Uitspraak
vonnis
RECHTBANK DEN HAAG
Team handel
zaaknummer / rolnummer: C/09/521609 / HA ZA 16-1281
Vonnis van 7 maart 2018
in de zaak van
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SEPTEMBER 20 B.V.,
gevestigd te Den Haag,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
GOED IN ONDERNEMEN B.V.,
gevestigd te Den Haag,
3. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
THE VINTAGE B.V.,
gevestigd te Den Haag,
eiseressen in de hoofdzaak,
verweerders in de incidenten,
advocaat mr. R.J.M. Lenstra te 's-Gravenhage,
tegen
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
DURA VERMEER DIVISIE INFRA B.V.,
gevestigd te Hoofddorp,
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
DURA VERMEER BETON- EN WATERBOUW B.V.,
gevestigd te Hoofddorp,
gedaagden in de hoofdzaak, eiseressen in het incident,
advocaat mr. J.A. Dullaart te Naaldwijk,
3. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
ONTWIKKELCOMBINATIE PTV B.V.,
gevestigd te Hoofddorp,
gedaagde in de hoofdzaak, eiseres in het incident,
advocaat mr. T.M. van Dijk te 's-Gravenhage.
Eiseressen in de hoofdzaak 1 tot en met 3 worden samen als eiseressen aangeduid of individueel met de hierboven aangegeven namen. Gedaagde 1 zal als Dura Vermeer Infra worden aangeduid, gedaagde 2 als Dura Vermeer Beton- en Waterbouw. De gedaagden 1 en 2 zullen samen in enkelvoud als Dura Vermeer worden aangeduid. De gezamenlijke gedaagden zullen Dura Vermeer c.s. worden genoemd en gedaagde sub 3 alleen zal als PTV worden aangeduid.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van eiseressen van 7 november 2016 met producties;
- de conclusie van antwoord van Dura Vermeer tevens houdende incidenteel verzoek overlegging stukken ex artikel 843a Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) ;
- de conclusie van antwoord tevens houdende eis tot overlegging producties ex artikel 843 Rv van PTV;
- het tussenvonnis waarbij een comparitie van partijen is bepaald, welke bij beschikking van 17 mei 2017 nader is bepaald op 22 augustus 2017;
- het buiten aanwezigheid van partijen opgemaakte proces-verbaal van comparitie van 22 augustus 2017, met de daarin genoemde stukken;
- de reacties op het proces-verbaal van eiseressen, van Dura Vermeer en van PTV.
1.2.
Dura Vermeer en PTV hebben naar het oordeel van de rechtbank terecht betoogd dat eiseressen in hun reactie op het proces-verbaal een groot aantal stellingen geponeerd die niet (op deze wijze) ter zitting naar voren zijn gebracht, terwijl napleiten niet is toegestaan. De rechtbank zal de reactie van eiseressen op het proces-verbaal om die reden buiten beschouwing laten.
1.3.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2.De feiten
2.1.
Dura Vermeer is een bouwcombinatie. PTV is een projectontwikkelaar, opgericht door Dura Vermeer Infra en Sens Real Estate Projecten B.V.
2.2.
Op 5 november 2014 is Ciao! Ciao! B.V. (hierna Ciao Ciao) opgericht. Fratelli B.V. is thans (sinds 5 oktober 2016) directeur en enig aandeelhouder van Ciao Ciao. Voordien waren de heren [A] , [B] en [C] directeur. Ciao Ciao richt zich op het exploiteren van meerdere horecagelegenheden.
2.3.
Vanaf oktober 2014 huurt Ciao Ciao een pand aan het Toernooiveld 1 te Den Haag, gelegen op de hoek van het Toernooiveld, en de Lange Vijverberg met het Mauritshuis en uitkijkend op de Hofvijver. Zij exploiteert in dat pand het Italiaanse restaurant ‘Ciao! Ciao!, the Italian taste’, hierna restaurant Ciao Ciao. Eerder was in dit pand ‘Taste the winebar’ gevestigd, een handelsnaam van The Vintage B.V.. De heer [C] voornoemd was exploitant van Taste the winebar.
2.4.
De gemeente Den Haag (hierna de gemeente) heeft op 6 november 2014 een omgevingsvergunning verleend ten behoeve van de bouw van een grote, drielaagse, ondergrondse parkeergrage onder het Toernooiveld 1 tot en met Korte Voorhout 3 te Den Haag. Deze locatie bevindt zich vlak voor het pand waarin restaurant Ciao Ciao is gevestigd. De omgevingsvergunning, die op 2 augustus 2014 werd aangevraagd, heeft op de wettelijk voorgeschreven wijze ter inzage gelegen. De omgevingsvergunning bepaalt onder meer dat het bouwen moet gebeuren volgens de bepalingen van het Bouwbesluit en de Bouwverordening. In het Bouwbesluit en in de Bouwverordening zijn onder meer bepalingen opgenomen met betrekking tot de door de bouwwerkzaamheden te veroorzaken geluidsoverlast.
2.5.
Voorafgaand aan de aanvraag van de omgevingsvergunning heeft PTV overlegd met alle mogelijke betrokkenen/betrokken ondernemers over de bouw van de ondergrondse parkeergarage, omdat voor de locatie Toernooiveld al eerder plannen waren ontwikkeld die voor of in de vergunningsfase waren blijven steken. Tijdens die consultatierondes heeft ‘Taste the wine bar’ een positieve zienswijze geformuleerd over de plannen rond de aanleg van de ondergrondse parkeergarage.
2.6.
Op 13 november 2014 heeft PTV aan Ciao Ciao gemaild:
“Allereerst gefeliciteerd met de opening van Ciao Ciao, The Italian Taste aan het Toernooiveld. Afgelopen week heb ik tijdens kantooruren geprobeerd te nellen maar dit had nog geen succes, vandaar deze mail.
Sinds 2010 is de Ontwikkelcombinatie PTV, bestaande uit SENS real estate en Dura Vermeer Divisie Infra, bezig met de ontwikkeling van een parkeergarage onder het Toernooiveld in Den Haag. De Toernooiveld parkeergarage zal gaan voorzien in circa 320 parkeerplaatsen verdeeld over drie lagen. Het ontwerp van de parkeergarage is zo gemaakt dat het aansluit op de directe omgeving. Daarnaast kan het Toernooiveld na de herinrichting weer als entree van de stad functioneren zoals dit in de historie ook geweest is. De komende maanden vinden voorbereidende activiteiten plaats. De start van de bouwwerkzaamheden staat gepland voor juli 2015. De eerste fase waarin voorbereidingen worden getroffen voor de bouwwerkzaamheden is gestart in oktober 2014 en dit heeft mogelijk invloed/raakvlakken met bedrijfsvoering van ciao Ciao.
De PTV is zich ervan bewust dat uw restaurant in de toekomst vlak naast de bouwput van de parkeergarage ligt. Uitgangspunt van PTV en de gemeente Den Haag is de omgevingshinder te minimaliseren. Om dit te realiseren is het van belang om in een vroeg stadium contact te hebben met alle betrokken partijen om zo de nodige informatie uit te wisselen.
Graag willen we met u een afspraak maken om u nader te informeren over het project, de verschillende bouwfasen en de mogelijke raakvlakken tussen de bouwactiviteiten en Ciao Ciao op het Toernooiveld. In het gesprek kunnen we de eventuele raakvlakken tussen de bouwactiviteiten en (…) Ciao Ciao scherp krijgen en bespreken.
2.7.
Ciao Ciao heeft op 21 november 2014 bij de gemeente een terrasvergunning aangevraagd ten behoeve van een terras van 225 vierkante meter. Op 24 maart 2015 heeft de gemeente aan Ciao Ciao bericht:
“
AANVRAAG VERGUNNING
AANVRAAG VERGUNNING
(…)
In verband met de bouw van een parkeergarage op de locatie Toernooiveld hebben wij de heer [A] op vrijdag 23 januari 2015 uitgenodigd voor een overleg. In dit overleg is in samenspraak met de wegbeheerder van het stadsdeel Centrum de aanvraag voor een zomer- en winterterras gewijzigd zodat het terras geen hinder ondervindt van de bouwwerkzaamheden van de parkeergarage.”
Aan Ciao Ciao is vervolgens een terrasvergunning verleend voor 58,5 vierkante meter en wel tot 1 januari 2017. Daarbij heeft de gemeente erop gewezen dat na de herinrichting van het Toernooiveld en de Lange Vijverberg een nieuwe terrasaanvraag ingediend moet worden.
2.8.
In opdracht van PTV heeft de bouw van de ondergrondse parkeergarage plaatsgevonden door Dura Vermeer. Dura Vermeer had gedurende het project een omgevingsmanager in dienst, die speciaal was belast met de communicatie met omliggende bedrijven zoals Ciao Ciao inzake dit project om de overlast zoveel mogelijk te beperken, en daartoe onder meer bijeenkomsten organiseerde en antwoordde op schriftelijke vragen. Aanvankelijk was de heer [X] omgevingsmanager. Hij is later vervangen door mevrouw [Y] .
2.9.
Na diverse voorbereidende werkzaamheden is Dura Vermeer vanaf 7 juli 2015 begonnen met de daadwerkelijke bouw van de ondergrondse parkeergarage. Om de locatie waar de ondergrondse parkeergarage moest worden aangelegd zijn bouwhekken geplaatst, die, in overleg met Ciao Ciao, aan haar zijde zijn voorzien van bekleding met afbeeldingen passend bij een Italiaans restaurant. Tevens is op de bouwhekken bewegwijzering aangebracht, onder meer naar restaurant Ciao Ciao. Een ruimte groter dan het door de gemeente aan Ciao Ciao vergunde terras is bij de plaatsing van de bouwhekken vrijgelaten.
2.10.
Ten behoeve van de aanleg van de ondergrondse parkeergarage moest er een bouwkuip worden aangelegd; dit is tussen juli 2015 en eind 2015 gebeurd. De bouwkuip moest van damwanden worden voorzien. Daartoe is er een zogenaamde CSM-wand door grote machines in de grond ‘geschoven’. Vooral het plaatsen van de damwanden heeft herrie veroorzaakt.
2.11.
Op 28 juli 2015 heeft Ciao Ciao aan [Q] van de gemeente Den Haag bericht:
“Na veel gesprekken en meerdere afspraken te hebben gemaakt loopt het nu wederom spaak met dura vermeer !
Het is werkelijk een schande hoeveel afspraken er niet nagekomen of half nagekomen worden !
De overlast is dermate hoog dat wij niet meer op een enigszins normale manier kunnen ondernemen !
Kan jij dit voor mij aub opnemen want firma Dura Vermeer is niet in staat om ons op een wenselijke manier te behandelen en met ondernemers respect te behandelen.
Ik hoor graag van je om dit op een normale manier [te, rb.] (…) proberen [op, rb.] te lossen!
Ik zal even bij iedereen die er toe doet een navraag doen over hun ervaringen kan me niet voorstellen dat deze positief zijn!(…)”
In reactie hierop heeft PTV op 28 juli 2015 aan Ciao Ciao (met cc aan [Q] ) gemaild:
“Onderwerp: Antw. Toernooiveld overlast
(…)
Ik ben deze weken op vakantie (…) maar zal een korte lijn opzetten met Dura om zaken snel te verbeteren.
Ik baal enorm van de huidige situatie en doe er vanuit mijn positie alles aan om dit te optimaliseren. Als vorige week ook gezegd is er ons als PTV veel aan gelegen om dit samen met de omgeving tot een succes te maken en de overlast waar mogelijk zoveel mogelijk te beperken.
Belangrijkste contactpersoon in deze is [Y] . Ik zal [Q] [ [Q] , rb.] ook met haar in contact brengen. (…)”
2.12.
Ciao Ciao heeft met PTV afgesproken dat Ciao Ciao omzetcijfers aan PTV zou overleggen in verband met de last die zij van de werkzaamheden voor de aanleg van de parkeergarage ondervonden.
2.13.
Op 23 september 2015 heeft Ciao Ciao aan PTV haar omzetcijfers gemaild.
2.14.
Op 8 oktober 2015 heeft PTV aan Ciao Ciao per email bericht:
“
Onderwerp: PTV │ reactie aangeleverde informatie
Onderwerp: PTV │ reactie aangeleverde informatie
Geachte heer [A] , Beste […] ,
Nogmaals dank voor de aangeleverde informatie. We hebben er zorgvuldig op gestudeerd.
We concluderen dat er sprake lijkt te zijn van een omzetdaling vanaf week 28, echter dat beeld is behoorlijk grillig, waardoor moeilijk is in te schatten hoe de omzet zich de komende periode zal ontwikkelen. Daar komt bij dat jullie bij de ondertekening van de huurovereenkomst wisten, of hadden kunnen weten dat er een parkeergarage gebouwd zou worden onder het Toernooiveld. Op dit moment zijn we er dan ook niet van overtuigd dat voor zover sprake is van schade, deze onevenredig is c.q. het normale ondernemersrisico overstijgt. Bekend is dat in de praktijk bij dit soort zaken relatief forse schadepercentages worden gehanteerd die bij infrastructurele projecten in binnenstedelijk gebied voor rekening blijven van de betrokken ondernemer.
Op basis van de thans beschikbare omzetgegevens en het gebrek aan juridische onderbouwing ziet PTV geen aanleiding voor een schadevergoeding of het erkennen van aansprakelijkheid.
Wel is PTV bereid, uit het oogpunt van zorgvuldigheid, begin 2016 opnieuw te kijken naar de omzetontwikkeling in de komende maanden. Tegen die tijd vernemen wij ook graag van jullie een juridische onderbouwing van de gestelde schade. Daarmee doen wij uiteraard geen toezeggingen dat we dan van mening veranderen, maar die gegevens kunnen over-en-weer bijdragen aan een betere oordeelsvorming. (…)”
2.15.
In november 2015 heeft Ciao Ciao met PTV contact gehad inzake de (her)plaatsing van de bouwhekken en de verplaatsing van een als parkeerplaats voor de aannemers gebruikte ruimte naast restaurant Ciao Ciao. Ciao Ciao wenste dat de bouwhekken zouden worden verplaatst, zodat er een vrije (door)loopruimte en doorkijk vanaf de Lange Vijverberg naar het restaurant zou ontstaan.
2.16.
In reactie daarop is namens Dura Vermeer c.s. aan Ciao Ciao gemaild:
“Excuses dat het antwoord even heeft geduurd. Wij zijn na een eerste antwoord van de bouwgroep nog in gesprek gegaan over de mogelijkheden en kunnen nu pas hierop terugkomen.
Om de volgende redenen is het verplaatsen van het hekwerk niet mogelijk:
de hoofduitvoerder geeft aan dat deze ruimte absoluut noodzakelijk is voor kraanopstellingen, afvalcontainers, opslag en bemalingspompen. De reden dat er op dit moment een lege ruimte te zien is heeft te maken met de installaties van jetmix (voor de CSM wand en de groutankers), deze zijn nu tijdelijk weg omdat er deze week een nieuwe bouwfase begint, te weten het graafwerk.
Zodra er mogelijkheden zijn het hekwerk aan te passen zal dit gedaan worden. (…)”
2.17.
In de winter 2015-2016 heeft Ciao Ciao minder last van de bouwwerkzaamheden gehad. Toen vonden de werkzaamheden onder de grond plaats en was er geen terras bij restaurant Ciao Ciao.
2.18.
Bij brief van 2 juni 2016 heeft Ciao Ciao Dura Vermeer c.s. aansprakelijk gesteld en bij die aansprakelijkstelling een rapport van PKF Wallast accountants en belastingadviseurs (hierna Wallast) van 13 mei 2016 gevoegd.
2.19.
Dura Vermeer heeft hierop bij brief van 6 juni 2016 geantwoord dat zij uit de brief van 2 juni 2016 afleidt dat de grieven van Ciao Ciao gericht zijn op de activiteiten zoals die door en/of vanuit PTV zijn verricht ten behoeve van de bouw van de parkeergarage en zij heeft Ciao Ciao naar PTV verwezen.
2.20.
PTV heeft de Antea Group (hierna Antea) verzocht om op het rapport van Wallast te reageren. Bij confraternele e-mail van 18 juli 2016 heeft PKV, onder verwijzing naar het rapport van Antea van 11 juli 2016, de aansprakelijkstelling van Ciao Ciao van de hand gewezen.
2.21.
Op 5 oktober 2016 hebben Ciao Ciao, als cedent, Fratelli B.V., als koper, en eiseressen (die 100% aandeelhouder zijn van Ciao Ciao), als verkrijgers, een akte van cessie getekend met betrekking tot de schadevordering die Ciao Ciao, uit hoofde van de schade die zij ondervindt vanwege de in aanbouw zijnde ondergrondse parkeergarage aan het Toernooiveld te Den Haag, heeft op de projectontwikkelaar en/of bouwer van de parkeergarage. Ciao Ciao heeft haar rechten uit deze schadevordering overgedragen aan eiseressen, ieder voor een derde deel.
2.22.
Van de cessie is op 25 oktober 2016 mededeling gedaan aan Dura Vermeer c.s.
2.23.
Op 27 oktober 2016 heeft [Y] aan Ciao Ciao gemaild:
“(…) De komende week (week van 31 oktober) zal Dunea een aantal dagen op het terras voor jullie restaurant werkzaamheden moeten uitvoeren aan de waterleiding. Dit is nodig om de parkeergarage aan te kunnen sluiten op de waterleiding.
Helaas kan Dunea niet exact aangeven wanneer zij gaan beginnen met de werkzaamheden. Naar verwachting zal het een dag of drie gaan duren. Ook hier kunnen zij vooralsnog geen concrete informatie over geven. Mochten wij meer duidelijkheid krijgen van Dunea dan laten we dit jullie z.s.m. weten. Het restaurant blijft bereikbaar.
We hopen alvast op jullie begrip en alvast onze excuses voor de overlast die dit mogelijk met zich mee zal brengen. (…)”
2.24.
Ciao Ciao heeft hierop bij e-mail van 28 oktober 2016 geantwoord:
“(…) Wellicht ontkomt Ciao Ciao er niet aan dat het terras open moet voor de aansluiting van de parkeergarage op het waternet. Dit is evenwel de zoveelste keer dat Ciao Ciao hinder en overlast ondervindt van de bouw van de parkeergarage. De huidige schade is vooralsnog begroot op €250K. Tot op heden heeft hiervoor nog geen enkele compensatie plaatsgevonden. Reden waarom wij inmiddels een dagvaarding hebben opgesteld die aankomende week zal worden uitgebracht bij het uitblijven van een oplossing.
Gezien bovenstaande vind ik het op zijn zachtst gezegd opmerkelijk dat jij in onderstaande e-mail enkel meedeelt dat volgende week het terras voor drie dagen wordt opengebroken. Enig overleg, afstemming en/of compensatie blijft volledig uit.
Je zult wellicht begrijpen dat voor de werkzaamheden het terras aan de kant [moet, rb.] worden gemaakt. Voorts kan je (wellicht) ook begrijpen dat de impact van een opengebroken terras op donderdag, vrijdag en zaterdag beduidend groter is dan op andere dagen. Echter, ook op andere dagen zullen de werkzaamheden hinder en overlast opleveren en zal Ciao Ciao dientengevolge schade lijden. De aan- en uitzichten zijn al bedroevend maar worden met een opengebroken terras rampzalig.
Voor de goede orde deel ik je hierbij nog mee dat (de aandelen in) Ciao Ciao zijn overgedragen (…) De nieuwe eigenaar heeft mij echter gevraagd te reageren mede omdat de vordering inzake de schade ontstaan uit de bouw van de parkeergarage aan mij en de andere oude eigenaren is overgedragen. (…)
2.25.
In de periode van de bouw van de parkeergarage (vanaf juli 2015) is de gemeente niet handhavend opgetreden in verband met de in deze procedure door eiseressen gestelde omstandigheden. Ciao Ciao, noch een van de andere horecaondernemingen of instellingen, heeft daartoe een verzoek bij de gemeente ingediend.
2.26.
Op 23 december 2016 is de parkeergarage opgeleverd. Op of omstreeks maart 2017 is de openbare ruimte erboven opengesteld.
3.Het geschil
3.1.
Ciao Ciao vordert samengevat – bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad en op de minuut,
Primair
I gedaagden ieder hoofdelijk te veroordelen tot betaling aan ieder van eiseressen van een derde deel van de schadevergoeding ad € 243.000, vermeerderd met wettelijke rente;
II gedaagden ieder hoofdelijk te veroordelen tot betaling aan ieder van eiseressen van een derde deel van de gemaakte buitengerechtelijke incassokosten ad € 2.990, vermeerderd met wettelijke rente;
III gedaagden ieder hoofdelijk te veroordelen tot betaling aan ieder van eiseressen van een derde deel van de proceskosten van deze procedure, vermeerderd met wettelijke rente;
Subsidiair,onder IV-VI, heeft Ciao Ciao dezelfde vorderingen als onder I-III ingesteld tegen Dura Vermeer Beton- en Waterbouw en PTV en gevorderd ieder van hen hoofdelijk te veroordelen tot betaling van de genoemde bedragen voor de genoemde posten;
Meer subsidiair,onder VII-IX, heeft Ciao Ciao dezelfde vorderingen als onder I-III ingesteld tegen Dura Vermeer Beton- en Waterbouw en PTV en gevorderd ieder van hen voor gelijke delen te veroordelen tot betaling van de genoemde bedragen voor de genoemde posten.
Uiterst subsidiair, onder X-XII, heeft Ciao Ciao dezelfde vorderingen als onder I-III ingesteld tegen Dura Vermeer Beton- en Waterbouw en PTV en gevorderd Dura Vermeer Beton- en Waterbouw en PTV te veroordelen tot betaling van een derde deel van de genoemde bedragen voor de genoemde posten aan ieder van eiseressen.
3.2.
Eiseressen vorderen schadevergoeding van de door Ciao Ciao op grond van artikel 5:37 juncto art. 6:162 van het Burgerlijk Wetboek (BW) geleden schade. De (aan eiseressen gecedeerde) vordering tot schadevergoeding ziet op structurele hinder, ondervonden in de periode vanaf het begin van de bouw van de ondergrondse parkeergarage (juli 2015) tot aan het uitbrengen van de dagvaarding (7 november 2016).
3.3.
Eiseressen stellen hiertoe dat Ciao Ciao tijdens de bouw van de ondergrondse parkeergarage lange tijd is geconfronteerd met:
( i) geluidsoverlast, overschrijding van de geluidsnormen (ruim boven de maximaal toegestane geluidsnorm van 80 decibel);
(ii) trillingen;
(iii) het plaatsen van bouwhekken zonder zeil;
(iv) het plaatsen van bouwhekken direct op de grens van het terras van Ciao Ciao;
( v) betonspetters die over het hekwerk op het terras van Ciao Ciao komen;
(vi) de continue aanwas van stof en zand op het terras;
(vii) stankoverlast;
(viii) wateroverlast
(ix) [naar de rechtbank begrijpt: slechter] aanzicht vanuit het terras;
( x) mindere (en onnodige) beperking van haar zichtbaarheid, en
(xi) de beperkte bereikbaarheid en daarmee verminderde toegankelijkheid.
Eiseressen hebben met name foto’s en video’s in het geding gebracht als sfeerimpressie. Zij stellen dat, doordat horeca ‘beleving’ is, mensen restaurant Ciao Ciao voortaan overslaan.
3.4.
Dura Vermeer c.s. voeren gemotiveerd verweer.
3.5.
Dura Vermeer vordert in incident dat eiseressen, op grond van artikel 843a Rv,
verplicht zullen worden afschrift te produceren van de navolgende stukken:
1. de omzetcijfers van Taste the wine bar tot aan de overname door Ciao Ciao,
2. de huurovereenkomst uit hoofde waarvan Ciao Caio gebruik maakt van het pand waarin zij haar onderneming drijft,
3. de tussen Taste the wine bar en Ciao Ciao gemaakte afspraken bij overname van de locatie door Ciao Ciao.
3.6.
PTV vordert in incident eiseressen, op grond van artikel 843a Rv., te bevelen de
volgende stukken over te leggen:
- de huurovereenkomst met betrekking tot Taste the winebar, voorheen gevestigd aan het Toernooiveld,
- de omzetgegevens van Taste the winebar met betrekking tot de jaren 2013-2014;
- welk bedrag Ciao Ciao aan huurkorting of andersgenaamde tegemoetkoming heeft ontvangen als gevolg van de aanstaande werkzaamheden met betrekking tot parkeergarage Toernooiveld.
3.7.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.
4.De beoordeling
In de hoofdzaak
4.1.
Centraal staat de vraag of sprake is van onrechtmatige hinder jegens Ciao Ciao doordat Dura Vermeer c.s. bouwactiviteiten hebben verricht ten behoeve van de aanleg van de ondergrondse parkeergarage onder het Toernooiveld.
4.2.
Volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad (zie bijv. Hoge Raad 21 oktober 2005, ECLI:NL:HR:2005:AT8823, NJ 2006, 418 m.nt. C.J.H. Brunner (Bouwvergunning Heemstede, Ludlage/Van Paradijs) hangt het antwoord op de vraag of sprake is van onrechtmatige hinder, af van de aard, de ernst en de duur van de hinder en de daardoor toegebrachte schade in verband met de verdere omstandigheden van het geval, waarbij onder meer rekening moet worden gehouden met het gewicht van de belangen die door de hinder toebrengende activiteit worden gediend, en de mogelijkheid - mede gelet op de daaraan verbonden kosten - en de bereidheid om maatregelen ter voorkoming van schade te treffen. Daarbij is mede van belang of degene die zich beklaagt over hinder, zich ter plaatse heeft gevestigd vóór dan wel ná het tijdstip waarop de hinder veroorzakende activiteiten een aanvang hebben genomen. In dat laatste geval zal hij ‘een zekere mate van hinder’ eerder hebben te dulden (HR 18 september 1998, ECLI:NL:HR:1998:ZC2704, NJ 1999/69 (bijenspat)).
Of en in hoeverre een door de overheid verstrekte vergunning invloed heeft op de beoordeling van de aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad van degene die overeenkomstig de hem verstrekte vergunning handelt doch daarbij schade of hinder toebrengt aan derden, hangt verder af van de aard van de vergunning en het belang dat wordt nagestreefd met de regeling waarop de vergunning berust, zulks in verband met de omstandigheden van het geval. De vergunninghouder mag in het algemeen erop vertrouwen dat de vergunning overeenkomstig de wet is verleend en de overeenkomstig de wet in aanmerking te nemen belangen door de vergunningverlenende instantie volledig en op juiste wijze zijn afgewogen, en dat hij gerechtigd is van die vergunning gebruik te maken.
4.3.
Dura Vermeer c.s. mogen er in beginsel op mogen vertrouwen dat zij gerechtigd zijn van de omgevingsvergunning gebruik te maken bij de aanleg van de ondergrondse parkeergarage. In dit geval gaat het om een groot en ingrijpende project dat, weliswaar door private partijen maar in het algemeen belang wordt uitgevoerd en waardoor helaas de nodige hinder voor de omgeving zal ontstaan. Hoe vervelend ook, zal die hinder in beginsel door omwonenden/omliggende bedrijven zoals Ciao Ciao moeten worden geduld. Dit laat onverlet dat van Dura Vermeer c.s. mag worden gevergd in redelijkheid maatregelen te treffen ter voorkoming van hinder en schade.
4.4.
In dit geval mag van echter van Ciao Ciao, meer dan van de gemiddelde omwonende, eens te meer worden verwachten in beginsel hinder te dulden, nu ervan moet worden uitgegaan dat zij, voordat zij met de exploitatie van haar gelijknamige restaurant begon, ermee bekend was dat er onder het Toernooiveld een ondergrondse parkeergarage zou kunnen worden gebouwd. Immers, de heer [C] , exploitant van Taste the winebar, die, voordat restaurant Ciao Ciao startte, op het adres Toernooiveld 1 te Den Haag was gevestigd, heeft een positieve zienswijze uitgebracht over de (toen nog voorgenomen) aanleg van de ondergrondse parkeergarage. [C] was ook één van de oorspronkelijke directeuren van Ciao Ciao (en is thans betrokken bij The Vintage B.V.). Ook in het geval Ciao Ciao al in juli 2014 met verbouwingswerkzaamheden is begonnen, zoals eiseressen hebben aangevoerd, moet ervan worden uitgegaan dat zij aldus daaraan voorafgaand op de hoogte was van de mogelijke komst van een ondergrondse parkeergarage.
4.5.
Eiseressen, die negen vormen van overlast aanvoeren, hebben onvoldoende gespecificeerd welke bouwactiviteiten van Dura Vermeer c.s. wanneer welke overlast hebben veroorzaakt. Uit de door Ciao Ciao overgelegde stukken kan dit ook onvoldoende worden afgeleid. Met name vorderen eiseressen schadevergoeding wegens overlast over de periode van juli 2015 tot aan 7 november 2016, terwijl uit hun eigen stellingen volgt dat de overlast vooral heeft plaatsgevonden tijdens de aanleg van de bouwput en het aanbrengen van alle damwanden (een periode van maximaal zes maanden). Dura Vermeer c.s. hebben onweersproken gesteld dat de door eisers overgelegde filmpjes dateren van het moment van inbrengen van de damwanden, dat men bij de aanleg van die wanden is begonnen bij Ciao Ciao en dat men vervolgens in het rond heeft gewerkt. Daarbij zijn de machines verplaatst, zodat dat ook het door die machines veroorzaakte geluid tijdens het aanbrengen van de damwanden niet steeds zo erg was als op de filmpjes te horen is.
4.6.
Uit de correspondentie is verder voldoende gebleken dat Dura Vermeer c.s. in overleg met Ciao Ciao hebben getracht om de hinder zo goed als mogelijk te beperken. Zo hebben zij bijvoorbeeld een omgevingsmanager aangesteld in verband met de communicatie met omwonenden, zijn - in overleg met Ciao Ciao - de hekken rondom de bouwput met afbeeldingen in Italiaanse stijl bekleed en heeft bewegwijzering naar Ciao Ciao op de hekken plaatsgevonden. Voorts zijn, naar eiseressen onweersproken hebben gesteld, op verzoek van Ciao Ciao portacabins, die voor haar deur stonden, naar een andere plek verplaatst.
4.7.
Met name hebben eiseressen, tegenover de gemotiveerde betwisting door Dura Vermeer c.s., onvoldoende onderbouwd dat laatstgenoemden uit nijd/met opzet bouwhekken niet hebben verplaatst of dat Dura Vermeer c.s. hebben nagelaten andere maatregelen te treffen die eenvoudig genomen hadden kunnen worden om de overlast voor Ciao Ciao te beperken. Uit de door eiseressen als produktie 15 overgelegde foto volgt dat niet. Uit de onder 2.15 geciteerde e-mail volgt, in tegendeel, dat Dura Vermeer c.s. serieus hebben bekeken of het bouwhek kon worden verplaatst maar dat dit niet mogelijk was.
4.8.
Tegenover de gemotiveerde betwisting door Dura Vermeer c.s. hebben eiseressen evenmin voldoende onderbouwd dat ingevolge de omgevingsvergunning de geluidsnorm van 80 decibel in geen geval mocht worden overschreden en dat dit, desondanks, wel is gebeurd.
4.9.
Dura Vermeer heeft gesteld dat Ciao Ciao het Bouwbesluit uit de context heeft aangehaald, heeft op haar beurt de relevante passages uit het Bouwbesluit geciteerd, en heeft betoogd dat de daarin genoemde dagwaarden langetijd gemiddelden zijn en geen normering voor piekbelasting. Ciao Ciao heeft dat vervolgens niet weersproken. Van een maximale geluidsnorm van 80 decibel kan dus niet worden uitgegaan. Uit de door eiseressen in het geding gebrachte stukken en filmpjes kan bovendien niet worden afgeleid welke activiteiten welk geluid hebben veroorzaakt, door wie die activiteiten werden verricht en evenmin dat de geluidsmetingen op de door het Bouwbesluit voorgeschreven wijze en met geijkte apparatuur zijn verricht. Overigens zijn bij de gemeente geen verzoeken tot handhaving ingediend wegens geluidsoverlast, ook niet door Ciao Ciao. Ook dit wijst niet in de richting van het gelijk van eiseressen. Aldus hebben eiseressen onvoldoende gesteld om ervan te kunnen uitgaan dat van onrechtmatige hinder sprake is geweest. Hierop stuiten de vorderingen van eiseressen af.
Schade
4.10.
Ten overvloede voegt de rechtbank hieraan toe dat eiseressen ook de schade van Ciao Ciao onvoldoende hebben onderbouwd. De door hen overgelegde rapporten van Wallast zijn door de Antea Group weersproken. De bezwaren van de Antea Group snijden hout.
4.11.
Eiseressen zijn immers ten onrechte uitgegaan van een niet aan Ciao Ciao vergunde terrasomvang van 225 m2 (in plaats van de wel vergunde 58,5 m2). Eiseressen vergelijken voorts de omzetontwikkeling van restaurant Ciao Ciao met die van restaurant Luden omdat [A] , één van de oorspronkelijke directeuren van Ciao Ciao, ook restaurant Luden drijft en hij dat succesvol doet. Zonder af te willen doen aan de (onweersproken) horecakwaliteiten van de heer [A] , gaat deze vergelijking mank. Luden is een bekend restaurant in Den Haag, gelegen aan het Plein. Het Plein is hèt horecacentrum van Den Haag, gelegen aan de normale looproute van het centraal station naar het centrum van Den Haag. Restaurant Ciao Ciao is een beginnend restaurant en haar locatie is, hoewel in de buurt van het Mauritshuis en met uitzicht op de Hofvijver, niet met die van Luden vergelijkbaar. Immers, restaurant Ciao Ciao ligt buiten de genoemde looproute, en niet in een horecacentrum. Dat de horeca als geheel in het tweede kwartaal van 2016 meer heeft omgezet dan in eerdere jaren en dat de omzet van restaurant Ciao Ciao in 2016 juist is achtergebleven, kan de schadevordering evenmin dragen. Ciao Ciao heeft tot slot nagelaten inzage te geven in de door haar gesloten huurovereenkomst. Daarom kan niet worden nagegaan of en in hoeverre een eventuele derving van de omzet is verdisconteerd in de door Ciao Ciao verschuldigde huurpenningen. De vorderingen van eiseressen moeten dus, als gezegd, worden afgewezen.
In de incidenten
4.12.
Dura Vermeer en PTV hebben incidentele vorderingen ingesteld. Nu uit het voorgaande volgt dat de vorderingen van eiseressen moeten worden afgewezen, worden de incidentele vorderingen, bij gebrek aan belang, eveneens afgewezen. De proceskosten in het incident komen voor rekening van eiseressen, als de uiteindelijk in het ongelijk gestelde partij.
Proceskosten
In de hoofdzaak
4.13.
Eiseressen zullen, als de in het ongelijk gestelde partij, in de proceskosten worden veroordeeld.
4.14.
De kosten aan de zijde van Dura Vermeer worden begroot op:
- griffierecht 3.903,00
- salaris advocaat
4.000,00(2 punt × tarief € 2.000,00)
4.000,00(2 punt × tarief € 2.000,00)
Totaal € 7.903,00
Deze kostenveroordeling zal desgevorderd uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard en worden vermeerderd met de wettelijke rente op de wijze zoals hierna vermeld. De gevorderde nakosten zullen niet apart in het dictum worden opgenomen nu de kostenveroordeling daarvoor al een voldoende titel biedt.
4.15.
De kosten aan de zijde van PTV worden begroot op:
- griffierecht 3.903,00
- salaris advocaat
4.000,00(2 punt × tarief € 2.000,00)
4.000,00(2 punt × tarief € 2.000,00)
Totaal € 7.903,00
Desgevorderd zal worden bepaald dat de proceskosten dienen te worden voldaan binnen de in het dictum vermelde termijn. De gevorderde nakosten zullen niet apart in het dictum worden opgenomen nu de kostenveroordeling daarvoor al een voldoende titel biedt.
In het incident
4.16.
De proceskosten aan de zijde van Dura Vermeer c.s. worden vooralsnog begroot op nihil.
5.De beslissing
De rechtbank
in de hoofdzaak en in de incidenten:
5.1.
wijst de vorderingen af,
5.2.
veroordeelt eiseressen in de proceskosten van Dura Vermeer, tot op heden begroot op € 7.903,00, te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang van de vijftiende dag na de betekening van dit vonnis tot de dag van volledige betaling, en verklaart deze veroordeling uitvoerbaar bij voorraad;
5.3.
veroordeelt eiseressen in de proceskosten van PTV, tot op heden begroot op
€ 7.903,00, te voldoen binnen twee weken na de betekening van het vonnis.
Dit vonnis is gewezen door mr. M.J. Alt-van Endt en in het openbaar uitgesproken op
7 maart 2018. [1]