ECLI:NL:RBDHA:2018:4361

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK DEN HAAG

Team handel

Zittingsplaats Den Haag

zaaknummer / rolnummer: C/09/530712 / HA ZA 17-415

Vonnis van 18 april 2018

in de zaak van

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

SAME-D B.V.,

gevestigd te Voorburg,

eiseres,

advocaat mr. E.J. Hengeveld te Amsterdam,

tegen

de publiekrechtelijke rechtspersoon

GEMEENTE LEIDEN,

gevestigd te Leiden,

gedaagde,

advocaten mr. S.M. Kingma en D. Wolters Rückert te 's-Gravenhage.

Partijen zullen hierna Same-D en Gemeente Leiden genoemd worden.

1.De procedure

1.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

de dagvaarding van 6 april 2017 met producties 1-29,
de conclusie van antwoord van 9 augustus 2017 met producties 1-3,
het tussenvonnis van 20 september 2017 waarin een comparitie van partijen werd bepaald,
het proces-verbaal van comparitie van 16 februari 2018 en de daarin aangeduide stukken,
de nagekomen brief van mr. Kingma van 9 maart 2018,
de nagekomen brief van mr. Hengeveld van 14 maart 2018.

1.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

2.De feiten

2.1.

De binnenstad van de Gemeente Leiden is omringd door een zes kilometer lange singel die wordt gekenmerkt door gebouwen als de Hortus botanicus, de Sterrewacht, verschillende musea, eeuwenoude begraafplaatsen, stadsmolens en industriële monumenten.

2.2.

In januari 2012 heeft de gemeenteraad van de Gemeente Leiden besloten de singel tot een aaneengesloten stadspark te maken: het Singelpark. Het idee van het Singelpark is mede voortgekomen uit het burgerinitiatief “de Stichting Vrienden van het Singelpark” (hierna: “de Stichting Vrienden”), een in 2012 opgerichte stichting die kort gezegd tot doel heeft dat een Singelpark wordt ontworpen, wordt aangelegd en vervolgens wordt beheerd. De Stichting Vrienden maakt geen onderdeel uit van de Gemeente Leiden en bestaat uitsluitend uit burgers die zich als vrijwilliger inzetten.

2.3.

De heer [A] (eigenaar en senior ontwerper van Same-D, hij heeft Same-D een procesvolmacht gegeven om zijn belangen te behartigen in deze zaak, hierna “ [A] ”)

heeft in dit verband een aantal ontwerpen gemaakt.

2.3.1.

In 2008 heeft [A] een ontwerp gemaakt voor de Stichting Stadspartners Leiden Stad van Ontwikkeling, ook bekend als “Leiden marketing”, een stichting die de stad Leiden promoot. Dat ontwerp zag er als volgt uit:

2.3.2.

[A] maakte voorts als vrijwilliger deel uit van de Stichting Vrienden. Voor de Stichting Vrienden heeft [A] in december 2012 een huisstijl ontworpen waarbij hij in samenspraak met de Stichting Vrienden gebruik maakte van sommige iconen uit het ontwerp voor Leiden marketing. Het logo zag er als volgt uit:

Daarbij ontwierp [A] voor de Stichting Vrienden een zogenaamd ‘iconenkleed’:

2.3.3.

De auteursrechten behorend bij deze ontwerpen zijn door [A] niet overgedragen.

2.4.

Ter uitvoering van het besluit van de Gemeente Leiden om het Singelpark te realiseren zijn begin 2014 diverse stuurgroepen, en werkgroepen voor (deel)projecten, waaronder de projectgroep Singelroute opgestart. Die laatste projectgroep bestond uit gemeentelijke ambtenaren en vrijwilligers van de Stichting Vrienden, waaronder [A] .

2.5.

Bij de eerste bijeenkomst van de projectgroep Singelroute op 31 maart 2014 is [A] verzocht ter inventarisatie de reeds bestaande huisstijl van de Stichting Vrienden toe te sturen wat hij op 17 april 2014 heeft gedaan. [A] heeft verder op 22 april 2014 een presentatie gedaan aan de projectgroep voor een mogelijke routeaanduiding voor de 8 parkgebieden.

2.6.

Vervolgens heeft er op 29 juli 2014 een gesprek plaatsgevonden tussen mevrouw [B] (Gemeente Leiden), de heer [C] (Gemeente Leiden) en [A] . Mevrouw [B] heeft een verslag van de bespreking opgemaakt en dat aan [A] toegestuurd op 30 juli 2014. Dat verslag bevat onder meer het volgende (sic):

“Samenvatting:Aanvankelijk was er in de gemeentelijke organisatie geen mogelijkheid voor het voeren van een eigen beeldmerk voor het Singel park, want streven naar zo weinig mogelijk verschillende logo's en beeldmerken etc Inmiddels is in deze voorschriften iets ruimte gegeven, en bestaat er onder bepaalde omstandigheden en met bepaalde voorwaarden ruimte voor een beeldmerk. Zo ook nu voor het Singelpark.

Vanuit de afdeling communicatie is een advies opgesteld waarin wordt aangegeven onder welke voorwaarden een eigen Singelpark beeldmerk gevoerd kan worden. Dit beeldmerk zou gevoerd kunnen worden op o.a routeborden ed. Het is bij voorkeur een beeldmerk voor de stad, onder de hoede van Leiden marketing. Het algemene Beeldmerk dat de vrienden hebben gemaakt is niet een beeldmerk dat in onze organisatie op draagvlak kan rekenen. Het is niet gezamenlijk of in afstemming gemaakt en geeft naar de mening van de gemeente niet de sterke, op zich zelf staande groene singelparkstructuur weer.

Aan [A]( [A] , rb)
zou een opdracht gegeven kunnen worden om een gezamenlijk beeldmerk te ontwerpen, waarbij de sterkte Singelpark structuur gecombineerd wordt met o.a pictogrammen zoals die gevoerd worden door uit de Leiden Marketing. Deze pictogrammen staan ook in het Beeldmerk zoals nu gebruikt door de vrienden. De opgave is dan om een gezamenlijk gedragen beeldmerk te creëren. [B] zal hierover contact opnemen met het bestuur van de vrienden

Aandachtspunt: Als het bestuur niet instemt, volgt ook geen opdracht aan [A] en wordt geen algemeen beeldmerk gevoerd. De beide partijen zullen dan alleen naar buiten kunnen treden (in gezamenlijke uitgaven, op routeborden, folders etc) met hun organisatielogo.

Afspraken:

- [C] stuurt het communicatieadvies naar [B]

- [B] zal in de eerste week van augustus naar [D] mailen en een voorstel doen voor het ontwerpen door [A] van een gezamenlijk beeldmerk.

- Indien het bestuur van de vrienden hier mee in kan stemmen, kan [A] in overleg een offerte uitbrengen voor het creëren van een gezamenlijk beeldmerk.

(…)

4. project Singelroute

Samenvatting: [A] is projectteam lid van dit deelproject. Vanaf het begin van deelname is duidelijk besproken dat ivm het risico van belangenverstrengeling, deelname als vriend vrijwillig is en betekent dat er geen betaalde opdrachten aan [A] verstrekt kunnen worden. [A] zet zich ten volle in voor het project. Intussen geeft hij aan dat het gaat knellen qua balans vrijwilligerswerk en uren professionele inzet. Graag zou [A] toch ook ruimte krijgen voor betaalde opdrachten. Vanuit de gemeente is begrip voor deze situatie. Gezocht wordt, in samenspraak met de afdeling inkoop, naar mogelijkheden voor opdrachtverlening. Eventuele mogelijkheid voor opdrachten zouden met name kunnen liggen op het gebied van grafisch ontwerp. Voor eventuele andere ontwerpopgaves in het projectgebied zal naar verwachting een meervoudige procedure gevolgd moeten worden. [A] zou hier ook voor in kunnen schrijven. Met betrekking tot betaalde opdrachtverlening aan [A] komt aan de orde dat daarmee zijn rol als teamlid daarmee komt te vervallen.

Aandachtspunt: Europese aanbestedingsregelgeving en het inkoopbeleid van de gemeente leiden zijn van toepassing. Daar waar dit mogelijk en gewenst is, kan aan [A] een enkelvoudige onderhandse opdracht verstrekt worden. Daar waar een meervoudige procedure vereist of gewenst is, worden meerdere partijen aangeschreven. Dit houdt dus het risico voor [A] in dat mogelijkerwijs een andere partij de betreffende opdracht verkrijgt.

Afspraken:

[A] zal bij [D] en [E]( [E] , rechtbank)
aangeven dat hij tav het deelproject Singelroute niet langer deelneemt aan de projectgroep indien hij hier betaalde opdrachten krijgt. [B] zal het ook bij [E] aankaarten
[A] en [E] zullen na de vakantie bespreken welke mogelijke opdrachten geschikt zijn in het deelproject Singelroute
[A] denkt na over een vervanger vanuit de vrienden in het projectteam ”

2.7.

De dag na het overleg – 30 juli 2014 – heeft [A] een nadere toelichting gegeven op de beeldtaal die hij had ontwikkeld voor de Stichting Vrienden. In de e-mail schetst de heer [A] de achtergronden van het ontwerp (sic):

“Naar aanleiding van jullie vraag om een eerste overleg te hebben tbv de vraag om een ander of aangepast logo voor het / Singel park te ontwikkelen, stuur ik bijgaand nog wat informatie.

Het is destijds een vrij lang proces geweest om tot dit logo te komen.

Hopelijk draagt dit bij tot een ander inzicht, waarom het logo er zo uitziet en wat de mogelijkheden zijn.

Het logo bestaat nu een paar jaar en er zijn inmiddels vele toepassingen gemaakt waarop het logo staat (temptaties, website, folders, banieren, borden, t-shirts e.a.).

Dat alles maakt het wel lastig om dit logo zomaar te verlaten en een nieuw logo te maken. Dat heb ik gisteren ook al aangegeven.

Het is natuurlijk de wens om een logo te hebben waar zowel de Vrienden, de stichting Singelpark en de gemeente gezamenlijk mee kunnen werken en blij mee zijn.

We zullen mbt de vraag om een ander logo te maken of een aanpassing van het logo, in overleg gaan met de commissie Communicatie, het bestuur van de stichting en met de gemeente.

Een paar belangrijke uitgangspunten voor de vormgeving van het logo zijn geweest:

- 'out of the box' '(vernieuwend)

- creativiteit

- historie

- meerdere dimensies, dynamiek, in beweging

- tijdlagen: heden, verleden, toekomst

- verbinding

- typisch Leids

- Leidse parels

- singels en park

- mensen

Verantwoording:

Beeldmerkschetsen: zoekend naar typische Leidse elementen. Het basisidee komt van de historische presentatie: wat bevindt zich rondom de stad Leiden, wat is er mogelUk in het stadspark aan de Leidse singel. Dus breng het DNA van het singelpark in beeld; 'de parels' van Leiden aan de singel.

- singel en park

- singel als een cirkel om het centrum

- diverse locaties aan de singel bieden de bijzondere dingen, die Leiden aan de singel maken

- iconen beelden de bijzondere dingen aan het singelpark uit

- de link met Leiden (Marketing) is aanwezig agv de iconen van de zaken die Leiden

uitbeelden, er worden echter ook vele specifieke iconen ontworpen

- Singelpark zal uiteindelijk een eigen serie iconen hebben, een specifieke eigen huisstijl

- een dynamische huisstijl met een illustratieve basis die doorlopend verandert; afhankelijk van de situatie of het evenement, worden de iconen aangepast en geplaatst op de locatie waar dat werkelijk plaats vind.

De huisstijl groeit met de ontwikkeling van het singelpark mee. Dus wat er nieuw ontstaat of gebeurd in het singelpark kan worden uitgebeeld en toegevoegd aan de 'dynamische cirkel' van het logo.

2.8.

De Gemeente Leiden heeft [A] /Same-D vervolgens uitgenodigd een offerte uit te brengen voor het ontwerpen van een logo. Het betrof een opdracht die mede gelet op de waarde enkelvoudig onderhands kon worden uitgevraagd.

2.9.

Op 17 oktober 2014 heeft [A] /Same-D een offerte uitgebracht voor het ontwerpen van een logo. Bij die offerte was nog geen (concept) logo gevoegd, het betrof uitsluitend een opgave van de kosten en een korte toelichting op de uitgangspunten van een ontwerp. In de offerte staat onder meer het volgende:

“
De combinatie met de gemeentelijke huisstijl is een belangrijke wens. Waarbij de projectstijl van het singelpark naar ons idee nog iets te maken kan hebben met de stijl van Leiden Marketing. Vooral de tweede laag (de iconen die de ‘parels’ van Leiden vertegenwoordigen) is een illustratieve stijl die overkoepelend kan werken en een aanvullende laag is in de huisstijlen.”

2.10.

De offerte is niet geaccepteerd. Op 3 februari 2015 heeft Gemeente Leiden per e-mail vier partijen waaronder Same-D uitgenodigd om in te schrijven op een meervoudige onderhandse aanbesteding voor een ontwerpopdracht voor het beeldmerk Singelpark, waaronder verschillende parkelementen en een parklogo. De Uitnodiging tot inschrijving is opgesteld door de gemeente in samenwerking met de Stichting Vrienden. Bij de uitnodiging hoorde een zogenaamde uitvraag (hierna de “Uitvraag”) waarin onder meer het volgende is opgenomen:

“1.4 Beeldmerk

Voor het laten ontstaan van het ‘Singelparkgevoel’, het verder ontwikkelen, versterken en ervaren van de identiteit van het Singelpark, als een levendig, groen en veelzijdig botanisch stadspark is een krachtig beeldmerk nodig. In uitingen op en rond het park moet duidelijk zijn dat het hier om het Singelpark gaat.

We beschouwen het beeldmerk als het leidende identiteitsprincipe waaronder allerlei toepassingsmogelijkheden hangen, zoals een logo en diverse uitwerkingselementen: routeaanwijzingen, bebording, meubilair, etc. Gezamenlijk ontstaat er een eigen Singelparkstijl.

Door zowel het logo als de toepassingsmogelijkheden in de Singelparkroute gezamenlijk uit te vragen borgen we de herkenbaarheid van het Singelpark in alle uitingen. Het beeldmerk moet naast de herkenbaarheid ook voldoende flexibiliteit bieden zodat ingespeeld kan worden op de diversiteit van het Singelpark en zijn interactieve groeiproces. We zoeken naar een sturend beeldmerk: ‘leading concept’.

(…)

3.2

Procedure

In een aantal stappen werken we toe naar de uitwerking en implementatie van het beeldmerk Singelpark.

Stap 1 Selectie bureau (pitch)

• Vier ontwerpbureaus worden uitgenodigd tot inschrijving.

• Beoordelingscommissie bepaalt de winnende partij.

• Verliezende partijen ontvangen: circa € 1.500,- vergoeding per bureau.

• Winnaar mag zijn plan van aanpak uitvoeren.

Stap 2 Ontwerp

• Winnaar mag zijn plan van aanpak uitvoeren met het plafondbedrag van€ 25.000,- en levert de volgende producten:

o
Uitwerken logo tot definitief ontwerp;

o
Uitwerken parkelementen tot definitief ontwerp inclusief technische specificaties;

o
Kostenopgave parkelementen ism leveranciers;

o
Onderhoud en beheerplan.

(…)

3.3

Beoordelingscriteria en -commissie

Vier ontwerpbureaus worden uitgenodigd voor een pitch. De pitch (producten en presentatie) worden voorgelegd en gepresenteerd aan een beoordelingscommissie. De

commissie hanteert de volgende kwalitatieve beoordelingscriteria:

3.4

Wijze van indienen pitch en vergoeding

Wij zoeken herkenbare, praktisch uitvoerbare en goed te onderhouden parkelementen die bijdragen aan het Singelparkgevoel en naar een integraal toepasbaar logo voor het Singelpark.

Wij verwachten de volgende producten:

- een boekje van maximaal 12 pagina’s voor het verbeelden van de pitch;

- een offerte op basis van een plan van aanpak met de volgende producten:

o
Uitwerken logo tot definitief ontwerp

o
Uitwerken parkelementen tot definitief ontwerp inclusief technische specificaties;

o
Kostenopgave parkelementen ism leveranciers;

o
Onderhoud- en beheerplan.

In het plan van aanpak staan: een stappenplan voor het ontwerpproces, de communicatiemomenten, de kostenbeheersing en kwaliteitsbewaking richting realisatie.

(…)

“Om in aanmerking te komen voor de vergoeding van €1.500,- moet invulling gegeven worden aan alle producten zoals hierboven vermeld. Een inschrijving die niet aan de vereisten voldoet wordt niet meegenomen in de beoordeling en ontvangt géén vergoeding.

(…)

3.5

Planning

(…)

Uiterste datum voor het stellen van vragen 13-02-2015

Streefdatum beschikbaar stellen Nota van inlichtingen vragenronde 20-02-2015

(…)”

2.11.

Op 30 maart 2015 heeft de Gemeente Leiden schriftelijk laten weten dat Same-D de pitch niet had gewonnen maar tweede is geworden, na het ontwerpbureau KesselsKramer. De Gemeente Leiden heeft als bijlage bij de afwijzingsbrief het beoordelingsverslag van de beoordelingscommissie gevoegd. Ten aanzien van het winnende ontwerp van KesselsKramer schrijft de beoordelingscommissie:

“KesselsKramer heeft met haar voorstel aangetoond dat ze de essentie van het Singelpark kunnen vatten in één logo met een vrolijke, eigentijdse vormtaal en beeldtaal. De verrassende inzending geeft luchtigheid en plezier. […]

De toepassingsmogelijkheden naar parkelementen, huisstijl en merchandising zijn zeer groot. Met iconische elementen wordt een extra laag toegevoegd aan het park die verrassend is, aansluit op hetgeen er is en letterlijk bijdraagt aan de identiteit van het park.

De commissie vraagt wel speciale aandacht voor het uitwerken en specificeren van de parkelementen tot haalbare en beheerbare objecten in de openbare ruimte. Dit was onvoldoende uitgewerkt, bv de parkpoorten. We vertrouwen erop dat dit, met de betrokkenheid van het 3d ontwerpbureau, goed uitgewerkt kan worden”.

2.12.

Onderdeel van het (winnende) ontwerp van KesselsKramer is de volgende tekst:

“Fase 3. Technische voorbereiding productie middelen en elementen

KesselsKramer zal nu in nauwe samenwerking met toeleveranciers het productieplan opstellen voor de realisatie van communicatiemiddelen en parkelementen. Desgewenst kunnen we dit vergezeld doen gaan van tegenoffertes van verschillende leveranciers zodat er een afgewogen keuze kan worden gemaakt door de opdrachtgever.

Het productieplan zal gedetailleerde informatie bevatten over planningen, en vergezeld gaan van technische tekeningen en -specificaties, en informatie over plaatsing en onderhoud.

Fase 3 wordt afgerond met een presentatie van het productieplan met bijbehorende offertes. Doorlooptijd voor Fase 3 is 3 weken na akkoord op het productieplan.

Fase 4. Ontwikkelen onderhouds- en beheerplan

In samenwerking met de verantwoordelijke(n) bij opdrachtgever en de gekozen toeleverancier(s) wordt het meerjarig onderhouds- en beheersplan opgesteld. KesselsKramer heeft hierbij een adviserende en kwaliteitsborgende rol”

Voorts behoren tot het ontwerp van KesselsKramer de volgende foto’s/ontwerpen:

en het volgende “iconenkleed”:

2.13.

De advocaat van Same-D heeft op 9 december 2015 de Gemeente Leiden gewezen op auteursrechtinbreuk alsmede onzorgvuldigheid van de gunprocedure en aangesproken voor schade van € 25.000,-. Gemeente Leiden heeft hierop afwijzend gereageerd.

3.Het geschil

3.1.

Same-D vordert het volgende:

I. Gedaagde te veroordelen om binnen twee weken na betekening van het vonnis aan eiseres te betalen een bedrag van € 25.000,- (vijfentwintigduizend euro), te vermeerderen met 21% BTW (totaal € 30.250,-), zijnde de gederfde winst wegens het ten onrechte niet gunnen van de uitgevraagde opdracht tot het ontwerpen van een beeldmerk en parkelementen voor de Singelparkroute, althans in door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag;

II. Gedaagde te veroordelen tot het betalen van de wettelijke rente over het op grond van het onder I gevorderde en door de rechtbank toegewezen bedrag, vanaf de dagtekening van deze dagvaarding tot aan de dag der algehele voldoening.

III. Gedaagde te gebieden om binnen twee weken na betekening van het vonnis te staken en gestaakt te houden het gebruik van de door het bureau KesselsKramer ontworpen “iconen”, zoals hieronder afgebeeld, als zijnde een jegens eiseres gepleegde en te plegen auteursrechtinbreuk c.q. onrechtmatige daad (slaafse nabootsing), zoals uiteengezet in het lichaam van de dagvaarding, zulks op straffe van een dwangsom van €1.500,- (vijftienhonderd euro) per dag of gedeelte van de dag dat Gemeente nalaat om aan dit gebod gevolg te geven.

(volgt het “iconenkleed” weergegeven in r.o. 2.12)

IV. Gedaagde te veroordelen tot betalen van een schadevergoeding van € 15.000,-- (vijftienduizend euro), wegens inbreuk op de auteursrechten van c.q. het plegen van een onrechtmatige daad (slaafse nabootsing) jegens eiseres, althans een door de rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag, alsmede te veroordelen tot betaling van de wettelijke rente over het te dezen toe te wijzen bedrag, vanaf de dagtekening van de dagvaarding tot aan het bedrag der algehele voldoening.

V. Gedaagde te veroordelen tot betaling van een schadevergoeding van € 1.000,- (duizend euro), wegens inbreuk op de persoonlijkheidsrechten van [A] , te betalen aan eiseres als procesgevolmachtigde van [A] in deze procedure, alsmede te veroordelen tot betaling van de wettelijke rente over het te dezen toe te wijzen bedrag vanaf de dagtekening van deze dagvaarding tot aan het bedrag der algehele voldoening.

VI. Primair:

Gedaagde te veroordelen tot betaling van de volledige kosten van dit geding, waarvan:

- 50% op de voet van artikel 1019h Rv^[1]voor zover het betreft de inbreuk op de auteursrechten van eiseres, welke kosten thans zijn begroot op € 7.338,05, te vermeerderen met BTW, te voldoen binnen twee weken na betekening van het in deze te wijzen vonnis, te vermeerderen met de nakosten en met aanzegging van de rente over deze nakosten indien deze niet binnen twee weken na betekening van het vonnis volledig zijn voldaan.

- het overige deel krachtens het geldende liquidatietarief, eveneens te voldoen binnen twee weken na betekening van het in deze te wijzen vonnis en te vermeerderen met de nakosten en met aanzegging van de rente over deze nakosten indien deze niet binnen twee weken na betekening van het vonnis volledig zijn voldaan.

Subsidiair:

Voor zover Uw Rechtbank mocht oordelen dat er geen grond bestaat voor vergoeding van proceskosten op de voet van 1019h Rv: gedaagde te veroordelen te veroordelen tot betaling van de volledige kosten van dit geding, te voldoen binnen twee weken na betekening van het te dezen te wijzen vonnis, te vermeerderen met de nakosten en met aanzegging van de rente over deze nakosten indien deze niet binnen twee weken na betekening van het vonnis volledig zijn voldaan.

3.2.

Same-D stelt daartoe kort gezegd dat de Gemeente Leiden inbreuk maakt op haar auteursrechten en Meekels persoonlijkheidsrechten door gebruikmaking van het in r.o. 2.12 weergegeven iconenkleed, althans het ontwerp van Same-D slaafs nabootst. Voorts stelt zij dat de Gemeente Leiden onrechtmatig jegens haar zou hebben gehandeld door gunning van de opdracht aan KesselsKramer waarbij zij:

het vertrouwensbeginsel schond door eerder (voorafgaand aan de aanbesteding) een ontwerp van Same-D af te wijzen vanwege het gebruik van iconen, om vervolgens de opdracht na aanbesteding te gunnen aan een inschrijver die een ontwerp met iconen heeft aangeboden;
zich niet heeft gehouden aan de uitdrukkelijke, door de Gemeente zelf opgestelde, voorwaarden voor deelname aan de pitch/gunning;
een ontwerp heeft gekozen dat gelijkend was aan het ontwerp van een ander deelnemend bureau, terwijl tenminste vier ambtenaren reeds bekend waren met dat eerdere ontwerp;
al samenwerkte met een landschapsarchitect die eveneens zitting en stemrecht had in de beoordelingscommissie.

Hierdoor heeft Gemeente Leiden volgens Same-D in strijd gehandeld met het vertrouwensbeginsel, het zorgvuldigheidsbeginsel en het gelijkheidsbeginsel.

3.3.

Gemeente Leiden voert verweer.

3.4.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4. De beoordeling

Bevoegdheid

4.1.

De bevoegdheid van deze rechtbank is niet bestreden.

Auteursrechtinbreuk/slaafse nabootsing

4.2.

De Gemeente Leiden voert terecht aan dat
het ideevan Same-D om iconen als beeldtaal te gebruiken niet auteursrechtelijk is beschermd. Een auteursrechtelijk werk moet tot uitdrukking zijn gebracht in een concrete vorm. Die specifieke uitdrukking wordt beschermd. Gedachten, ideeën, stijlen en methoden op zichzelf zijn niet beschermd.^[2]

4.3.

Ook het idee om iconen in een patroon – zoals het ontwerp logo van Same-D voor de Stichting Vrienden van het Singelpark - weer te geven is derhalve niet auteursrechtelijk beschermd. Hierbij komt dat de Gemeente Leiden er terecht op wijst dat deze stijl met icoontjes niet origineel is, maar – zo is onbestreden door de Gemeente Leiden gesteld – al jaren wordt toegepast in beeldmerken, bijvoorbeeld de volgende (logo’s van V&D, Unilever en de Autoriteit Persoonsgegevens):

4.4.

Ter beantwoording van de vraag of van auteursrechtinbreuk sprake is dient de gelijkenis in de totaalindrukken van de twee werken te worden beoordeeld, voor zover die gelijkenis wordt veroorzaakt door overeenstemmende auteursrechtelijk beschermde elementen.^[3]Onbeschermde elementen kunnen bij de vergelijking van de totaalindrukken meewegen, voor zover de combinatie van deze elementen een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.^[4]

4.5.

Same-D heeft ter ondersteuning van haar betoog de volgende gelijkenissen genoemd:

in beide gevallen gaat het om iconen van beeldbepalende gebouwen in Leiden, waarbij deze gebouwen in contouren zijn aangegeven;

in beide gevallen zijn van deze gebouwen alleen de deuren en ramen uitgesneden; andere kenmerken (lijnen, vlakken, ornamenten etc.) zijn weggelaten;

in beide gevallen zijn de iconen van de gebouwen aangevuld met iconen die verwijzen naar de functie van een park: “groen” en ontspanning.

in beide gevallen is ervoor gekozen om ieder icoon één effen kleur te geven en niet meerdere kleuren of een dessin;

in beide gevallen is ervoor gekozen om de iconen zowel op zichzelf staand als in combinatie te (laten) gebruiken, zonder een vaste combinatie voor te staan.

in beide gevallen is gesuggereerd dat de iconen altijd kunnen worden aangevuld met nieuwe of andere iconen, al naar gelang de behoefte of de actualiteit.

4.6.

De rechtbank overweegt dat Gemeente Leiden terecht aanvoert dat deze gelijkenissen voornamelijk voortkomen uit het idee om iconen te gebruiken voor het Singelpark te Leiden. Er zijn weliswaar elementen in de iconen aan te wijzen die overeenkomen, maar dit komt vooral doordat de iconen weergaves zijn van bekende gebouwen rondom de Leidse singels of verwijzen naar de functie van het park, zoals natuur en ontspanning. Als gezegd is het idee om een bepaald gebouw of voorwerp af te beelden op zichzelf niet te beschermen. Het gaat om de concrete uitwerking ervan. De gelijkenis tussen de iconen voor zover deze is toe te schrijven aan het af te beelden gebouw of voorwerp dient derhalve te worden weggedacht. De gelijkenissen genoemd onder a (met uitzondering van de contouren, waarover hierna), c, e en f zien niet op de concrete uitwerking maar op ideeën of concepten.

4.7.

Voor wat betreft de onder a, b en d genoemde overeenkomsten merkt de rechtbank op dat de iconen van KesselsKramer uitgevoerd zijn in 2D en die van Same-D in 3D. De onder b genoemde overeenkomende omstandigheid dat alleen de ramen en deuren van de gebouwen zijn ‘uitgesneden’ is onvoldoende. De concrete uitwerking van de gebouwen inclusief uitsneden is duidelijk verschillend, zo is te zien in de volgende illustraties:

De iconen die dieren, planten en bomen weergeven zijn zo mogelijk nog duidelijker verschillend qua totaalindruk (het is zelfs eerder zoeken naar de overeenkomsten). Er is slechts een enkele keer hetzelfde dier afgebeeld, bijvoorbeeld de zwaan, maar ook die is duidelijk op eigen wijze uitgevoerd:

Ontwerp zwaan KesselsKramer Ontwerp Same-D zwaan Same-D

4.8.

De iconen van KesselsKramer vertonen bovendien een grotere kleurvariatie met ook andere kleuren (fletser) dan bij Same-D. Voor het gemak van de lezer zijn hieronder de iconenkleden nog eens onder elkaar afgebeeld (boven het ontwerp van Same-D, onder dat van KesselsKramer):

Dat de meeste iconen van KesselsKramer ook monochroom zijn uitgevoerd (gelijkenis d) draagt onvoldoende bij aan overeenstemming van de totaalindruk. Hetzelfde geldt voor de onder a genoemde gelijkenis dat de iconen in beide ontwerpen slechts de contouren van de objecten weergeven. De concrete uitwerking van die contourenschetsen is in de iconen van KesselsKramer duidelijk verschillend van die van Same-D.

4.9.

Van auteursrechtinbreuk is gelet op het voorgaande geen sprake. Aangezien niet vaststaat dat het werk van Same-D tot uitgangspunt is genomen, kan geen sprake zijn van inbreuk op de persoonlijkheidsrechten van [A] /Same-D. Om dezelfde redenen is evenmin sprake van slaafse nabootsing. Zelfs als er sprake zou zijn geweest van ontlening, is bij het ontwerp van de verschillende icoontjes bovendien voldoende afgeweken van het ontwerp van Same-D.

Onrechtmatige gunning aan KesselsKramer

4.10.

Voor zover Same-D zich erop beroept dat de Gemeente Leiden een ontwerp heeft geaccepteerd van een bureau terwijl zij wist of behoorde te weten dat het was ontleend aan haar eerdere ontwerp strandt dit betoog op hetgeen hiervoor ten aanzien van het auteursrecht en de slaafse nabootsing is overwogen. Zonder nadere toelichting – die ontbreekt – valt niet in te zien dat er op de Gemeente Leiden in dit kader een verder gaande (onderzoeks)plicht rust.

4.11.

Voor zover Same-D stelt dat zij op het verkeerde been was gezet doordat haar duidelijk zou zijn gemaakt dat iconen juist niet konden worden gebruikt terwijl het winnende ontwerp iconen bevatte, faalt dit evenzeer op grond van het navolgende.

4.11.1.

Terecht voert de Gemeente Leiden aan dat in de Uitvraag hierover niets was opgenomen, terwijl dit bij uitstek de plaats was om dergelijke wensen aan alle deelnemers kenbaar te maken. Evenmin is vast komen te staan dat aan [A] /Same-D op andere wijze zou zijn overgebracht dat iconen ongewenst waren. In het verslag van het gesprek tussen vertegenwoordigers van de Gemeente Leiden en [A] op 29 juli 2014 (toegezonden bij e-mail van 30 juli 2014, zie r.o. 2.6) staat voldoende duidelijk dat het te ontwerpen beeldmerk kan worden gecombineerd met de pictogrammen zoals die al door Leiden marketing (ontworpen door [A] , zie r.o. 2.3.1) worden gebruikt: “
Aan [A]( [A] , rb)
zou een opdracht gegeven kunnen worden om een gezamenlijk beeldmerk te ontwerpen, waarbij de sterkte Singelpark structuur gecombineerd wordt met o.a pictogrammen zoals die gevoerd worden door uit de Leiden Marketing. Deze pictogrammen staan ook in het Beeldmerk zoals nu gebruikt door de vrienden. De opgave is dan om een gezamenlijk gedragen beeldmerk te creëren.”

4.11.2.

De door Same-D gestelde opmerking van de heer [F] (stedenbouwkundig ontwerper bij de Gemeente Leiden) dat hij een logo met icoontjes ‘ouderwets’ vond, is – zo al op die wijze uitgesproken, hetgeen de Gemeente Leiden betwist – in dit verband goed te begrijpen in die zin dat hij/de Gemeente Leiden geen icoontjes wilde in het beeldmerk zelf maar dat icoontjes prima in de andere uitingen (wat partijen aanduiden met de “tweede lijn) van het Singelpark konden worden toegepast (zoals KesselsKramer uiteindelijk heeft gedaan). Dat die gestelde opmerking van [F] ook zou hebben gezien op het vermijden van icoontjes in de overige uitingen of dat Same-D dit zo mocht opvatten in weerwil van het gesprekverslag van 29 juli 2014, is door Same-D onvoldoende onderbouwd gesteld, terwijl het door de Gemeente Leiden uitdrukkelijk wordt betwist.

4.11.3.

Evenmin valt een afraden van icoontjes af te leiden uit de omstandigheid dat de offerte van 17 oktober 2014 (r.o. 2.9) van [A] /Same-D niet werd geaccepteerd. De Gemeente Leiden heeft betwist dat aan Same-D/ [A] dit als reden zou zijn genoemd. De Gemeente Leiden heeft afdoende toegelicht dat het niet ingaan op de offerte en het uitschrijven van de onderhandse aanbesteding verband hield met de hoger ingeschaalde financiële waarde en inhoudelijk belang van de opdracht. De Gemeente Leiden heeft onbestreden aangevoerd dat de opdracht tot het ontwerp van (enkel) het beeldmerk, waarvoor Same-D zijn offerte op 17 oktober 2014 uitbracht, tijdens een overleg van het betreffende kernteam van de gemeente op 30 oktober 2014 is uitgebreid met het ontwerp van grafische routemarkering (8 parkelementen). Er was zodoende volgens de Gemeente Leiden een meervoudige aanbesteding nodig en dit is – eveneens onbestreden door Same-D – door de Gemeente Leiden in november 2014 aan [A] meegedeeld.

4.11.4.

Aan het voorgaande kan worden toegevoegd dat de duidelijke bewoordingen van het verslag van het gesprek van 29 juli 2014 (combinatie met iconen kan) gesteld tegenover de interpretatie van Same-D dat [F] dat juist niet wilde, Same-D hadden moeten nopen om daarover een vraag te stellen aan de Gemeente Leiden aangaande de Uitvraag. De mogelijkheid tot het stellen van vragen stond nadrukkelijk open (zie r.o. 2.10 onder 3.5 Planning; daarvan is ook gebruik gemaakt, zoals hierna is te bespreken) en dan zouden ook de andere inschrijvers hebben geweten van die wens.

4.12.

Voor zover Same-D zich erop beroept dat de inzending van KesselsKramer niet voldeed aan de door de Gemeente Leiden in de Uitvraag neergelegde criteria, overweegt de rechtbank als volgt.

4.12.1.

Het eerste verwijt van Same-D aan de Gemeente Leiden is dat de inzending geen “kostenopgave parkelementen ism leveranciers” noch een “onderhoud en beheerplan” bevatte (zie 3.4 van de Uitvraag, 2e gedachtestreep, 3e en 4e bolletje, r.o. 2.10) waardoor de inzending volgens het slot van 3.4 van de Uitvraag niet in aanmerking had moeten worden genomen. De Gemeente Leiden voert hiertegen terecht aan dat uit 3.2 van de Uitvraag blijkt dat die items nog niet in de inzending behoefden te worden opgenomen en dat in de Nota van inlichtingen vragenronde van 20 februari 2015 (zie 3.5 van de Uitvraag) is opgenomen dat in de inzending slechts een visie op die onderwerpen behoefde te worden gegeven. Hoewel de rechtbank onderkent dat de in de inzending van KesselsKramer neergelegde visie mager is te noemen (zie r.o. 2.12 de tekst onder fase 2 en 3), is van een ontbreken geen sprake. Overigens is gesteld noch anderszins gebleken dat het oordeel van de beoordelingscommissie (die ook heeft gesignaleerd dat de haalbaarheid en het beheer van de parkelementen nadere invulling behoefde, weergegeven in r.o. 2.11) en in haar voetspoor dat van de Gemeente Leiden , bij de beoordeling van deze visie dusdanig onredelijk of onzorgvuldig is dat sprake is van onrechtmatig handelen.

4.12.2.

Het tweede verwijt ziet op de omstandigheid dat één van de leden uit de beoordelingscommissie van de inzendingen, dhr. [G], in een ander project samenwerkte met KesselsKramer en daardoor – zo begrijpt de rechtbank althans de stellingen van Same-D – partijdig zou zijn geweest. De Gemeente Leiden merkt echter terecht op dat de samenstelling van de beoordelingscommissie al in de Uitvraag was opgenomen. Same-D heeft niet toegelicht waarom zij niet dadelijk toen zij hiermee bekend werd geklaagd heeft. Bovendien is het verwijt niet goed te rijmen met de door de Gemeente Leiden genoemde werkzaamheden (cva nr. 4.21) die Same-D/ [A] samen met [G] heeft uitgevoerd. Daarbij komt dat niet van vooringenomenheid van [G] jegens KesselsKramer blijkt reeds omdat hij kennelijk KesselsKramer niet had voorgedragen als uit te nodigen partij voor de aanbesteding. Tot slot geldt in dit kader dat de enkele stelling dat de heer [G] en KesselsKramer elkaar kennen of samenwerken onvoldoende is om aan te nemen dat sprake is van een onrechtmatige daad van de Gemeente Leiden.

4.12.3.

Het derde verwijt van Same-D is dat het logo/beeldmerk in het ontwerp van KesselsKramer op een ondergeschikte manier is toegepast. Zij wijst daarbij op de tekst van 1.4 van de Uitvraag (r.o. 2.10). Indien de rechtbank evenwel de overgelegde inzending van KesselsKramer (productie 22 Same-D) overziet, is met de Gemeente Leiden vast te stellen dat het logo wel degelijk een (verbindende) hoofdrol vervult. Op vrijwel alle uitingen en een groot aantal bladzijden komt het terug. Daaraan doet onvoldoende af dat het logo niet op de toegangspoorten en het parkmeubilair zou zijn gebruikt. De rechtbank merkt overigens op dat dit met een eenvoudig plaatje waarop het logo staat desgewenst is te verhelpen en in die zin het ontwerp had kunnen worden aangepast bij het uitwerken tot een definitief ontwerp (stap 2 na de selectie van het winnende bureau, zie 3.2 Uitvraag, r.o. 2.10). Dat blijkt ook te zijn gebeurd ten aanzien van de toegangspoorten, zo is in de presentatie overgelegd als productie 23 waar te nemen.

Hoe het ook zij, bij deze stand van zaken heeft Same-D onvoldoende onderbouwd gesteld dat het oordeel van de beoordelingscommissie en in haar voetspoor dat van de Gemeente Leiden dusdanig onredelijk of onzorgvuldig is op dit punt dat sprake is van onrechtmatig handelen. Het verwijt moet daarom worden gepasseerd.

4.12.4.

Het laatste verwijt betreft de zogenaamde vandalismebestendigheid van de parkelementen. Same-D stelt dat dit een vereiste was volgens de Uitvraag en het ontwerp van KesselsKramer daarop ten onrechte niet is beoordeeld. De rechtbank overweegt dat uit de Uitvraag (3.3) blijkt dat de vandalismebestendigheid inderdaad een beoordelingscriterium was doch één van de vele, zoals de Gemeente Leiden terecht aanvoert. Het betreft geen criterium waarvoor bij niet-voldoening zou gelden dat de inzending niet in aanmerking zou worden genomen. De Gemeente Leiden heeft onweersproken aangevoerd dat de beoordelingscommissie de vandalismebestendigheid van het ontwerp van KesselsKramer wel degelijk in de beoordeling heeft betrokken en in dit opzicht ook niet het maximale aantal punten is toegekend. In dat licht heeft Same-D onvoldoende onderbouwd gesteld dat het oordeel van de beoordelingscommissie en in haar voetspoor dat van de Gemeente Leiden dusdanig onredelijk of onzorgvuldig is dat sprake is van onrechtmatig handelen. Ook dit verwijt treft daarom geen doel.

Slotsom

4.13.

De vorderingen worden afgewezen. Same-D zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De Gemeente Leiden maakt aanspraak op 20% van haar kosten volgens 1019h Rv in verband met de gestelde inbreuk op intellectuele eigendomsrechten en 80% van het liquidatietarief. Aangezien Same-D een 50%-50% verdeling voor zich zag, zal zij geen bezwaren hebben tegen de voor haar als verliezer gunstiger verdeling die de Gemeente Leiden voorstaat. Bovendien hebben de advocaten van de Gemeente Leiden de kosten voor het IE-deel (€ 7.392,01 inclusief BTW^[5]) blijkens de opgaaf gescheiden geadministreerd en komen die kosten op ongeveer 20% van het totaal uit. De opgevoerde kosten voor het IE-deel komen evenredig en redelijk voor omdat deze onder het indicatietarief voor een eenvoudige zaak blijven (maximaal € 8.000 exclusief BTW) zodat deze kunnen worden toegewezen. De advocaatkosten aan de zijde van de Gemeente Leiden worden voor wat betreft het deel van de zaak dat buiten het toepassingsgebied van 1019h Rv valt, begroot op 1.430,40 (2,0 punten × 80% x tarief € 894,00). De door Same-D te vergoeden kosten zijn zo de volgende:

- griffierecht € 1.924,00

- 1019 h Rv kosten 7.392,01

- liquidatiesalaris advocaat
1.430,40

Totaal € 10.746,41

4.14.

Voor veroordeling in de nakosten bestaat geen grond, nu de kostenveroordeling ook voor deze nakosten een executoriale titel oplevert (vgl. HR 19 maart 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL1116, NJ 2011/237). De rechtbank zal, zoals gevorderd, de nakosten begroten conform het daarop toepasselijke liquidatietarief.

5.De beslissing

De rechtbank

5.1.

wijst de vorderingen af,

5.2.

veroordeelt Same-D in de proceskosten, aan de zijde van Gemeente Leiden begroot tot op heden op € 10.746,41 en op € 131 aan nog te maken nakosten, te vermeerderen met € 68 in geval van betekening, een en ander te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang van de vijftiende dag na betekening van dit vonnis tot de dag van volledige betaling,

5.3.

verklaart dit vonnis wat betreft de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Dit vonnis is gewezen door mr. E.F. Brinkman en in het openbaar uitgesproken op 18 april 2018.

ECLI:NL:RBDHA:2018:4361

Auteursrechtinbreuk en onrechtmatige gunning van een ontwerpopdracht door de Gemeente Leiden

Uitspraak

RECHTBANK DEN HAAG

1.De procedure

2.De feiten

3.Het geschil

5.De beslissing

Voetnoten