Uitspraak
RECHTBANK Amsterdam
Civiel recht
Zaaknummer: C/13/731399 / HA ZA 23-309
Vonnis van 6 november 2024
in de zaak van
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
VARIPAR DISTRIBUTION B.V. h.o.d.n. PARUS EUROPE,
gevestigd te Amsterdam,
eiseres in conventie,
verweerster in reconventie,
advocaat: mr. R.A.F. Harmsen te Zeist,
tegen
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
SMARTKAS B.V.,
gevestigd te Amsterdam,
gedaagde in conventie,
eiseres in reconventie,
advocaat: mr. G. Ruardij te Amsterdam.
Partijen worden hierna Parus en Smartkas genoemd.
1.De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van 16 maart 2023, met producties,
- de conclusie van antwoord tevens houdende eisen in reconventie, met producties,
- het tussenvonnis van 26 juli 2023 waarin de mondelinge behandeling is bepaald,
- het proces-verbaal van de mondelinge behandeling van 30 oktober 2023 en de daarin genoemde stukken,
1.2.
Tijdens de mondelinge behandeling van 30 oktober 2023 heeft de rechtbank de zaak verwezen naar de rol van 13 december 2023 voor akte uitlating van Parus, waarbij Parus in de gelegenheid werd gesteld te reageren op de producties 35 – 68 van Smartkas. Daarbij heeft de rechtbank bepaald dat indien Parus bij die akte nieuwe producties zou overleggen, Smartkas in de gelegenheid zou worden gesteld daarop bij antwoordakte te reageren.
1.3.
Daarna heeft Parus zich op de rol van 13 december 2023 bij akte uitgelaten en daarbij producties 60 – 69 overgelegd. Daarop heeft Smartkas op de rol van 27 december 2023 bij antwoordakte gereageerd.
1.4.
Vervolgens heeft Smartkas bij rolbericht van 29 december 2023 de rechtbank verzocht vonnis te wijzen.
Daarna heeft Smartkas de rechtbank bij bericht van 29 december 2023 verzocht vonnis te wijzen.
1.5.
Bij rolbericht van 8 januari 2024 heeft ook Parus de rechtbank verzocht vonnis te wijzen. In dat bericht heeft Parus tevens bezwaar gemaakt tegen de antwoordakte van Smartkas en de rechtbank verzocht die (gedeeltelijk) buiten beschouwing te laten. Parus heeft toegelicht dat Smartkas zich daarin niet heeft beperkt tot een reactie op de door haar bij akte overgelegde producties 60 – 69. Parus verzoekt de rechtbank daarom de antwoordakte van Smartkas (althans de passages die niet over de door haar overgelegde producties 60 – 69 gaan) buiten beschouwing te laten.
1.6.
Het verzoek van Parus wordt afgewezen. Parus heeft er op zichzelf terecht op gewezen dat de antwoordakte van Smartkas meer inhoudt dan alleen een reactie op de door haar overgelegde producties 60 – 69. Naar het oordeel van de rechtbank bevat de antwoordakte van Smartkas echter geen passages die een nieuw licht werpen op de zaak en waarop Parus nog niet althans onvoldoende heeft kunnen reageren. Bij deze stand van zaken valt niet in te zien dat Parus in haar processuele belangen is geschaad door de antwoordakte van Smartkas. Parus heeft daar in ieder geval onvoldoende voor aangevoerd. Dit alles betekent dat de antwoordakte van Smartkas in zijn geheel wordt toegevoegd aan het procesdossier.
1.7.
Overeenkomstig de verzoeken van partijen heeft de rechtbank de zaak verwezen voor vonnis.
2.De feiten
2.1.
Parus ontwikkelt LED oplossingen voor onder meer indoor farming. Indoor farming is – kort gezegd – een teeltmethode waarbij in een afgesloten en geconditioneerde ruimte onder kunstlicht gewassen worden gekweekt.
2.2.
Sandro [naam 5] (hierna: [naam 5] ) is (enig) indirect bestuurder van Parus.
2.3.
Smartkas is op 1 mei 2020 opgericht en legt zich onder meer toe op de exploitatie van zogenoemde smart indoor farms. [naam 1] (hierna: [naam 1] ) en [naam 2] (hierna: [naam 2] ) zijn beide bestuurder van Smartkas.
2.4.
Smartkas houdt 85% van de aandelen in de Britse vennootschap genaamd Smartkas Limited (hierna: Smartkas UK). [naam 1] en [naam 3] (hierna: [naam 3] ) zijn beide bestuurder van Smartkas UK.
2.5.
In de periode tussen september 2020 en december 2021 hebben onder meer [naam 5] enerzijds en [naam 1] , [naam 3] , [naam 2] en [naam 4] (Head of Business Development bij Smartkas (hierna: [naam 4] )) anderzijds – samengevat – gesproken over twee door Smartkas op te zetten indoor farms voor de kweek van aardbeien van het ras
Eve’s Delight 2, te weten één op een locatie van 200 vierkante meter te Fokker Park in Oude Meer (hierna: de NL farm) en één op en locatie van 2.250 vierkante meter te Harlow in het Verenigd Koninkrijk (hierna: de UK farm).
Eve’s Delight 2, te weten één op een locatie van 200 vierkante meter te Fokker Park in Oude Meer (hierna: de NL farm) en één op en locatie van 2.250 vierkante meter te Harlow in het Verenigd Koninkrijk (hierna: de UK farm).
2.6.
Op 28 september 2020 heeft [naam 4] onder meer het volgende aan [naam 5] gemaild:
“Mijn vraag is concreet; zouden we een brief van Parus kunnen krijgen (op briefpapier) in het Engels waarin staat dat jullie SMARTKAS de hulp en benodigdheden zullen leveren voor een vertical farm. Met daarin ook de verwachte resultaten over wat er mogelijk is om te telen met de best mogelijke groei en licht systemen.
Dit graag in ieder geval het product aardbei (best presterend 120KG/ p m2)”
2.7.
In vervolg daarop heeft [naam 4] op 2 december 2020 een zogenoemde Letter of Support aan [naam 5] gemaild, met onder meer [naam 1] in de cc. In reactie daarop heeft [naam 5] diezelfde dag onder meer het volgende gemaild:
“Ik dacht een samenwerkingsdocument, maar je wilt hier dat ik ga vastleggen wat je kunt oogsten?
Dat teken ik natuurlijk nooit, een teler zou dat nog niet tekenen en houdt zelf al rekening met 20% meer. 1 virus, besmetting, verkeerde voeding, klimaat niet goed, zaden niet goed, ander ras etc etc en je redt het niet.
Ik heb de getallen voor je opgezocht en nagevraagd aan onze klanten en partners, daar geef ik geen garantie op, wel op de hardware.”
2.8.
In reactie daarop heeft [naam 1] op 2 december 2020 onder meer het volgende aan [naam 5] gemaild:
“We would never expect you to sign such a document. (…) In addition to that we wanted to ask forhistoricaldata on what was possible in the past with existing installations to derive conclusions from that. We would never ask for guarantees or confirmations for forward looking statements into the future, as that is risky and impossible.”
2.9.
Smartkas UK heeft op 5 juli 2021 een overeenkomst gesloten met de Britse rechtspersoon Berryworld op basis waarvan zij aardbeien van het ras
Eve’s Delight 2zou kweken voor en leveren aan Berryworld.
Eve’s Delight 2zou kweken voor en leveren aan Berryworld.
2.10.
Op 3 augustus 2021 heeft [naam 5] onder meer het volgende aan [naam 3] en [naam 1] gemaild:
“We probably can deliver everything, however we need to find a UK installer. We will lead them and guide them with manuals and drawings/movies on how to install.
(…)
Each row is 15m long, 10 layers x 47 rows, each row is 1660plants
Total you will be able to grow 78020 plants.
Sweet eve can do 4kg/year we think more, but there is a learning curve, without berryworld support we would say 3kg. Say we get the right support we do 4KG you get 6Tons with 10 layers. 78020 plants x 4 kg = 312080KG / 52weeks = 6001KG, you will lose some and will make mistakes, so this is your minimum, also the yield is not always perfectly the same.”
2.11.
Op 4 augustus 2021 heeft [naam 5] onder meer het volgende aan [naam 3] en [naam 1] gemaild:
“We changed the design a bit longer on one side, and 1 layer extra. here the result assuming 4KG/plant/year it would be good to understand the seasonal yield for this variety which is for 5 months (…)”
2.12.
[naam 5] heeft op 10 september 2021 onder meer het volgende aan [naam 3] en [naam 1] gemaild:
“As a result of our previous discussions, we have taken the first steps to further shape the strawberry project to be started in London. In the Picture below we have made an overview of the structure in which our collaboration is designed, as we believe it can lead to the best achievable result. It is of great importance for the follow-up to have made clear and unambiguous agreements.
We think it wise, in anticipation of an LOI to be drawn up by us, in which this will be further elaborated, to first agree on the main structure of the collaboration, and who will bear which tasks and responsibilities in this process. For now we are thinking of the following setup:
In the core:
Parus Europe BV.
Will supervise and describe the project and installation (architect);
Will provide the hardware for the cultivation and ensure a running production;
Will use its own subcontractors with regard to subsystems and will be responsible for this.
Smartkas BV.
Will take care of the building and the building-related infrastructure (water, electricity, floors, permits, etc);
Will provide and be responsible for its own subcontractors;
Wil ensure that the building and infrastructure meet the requirements described by Parus Europe;
Will ensure timely delivery of the building, including the infrastructure in accordance with the description;
Will ensure that Parus Europe is given sufficient time to be able to carry out all its activities on time after completion of the building. (…)”
2.13.
Op 8 oktober 2021 heeft [naam 5] twee conceptoffertes voor de UK farm aan [naam 3] en [naam 1] gemaild, één voor de linkerzijde en één voor de rechterzijde. In de begeleidende e-mail heeft [naam 5] onder meer het volgende geschreven:
“Attached the quotation split in 2 parts. Left and right.
We need more pumps and tanks and went for a 12 layer system to get your required yield.
As explained, this is for the system + Lights + water system + pumps etc and nutrition control.
And also gutters and pots etc., all needed to grow the berries, all on the drawing except the HVAC and trolley’s.
What needs to be added:
- Trolley’s (price send out earlier)
- HVAC system, dehumidification and air circulation and installation (Finished next week)
- Building adjustments
- Local workers to support the installation for 4 weeks (4 FTE)
- Main control system (needs a choice and requirements)
- Utility supply (drain, water, electrics)
- Insulation? not sure yet.
- Processing and packing equipment from Berryworld
It comes with:
- 2-3 people to guide the project during the installation PM and technical.
- 2 will support the physical work.
- Training of the system for 1 week
- Video and 3d movie manuals and guidelines
-Prefabricatedsystem to lower the installation time and effort.
- Excluding travel and expenses
- Shipping up till the border or FOB Amsterdam
- Spare parts like filters etc
- The system is tested before the leaves the factory”
2.14.
Op 18 november 2021 heeft [naam 5] – onder meer – nogmaals twee conceptoffertes aan onder meer [naam 3] en [naam 1] gemaild voor de op te zetten UK farm, eveneens één voor de linkerzijde en één voor de rechterzijde. De begeleidende e-mail luidt – voor zover hier relevant – als volgt:
“I promised you to send a proposal by email.
(…)
The quotation includes:
- All materials as described which are needed to run the farm inciuding nutrient system and its controls, except below exclusions.
- Project management and architecture for the installation execution and detailed design (1 will do this myself with 2 supporting people.
- Detailed design, (needed for input for many other work phases) - By engineering
-A team of Asian and Dutch installers that support the physical installation locally and remote
- Configuration of all Parus components in the farm to make it run.
- 50% of the transportation cost (this is due to the current market fluctuation, the most honest method)
- Electrical installation of the lights inside the frames to make it “plug and play” towards the controls and electrical supply installation.
- Prefabricated and tested installation to shorten the total installation time.
- Spare parts for the first year of most materials.
The quotation does NOT include:
-Import taxes, duties and local charges of the transport.
-UK contractor to support the installation in matters of UK laws and compliance (this team supports the Parus working team to comply)
-Electrical installation, utility installation (guther, water supply, etc) The electricity needs to be installed by UK contractors by law. Parus will prepare the system as a “plugged system”
-Tanks for water storage
-Control system for the total farm, if required!
-HVAC proposal including installation, as this is coming to you in the coming days
- Hotel cost for the workers during the installation
- Air lock proposal for between the rooms and packing and storage area
- Packing, handling and other equipment like trolleys for harvesting etc.
As you can probably see, 1 included most of the installation work for the farm itself with the same people that prefabricate it, so we can make sure everything works as fast and good as possible, we only need a local contractor to support with the local rules.(…)”
2.15.
[naam 5] heeft op 7 december 2021 onder meer een offerte voor de op te zetten NL farm aan [naam 3] en [naam 1] gemaild. In de begeleidende email heeft [naam 5] – voor zover hier relevant – het volgende geschreven:
“Attached both design and quotation for the complete system. (…)
Tanks, filters, osmosis and CO2 I already added, also a climate control system which does the nutrient and CO2 etc controls, but 1 think [naam 2] will use their own.
1f the engineers want to build their own system later, I may buy it back, but please let’s keep it in there for now to ensure a working system.
Not included:
Climate + panels + electrical installation + installation itself (need to select a good partner)
Shipping to Holland is not included yet, due to the size/fly option, the import duty and VAT itself is.
Extra included:
Project lead, installation support 2 people during the project of 1-2 weeks for guiding the installation team.
In short, if your people will install, only [naam 2] needs to be added (and the making of a gutter somewhere).
If you do not want to or can supply the team, 1 will find 3 people to install t from a partner.
Installation takes less than a week with 2-3 people.
HVAC tbd, I will introduce you now.”
2.16.
Op 16 december 2021 heeft [naam 5] onder meer het volgende aan [naam 3] , [naam 1] en [naam 2] gemaild:
“So far i gave you a quote for the delivery of the materials because many things were changing constantly in the process.
All extra’s like support from the factory, Korea and ourselves, trials with the variety in our climate chamber, training etc is not described officially in this quote but is included.”
2.17.
[naam 5] heeft op 17 december 2021 verschillende documenten aan onder meer [naam 3] , [naam 1] en [naam 2] gemaild, te weten:
één aan Smartkas gerichte offerte voor de NL farm ten bedrage van USD 90.360,00,
twee afzonderlijke aan Smartkas gerichte offertes voor de linker- en rechterzijde van de UK farm ten bedrage van USD 1.467.379,00 respectievelijk USD 1.068.033, en
een aanbetalingsfactuur ten bedrage van USD 317.718,41, met de omschrijving “Prepayment on Harlow and Fokkerpark”.
In de begeleidende e-mail heeft [naam 5] onder meer het volgende geschreven:
“1 made a simple prepayment invoice of 10% of the total amount for both projects. This is not enough to purchase, but it is enough for us to see it as an acceptance of the project and to start buying or ordering these materials.
Then let’s agree to work towards a normal written out proposal of the extra work we will do which is already included in the quotation in the first week of January where we can agree on and pay the remaining 40%. After the second payment we will start fully on the prefabrication and remaining designs.
Before delivery we need another 25% and after the strawberry system is installed and running technically we need the remaining 25%.
You will get 1 year of full remote consultancy support of Parus Korea and Parus Europe as a guideline to get the farm running with a maximum of 8 hours per week.
(…)
This email contains the 3 quotations delivered before, and the prepayment invoice. Your payment is seen as an acceptance of the quotations.”
2.18.
Op 20 december 2021 heeft [naam 1] onder meer het volgende aan [naam 5] gemaild:
“As discussed quickly over the phone, we are all good with the quotation
(…)
3 quick things 1 kindly ask from you:
- Please change the invoice/quote to EUR, also the wettelijk address of SMARTKAS B.V. is [adres] ;
- Please add to the specification/description that the “funds can be (re)allocated to a project of choice”. This also ensures we never have to ask for a refund and you can use the funds as you see smart, but should anything go sideways in Harlow (we don’t see a reason it would) we can maybe build them up at Fokker park. This is just extra safety, 1 don’t see this happening at all.
- Please help us go through all the items that are not included in your quotation to make sure that everything makes sense. (…)”
2.19.
Parus heeft daarna aan Smartkas een creditfactuur gestuurd voor het bedrag van USD 317.718,41.
2.20.
Op 21 december 2021 heeft Parus € 284.796,00 aan Smartkas gefactureerd, ook onder de omschrijving “Prepayment on Harlow and Fokkerpark”. Smartkas heeft op 22 december 2021 voornoemd bedrag aan Parus betaald.
2.21.
Daarna hebben in de loop van 2022 werkzaamheden ten behoeve van de installatie van de beide farms plaatsgevonden. Na november 2022 zijn aan de beide farms geen installatiewerkzaamheden meer verricht.
2.22.
Op 2 december 2022 heeft [naam 5] – samengevat – aan [naam 3] een lijst gemaild van volgens hem op dat moment nog openstaande punten ten aanzien van de UK farm.
2.23.
Op 9 december 2022 heeft [naam 5] de UK farm bezocht. Tijdens dat bezoek hebben [naam 5] en [naam 3] gesproken over de hiervoor genoemde openstaande punten.
Na dat bezoek heeft [naam 5] op diezelfde dag onder meer het volgende aan [naam 3] , [naam 1] en [naam 2] gemaild:
“As far as I can tell there are no complaints or issues anymore.”
2.24.
In reactie daarop heeft [naam 3] op 10 december 2022 onder meer het volgende aan [naam 5] gemaild:
“The last few days have been OK in terms of sorting issues we had and appreciate you coming over.”
2.25.
Op 13 december 2022 heeft Parus aan Smartkas een slotfactuur gestuurd voor een bedrag van USD 731.632,74 (hierna: de slotfactuur). Daarvan heeft Parus USD 681.632,24 onbetaald gelaten.
2.26.
Over het openstaande saldo op de slotfactuur hebben [naam 5] en [naam 2] telefonisch overleg gevoerd. Daarna heeft [naam 2] op 5 januari 2023 onder meer het volgende aan [naam 5] gemaild:
“As discussed I can confirm that the outstanding invoice will be settled within the next 2 weeks maximum due to some delays on our side.”
2.27.
Parus heeft [naam 1] en [naam 2] in een e-mail van 19 januari 2023 een betalingsherinnering ten aanzien van het openstaande saldo op de slotfactuur gestuurd.
2.28.
Op 16 januari 2023 heeft een gesprek plaatsgevonden tussen [naam 5] en onder meer [naam 1] en [naam 2] . Daarna heeft [naam 5] op 24 januari 2023 onder meer het volgende aan [naam 1] en [naam 2] gemaild:
“Als laatste vroeg ik [naam 2], toevoeging rechtbank]
wanneer ik de betaling kon verwachten, [naam 2], toevoeging rechtbank]
zou het uitzoeken en wellicht dezelfde avond het resterende bedrag nog overmaken.
wanneer ik de betaling kon verwachten, [naam 2], toevoeging rechtbank]
zou het uitzoeken en wellicht dezelfde avond het resterende bedrag nog overmaken.
Conclusie:
De betaling heeft tot heden nog niet plaatsgevonden, ik heb ook geen uitzicht op een datum en heb hier grote moeite mee.
Dit is niet volgens de afspraak, er is volgens jullie geen reden om niet te betalen. (…) Graag verzoek ik je om het openstaande bedrag per ommegaande als toegezegd te doen.”
2.29.
In reactie daarop heeft [naam 1] op 25 januari 2023 onder meer het volgende aan [naam 5] gemaild:
“ [naam 2], toevoeging rechtbank]
never said he would pay that evening, what we both said is that it is not a financial problem or a liquidity issue, but rather issues with Parus. Especially the delivery, the parts, the quality of the components and most importantly the behaviour that we experienced.”
never said he would pay that evening, what we both said is that it is not a financial problem or a liquidity issue, but rather issues with Parus. Especially the delivery, the parts, the quality of the components and most importantly the behaviour that we experienced.”
2.30.
In de bijlage bij zijn e-mail van 25 januari 2023 e-mail heeft [naam 1] tevens een brief van Smartkas aan Parus gevoegd. Daarin heeft Smartkas – samengevat – geschreven dat verschillende van de door Parus ten behoeve van de UK farm geleverde apparaten en systemen gebreken vertonen. In die brief heeft Smartkas Parus tevens verzocht om met een oplossingsvoorstel te komen.
2.31.
In reactie daarop heeft Parus in een brief van 10 februari 2023 aan Smartkas – samengevat – i) haar bevindingen gedeeld ten aanzien van de door Smartkas gestelde gebreken ii) Smartkas gesommeerd tot betaling van USD 681.632,24 en iii) voorgesteld om in overleg te treden.
2.32.
In reactie daarop heeft Smartkas in een brief van 20 februari 2023 Parus – samengevat – aangemaand om i) uiterlijk op 24 februari 2024 met een plan te komen om de door haar gestelde gebreken te herstellen en ii) die gebreken vervolgens dienovereenkomstig uiterlijk op 3 maart 2024 te herstellen. In diezelfde brief heeft Smartkas geschreven dat zij zich ten aanzien van het openstaande saldo op de slotfactuur beroept op haar opschortingsrecht.
2.33.
Na daartoe op 1 maart 2023 van de voorzieningenrechter van deze rechtbank verkregen verlof, heeft Parus conservatoir beslag gelegd onder Smartkas op i) aan haar in eigendom toebehorende roerende zaken en ii) op ten name van Smartkas staande aandelen. Daarnaast heeft Parus conservatoir derdenbeslag ten laste van Smartkas gelegd onder de Coöperatieve Rabobank U.A (hierna: de Rabobank).
2.34.
Na daartoe op 10 oktober 2023 van de voorzieningenrechter van deze rechtbank verkregen verlof, heeft Smartkas conservatoir derdenbeslag ten laste van Parus gelegd onder de Rabobank en ING Bank N.V.
2.35.
Inmiddels zijn de beide farms buiten werking gesteld.
3.Het geschil
in conventie
3.1.
Parus vordert na eiswijziging – samengevat – dat de rechtbank bij uitvoerbaar bij voorraad te verklaren vonnis Smartkas veroordeelt tot betaling van:
- USD 682.632,24, vermeerderd met:
- de wettelijke handelsrente te rekenen vanaf 28 december 2022 tot aan de dag van volledige betaling, en
- koerswijzigingsschade, nader op te maken bij staat,
- € 68.263,22 aan buitengerechtelijke incassokosten,
- de proceskosten, waaronder begrepen de beslagkosten, vermeerderd met de wettelijke rente.
3.2.
Smartkas voert verweer en concludeert tot niet-ontvankelijkheid dan wel afwijzing van de vorderingen van Parus, met een veroordeling van Parus in de proceskosten, vermeerderd met rente.
3.3.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, indien nodig, ingegaan.
in reconventie
3.4.
Smartkas vordert na eiswijziging – samengevat – dat de rechtbank bij uitvoerbaar bij voorraad te verklaren vonnis:
primair:
de overeenkomst terzake de NL Farm ontbindt,
Parus veroordeelt tot betaling van een aanvullende schadevergoeding te bepalen op GBP 2.204,86 per maand dan wel GBP 67,50 per dag te rekenen vanaf 19 mei 2023,
en indien komt vast te staan dat Parus en Smartkas terzake de UK Farm hebben gecontracteerd:
de overeenkomst terzake de UK Farm ontbindt,
Parus veroordeelt tot betaling van een aanvullende schadevergoeding te bepalen op GBP 86.056,72 per maand, dan wel GBP 2.868,56 per dag te rekenen vanaf 3 maart 2023,
subsidiair:
i. de overeenkomst terzake de NL Farm vernietigt,
en indien komt vast te staan dat Parus en Smartkas terzake de UK Farm hebben gecontracteerd:
de overeenkomst terzake de UK Farm vernietigt,
zowel primair als subsidiair:
i. Parus veroordeelt tot terugbetaling aan Smartkas van alle reeds of namens Smartkas betaalde bedragen terzake de NL Farm en de UK Farm,
meer subsidiair:
de overeenkomst terzake de NL Farm gedeeltelijk ontbindt,
Parus veroordeelt tot terugbetaling van dat deel van de koopprijs dat ziet op het ontbonden gedeelte van de overeenkomst terzake de NL Farm
Parus veroordeelt tot betaling van een aanvullende schadevergoeding te bepalen op GBP 2.204,86 per maand dan wel GBP 67,50 per dag te rekenen vanaf 19 mei 2023,
en indien komt vast te staan dat Parus en Smartkas terzake de UK Farm hebben gecontracteerd:
de overeenkomst terzake de UK Farm gedeeltelijk ontbindt,
Parus veroordeelt tot terugbetaling van dat deel van de koopprijs dat ziet op het ontbonden gedeelte van de overeenkomst terzake de UK Farm,
Parus veroordeelt tot betaling van een aanvullende schadevergoeding te bepalen op GBP 86.056,72 per maand, dan wel GBP 2.868,56 per dag te rekenen vanaf 3 maart 2023,
meest subsidiair:
het nadeel dat Smartkas door dwaling heeft geleden opheft door aanpassing van de koopprijs van de NL Farm,
Parus veroordeelt tot terugbetaling van dat deel van de koopprijs waarmee het nadeel wordt opgeheven,
en indien komt vast te staan dat Parus en Smartkas terzake de UK Farm hebben gecontracteerd:
het nadeel dat Smartkas door dwaling heeft geleden opheft door aanpassing van de koopprijs van de UK Farm,
Parus veroordeelt tot terugbetaling van dat deel van de koopprijs waarmee het nadeel wordt opgeheven,
bij alle vorderingen:
- Parus veroordeelt in de proceskosten, waaronder begrepen de beslagkosten, vermeerderd met de wettelijke handelsrente.
3.5.
Parus voert verweer en concludeert tot niet-ontvankelijkheid dan wel afwijzing van de vorderingen van Smartkas, met een uitvoerbaar bij voorraad te verklaren veroordeling van Smartkas in de proceskosten, vermeerderd met de wettelijke rente.
3.6.
Op de stellingen van partijen wordt hierna, indien nodig, ingegaan.
4.De beoordeling
in conventie en in reconventie
4.1.
Gelet op de onderlinge samenhang tussen de vorderingen in conventie en in reconventie worden die hierna gezamenlijk behandeld.
Inleiding
4.2.
In deze procedure beroept Parus zich op nakoming van de overeenkomst met Smartkas en vordert Parus – samengevat – veroordeling van Smartkas tot betaling van het openstaande saldo van de slotfactuur. Smartkas betwist iets verschuldigd te zijn. Voor het gedeelte van de vordering dat ziet op Smartkas UK is Parus niet ontvankelijk omdat zij heeft gecontracteerd met een andere vennootschap. Voor zover dat niet het geval is, is de vordering niet opeisbaar en beroept Smartkas zich op opschorting. Parus is toerekenbaar tekort geschoten bij de uitvoering van de overeenkomst, is in gebreke gesteld en is in verzuim. In reconventie vordert Smartkas onder meer ontbinding en schadevergoeding en doet zij subsidiair een beroep op dwaling, dan wel de door Parus verstrekte garantie. Volgens Smartkas beantwoorden de farms niet aan de overeenkomst en vertonen die verschillende gebreken.
Met wie heeft Parus een overeenkomst gesloten?
4.3.
Smartkas stelt dat Parus niet kan worden ontvangen in haar vorderingen. Smartkas heeft daartoe – samengevat – aangevoerd dat Parus voor wat betreft de UK farm een overeenkomst heeft met Smartkas UK heeft en niet met Smartkas, zodat de vorderingen van Parus vorderingen op Smartkas UK zijn en niet op Smartkas.
4.4.
Tussen partijen staat niet ter discussie dat Parus voor wat betreft de NL farm een overeenkomst heeft met Smartkas. Het gaat om de vraag of Parus voor wat betreft de UK farm ook een overeenkomst heeft met Smartkas. Het antwoord op de vraag wie partij is bij een overeenkomst is afhankelijk van hetgeen partijen jegens elkaar hebben verklaard en over en weer uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben afgeleid en mochten afleiden. Tot de omstandigheden die in dit verband in aanmerking moeten worden genomen behoort tevens de voor de wederpartij kenbare hoedanigheid en de context waarin partijen optraden. Ook gedragingen, verklaringen en andere omstandigheden, die hebben plaatsgevonden nadat de overeenkomst is gesloten, kunnen van belang zijn (vgl. HR 29 oktober 2021, ECLI:NL:HR:2021:1615).
4.5.
Naar het oordeel van de rechtbank heeft Parus ook met Smartkas gecontracteerd voor wat betreft de UK farm. Dat oordeel wordt hierna toegelicht.
4.6.
Voorop staat dat de conceptoffertes die Parus op 18 november 2021 voor de UK farm NL farm heeft uitgebracht, gericht zijn aan Smartkas. Hetzelfde geldt voor de definitieve offertes voor de UK farm van 17 december 2021. Laatstgenoemde offertes heeft [naam 1] – de bestuurder van Smartkas – in zijn e-mail van 20 december 2021 geaccepteerd (
“we are all good with the quotation”). Als hij meende dat Parus voor wat betreft de UK farm met Smartkas UK contracteerde, had het voor de hand gelegen dat hij dat in die e-mail aan Parus had verduidelijkt, maar dat heeft hij niet gedaan.
“we are all good with the quotation”). Als hij meende dat Parus voor wat betreft de UK farm met Smartkas UK contracteerde, had het voor de hand gelegen dat hij dat in die e-mail aan Parus had verduidelijkt, maar dat heeft hij niet gedaan.
4.7.
Smartkas heeft in dit verband – samengevat – aangevoerd dat Parus met zowel [naam 1] (in hoedanigheid van bestuurder van Smartkas UK) als met [naam 3] (in hoedanigheid van bestuurder van Smartkas UK en eindverantwoordelijke voor de UK farm) veelvuldig overleg heeft gevoerd over de (op te zetten) UK farm.
Voor zover Smartkas meent dat hieruit kan worden afgeleid dat Parus voor wat betreft de UK farm heeft gecontracteerd met Smartkas UK, wordt zij daarin niet gevolgd. Parus heeft daartegenover namelijk onweersproken toegelicht dat [naam 1] op het moment van het aangaan van de overeenkomst nog geen bestuurder was van Smartkas UK was en zodoende niet bevoegd was om namens Smartkas UK te handelen. Verder heeft Parus onweersproken toegelicht dat [naam 3] niet alleen verantwoordelijk was voor de UK farm, maar ook betrokken was bij de gesprekken over de levering van de apparatuur voor de NL farm. Bij deze stand van zaken kan uit het feit dat Parus overleg heeft gevoerd met [naam 1] en [naam 3] over de UK farm dan ook niet worden afgeleid dat Parus voor wat betreft die farm met Smartkas UK heeft gecontracteerd.
4.8.
Smartkas heeft daarnaast aangevoerd dat gedurende voornoemde gesprekken het afnamecontract tussen Smartkas UK en haar Britse afnemer Berryworld aan Parus is getoond. Voor zover Smartkas hiermee bedoelt te betogen dat dit een aanwijzing is dat Parus voor wat betreft de UK farm met Smartkas UK heeft gecontracteerd, wordt zij daarin niet gevolgd. Parus heeft betwist dat aan haar het afnamecontract tussen Smartkas UK en Berryworld is getoond. Smartkas heeft haar stellingen daarop niet nader onderbouwd. Bovendien is onvoldoende duidelijk waarom het sluiten van een overeenkomst met een Engelse toeleverancier en Smartkas UK relevant is voor het antwoord op de vraag met wie Parus een overeenkomst heeft gesloten. Deze door Smartkas gestelde omstandigheden kunnen dan ook niet dienen als aanwijzing dat Parus voor wat betreft de UK farm een overeenkomst met Smartkas UK heeft gesloten.
4.9.
Verder brengt het feit dat Parus facturen die uitsluitend zagen op de UK farm tot Smartkas UK heeft gericht, niet zonder meer mee dat Parus voor wat betreft de UK farm met Smartkas UK heeft gecontracteerd. Hetzelfde geldt voor de kennelijk door Smartkas gestelde omstandigheid dat Smartkas bepaalde facturen namens Smartkas UK heeft betaald.
4.10.
Al het voorgaande leidt tot de conclusie dat Parus met een overeenkomst heeft met Smartkas voor wat betreft de UK farm. Dit betekent dat Parus kan worden ontvangen in haar vorderingen.
Wat zijn partijen overeengekomen
4.11.
Alvorens te kunnen vaststellen of Parus recht heeft op nakoming en schadevergoeding, dan wel of Smartkas terecht een beroep doet op ontbinding van de overeenkomst en aanspraak maakt op schadevergoeding, moet worden vastgesteld wat partijen hebben afgesproken.
4.12.
Partijen zijn het erover eens dat Parus zich jegens Smartkas heeft verbonden tot i) het maken van een technisch ontwerp van de beide farms, ii) het leveren van bepaalde apparatuur, iii) het bieden van assistentie bij onder andere de installatie van de beide farms en iv) het bieden van ondersteuning gedurende één jaar na ingebruikname van de beide farms. Partijen zijn het niet eens over de volgende onderwerpen.
4.13.
Volgens Parus heeft zij aan Smartkas losse onderdelen verkocht voor door Smartkas zelf – volgens het ontwerp van Parus – te installeren farms. Parus heeft Smartkas in dat verband van meet af aan duidelijk gemaakt dat Smartkas zelf verantwoordelijk is voor de aanschaf, plaatsing en aansluiting van de airco, en het inschakelen en aansturen van lokale installateurs voor water en elektra en een aannemer voor bouwkundige zaken. Aldus steeds Parus.
4.14.
Daartegenover betoogt Smartkas dat partijen hebben afgesproken dat Parus de beide farms ‘turn key’ zou leveren. Verder heeft Parus aan Smartkas beloofd dat met die farms minimaal 3 kilogram aardbeien per plant per jaar kon worden gekweekt. Alle door Smartkas te verrichten werkzaamheden zouden plaatsvinden onder regie van Parus en ook de aanleg van het klimaatsysteem zou door [naam 2] in opdracht en onder regie van Parus plaatsvinden. Aldus steeds Smartkas.
4.15.
De beantwoording van de vraag wat partijen zijn overeengekomen, is een kwestie van uitleg. Hoe de rechtsbetrekking tussen partijen moet worden uitgelegd moet worden beantwoord aan de hand van de betekenis die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan elkaars verklaringen en gedragingen mochten toekennen en van wat zij in dat verband redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij zijn alle omstandigheden van het geval van belang, in hun onderlinge samenhang bezien. Kort gezegd, is volgens die maatstaf bepalend wat partijen over en weer redelijkerwijs hebben mogen begrijpen en verwachten. Hierbij zijn van beslissende betekenis alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid – die de rechtsverhouding beheersen – meebrengen. Dat wat tussen hen heeft te gelden, wordt ook bepaald door hetgeen hen bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond. Het feitelijk handelen van partijen na het sluiten van de overeenkomst is ook van belang voor de vaststelling van de afspraken en de uitleg daarvan.
4.16.
Partijen zijn geen schriftelijke overeenkomst aangegaan. Wel zijn er een aantal e-mails (voornamelijk van de kant van Parus) voorafgaand aan de factuur van 21 december 2021 en de betaling daarvan een dag later. Uit die e-mails (zoals hiervoor weergegeven onder 2.12 t/m 2.18) kan worden afgeleid dat Parus van meet af aan een bepaalde onderlinge taakverdeling voor ogen stond waarbij Parus in ieder geval verantwoordelijk was voor het ontwerp en aanleveren van de benodigde apparatuur om de farms te installeren op de locaties en Smartkas verantwoordelijk zou zijn voor het gebouw en de aansluiting van de apparatuur. Over de onderwerpen waarover partijen van mening verschillen (wie was verantwoordelijk voor de daadwerkelijke installatie van de farms en de daarbij betrokken aannemers) staat in de relevante e-mails hierover het volgende.
4.17.
In de e-mail van 10 september 2021 schrijft Parus dat zij (ten aanzien van de UK farm) zou zorgen voor i) supervisie bij de installatie, ii) benodigde hardware en iii) haar eigen onderaannemers voor (de installatie van) deelsystemen. Smartkas moest zorgen voor onder meer i) een geschikt gebouw en de benodigde voorzieningen (zoals water en elektriciteit), ii) eigen onderaannemers en iii) dat Parus voldoende tijd zou krijgen om haar werkzaamheden af te ronden nadat het gebouw gereed was.
4.18.
In de e-mail van 8 oktober 2021 schrijft Parus (ten aanzien van de UK farm) wat wel en niet onder de daarbij gevoegde conceptoffertes viel. Onder het kopje “
It comes with” staat onder meer i) twee tot drie mensen “
to guide the project during the installation PM and technical”, ii) twee mensen voor ondersteuning van het fysieke werk, iii) een week training en iv) voorgefabriceerde onderdelen om het installeren sneller en gemakkelijker te laten verlopen. Onder het kopje “
what needs to be added” wordt onder meer verwezen naar i) aanpassingen aan het gebouw waarin de UK farm zou worden opgezet, ii) de inschakeling van lokale aannemers ter ondersteuning van de installatie van de UK farm en iii) de aanwezigheid van nutsvoorzieningen zoals afvoer, water en elektra.
It comes with” staat onder meer i) twee tot drie mensen “
to guide the project during the installation PM and technical”, ii) twee mensen voor ondersteuning van het fysieke werk, iii) een week training en iv) voorgefabriceerde onderdelen om het installeren sneller en gemakkelijker te laten verlopen. Onder het kopje “
what needs to be added” wordt onder meer verwezen naar i) aanpassingen aan het gebouw waarin de UK farm zou worden opgezet, ii) de inschakeling van lokale aannemers ter ondersteuning van de installatie van de UK farm en iii) de aanwezigheid van nutsvoorzieningen zoals afvoer, water en elektra.
4.19.
In haar daaropvolgende e-mail van 18 november 2021 verwijst Parus (ten aanzien van de UK farm onder het kopje “
the quotation includes”, onder meer naar project management bij de installatie (3 personen). Onder het kopje “
the quotation does NOT include” wordt verwezen naar i) de inzet van een lokale (Britse) aannemer, ii) elektrische installatiewerkzaamheden voor het realiseren van nutsvoorzieningen (zoals afvoer en watertoevoer) en iii) de levering van tanks voor wateropslag.
the quotation includes”, onder meer naar project management bij de installatie (3 personen). Onder het kopje “
the quotation does NOT include” wordt verwezen naar i) de inzet van een lokale (Britse) aannemer, ii) elektrische installatiewerkzaamheden voor het realiseren van nutsvoorzieningen (zoals afvoer en watertoevoer) en iii) de levering van tanks voor wateropslag.
4.20.
In haar e-mail van 7 december 2021 schrijft Parus dat de daarbij gevoegde offerte voor de NL farm onder meer
nietziet op klimaat, de levering van panelen, elektrische installatiewerkzaamheden en de installatie van de farm zelf. Daarbij heeft Parus bovendien aangetekend dat Smartkas daarvoor zelf een geschikte ‘partner’ – naar de rechtbank begrijpt ‘aannemer’ – zou moeten vinden.
nietziet op klimaat, de levering van panelen, elektrische installatiewerkzaamheden en de installatie van de farm zelf. Daarbij heeft Parus bovendien aangetekend dat Smartkas daarvoor zelf een geschikte ‘partner’ – naar de rechtbank begrijpt ‘aannemer’ – zou moeten vinden.
4.21.
Op voorgaande e-mails is door Smartkas destijds niet inhoudelijk gereageerd. Op basis van de e-mails, in onderling verband bezien, mocht Smartkas er op vertrouwen dat Parus niet alleen verantwoordelijk was voor het aanleveren van de apparatuur, maar ook voor de installatie daarvan. Zij zou daar immers toezicht op houden en daarvoor drie tot vier mensen leveren. Dat Smartkas zelf een aannemer moest regelen voor de benodigde mankracht, maakt dit niet anders. Ook op de door hen verrichte werkzaamheden moest Parus immers toezicht houden. Bovendien bleek dat Smartkas niet in staat was om geschikte arbeidskrachten in te huren en heeft Parus er voor gezorgd dat er medewerkers van een Deense zusterorganisatie van Parus zijn ingehuurd die ook via Parus zijn betaald. Op Smartkas rustte de verplichting om te zorgen dat het gebouw gereed was voor de installatie, inclusief de water toe- en afvoer, elektravoorzieningen en tanks voor wateropslag.
[naam 2]
4.22.
Smartkas heeft aangevoerd dat onderdeel van de overeenkomst was dat een derde – [naam 2] – in opdracht en in ieder geval onder regie van Parus in beide farms een klimaatbeheersingsinstallatie, hierna: HVAC (heating, vertilation and airconditioning) zou installeren. Parus heeft dit betwist en heeft toegelicht dat Smartkas zelf rechtstreeks met [naam 2] heeft gecontracteerd voor de aanleg van een HVAC systeem in beide farms en dat de uitvoering daarvan valt onder verantwoordelijkheid van Smartkas. De rechtbank volgt het standpunt van Parus. Weliswaar wordt in de offertes van Parus verwezen naar een HVAC systeem, maar daar staat geen bedrag bij vermeld en de post maakt geen deel uit van de offerte waar Smartkas akkoord op heeft gegeven. Aanvankelijk heeft [naam 2] een offerte gestuurd aan Parus. Parus heeft tijdens de mondelinge behandeling onweersproken toegelicht dat dit een vergissing was. Op 7 februari 2022 heeft [naam 2] nieuwe offertes toegestuurd aan Smartkas die vervolgens door Smartkas voor akkoord zijn getekend. [naam 2] heeft vervolgens gefactureerd aan Smartkas en Smartkas heeft de facturen betaald. Uit de stukken (e-mail van 10 januari 2022, productie 28 Parus) blijkt verder dat Smartkas en [naam 2] ook inhoudelijk hebben gecorrespondeerd over de specificaties van het systeem. De door Smartkas in dit verband tijdens de mondelinge behandeling genoemde passages uit emails van Parus – zoals opgenomen in randnummers 9 en 10 van haar spreekaantekeningen – zijn van onvoldoende gewicht. Zonder nadere toelichting valt niet in te zien dat daaruit volgt dat [naam 2] onder verantwoordelijkheid van Parus een HVAC systeem in beide farms heeft aangelegd. Dat Parus betrokkenheid heeft gehad bij het ontwerp voor de HVAC en [naam 2] heeft voorgedragen, is daartoe in ieder geval onvoldoende.
Drie kilo aardbeien
4.23.
Smartkas stelt dat Parus de garantie heeft gegeven dat met de beide farms minimaal drie kilogram aardbeien per plant per jaar kon worden gekweekt. Dit standpunt wordt verworpen. Daartoe wordt het volgende overwogen.
4.24.
Uit de e-mail van 2 december 2020 van Parus blijkt duidelijk dat zij juist geen garanties aan Smartkas wilde geven voor eventueel met de farms te behalen resultaten (zie hiervoor 2.7). Bovendien blijkt uit de reactie van Smartkas daarop dat zij dat ook niet van Parus verlangde, maar alleen vroeg om historische data om daaruit vervolgens zelf conclusies te kunnen trekken (zie hiervoor 2.8).
4.25.
Smartkas heeft in dit verband tijdens de mondelinge behandeling nog gewezen op passages uit i) emails van Parus aan haar van 3 en 4 augustus 2021 aan haar (zie hiervoor 2.10 en 2.11) en ii) een door Parus aan haar op 18 november 2021 gezonden document getiteld
“Production Numbers – strawberry final design”. Deze verwijzingen van Smartkas leiden niet tot een ander oordeel. De strekking van die passages is steeds dat Parus daarin rekenvoorbeelden aan Smartkas geeft, waarin wordt uitgegaan van een kweekresultaat van drie of vier kilogram aardbeien per plant per jaar. Niet valt in te zien dat Parus daarmee aan Smartkas een garantie heeft gegeven dat met beide farms minimaal drie kilogram aardbeien per plant per jaar kon worden gekweekt.
“Production Numbers – strawberry final design”. Deze verwijzingen van Smartkas leiden niet tot een ander oordeel. De strekking van die passages is steeds dat Parus daarin rekenvoorbeelden aan Smartkas geeft, waarin wordt uitgegaan van een kweekresultaat van drie of vier kilogram aardbeien per plant per jaar. Niet valt in te zien dat Parus daarmee aan Smartkas een garantie heeft gegeven dat met beide farms minimaal drie kilogram aardbeien per plant per jaar kon worden gekweekt.
4.26.
De rechtbank begrijpt dat Smartkas in dit verband ook nog heeft willen wijzen op een door haar als productie 41 overgelegd LinkedIn-bericht. Die verwijzing leidt evenmin tot een ander oordeel. Nog daargelaten dat uit dat LinkedIn-bericht niet zonder meer kan worden afgeleid dat de daarin vervatte uitlatingen namens Parus zijn gedaan, geldt dat daarin niet meer staat dan dat Parus een systeem heeft ontwikkeld waarmee tot vier kilogram aardbeien per plant per jaar kan worden gekweekt (
“they have developed a system that can grow up to 4 kg of berries per plant, per year”). Dat Smartkas uit deze algemene mededeling aan derden heeft mogen begrijpen dat Parus aan haar een garantie heeft gegeven dat met beide farms minimaal drie kilogram aardbeien per plant per jaar kon worden gekweekt, is onjuist.
“they have developed a system that can grow up to 4 kg of berries per plant, per year”). Dat Smartkas uit deze algemene mededeling aan derden heeft mogen begrijpen dat Parus aan haar een garantie heeft gegeven dat met beide farms minimaal drie kilogram aardbeien per plant per jaar kon worden gekweekt, is onjuist.
Conclusie
4.27.
De rechtbank komt op basis van al het voorgaande tot de slotsom dat Parus zich jegens Smartkas heeft verbonden tot i) het maken van een technisch ontwerp van de beide farms ii) het leveren van de in de offertes vermelde materialen en apparatuur voor de beide farms iii) het bieden van assistentie bij onder andere de installatie van de beide farms en iv) het bieden van ondersteuning gedurende één jaar na ingebruikname van de beide farms.
Verder brengt uitleg van voornoemde e-mails met zich mee dat Parus niet alleen verantwoordelijk was voor het aanleveren van de apparatuur, maar ook voor de installatie daarvan.
Op Smartkas rustte de verplichting om te zorgen dat het gebouw gereed was voor de installatie, inclusief de water toe- en afvoer, elektravoorzieningen en tanks voor wateropslag. De door haar daartoe ingehuurde partijen, waaronder [naam 2] vielen onder haar verantwoordelijkheid. Van een garantie van een minimale opbrengst van drie kilo aardbeien per plant, per jaar, is geen sprake.
Kwalificatie overeenkomst
4.28.
Tussen partijen is in geschil hoe de tussen hen gesloten overeenkomst moet worden gekwalificeerd. Smartkas stelt zich op het standpunt dat partijen een aanneemovereenkomst hebben gesloten. Volgens Parus is er sprake van een gemengde overeenkomst met elementen van koop en opdracht.
4.29.
Artikel 7:750 lid 1 Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) bepaalt dat aanneming van werk de overeenkomst is waarbij de ene partij, de aannemer, zich jegens de andere partij, de opdrachtgever, verbindt om buiten dienstbetrekking een werk van stoffelijke aard tot stand te brengen en op te leveren, tegen een door de opdrachtgever te betalen prijs in geld. Daar is in het onderhavige geval sprake van. Parus heeft zich jegens Smartkas niet alleen verbonden tot het leveren van voor de beide farms benodigde materialen en apparatuur, maar ook tot de installatie van de beide farms. Die installatiewerkzaamheden zijn gericht geweest op de totstandbrenging en oplevering van een werk van stoffelijke aard, zodat het onderdeel van de overeenkomst dat daaraan ten grondslag ligt, kwalificeert als aanneming van werk.
Voor wat betreft de levering van de voor de beide farms benodigde materialen en apparatuur voldoet de overeenkomst ook aan de kenmerken van een koopovereenkomst (artikel 7:1 BW e.v.). Dit betekent dat sprake is van een gemengde overeenkomst, zodat op grond van artikel 6:215 BW de bepalingen van zowel koop als aanneming van werk naast elkaar op de overeenkomst van toepassing zijn, behoudens voor zover deze bepalingen niet verenigbaar zijn of de strekking daarvan in verband met de aard van de overeenkomst zich tegen toepassing verzet.
Opeisbaarheid van de vordering van Parus
4.30.
Smartkas heeft aangevoerd dat de vordering van Parus tot betaling van de slotfactuur niet opeisbaar is. Smartkas heeft toegelicht dat zij de laatste 25% van de prijs pas verschuldigd is nadat de UK farm is geïnstalleerd en technisch functioneert. Partijen hebben echter niet vastgesteld dat dit moment zich heeft voorgedaan. Verder is het gebruikelijk dat partijen samen tijdens een
site acceptance test(hierna: SAT) en
operational acceptance test(hierna: OAT) vaststellen dat de oplevering is voltooid en dat vastleggen in een opleverprotocol (
commissioning protocol) en dat het geleverde functioneert in een
final completion protocol, maar dat is niet gebeurd.
site acceptance test(hierna: SAT) en
operational acceptance test(hierna: OAT) vaststellen dat de oplevering is voltooid en dat vastleggen in een opleverprotocol (
commissioning protocol) en dat het geleverde functioneert in een
final completion protocol, maar dat is niet gebeurd.
4.31.
De rechtbank volgt het standpunt van Smartkas niet. Voorop staat de slotfactuur alleen ziet op de UK farm. Tussen partijen staat niet ter discussie dat Smartkas Parus volledig heeft betaald voor de NL farm. Verder klopt het standpunt van Smartkas in zoverre dat partijen met de e-mail van 17 december 2021 (zie hiervoor 2.17) hebben afgesproken dat Smartkas de laatste 25% van de prijs aan Parus verschuldigd zou zijn nadat de farms zijn geïnstalleerd en technisch functioneren (“
after the strawberry system is installed and running technically”). Maar anders dan Smartkas doet voorkomen, heeft dat zich hier op enig moment wel voorgedaan.
after the strawberry system is installed and running technically”). Maar anders dan Smartkas doet voorkomen, heeft dat zich hier op enig moment wel voorgedaan.
4.32.
In dat verband is van belang dat Parus op 9 december 2022 de UK farm heeft bezocht. Bij dat bezoek hebben partijen de op dat moment nog openstaande punten ten aanzien van de UK farm besproken, waarna Parus Smartkas op diezelfde dag heeft gemaild dat er volgens haar geen klachten of problemen meer waren (zie hiervoor 2.23). Daartegen heeft Smartkas niet geprotesteerd. Integendeel, in haar e-mail van 10 december 2022 schrijft Smartkas aan Parus dat zij in de afgelopen dagen verschillende problemen heeft kunnen verhelpen en spreekt zij haar waardering uit voor het bezoek van Parus (zie hiervoor 2.24). Vrij kort daarna heeft Parus op 13 december 2022 de slotfactuur aan Smartkas gestuurd. Ook daarop heeft Smartkas niet aan Parus laten weten dat de UK farm volgens haar nog niet was geïnstalleerd en technisch niet functioneerde. Integendeel, Smartkas heeft juist een gedeelte van de slotfactuur aan Parus voldaan. Deze gang van zaken valt naar het oordeel van de rechtbank niet te rijmen met de stelling van Smartkas dat de UK farm niet was geïnstalleerd en technisch niet functioneerde.
4.33.
De door Smartkas gestelde omstandigheden dat – anders dan gebruikelijk – er geen SAT en een OAT heeft plaats gevonden en een en ander niet is vastgelegd in een opleverprotocol en een
final completion protocol, leiden niet tot een ander oordeel. Partijen hebben immers niet afgesproken dat de slotfactuur pas opeisbaar zou worden nadat partijen een SAT en een OAT hadden uitgevoerd en een en ander hadden vastgelegd in een opleverprotocol en een
final completion protocol.
final completion protocol, leiden niet tot een ander oordeel. Partijen hebben immers niet afgesproken dat de slotfactuur pas opeisbaar zou worden nadat partijen een SAT en een OAT hadden uitgevoerd en een en ander hadden vastgelegd in een opleverprotocol en een
final completion protocol.
4.34.
Al het voorgaande betekent dat de vordering van Parus tot betaling van de slotfactuur opeisbaar is.
Beroep op opschorting
4.35.
Smartkas heeft in het kader van haar verweer tegen de vorderingen van Parus een beroep gedaan op opschorting, naar de rechtbank begrijpt, onder meer ter verrekening met hetgeen gevorderd in reconventie. Het kernverwijt dat Smartkas in dit verband aan Parus maakt, is dat Parus haar twee farms heeft geleverd die niet functioneren zoals afgesproken, omdat daarmee – volgens Smartkas – geen aardbeien kunnen worden gekweekt.
4.36.
Tussen partijen staat op zichzelf niet ter discussie dat het de bedoeling was dat met de beide farms verticaal aardbeien konden worden gekweekt. Kern van het geschil is daarmee of de farms al dan niet geschikt zijn voor het doel waarvoor Smartkas deze heeft aangeschaft en/of de farms al dan niet tekortkomingen vertonen ten opzichte van hetgeen Smartkas op grond van de overeenkomst, mocht verwachten. En in het verlengde daarvan, of Smartkas al dan niet een gerechtvaardigd beroep op opschorting en ontbinding van de overeenkomst toekomt.
Heeft Smartkas tijdig geklaagd?
4.37.
In het kader van haar verweer tegen de tegenvorderingen van Smartkas heeft Parus – samengevat – aangevoerd dat Smartkas niet binnen bekwame tijd heeft geklaagd over de door Smartkas gestelde gebreken aan de beide farms. Dit verweer van Smartkas wordt verworpen. Daartoe wordt het volgende overwogen.
4.38.
De rechtbank begrijpt dat Parus met dit verweer een beroep heeft willen doen op artikel 6:89 BW. Uit dat wetsartikel volgt dat de schuldeiser op een gebrek in de prestatie van de schuldenaar geen beroep meer kan doen, indien hij niet binnen bekwame tijd nadat hij het gebrek heeft ontdekt of redelijkerwijze had moeten ontdekken, bij de schuldenaar ter zake heeft geklaagd. Uit artikel 7:23 BW volgt een vergelijkbare regeling voor de koopovereenkomst. Bij beantwoording van de vraag of is voldaan aan de in art. 6:89 BW besloten liggende onderzoeks- en klachtplicht, dient acht te worden geslagen op alle omstandigheden van het geval, waaronder de aard en inhoud van de rechtsverhouding, de aard en inhoud van de prestatie en de aard van het gestelde gebrek in de prestatie. Tot de in aanmerking te nemen omstandigheden behoort het antwoord op de vraag of de schuldenaar nadeel lijdt door het late tijdstip waarop de schuldeiser heeft geklaagd. In dit verband dient de rechter rekening te houden met enerzijds het voor de schuldeiser ingrijpende rechtsgevolg van het te laat protesteren zoals in art. 6:89 BW vermeld – te weten verval van al zijn rechten ter zake van de tekortkoming – en anderzijds de concrete belangen waarin de schuldenaar is geschaad door het late tijdstip waarop dat protest is gedaan, zoals een benadeling in zijn bewijspositie of een aantasting van zijn mogelijkheden de gevolgen van de gestelde tekortkoming te beperken
4.39.
Parus stelt – samengevat – dat Smartkas niet binnen bekwame tijd heeft geklaagd over gebreken aan de NL farm. Volgens Parus was de NL farm reeds in juni 2022 operationeel, maar zijn klachten van Smartkas over die farm pas voor het eerst met de conclusie van antwoord tevens houdende eis in reconventie bij haar bekend geworden. Daarin wordt Parus niet gevolgd. Smartkas heeft in haar conclusie van antwoord toegelicht dat zij Parus – na de ingebruikname van de NL farm – meermaals heeft gemaand ten aanzien van problemen met de NL farm en dat Parus ook meermaals de NL farm heeft bezocht om die problemen te verhelpen. Dit is niet door Parus betwist. In het licht hiervan heeft Parus haar stelling onvoldoende onderbouwd.
4.40.
Verder stelt Parus dat Smartkas niet binnen bekwame tijd heeft geklaagd over gebreken aan de UK farm. Zij heeft daartoe – samengevat – aangevoerd dat klachten van Smartkas daarover pas in de brief van 25 januari 2023 aan haar bekend zijn geworden, terwijl zij bij e-mail van 10 december 2022 al had laten weten dat zich geen problemen meer aan de UK farm voordeden. Ook daarin wordt Parus niet gevolgd. Naar het oordeel van de rechtbank is de periode tussen e-mail van 10 december 2022 en de brief van 25 januari 2023 relatief kort. In het licht van hetgeen hiervoor onder 4.38 overwogen valt – zonder nadere toelichting – niet in te zien dat Smartkas ten aanzien van de UK farm niet binnen bekwame tijd bij Parus heeft geklaagd.
Is Parus tekortgeschoten
4.41.
Nu vast staat dat tijdig is geklaagd, ligt de vraag voor of Parus al dan niet is tekortgeschoten in de nakoming van haar contractuele verplichtingen.
4.42.
Smartkas stelt, verkort weergegeven, dat de farms op meerdere punten gebrekkig zijn. Zij heeft onder meer toegelicht dat i) de door Parus geleverde apparatuur en systemen (waaronder koelers, goten, pompen, filters, doserings- en managementsystemen, watertanks, verlichting, sensoren en generator) ondeugdelijk zijn, ii) de beide farms geen
Nutrient film technique(NFT) systemen zijn, iii) de door Parus geleverde rekken scheef staan en corroderen, iv) de bedrading van slechte kwaliteit is, v) de goten niet goed op elkaar aansluiten, vi) apparatuur in de verkeerde ruimte staat waardoor het te warm wordt en vii) er een te hoog energiegebruik is.
Nutrient film technique(NFT) systemen zijn, iii) de door Parus geleverde rekken scheef staan en corroderen, iv) de bedrading van slechte kwaliteit is, v) de goten niet goed op elkaar aansluiten, vi) apparatuur in de verkeerde ruimte staat waardoor het te warm wordt en vii) er een te hoog energiegebruik is.
4.43.
Parus betwist gemotiveerd dat zij is tekortgeschoten. Zij heeft aangeboden de koelers te vervangen, maar dat wilde Smartkas niet. Met de goten, de watertanks en de generatoren is niets mis. Voor zover er een probleem is met pompen, doseersysteem, de filters, corrosie, verlichting en sensoren, zijn die problemen het gevolg van onkunde aan de zijde van Smartkas. Om het hele jaar door aardbeien te kunnen telen is een standaard NFT ongeschikt. Daarom is er een speciaal ontworpen system nodig waarin elementen van NFT zijn verwerkt. Parus is niet aansprakelijk voor eventuele problemen met filters, elektra en energieverbruik omdat derden (waaronder [naam 2] ) hiervoor verantwoordelijk zijn. De locatie van de apparaten is het gevolg van door Smartkas gemaakte keuzes.
Dat de eerste aardbeien oogst van de UK farm is mislukt komt omdat de planten te vroeg zijn geplant terwijl de installatie van de farm nog niet was voltooid.
Deskundige
4.44.
De rechtbank kan op dit moment niet vaststellen of en zo ja, in welke omvang, de door Smartkas genoemde gebreken aanwezig waren in januari 2023 en in hoeverre die gebreken ingevolge de hiervoor onder 4.27 vastgestelde overeenkomst, voor rekening van Parus komen. De rechtbank ziet daarom aanleiding om ter beoordeling daarvan een onafhankelijke deskundige te benoemen.
4.45.
De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat Smartkas weliswaar reeds eigen deskundigenrapporten heeft ingebracht, maar dat die haar stellingen onvoldoende onderbouwen, omdat Parus die gemotiveerd heeft betwist. Daarom zal niet worden uitgegaan van de door Smartkas ingebrachte deskundigenrapporten.
4.46.
Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, ziet de rechtbank aanleiding om een onafhankelijke deskundige te benoemen. De rechtbank is voorlopig van oordeel dat kan worden volstaan met de benoeming van één deskundige op het gebied van elektro- en installatietechniek, bij voorkeur in de land- en tuinbouw en dat de navolgende vragen moeten worden voorgelegd:
Vertoonden de beide farms in januari 2023 functionele en/of technische gebreken en zo ja, wat voor gebreken en wat is daarvan de oorzaak?
Waren die gebreken zodanig dat de beide farms niet konden functioneren?
Waren die gebreken te herstellen en zo ja, wat was de meest geëigende manier van herstel?
Zijn er nog punten die u naar voren wilt brengen waarvan de rechter volgens u kennis dient te nemen bij de verdere beoordeling?
4.47.
Voordat de rechtbank een deskundigenbericht zal bevelen, worden partijen bij akte in de gelegenheid gesteld om zich uit te laten over de voorgenomen vraagstelling en de persoon van de deskundige. Indien partijen het in overleg eens worden over een deskundige – hetgeen de voorkeur heeft – kunnen zij die gezamenlijk voordragen. Als zij het niet eens worden, kunnen zij elk maximaal drie namen noemen van deskundigen die naar hun mening in aanmerking komen, waarna de rechtbank één van die personen tot deskundige zal benoemen.
4.48.
De rechtbank ziet aanleiding te bepalen dat het voorschot op de kosten van de deskundige door Smartkas zal moeten worden gedeponeerd, omdat met het deskundigenonderzoek feiten moeten worden vastgesteld waarvan de bewijslast op haar rust.
4.49.
Iedere verdere beslissing in deze zaak wordt aangehouden.
5.De beslissing
De rechtbank
in conventie en in reconventie
5.1.
bepaalt dat de zaak weer op de rol zal komen van
4 december 2024voor het nemen van een akte door partijen waarin zij zich uitlaten over hetgeen wordt vermeld onder 4.47 ten aanzien van de aangekondigde deskundigenrapportage,
4 december 2024voor het nemen van een akte door partijen waarin zij zich uitlaten over hetgeen wordt vermeld onder 4.47 ten aanzien van de aangekondigde deskundigenrapportage,
5.2.
houdt iedere verdere beslissing aan.
Dit vonnis is gewezen door mr. L. Voetelink, rechter, bijgestaan door mr. L.J.P.C. Silven, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 6 november 2024.