts op indirecte wijze te worden geïnformeerd over de kosten van het product, namelijk door het verwerken van de kosten in de geprognosticeerde einduitkering. Dat was destijds - zo begrijpt de rechtbank - ingegeven doordat werd aangenomen dat de aankoopbeslissing van de consument werd gebaseerd op de mogelijke einduitkering (Aanhangsel Handelingen Tweede Kamer 1996-1997 nr. 1265, p. 2585 en 2586) en de consument daarmee ook in staat werd gesteld om beleggingsverzekeringen goed met elkaar te vergelijken (zie het rapport “PVK Studies 14” van de Pensioen- en Verzekeringskamer (PVK) van april 1998, p. 87, waarbij de Riav 1994 werd geëvalueerd). De evaluatie van de Riav 1994 door de PVK leidde niet tot wijziging in de norm dat indirecte transparantie voldoende was voor de consument. Blijkens pagina 85 van voormeld rapport hebben de Ombudsman Levensverzekering en de Consumentenbond positief gereageerd op dit rapport, en is de norm van indirecte transparantie door de wetgever ook als zodanig in de Riav 1998 verwerkt (Staatscourant 1998, nr. 134, p. 5-6), zodat geconcludeerd moet worden dat deze norm destijds in de maatschappij breed gedragen werd. Dit betekent dat niet kan worden gezegd dat het ongeschreven recht destijds uitsplitsing van kosten voorschreef, laat staan dat de verzekeraars destijds in staat waren om met een voldoende mate van voorspelbaarheid vast te stellen dat nu deze uitsplitsing van hen verwacht zou worden (zoals vereist door Hof van Justitie 29 april 2015, ECLI:EU:C:2015:286, r.o. 29).

4.21.

ASR heeft onweersproken gesteld dat bij de door haar aan [eisers] gegeven prognoses rekening is gehouden met alle uit de overeenkomst voortvloeiende kosten, en dus ook met de kosten van fondsbeheer, zodat moet worden geoordeeld dat ASR aan haar informatieplicht ter zake heeft voldaan.

4.22.

Afgezien van het voorgaande geldt dat de geprognotiseerde rendementen en eindkapitalen voor [eisers] kennelijk aanvaardbaar waren, zodat niet geoordeeld kan worden dat het expliciet wijzen op de omvang van de in rekening te brengen kosten, die voor het fondsbeheer daaronder begrepen, ertoe zou hebben geleid dat [eisers] de overeenkomsten niet zouden zijn aangegaan. Aangezien de overeenkomsten bovendien zien op een totaalproduct dat door ASR werd aangeboden, acht de rechtbank het niet aannemelijk dat ASR ingestemd zou hebben met een overeenkomst onder andere voorwaarden, namelijk lagere kosten, zodat op dit punt ook de conclusie blijft dat niet aannemelijk is dat [eisers] de overeenkomsten alsdan niet gesloten zouden hebben.

Ad e.

4.23.

In het onderhavige geval is sprake van een inleg die voor een vast bedrag werd gebruikt voor het beleggen, en voor een vast bedrag als premie voor de overlijdensrisico-verzekering. Gelet hierop hebben [eisers] onvoldoende onderbouwd waarom in het onderhavige geval sprake zou zijn van een hefboom- dan wel inteereffect.

4.24.

De risico’s van het ABC Spaarplan waren gelegen in het fluctueren van de waarde van de beleggingen over een periode van 20 jaar, met welk risico [eisers] op basis van de verstrekte informatie en het feit van algemene bekendheid dat de waarde van beleggingen kan fluctueren, bekend geacht mogen worden. Gelet hierop valt niet in te zien waarom [eisers] ter zake van de aan het ABC Spaarplan klevende risico’s kunnen hebben gedwaald.

4.25.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat het beroep op dwaling moet worden afgewezen, en dat de ter zake gevorderde verklaring voor recht derhalve niet toewijsbaar is.

Verklaring voor recht dat [eisers] de overeenkomsten buitengerechtelijk hebben vernietigd (A4)

4.26.

Deze verklaring voor recht is gebaseerd op het hiervoor behandelde beroep op dwaling. Nu dat beroep wordt afgewezen, is deze gevorderde verklaring voor recht evenmin voor toewijzing vatbaar.

Verklaring voor recht dat ASR gehouden is tot rekening en verantwoording (A5) en veroordeling daartoe (C)

4.27.

Volgens vaste rechtspraak kan een verplichting tot het doen van rekening en verantwoording worden aangenomen indien tussen partijen een rechtsverhouding bestaat of heeft bestaan krachtens welke de één jegens de ander (de rechthebbende) verplicht is om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden. Een zodanige verhouding kan voortvloeien uit de wet, een rechtshandeling of ongeschreven recht. Aan het oordeel dat op grond van ongeschreven recht een verplichting bestaat om zich te verantwoorden over de behoorlijkheid van het over het vermogen van een ander gevoerd beheer, kan bijdragen dat sprake is van een rechtsverhouding die verwantschap vertoont met één of meer in de wet geregelde gevallen waarin een dergelijke verplichting is neergelegd, zoals gemeenschap, opdracht of zaakwaarneming (Hoge Raad 9 mei 2014, ECLI:NL:HR:2014:1089).

4.28.

In het onderhavige geval is er sprake van een overeenkomst die - voor zover deze niet (deels) een overeenkomst van opdracht is - in ieder geval verwantschap vertoont met een dergelijke overeenkomst, aangezien de overeenkomst in ieder geval ten dele bestaat uit het inleggen van geld in een kas die door ASR diende te worden gebruikt voor belegging voor rekening en risico van degene die het geld inlegde. Nu artikel 7:403 BW een plicht tot rekening en verantwoording legt op een opdrachtnemer, is dat een grond om een dergelijke verplichting ook voor ASR aanwezig te achten.

4.29.

Daarbij komt dat de kennis over de wijze waarop de belegging van de door [eisers] ingelegde gelden plaatsvond, zich bevond in het domein van ASR; in ieder geval is niet gesteld of gebleken dat [eisers] daarin rechtstreeks inzicht hadden. Dat geldt ook voor de omvang en wijze van belegging van de overige onderdelen van het vermogen van [eisers] : de behaalde beleggingswinst, overlevingswinst en de afkoopwinst. Gelet op het feit dat daarmee de kennis over (de totstandkoming van) het op de einddatum opgebouwde vermogen zich geheel in het domein van ASR bevond, is de rechtbank van oordeel dat uit de overeenkomst voortvloeide dat ASR verplicht was om hierover rekening en verantwoording af te leggen aan [eisers]

4.30.

Partijen lijken daarover ook niet van mening te verschillen. ASR stelt zich alleen op het standpunt dat zij al rekening en verantwoording heeft afgelegd, en dat zij niet gehouden is om verdere rekening en verantwoording af te leggen.

4.31.

De inhoud van hetgeen als rekening en verantwoording mag worden verlangd, wordt volgens de Hoge Raad bepaald door de aard van de rechtsverhouding krachtens welke de een jegens de ander (de rechthebbende) verplicht is zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden, en de omstandigheden van het gegeven geval (2 december 1994, ECLI:NL:HR:1994:ZC1561).

4.32.

Zoals gezegd bevond de kennis met betrekking tot de resultaten van de voor rekening van [eisers] belegde gelden zich volledig in het domein van ASR, en hadden [eisers] daar geen specifiek inzicht in. Gelet daarop mocht van ASR worden verwacht dat zij op een zodanige wijze rekening en verantwoording zou afleggen dat [eisers] in staat konden worden gesteld om te beoordelen of ASR het [eisers] toekomende vermogen en de te verrichten einduitkering op een juiste wijze had berekend.

4.33.

Bij brief gedateerd 27 februari 2014 (overgelegd door ASR als productie 13) heeft ASR weliswaar een overzicht gegeven van de waardeontwikkeling van individuele overeenkomsten van [eisers] , maar zij heeft daarin aangegeven dat daarbij de sterfte- en afkoopwinst niet is meegenomen, terwijl dat wel onderdeel uitmaakte van het aan [eisers] toekomende vermogen (zie onder meer de brochure). Bij brief gedateerd 21 mei 2014 (productie 12 van [eisers] ) heeft ASR wel inzicht gegeven in de participaties door afkoop- en overlijdenswinst, maar daarbij gaat het om de winst die in de totale kas is behaald waaraan [eisers] deelnamen, en niet specifiek om afkoop- en overlijdenswinst die aan [eisers] toegerekend is. Dit, terwijl artikel 10 van de algemene voorwaarden bepaalt dat bij overlijden van een verzekerde of afkoop van een certificaat de overlijdens- en afkoopwinst
direct wordt verdeeld over de overige deelnemers van de betreffende kas.

4.34.

Met de hiervoor bedoelde stukken heeft ASR dus nog geen (door [eisers] te verifiëren) rekening en verantwoording over deze toerekening gegeven. Ook de bij e-mail van 20 februari 2015 (productie 12 van ASR) verstrekte grafieken zijn niet zodanig specifiek dat op basis daarvan kan worden gecontroleerd of ASR deze toerekening (op een juiste wijze) heeft verricht.

4.35.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat [eisers] er recht op hebben dat ASR alsnog volledige rekening en verantwoording aflegt over de juistheid van het aan [eisers] toekomende
eindkapitaal . Die rekening en verantwoording kan op de meest optimale wijze worden verricht door - zoals [eisers] hebben verzocht - de externe accountant van ASR. Nu deze accountant, zo begrijpt rechtbank, reeds op grond van art. 67 Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen betrokken is geweest bij de waardering van de beleggingen van ASR, zijn de kosten van een dergelijke wijze van rekening en verantwoording naar verwachting niet dermate hoog dat dat niet van ASR kan worden gevergd.

4.36.

Wel is het zo dat [eisers] nog maar slechts beperkt recht hebben op rekening en verantwoording met betrekking tot de
historische ontwikkeling van het aan hen toekomende vermogen. Immers, zij hebben vanaf het jaar 2007 een jaarlijks overzicht gekregen van de waardeontwikkeling van de betreffende overeenkomsten, waarin onder andere de overlevingswinsten waren verwerkt. Indien zij tijdens de opbouw van het vermogen nadere rekening en verantwoording hadden willen verkrijgen, hadden zij een vordering ter zake tijdig, voor het verlopen van de verjaringstermijn van 5 jaar na het opeisbaar worden van de vordering tot het afleggen van jaarlijkse rekening en verantwoording (dus binnen 5 jaar na het jaar waarop de gewenste rekening en verantwoording zag), moeten instellen. Dit betekent dat [eisers] alleen recht hebben op een rekening en verantwoording door de externe accountant van ASR, voor zover het de ontwikkeling van het vermogen betreft, over de vijf jaar voorafgaande aan het starten van de onderhavige procedure, derhalve vanaf 2009. Niet gebleken is dat de verjaring met betrekking tot de rekening en verantwoording over de daaraan voorafgaande jaren tijdig is gestuit. De brief van 7 november 2011, waarop [eisers] zich beroepen, betreft alleen de door ASR aangeboden compensatieregeling. Dit betekent dat het recht van [eisers] op het alsnog verkrijgen van rekening en verantwoording over de waardeontwikkeling
tijdens de looptijd is beperkt tot de periode 2009-2014.

4.37.

Nu de kern van het belang van [eisers] , het inzicht krijgen in een juiste berekening van het eindkapitaal, door de verklaring van de accountant optimaal zal worden gediend, valt niet in te zien welk belang [eisers] nog hebben bij de rekening en verantwoording ter zake van de andere aspecten die in hun vordering zijn genoemd. In zoverre zal de vordering dan ook worden afgewezen.

4.38.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de gevorderde verklaring voor recht ter zake van de rekening verantwoording ten aanzien van de kern daarvan, de eindafrekening en ontwikkeling van de waarde vanaf 2009, op zich voor toewijzing vatbaar is. Nu [eisers] ter zake een gelijkluidende veroordeling hebben gevorderd, valt niet in te zien waarom zij bij een separate verklaring voor recht belang hebben, zodat alleen de gevorderde veroordeling in zoverre zal worden toegewezen. De gevorderde dwangsom zal worden beperkt als volgt en er zal een ruimere termijn dan gevorderd worden gegeven om aan de veroordeling te voldoen.

Verstrekken afschriften documenten (D)

4.39.

[eisers] hebben onvoldoende onderbouwd waarom zij na toewijzing van een veroordeling tot het verstrekken van rekening en verantwoording door middel van een verklaring van de externe accountant van ASR, nog belang hebben bij de onder IV van de gewijzigde eis gevorderde verstrekking van afschriften van alle documenten die ASR in het kader van de overeenkomsten heeft ontvangen, verzonden of geproduceerd, zodat deze vordering zal worden afgewezen.

Terugbetaling inleg (B)

4.40.

Uit het hiervoor overwogene volgt dat de vordering tot terugbetaling van de inleg niet toewijsbaar is voor zover deze is gegrond op een toerekenbare tekortkoming dan wel op dwaling.

4.41.

Voor zover [eisers] de vordering hebben gebaseerd op een onrechtmatige daad bestaande uit het niet nakomen van de precontractuele informatie- en zorgplicht, en de terugbetaling van de inleg hebben gevorderd als schadevergoeding overweegt de rechtbank als volgt.

4.42.

Het niet nakomen van de precontractuele informatieplicht is gebaseerd op dezelfde gronden als het dwalingsberoep. Daarover heeft de rechtbank geoordeeld dat ASR voorafgaande aan de totstandkoming van de overeenkomsten wel voldoende informatie heeft verstrekt over de aard en werking van het ABC Spaarplan, het rendement en eindkapitaal dat met de overeenkomsten zou worden behaald, de hoogte van de premies van de productonderdelen, en de risico’s van het aangaan van de overeenkomsten. In zoverre kan derhalve evenmin een schending van de precontractuele informatieplicht worden aangenomen, zodat ASR ter zake niet onrechtmatig jegens [eisers] heeft gehandeld.

4.43.

Ten aanzien van de verstrekte informatie over de in rekening te brengen kosten geldt dat - nog afgezien van het feit dat de informatieplicht in 1993 niet zo ver strekte dat alle kostenposten afzonderlijk ter kennis van de belegger/verzekeringnemer dienden te worden gebracht - [eisers] , gelet op de aan de overeenkomsten op dat moment verbonden voordelen (een hoog rendement over de daaraan voorafgaande jaren en de fiscale vrijstelling van de einduitkering), niet voldoende aannemelijk hebben gemaakt dat zij - indien zij ter zake volledig zouden zijn voorgelicht - de overeenkomsten niet zouden zijn aangegaan. Aan het voor schadevergoeding geldende vereiste van causaal verband is dus niet voldaan.

4.44.

Ten aanzien van de gestelde niet-nakoming van de zorgplicht geldt hetzelfde. Ook indien op een verzekeringsmaatschappij als ASR een zorgplicht zou rusten en ASR deze correct zou zijn nagekomen (door een cliëntprofiel van [eisers] op te maken, onderzoek te doen naar de beleggingservaring van [eisers] en na te gaan of het product aansloot op de doelstellingen van [eisers] ), hebben [eisers] niet voldoende aannemelijk gemaakt dat zij de overeenkomsten in dat geval niet zouden hebben gesloten. Het ABC Spaarplan sloot op zich ook aan bij de doelstellingen van [eisers] namelijk het profiteren van de fiscale vrijstelling en het behalen van een (naar de op dat moment bestaande verwachting) hoger rendement dan een spaarrekening. Uit het feit dat [eisers] alle verschuldigde periodieke betalingen ten aanzien van de vijf overeenkomsten over de looptijd van de overeenkomsten hebben voldaan, blijkt dat zij de betalingsverplichtingen uit de overeenkomsten konden nakomen. Niet gesteld of gebleken is dat de overeenkomsten leidden tot een onaanvaardbare financiële last. Evenmin zijn er specifieke risico’s gesteld die aan het ABC Spaarplan kleefden (die afweken van het algemeen bekende risico dat rendement bij beleggingen kan tegenvallen), waarvoor ASR had moeten waarschuwen. Dit betekent dat de door hen geleden schade geen gevolg kan zijn van een eventuele niet-nakoming van een zorgplicht door ASR.

4.45.

Voor zover [eisers] zich op het standpunt stellen dat ASR
tijdens de looptijd van de overeenkomsten haar verplichtingen niet is nagekomen (zoals de wijze van beleggen en het afleggen van rekening en verantwoording), kan dat hen niet baten, omdat een dergelijke schending alleen kan leiden tot vergoeding van de ten gevolge van die schending geleden schade, en niet tot het vergoeden van de volledige door hen betaalde inleg, zoals door hen gevorderd.

Conclusie

4.46.

Het voorgaande betekent dat de primaire vorderingen alleen toewijsbaar zijn voor zover het gaat om een deel van de gevorderde veroordeling tot het afleggen van rekening en verantwoording.

De subsidiaire vorderingen

Vernietiging of ontbinding (E)

4.47.

De subsidiair gevorderde vernietiging wegens dwaling is niet toewijsbaar, en wel op dezelfde gronden als de ter zake gevorderde verklaring voor recht.

4.48.

Voor de gevorderde ontbinding is vereist dat er sprake is van een toerekenbare tekortkoming van de zijde van ASR in de nakoming van haar uit de overeenkomst voortvloeiende verbintenissen die ontbinding rechtvaardigt, en dat ASR ter zake van die tekortkomingen in verzuim verkeert (artikel 6:265 BW).

4.49.

Uit het voorgaande volgt dat niet gebleken is dat ASR meer kosten in rekening heeft gebracht dan zij op grond van de overeenkomst in rekening mocht brengen.

4.50.

[eisers] hebben hun stelling dat ASR de ingelegde gelden anders heeft belegd dan overeengekomen, onvoldoende onderbouwd. De omstandigheid dat met het spaardeel van de inleg van [eisers] is geparticipeerd in een fonds is daartoe onvoldoende, omdat een beleggingsfonds een verzameling is van meerdere soorten beleggingen, en ter zake dus ook voldaan kan zijn aan de overeengekomen beleggingsmix. Overigens: ook als die stelling alsnog deugdelijk onderbouwd zou worden, geldt dat niet zonder meer als een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomsten. Op grond van artikel 5.2 van de algemene voorwaarden is ASR immers gerechtigd het beleggingsbeleid te wijzigen “
indien de omstandigheden dit uit een oogpunt van verantwoord vermogensbeheer, zulks in het belang van de begunstigden naar haar oordeel noodzakelijk maken” .

4.51.

Ten aanzien van de gestelde tekortkoming bestaande uit het niet nakomen van de zorgplicht (het voeren van onderhoudsgesprekken) en het afleggen van rekening en verantwoording is niet gebleken dat ASR in gebreke is gesteld op de voet van artikel 6:82 BW. Dit betekent dat de gevorderde ontbinding niet toewijsbaar is.

Poliswaarde herberekenen (F en G)

4.52.

Gelet op het voorgaande is er geen grond aanwezig om ASR te veroordelen de waarde van de overeenkomsten te herberekenen zonder aftrek van de in rekening gebrachte kosten. De ter zake subsidiair en meer subsidiair ingestelde vorderingen zijn dan ook niet toewijsbaar.

Proceskosten (H)

4.53.

Aangezien elk van partijen als op enig punt in het ongelijk gesteld is te beschouwen, zullen de proceskosten worden gecompenseerd op de hierna te vermelden wijze.

5. De beslissing

De rechtbank

5.1.

veroordeelt ASR om binnen 3 maanden na betekening van dit vonnis aan [eisers] rekening en verantwoording af te leggen - door middel van het verstrekken aan [eisers] van een verklaring van de externe accountant van ASR ter zake - over:

- de berekening van het aan hen op basis van hun ABC Spaarplannen toekomende eindkapitaal,

- de historische ontwikkeling van de waarde van het in hun ABC Spaarplannen opgebouwde vermogen over de periode 2009-2014,

5.2.

veroordeelt ASR om aan [eisers] een dwangsom te betalen van € 500,00 voor iedere dag of gedeelte daarvan dat zij niet aan de in 5.1 uitgesproken hoofdveroordeling voldoet, tot een maximum van € 50.000,-- is bereikt,

5.3.

verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,

5.4.

compenseert de kosten van deze procedure tussen partijen, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt,

5.5.

wijst het meer of anders gevorderde af.

Dit vonnis is gewezen door mr. R.A. Steenbergen, mr. F.C. Burgers, rechters, en mr. V.C. Kool (rechter-plaatsvervanger), bijgestaan door mr. W.A. Visser als griffier, en in het openbaar uitgesproken op 9 maart 2016. ^[1]

Voetnoten

1. type: WV/4208