Uitspraak
Vonnis
RECHTBANK ARNHEM
Sector kanton
Locatie Arnhem
zaakgegevens 367839 \ CV EXPL 04-8740 \ 199 jt
uitspraak van 12 november 2007
Vonnis
in de zaak van
de naamloze vennootschap Dexia Bank Nederland N.V.
gevestigd te Amsterdam
eisende partij
gemachtigde A.R. Flanderijn
tegen
[gedaagde partij]
wonende te Rheden
gedaagde partij
niet verschenen
Partijen worden hierna Dexia en [gedaagde partij] genoemd.
De procedure
Het verloop van de procedure blijkt uit
- de dagvaarding van 11 november 2004
- de aktes uitlaten voortprocederen van Dexia van 25 juni en 24 september 2007.
Nu [gedaagde partij], hoewel behoorlijk opgeroepen, niet is verschenen, is tegen haar verstek verleend.
De feiten
De kantonrechter gaat uit van de volgende vaststaande feiten.
1.2 Dexia is de rechtsopvolgster van Bank Labouchere N.V.
1.2 Dexia en [gedaagde partij] hebben een effectenlease-overeenkomst met nummer [nummer] met de titel Capital Effect Maandbetaling 15 jaar, gedateerd 27 juni 2001, getekend. Hierop zijn van toepassing de bijzondere voorwaarden Labouchere effecten lease (hierna: de bijzondere voorwaarden). De looptijd van de overeenkomst bedraagt 180 maanden. Het totaalbedrag van de aankoopbedragen van de effecten bedraagt € 5.778,29. Het totaalbedrag aan te betalen rente tijdens de looptijd van de overeenkomst bedraagt € 6.371,71. De maandelijks te betalen leasesom bedraagt € 67,50.
1.3 De overeenkomst houdt in dat Dexia voor [gedaagde partij] aandelen aankoopt door middel van een door Dexia aan [gedaagde partij] verstrekte rentedragende geldlening, die aan het einde van de looptijd van de overeenkomst is afgelost door middel van de maandelijks betaalde leasesom.
Art. 11 van de bijzondere voorwaarden bepaalt in dit verband verder, voor zover hier van belang:
”Indien lessee aan al zijn verplichtingen uit de overeenkomst heeft voldaan, zal de Bank de waarden leveren aan de lessee, tenzij lessee alsdan mededeelt de voorkeur te geven aan de verkoop van de waarden. De verkoopopbrengst zal in dat geval door de Bank aan lessee worden uitbetaald. (…)”
1.5 Art. 6 van de bijzondere voorwaarden bepaalt, voor zover hier van belang:
” Indien (a) lessee na schriftelijke ingebrekestelling nalatig blijft met het betalen van één of meer termijnen (…), is de Bank gerechtigd het onbetaalde restant van de totaal overeengekomen lease-som in zijn geheel op te eisen en de waarden te verkopen op een door de Bank te bepalen moment ter beurze of anderszins. De Bank zal de opbrengst van die verkoop in mindering brengen op datgene wat lessee haar verschuldigd is. Een eventueel batig saldo zal alsdan door de Bank aan lessee worden uitbetaald.”
1.6 Dexia heeft [gedaagde partij] in gebreke gesteld omdat zij vanaf 19 december 2001 niet aan haar maandelijkse betalingsverplichting voldoeed. Dexia heeft de overeenkomst beëindigd en de aandelen verkocht.
1.7 De eindafrekening d.d. 25 september 2003 houdt in:
opbrengst verkoop aandelen € 3.062,91
tegoed bij € 29,33
€ 3.092,24
33 resterende maandtermijnen contant
gemaakt tegen 5% af € 2.080,30
beëindigingskosten af € 113,45
contant gemaakte restant hoofdsom ad € 4.198,25
achterstallige post(en) af € 514,90
€ 6.906,90
totaal door [gedaagde partij] te voldoen € 3.814,68
De vordering en de beoordeling daarvan
2. Dexia vordert dat de kantonrechter bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, [gedaagde partij] veroordeelt om aan haar te betalen € 4.537,01, bestaande uit de hoofdsom op grond van de eindafrekening ad € 3.814,66, wettelijke rente vanaf 25 september 2003 tot en met 5 maart 2004 ad € 73,80 en buitengerechtelijke incassokosten ad € 648,55 inclusief BTW, vermeerderd met rente en proceskosten.
3. Dexia heeft in haar akte van 25 juni 2007 onweersproken gesteld dat de zogenaamde Duisenbergregeling niet op [gedaagde partij] van toepassing is.
4. Hoewel tegen [gedaagde partij] verstek is verleend, zal de vordering niet volledig worden toegewezen. De vordering komt de kantonrechter namelijk ongegrond voor. Hiertoe overweegt hij als volgt.
5. In de Wet op het consumentenkrediet (hierna: WCK-oud) wordt onder krediettransactie onder meer verstaan iedere overeenkomst en ieder samenstel van overeenkomsten met de strekking dat door of vanwege de kredietgever aan de kredietnemer een geldsom ter beschikking wordt gesteld en de kredietnemer aan de kredietgever een of meer betalingen doet (art. 1 aanhef en sub a onder 1 WCK-oud).
De onderhavige overeenkomst kenmerkt zich onder meer hierdoor dat Dexia aan [gedaagde partij] een bedrag ter beschikking heeft gesteld, dat [gedaagde partij] met rente in maandelijkse termijnen diende terug te betalen. Aldus voldoet deze overeenkomst aan bovengenoemde definitie. In dit verband is van belang dat de wetsgeschiedenis bij art. 1 WCK-oud onder meer vermeldt: “Centraal in de wet staat het begrip krediettransactie, dat beoogt alle relevante vormen van consumentenkrediet te omvatten. Uitgangspunt is dat een feitelijke omschrijving wordt gegeven van de verschillende elementen, waaruit een krediettransactie kan bestaan. Bij een meer formeel-juridische benadering bestaat het gevaar van ontduiking van de wet via juridische constructies die de economische werkelijkheid maskeren.” (kamerstukken II 1986-1987, 19 785, nr. 3, blz. 68). Nu ook aan de overige eisen voor toepasselijkheid van de WCK-oud is voldaan, geldt deze wet.
Hierbij is in aanmerking genomen dat de onderhavige overeenkomst niet voldoet aan art. 4 lid 1 onder h WCK-oud. In casu is immers geen sprake van het verstrekken van zekerheid door middel van “belening” van effecten van [gedaagde partij], reeds omdat volgens de bijzondere voorwaarden de onderhavige aandelen niet eerder dan aan het einde van de looptijd door Dexia in eigendom aan [gedaagde partij] kunnen worden overgedragen. Ook uit de memorie van toelichting op de WCK-oud (kamerstukken II 1986-1987, 19 785, nr. 3, blz. 40/41), waarin, kort samengevat, wordt gesteld dat de regering wat betreft effectenbelening ervoor heeft gekozen deze niet onder de WCK te brengen, omdat de bestendige praktijk is dat de lening niet groter mag zijn dan ongeveer 70% van de waarde van de effecten en de aldus geboden ruime mate van zekerheid hier tot gevolg heeft dat het krediet goedkoper is, volgt dat deze bepaling niet ziet op een constructie als de onderhavige. De hiertegenover staande opvatting, die volgt uit de beantwoording van kamervragen door de Minister van Financiën op 6 juli 1998 (aanhangsel handelingen II 1997-1998, nr. 1470, blz. 3015-3016) en uit de memorie van toelichting op de wet van 20 december 2001, Stb. 2001, 669, tot wijziging van de Wet toezicht kredietwezen 1992 en de Wet op het consumentenkrediet teneinde de reikwijdte van de bepalingen inzake de informatieverstrekking aan publiek uit te breiden (kamerstukken II 2000-2001, 27 869, nr. 3, blz. 3), dat aandelenleaseconstructies onder art. 4 lid 1 onder h WCK-oud vallen, kan niet tot een ander oordeel leiden. Deze interpretatie strookt namelijk niet met de duidelijke bewoordingen van de wet en de bedoeling van de (toenmalige) wetgever, zoals die volgt uit de hiervoor genoemde passage in de memorie van toelichting op de WCK-oud, en gaat kennelijk uit van de onjuiste opvatting dat aandelenleaseconstructies onder andere bestaan uit het verstrekken van zekerheid door de kredietnemer op aandelen van hem.
6. De kantonrechter merkt hierbij nog het volgende op. Naar zijn oordeel dwingt ook richtlijnconforme interpretatie van art. 1 aanhef en sub a onder 1 WCK-oud tot toepasselijkheid van deze wet. Blijkens de tiende overweging van de considerans en artikel 14 leden 1 en 2 van richtlijn 87/102/EEG van de Raad van 22 december 1986 betreffende de harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake het consumentenkrediet (hierna: de richtlijn) dient het begrip “kredietovereenkomst” in art. 1 van de richtlijn ruim te worden geïnterpreteerd en dienen de beschermende bepalingen van de richtlijn strikt te worden toegepast. Het kan ook niet zo zijn dat de doelstelling van de richtlijn kan worden omzeild met een beroep op de rechtszekerheid, omdat Dexia met deze uitleg, gelet op doel, strekking en bewoordingen van de richtlijn, rekening had moeten houden en de tekst van de WCK-oud de toepasselijkheid ervan op de onderhavige overeenkomst ook niet uitsluit. Zie Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
4 oktober 2007, C-429/05, Celex 62005J0429.
7. Het is de kantonrechter ambtshalve bekend dat de rechtsvoorganger van Dexia ten tijde van het aangaan van de onderhavige overeenkomst niet over een vergunning als bedoeld in art. 9 WCK-oud beschikte. Dit brengt ingevolge art. 3:40 lid 2 BW mee dat de overeenkomst nietig wegens strijd met een dwingende wetsbepaling en niet vernietigbaar is, aangezien
art. 9 WCK-oud niet uitsluitend ziet op bescherming van een van de partijen bij de overeenkomst. In de memorie van toelichting op de WCK-oud (kamerstukken II 1986-1987,
19 785, nr. 3, blz. 27) wordt hieromtrent immers gesteld: ”Aan het onderhavige wetsontwerp ligt, in aansluiting op het voorgaande, de visie ten grondslag dat er een kader dient te zijn, waarbinnen kredietgevers verantwoord op de markt opereren en consumenten, geruggesteund door goede markt- en productinformatie, op redelijke voorwaarden krediet kunnen opnemen.” Voorts vermeldt de memorie van antwoord op de WCK-oud (kamerstukken II 1987-1988, 19 785, nr. 7, blz. 10) dat gekozen is voor een zodanig vergunningenstelsel, dat serieuze ondernemers zonder moeilijkheden de markt kunnen betreden. Dit vergunningenstelsel is dus blijkens de wetgeschiedenis kennelijk mede gericht op bescherming van de toegelaten aanbieders tegen ondeskundige en/of malafide concurrenten met als achtergrond dat een negatief imago van de financiële markten schadelijk is voor een goed functionerende economie en daarmee het algemeen belang schaadt. Deze bredere doelstelling van de WCK-oud volgt ook uit de parlementaire geschiedenis van het wetsvoorstel financiële dienstverlening. Zie hiervoor kamerstukken II 2003-2004, 29 507, nr. 3, par. 2, waarin onder meer wordt opgemerkt dat de zorgvuldige behandeling van de consument tevens bijdraagt aan ordelijke en transparante marktprocessen en een beter functionerende economie en dat de WCK al tot op zekere hoogte bijdraagt aan een effectieve bescherming van de consument.
Hierbij is verder in aanmerking genomen dat het kredietdeel van de overeenkomst in onverbrekelijk verband staat met de rest van de overeenkomst, aangezien door middel van het ter beschikking gestelde bedrag de desbetreffende aandelen zijn “geleasd” (art. 3:41 BW).
8. Overigens wordt geen aanleiding gezien om te anticiperen op het per 1 januari 2007 in werking getreden art. 1:23 Wet op het financieel toezicht, dat luidt: “De rechtsgeldigheid van een privaatrechtelijke rechtshandeling welke is verricht in strijd met de bij of krachtens deze wet gestelde regels is niet uit dien hoofde aantastbaar, behalve voorzover in deze wet anders is bepaald.” Uit de parlementaire stukken blijkt dat deze bepaling is ingevoerd omdat in de wetsgeschiedenis, jurisprudentie en literatuur geen eenduidigheid is over de vraag of de financiële toezichtswetgeving de strekking heeft om ermee strijdige rechtshandelingen aan te tasten (kamerstukken II 2005-2006, 29 708, nr. 19, blz. 390-394).
9. Als gevolg van de nietigheid van de overeenkomst is de rechtsgrond die ten grondslag lag aan de wederzijds verrichte prestaties, (met terugwerkende kracht) daaraan komen te ontvallen. Hetgeen ter uitvoering van de overeenkomst is betaald, dient als onverschuldigd in beginsel te worden terugbetaald (art. 6:203 lid 1 BW). Het uitgangspunt hierbij is dat beide partijen (financieel) hersteld dienen te worden in de situatie waarin zij zich bevonden ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. Die overeenkomst bestaat uit het door Dexia ter beschikking stellen van een geldsom tegen rente aan [gedaagde partij] en het door Dexia verwerven van bepaalde aandelen ter waarde van die geldsom ten behoeve van [gedaagde partij], waarbij partijen hebben afgesproken dat koersfluctuaties voor rekening van [gedaagde partij] komen. Dit uitgangspunt brengt in beginsel met zich dat de aangekochte aandelen voor rekening van Dexia blijven en dat Dexia niets te vorderen heeft van [gedaagde partij], nu de aankoopprijs van de aandelen gelijk is aan de ter beschikking gestelde geldsom. Voorts dient Dexia de door [gedaagde partij] betaalde rente in beginsel als onverschuldigd aan deze terug te betalen.
In casu is het echter naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar (art. 6:2 lid 2 BW) dat de overeenkomst met terugwerkende kracht geheel ten nadele van Dexia teniet wordt gedaan. Immers, aannemelijk is dat de nietigheid van de overeenkomst in rechte niet aan de orde zou zijn gekomen, indien de waarde van de aandelen ten tijde van het expireren van de overeenkomst groter zou zijn geweest dan de ter beschikking gestelde geldsom.
Gelet hierop, in het licht van art. 6:278 lid 2 BW, zal iedere partij de helft van de restschuld verminderd met de helft van de door [gedaagde partij] betaalde rentetermijnen, dienen te dragen.
Dit leidt tot de volgende berekening: € 3.092,24 - (€ 6906,90 - € 113,45 (beëindigingskosten)) = € 3.701,21 : 2 = € 1.850,61, verminderd met de helft van de zes betaalde maandtermijnen voor zover betreffende rente ad (6 x € 35,40 = € 212,40 : 2 =)
€ 106,20, is € 1.744,41. Dit bedrag zal dan ook worden toegewezen, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf de dag der dagvaarding.
10. Nu beide partijen over en weer in het ongelijk zijn gesteld, zullen de proceskosten worden gecompenseerd in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt.
De beslissing
De kantonrechter
veroordeelt [gedaagde partij] om aan Dexia te betalen € 1.744,41, vermeerderd met de wettelijke rente hierover vanaf 11 november 2004 tot de dag der algehele voldoening,
verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,
compenseert de proceskosten in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt,
wijst het meer of anders gevorderde af.
Dit vonnis is gewezen door de kantonrechter mr. J.W.M. Tromp en in het openbaar uitgesproken op 12 november 2007.