ECLI:NL:RBDHA:2021:2841

Uitspraak

Rechtbank DEN HAAG

Strafrecht

Meervoudige strafkamer

Parketnummer: 09/767053-17

Datum uitspraak: 25 maart 2021

Tegenspraak

(Promisvonnis)

De rechtbank Den Haag heeft op de grondslag van de tenlastelegging en naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting het navolgende vonnis gewezen in de zaak van de officier van justitie tegen de verdachte:

[verdachte],

[geboortedatum] 1994 te [geboorteplaats] ,

[adres] .

1.Het onderzoek ter terechtzitting

Het onderzoek is gehouden ter terechtzitting van 10 en 11 maart 2021 (beide inhoudelijk).

De rechtbank heeft kennis genomen van de vordering van de officier van justitie mr. S. Sleeswijk Visser en van hetgeen de verdachte en zijn raadsvrouw mr. M.M. Vié naar voren hebben gebracht.

2.De tenlastelegging

Aan de verdachte is - na wijziging van de tenlastelegging ter terechtzitting van 10 maart 2021 - ten laste gelegd dat:

hij in op of omstreeks de periode tussen 12 november 2016 en 13 maart 2017 te Delft en/of Hoogezand en/of Bussem en/of Breda en/of Den Haag en/of Rotterdam en/of Eelde en/of elders in Nederland, al dan niet in vereniging met een ander of anderen, met het oogmerk om zich en/of (een) ander(en) wederrechtelijk te bevoordelen door het aannemen van een valse naam en/of van een valse hoedanigheid en/of door een of meer listige kunstgrepen en/of door een samenweefsel van verdichtsels,

- Zaaksdossier [slachtoffer 1] en/of

- Zaaksdossier [slachtoffer 2] en/of

- Zaaksdossier [slachtoffer 3] en/of

- Zaaksdossier [slachtoffer 4] en/of

- Zaaksdossier [slachtoffer 6] en/of

- Zaaksdossier [slachtoffer 7]

heeft/hebben verdachte en/of zijn mededader(s) bovengenoemde perso(o)n(en) (hierna te noemen "aangevers") bewogen tot de afgifte van enig goed en/of tot het verlenen van een dienst en/of tot het ter beschikking stellen van gegevens en/of tot het aangaan van een schuld en/of teniet doen van een inschuld, (te weten hun persoonsgegevens en/of (een) rekeningnummer(s) en/of een of meer telefoon(s) en/of simkaarten met bijbehorende telefoonabonnementen),

door (telkens) met vorenomschreven oogmerk - zakelijk weergegeven - (telkens) valselijk en/of listiglijk en/of bedrieglijk herhaaldelijk en/of meermalen (en/of (telkens) in strijd met de waarheid (onder meer)

- gebruik te maken van een of meer valse na(a)m(en) waaronder [naam 1] en/of [naam 2] en/of [naam 3] en/of [naam 4] en

- zich met een advertentie op een of meer internetsites als Marktplaats en/of Marktplaza voorgedaan als een bonafide adverteerder en/of ondernemer en/of kredietverstrekker en/of geldverstrekker die leningen aanbood en/of thuiswerk aanbood en/of

- tav aangever [slachtoffer 1] als bonafide ondernemer en/of kredietverstrekker en/of geldverstrekker gereageerd op de advertentie van de aangever [slachtoffer 1] waarin aangever [slachtoffer 1] om een lening had gevraagd en/of (vervolgens)

- toen die aangevers aangaven een lening te willen afsluiten
en/of geld nodig haddenen/of te willen werken , die aangevers (terwijl die aangevers zich in een financieel kwetsbare positie bevonden) als voorwaarde voor de lening
en/of het betalen van een geldbedraggesteld dat zij op hun eigen naam een of meerdere telefoonabonnement(en) moesten afsluiten maar dat zij daarvan geen aansprakelijkheid zouden krijgen/ondervinden omdat die abonnementen door een bevriend persoon van hem, verdachte en/of zijn mededader(s), bij de telecommaatschappij "uit het systeem zouden worden gehaald" en/of ongedaan zouden worden gemaakt, waardoor er bij die aangevers de verwachting ontstond dat zij inderdaad geen aansprakelijkheid voor die telefoonabonnementen zouden ontvangen en/of bij het aangaan van werk de afgesloten telefoon een zakelijke telefoonabonnement zou zijn en/of vervolgens

- die aangevers meerdere telefoonabonnementen laten afsluiten en/of
met gegevens van die aangever(s) telefoonabonnementen (met bijbehorende telefoons) heeft/ hebben afgeslotenlaten bezorgen op het /de adres(sen) van die aangevers en/of (vervolgens) de telefoons bij die aangevers opgehaald en/of vervolgens

- toen die aangevers hem verdachte belden zich onbereikbaar gehouden, terwijl in werkelijkheid die persoon bij de telecommaatschappij die verdachte en/of zijn mededader(s) aanduidde niet bestond en/of die abonnementen nooit ongedaan zijn gemaakt en/of uit het systeem zijn gehaald en/of aangevers meerdere rekeningen van telefoonmaatschappijen heeft/hebben ontvangen en/of aangevers nooit de lening(sgeld) hebben ontvangen en/of hebben kunnen werken;

(zaaksdossier [slachtoffer 8] )

hij in op of omstreeks de periode van 1 maart 2017 tot en met 8 maart 2017 te Delft en/of Rijswijk en/of Maasdam en/of elders in Nederland, al dan niet in vereniging met een ander of anderen,

met het oogmerk om zich en/of (een)ander(en) wederrechtelijk te bevoordelen door het aannemen van een valse naam en/of van een valse hoedanigheid en/of door een of meer listige kunstgrepen en/of door een samenweefsel van verdichtsels, [slachtoffer 8] bewogen tot de afgifte van enig goed en/of tot het verlenen van een dienst en/of tot het ter beschikking stellen van gegevens en/of tot het aangaan van een schuld en/of teniet doen van een inschuld, (te weten persoonsgegevens en/of (een) rekeningnummer(s) en/of drie telefoon(s) en/of simkaarten met bijbehorende telefoonabonnementen),

door, al dan niet tezamen met zijn mededader(s), met vorenomschreven oogmerk - zakelijk weergegeven - valselijk en/of listiglijk en/of bedrieglijk herhaaldelijk en/of meermalen en/of in strijd met de waarheid (onder meer):

* gebruik te maken van een valse naam ( [naam 5] ) en

*zich met een advertentie op de [website] voor te doen als een bonafide adverteerder en/of ondernemer en/of kredietverstrekker en/of geldverstrekker en/of thuiswerkaanbieder en/of

*die [slachtoffer 8] (terwijl deze zich in een financieel kwetsbare positie bevond) te vertellen dat hij geld kon verdienen met zogenaamde ontvangsten en/of

*die [slachtoffer 8] te vertellen dat hij (hiervoor) telefoonabonnementen op zijn naam en rekening moest (laten) afsluiten en de telefoons op zijn adres moest laten bezorgen en (hierbij) te vertellen dat een bekende van hem, verdachte, de gegevens na aflevering van de telefoons uit het systeem van de telecommaatschappij zou halen waardoor er geen abonnementen op naam van die [slachtoffer 8] zouden blijven staan

*die [slachtoffer 8] te vertellen dat hij verdachte en/of een collega de telefoons zouden ophalen waarna die [slachtoffer 8] 4.000 euro zou ontvangen.

3.Vrijspraak

3.1

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft - overeenkomstig zijn op schrift gestelde requisitoir - gerekwireerd tot bewezenverklaring van de ten laste gelegde feiten.

De officier van justitie heeft gevorderd dat de verdachte wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf van 137 dagen, met aftrek van de tijd in voorarrest doorgebracht, waarvan 90 dagen voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren. Voorts heeft de officier van justitie gevorderd dat de verdachte een geldboete van € 5.000,- wordt opgelegd.

3.2

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw heeft zich - op gronden zoals verwoord in haar pleitnota - op het standpunt gesteld dat de verdachte integraal dient te worden vrijgesproken.

3.3

De beoordeling van de tenlastelegging

Inleiding

De verdachte wordt ten laste gelegd dat hij zich - kort gezegd - in de periode van 12 november 2016 tot 13 maart 2017 tezamen en vereniging met (een) ander(en) schuldig heeft gemaakt aan oplichting van een zestal personen (feit 1). Daarnaast wordt de verdachte verweten dat hij zich in de periode van 1 maart 2017 tot en met 8 maart 2017 tezamen en in vereniging met (een) ander(en) schuldig heeft gemaakt aan oplichting van [slachtoffer 8] (feit 2).

Deze verdenking vloeit voort uit het politieonderzoek ‘Asama’, waarbij onder meer onderzoek is gedaan naar de rol van de verdachte en zijn eventuele medeverdachten in relatie tot de aangevers/slachtoffers en de verschillende telecomproviders.

Uit dat onderzoek is kort samengevat het volgende naar voren gekomen. Het merendeel van de aangevers heeft gereageerd op een advertentie op Marktplaats of Marktplaza waarin werd gesproken over ‘snel geld verdienen’ of ‘geld lenen zonder een BKR check’. Een enkeling heeft zelf een advertentie geplaatst met de vraag om een lening of thuiswerk. De aangevers hebben vervolgens via e-mail en/of via WhatsApp contact gehad met een persoon. Hen is verteld dat er snel geld kon worden verdiend via het afsluiten van een telefoonabonnement bij een provider. Het abonnement zou vervolgens ‘uit het systeem’ worden gehaald. In ruil voor afgifte van de telefoon die bij het telefoonabonnement wordt geleverd zouden de aangevers geld (te leen) krijgen. De aangevers hebben vervolgens desgevraagd onder meer hun bankgegevens en een kopie van hun identiteitsbewijs verstrekt. Deze zijn gebruikt bij de aanvraag van een telefoonabonnement op naam van de aangever. Het geld dat hen in het vooruitzicht was gesteld, hebben de aangevers niet ontvangen. Evenmin zijn de telefoonabonnementen ‘uit het systeem’ gehaald.

De vraag die de rechtbank dient te beantwoorden is of aan de verdachte een verwijt kan worden gemaakt in de zin van artikel 326 van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) in relatie tot de aangevers, dus niet zijnde de telefoonproviders.

Het beoordelingskader

De rechtbank stelt voorop dat voor een veroordeling ter zake van oplichting is vereist dat de verdachte bij een ander door een specifieke, voldoende ernstige vorm van bedrieglijk handelen een onjuiste voorstelling in het leven heeft willen roepen teneinde daarvan misbruik te maken. Daartoe moet de verdachte een of meer van de in artikel 326 lid 1 Sr bedoelde oplichtingsmiddelen hebben gebruikt, door welk gebruik die ander is bewogen tot de afgifte van een goed, het verlenen van een dienst, het beschikbaar stellen van gegevens, het aangaan van een schuld of het tenietdoen van een inschuld.

Het antwoord op de vraag of in een concreet geval het slachtoffer door een oplichtingsmiddel dat door de verdachte is gebruikt, is bewogen tot een van voornoemde handelingen, is volgens vaste jurisprudentie in sterke mate afhankelijk van de omstandigheden van het geval. In algemene zin kunnen tot die omstandigheden behoren enerzijds de mate waarin de in het algemeen in het maatschappelijk verkeer vereiste omzichtigheid het beoogde slachtoffer aanleiding had moeten geven die onjuiste voorstelling van zaken te onderkennen of zich daardoor niet te laten bedriegen, en anderzijds de persoonlijkheid van het slachtoffer, waarbij onder meer de leeftijd en de verstandelijke vermogens van het slachtoffer een rol kunnen spelen. Oplichting in de zin van artikel 326 lid 1 Sr is echter niet aan de orde wanneer het slachtoffer - gelet op de alle omstandigheden van het geval, waaronder de eigen gedragingen en kennis van zaken - de in een bepaalde gedraging van de verdachte besloten onjuiste voorstelling van zaken had moeten doorzien (vgl. HR 20 december 2016, ECLI:NL:HR:2016:2889 en HR 20 december 2016, ECLI:NL:HR:2016:2892).

Het oplichtingsmiddel: samenweefsel van verdichtsels

Bij het gebruik van een samenweefsel van verdichtsels gaat het in de kern om gesproken en/of geschreven uitingen die bij de ander een op meer dan een enkele leugenachtige mededeling gebaseerde onjuiste voorstelling van zaken in het leven kunnen roepen. Gelet op de resultaten van het onderzoek ‘Asama’ is naar het oordeel van de rechtbank voldoende aannemelijk dat sprake is geweest van een dergelijk samenweefsel van verdichtsels. Dit bestond onder meer uit de mededelingen dat ‘snel geld verdiend kon worden’ door het afsluiten van telefoonabonnementen, dat dit abonnement kort daarna ‘uit het systeem zou worden gehaald’, dat geen abonnement op naam van de aangever zou blijven staan en dat er vrijwel meteen daarna geld zou worden verstrekt.

Voor bewezenverklaring van oplichting in de zin van artikel 326 lid 1 Sr is onder meer vereist dat iemand
doorhet oplichtingsmiddel (hier: het samenweefsel van verdichtsels) is bewogen tot, in deze zaak, het ter beschikking stellen van persoonlijke gegevens en bankrekeningnummer, alsmede de telefoons en simkaarten met bijbehorende telefoonabonnementen.

Bewogen door oplichtingsmiddel?

De rechtbank concludeert op grond van het dossier - in het bijzonder de aangiften en de verhoren bij de rechter-commissaris - dat de aangevers
nietzozeer door het oplichtingsmiddel lijken te zijn bewogen tot de betreffende handelingen, maar bovenal door de intrinsieke wens hun financiële situatie te verbeteren. De meeste aangevers hebben
zelfhet initiatief genomen om op internet op zoek te gaan naar een lening buiten de gebruikelijke kanalen om, dan wel een manier om snel extra geld te verdienen. Zij hebben gereageerd op een advertentie op internet en zijn vervolgens tot de betreffende handelingen overgegaan, omdat zij dachten zo makkelijk geld te kunnen verkrijgen. Strikt genomen rechtvaardigt dit de conclusie dat reeds hierom geen sprake is van oplichting in de zin van artikel 326 lid 1 Sr (vgl. ook Gerechtshof Amsterdam 23 maart 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:1214).

Ook in het geval dat er wel vanuit dient te worden gegaan dat de aangevers zijn bewogen door het oplichtingsmiddel, is de rechtbank van oordeel dat zij niet zijn opgelicht in bovenbedoelde zin, omdat zij vervolgens in alle gevallen niet de in het maatschappelijke verkeer vereiste omzichtigheid hebben betracht.

De in het maatschappelijk verkeer vereiste omzichtigheid

In verband hiermee verwijst de rechtbank naar het arrest van de Hoge Raad van 30 juni 2020 (ECLI:NL:HR:2020:1814), gewezen in een zaak die qua modus operandi en maatschappelijke context wezenlijk overeenkomt met de onderhavige casuïstiek.

Ook hier was sprake van het ingaan op een advertentie inhoudende dat snel geld verdiend kon worden met af te sluiten telefoonabonnementen die vervolgens ‘uit het systeem’ zouden worden gehaald, waardoor er geen abonnement op naam van het slachtoffer zou komen te staan en aldus snel een grote som geld kon worden verdiend. De Hoge Raad wijst in die zaak op de aard van de mededelingen en de context waarin deze in die zaak zijn gedaan, waaruit onder meer naar voren komt dat de aangeefster ermee bekend was dat alle handelingen van de verdachte erop waren gericht apparatuur te verkrijgen zonder daarvoor (volledig) te betalen, en op zijn toezegging dat haar naam uit de systemen van de providers zou worden verwijderd, ondanks de verstrekking van gratis telefoons en de afsluiting van telefoonabonnementen.

Het oordeel van de Hoge Raad komt erop neer dat zich onder die omstandigheden een situatie voordoet waarin het slachtoffer gelet op de in het algemeen in het maatschappelijk verkeer vereiste omzichtigheid de onjuiste voorstelling van zaken had moeten doorzien. De Hoge Raad heeft de verdachte vervolgens vrijgesproken van de hem ten laste gelegde oplichting.

Ook in de onderhavige zaak waren aangevers er mee bekend dat alle handelingen van verdachte erop gericht waren telefoons van providers te verkrijgen, zonder daarvoor (volledig) te betalen en was hen - ondanks de verstrekking van de telefoons en de afsluiting van de telefoonabonnementen - toegezegd dat hun naam ‘uit het systeem’ zou worden verwijderd. Zij hebben deze voorstelling van zaken te gemakkelijk voor lief genomen en hebben, om hun moverende redenen, niet of onvoldoende verder doorgevraagd. Naar het oordeel van de rechtbank is er sprake van een onjuiste voorstelling van zaken die aangevers hadden moeten onderkennen en waardoor zij zich niet hadden moeten laten bedriegen.

Dat ook de aangevers dit - in elk geval achteraf - moeten hebben beseft, wordt onderstreept door het feit dat verschillende aangevers niet uit eigen beweging aangifte hebben gedaan. Voorts hebben meerdere aangevers in het verhoor bij de rechter-commissaris verklaard dat zij vinden dat zij zelf ook schuld hadden en er niet in hadden moeten trappen.

Omstandigheden betreffende de persoonlijkheid

Voor zover de officier van justitie heeft gesteld dat de aangevers - vanwege hun persoonlijkheid - een verhoogde graad van bescherming toekomt, overweegt de rechtbank het volgende. Het gegeven dat de aangevers in onderhavige zaak veelal in een financieel kwetsbare positie verkeerden valt naar het oordeel van de rechtbank niet aan te merken als een omstandigheid betreffende de persoonlijkheid die maakt dat bovenbedoelde omzichtigheid van hen niet gevergd mag worden. Voorts is niet gebleken dat de aangevers over onvoldoende verstandelijke vermogens beschikten om de voorstelling van zaken juist te kunnen beoordelen. Evenmin is gebleken dat de leeftijd van aangevers of een andere omstandigheid de persoonlijkheid betreffende hieraan in de weg stond.

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank is gelet op het voorgaande van oordeel dat, voor zover aangevers al door het samenweefsel van verdichtsels zijn bewogen tot het aangaan van telefoonabonnementen en de afgifte van de verkregen telefoons, van oplichting geen sprake kan zijn, nu aangevers de hen geschetste onjuiste voorstelling van zaken hadden moeten doorzien. De rechtbank acht daarom niet wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan de ten laste gelegde oplichtingen, zodat de verdachte daarvan zal worden vrijgesproken.

4.De vorderingen van de benadeelde partijen

4.1

De ingediende vorderingen

[slachtoffer 8] heeft zich als benadeelde partij gevoegd in het strafproces en vordert een schadevergoeding van € 1.125,00, te vermeerderen met de wettelijke rente. Dit bedrag bestaat uit € 125,00 aan materiële schade en € 1.000,00 aan immateriële schade.

[slachtoffer 9] heeft zich als benadeelde partij gevoegd in het strafproces en vordert een schadevergoeding van € 4.644,98, te vermeerderen met de wettelijke rente. Dit bedrag bestaat uit materiële schade.

[slachtoffer 7] heeft zich als benadeelde partij gevoegd in het strafproces en vordert een schadevergoeding van € 6.852,90, te vermeerderen met de wettelijke rente. Dit bedrag bestaat uit € 1.852,90 aan materiële schade en € 5.000,00 aan immateriële schade.

[slachtoffer 10] heeft zich als benadeelde partij gevoegd in het strafproces en vordert een schadevergoeding van € 2.318,58, te vermeerderen met de wettelijke rente. Dit bedrag bestaat uit materiële schade.

4.2

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft geconcludeerd tot:

niet-ontvankelijk verklaring van de benadeelde partij [slachtoffer 8] in de vordering;
gedeeltelijke toewijzing van de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 7] tot een bedrag van € 1.500,00 (materiële schade) en niet-ontvankelijk verklaring van deze benadeelde partij in het overige deel van de vordering (zowel materiële als immateriële schade).

De officier van justitie heeft steeds geconcludeerd tot toewijzing van de gevorderde wettelijke rente, met dien verstande deze te beperken tot een periode van twee jaar.

De officier van justitie heeft zich in onderhavige zaak niet uitgelaten over de vorderingen van de benadeelde partijen [slachtoffer 9] en [slachtoffer 10] .

4.3

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw heeft ten aanzien van de vorderingen van de benadeelde partijen [slachtoffer 8] en [slachtoffer 7] primair verzocht deze af te wijzen, gelet op de door haar bepleite vrijspraak. Subsidiair heeft de raadsvrouw verzocht deze benadeelde partijen niet-ontvankelijk te verklaren in de vorderingen, nu deze onvoldoende onderbouwd zijn. Meer subsidiair heeft de raadsvrouw bepleit dat sprake is van eigen schuld in de zin van artikel 6:101 van het Burgerlijk Wetboek. De raadsvrouw heeft zich ten aanzien van de gevorderde wettelijke rente op het standpunt gesteld dat het niet redelijk is deze op de verdachte af te wentelen, nu er sprake is van een overschrijding van de redelijke termijn.

Ten aanzien van de vorderingen van de benadeelde partijen [slachtoffer 9] en [slachtoffer 10] heeft de raadsvrouw betoogd dat de onderliggende zaaksdossiers niet op de tenlastelegging van de verdachte staan en derhalve niet voor toewijzing in aanmerking kunnen komen.

4.4

Het oordeel van de rechtbank

Ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 8]

De rechtbank zal de benadeelde partij niet-ontvankelijk verklaren in de vordering, aangezien de verdachte van het feit waarop de vordering betrekking heeft, zal worden vrijgesproken.

Dit brengt mee dat de benadeelde partij dient te worden veroordeeld in de kosten die de verdachte tot aan deze uitspraak in verband met zijn verdediging tegen die vordering heeft moeten maken, welke kosten de rechtbank tot op heden begroot op nihil.

Ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 9]

De rechtbank zal de vordering van de benadeelde partij afwijzen, omdat de gestelde schade verband houdt met een zaaksdossier dat niet als zodanig aan de verdachte ten laste is gelegd.

Ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 7]

De rechtbank zal de benadeelde partij niet-ontvankelijk verklaren in de vordering, aangezien de verdachte van het feit waarop de vordering betrekking heeft zal worden vrijgesproken.

Ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 10]

De rechtbank zal de vordering van de benadeelde partij afwijzen, omdat de gestelde schade verband houdt met een zaaksdossier dat niet als zodanig aan de verdachte ten laste is gelegd.

5.De beslissing

De rechtbank:

verklaart niet wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte de onder 1 en 2 ten laste gelegde feiten heeft begaan en spreekt de verdachte daarvan vrij;

neemt de volgende beslissingen omtrent de ingediende vorderingen:

ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 8]

bepaalt dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is in de vordering tot schadevergoeding;

veroordeelt de benadeelde partij in de kosten door de verdachte ter verdediging tegen de

vordering gemaakt, tot op heden begroot op nihil;

ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 9]

wijst de vordering tot schadevergoeding van de benadeelde partij af;

ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 7]

bepaalt dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk is in de vordering tot schadevergoeding;

veroordeelt de benadeelde partij in de kosten door de verdachte ter verdediging tegen de

vordering gemaakt, tot op heden begroot op nihil;

ten aanzien van de benadeelde partij [slachtoffer 10]

wijst de vordering tot schadevergoeding van de benadeelde partij af.

Dit vonnis is gewezen door

mr. L.K. van Zaltbommel, voorzitter,

mr. J.C. U-A-Sai, rechter,

mr. H.H.J. Zevenhuijzen, rechter,

in tegenwoordigheid van mr. J.A. Lockhorst, griffier,

en uitgesproken ter openbare terechtzitting van deze rechtbank van 25 maart 2021.