ECLI:NL:RBAMS:2023:3727

Uitspraak

vonnis

RECHTBANK AMSTERDAM

Afdeling privaatrecht, voorzieningenrechter civiel

zaaknummer / rolnummer: C/13/733230 / KG ZA 23-374 MDvH/EB

Vonnis in kort geding van 15 juni 2023

in de zaak van

[eiser],

wonende te [woonplaats] ,

eiser bij dagvaarding van 8 mei 2023,

advocaat mr. R. Klöters te Amsterdam,

tegen

1. de naamloze vennootschap

N.V. WEEKBLAD ''DE GROENE AMSTERDAMMER'',

gevestigd te Amsterdam,

2.
[gedaagde 2],

woonplaats gekozen hebbend te [woonplaats] ,

gedaagden,

advocaat mr. J.A. Schaap te Amsterdam.

Partijen zullen hierna de notaris, De Groene en de journalist worden genoemd.

1.De procedure

Op de zitting van 30 mei 2023 heeft de notaris de vorderingen zoals omschreven in de dagvaarding toegelicht. De Groene en de journalist hebben verweer gevoerd overeenkomstig de conclusie van antwoord die zij van tevoren had ingediend.

Beide partijen hebben producties en een pleitnota ingediend.

Ter zitting was de notaris aanwezig met mr. Klöters. Aan de zijde van gedaagden waren aanwezig de journalist, [naam 1] (redactiechef van De Groene), [naam 2] (directeur van De Groene), mr. Schaap en mr. P. de Leeuwe.

Vonnis is – met uitstel van twee dagen – bepaald op vandaag.

2.De feiten

De publicatie(s) waar het in deze zaak om gaat

2.1.

In De Groene – op blz. 34 e.v. van de editie van 6 april 2023 en op haar website – is een artikel van de journalist gepubliceerd onder de kop

“Gesjoemel door vastgoedprofessionals.
De notaris, de katvanger en de waakhond”.

In dat artikel staat meteen onder de kop de volgende passage:

“Grote pakketten (sociale) huurwoningen die worden verkocht aan institutionele beleggers leveren gigantische winsten op. Zo ook de huizendeal van een Arnhemse notaris, een makelaar en een vastgoedverhuurder met [naam 3] . Waarom grepen toezichthouders niet in?”

Het artikel begint als volgt en bevat verder – voor zover van belang – de volgende passages:

“
Aan een verlaten landwegin de Oosterbeekse bossen staat een geel behelmde man met een afstandsbediening in zijn hand. Het is juni, de zon staat hoog en speelt een schimmenspel met de blaadjes van de beukenbomen die in twee rijen langs het pad staan. Een groep vogels vliegt kwetterend op als de man zijn wijsvinger tegen het hendeltje van de controller duwt en er iets verderop een gigantische rode machine op rupsbanden het bouwterrein van notaris [eiser] op buldert.

Het landhuis van [eiser] staat nog in de steigers, maar alleen al de locatie spreekt tot de verbeelding. Tussen de monumentale eiken liggen de villa’s in deze uitloper van de Veluwe op grote afstand van elkaar, waaronder het witte landhuis met Disney-toren waarin regisseur [naam 4] zijn kaskraker Moordwijven opnam, een film over drie verveelde miljonairsvrouwen die een huurmoordenaar inschakelen.

[eiser] (52) verdiende zijn kapitaal bij elkaar als notaris gespecialiseerd in vastgoed en ondernemingsrecht. Een belangrijke zakelijke relatie van hem is het bedrijf ABC, een van origine Amsterdamse makelaar die grote vastgoedinstellingen begeleidt bij de verkoop van woningportefeuilles. Meestal gaat het daarbij om honderden (sociale)huurwoningen tegelijk. De clientèle bestaat uit woningcorporaties, zorginstellingen en grote vastgoedeigenaren.

Het landgoed van de directeur van ABC, [naam 5] , ligt hemelsbreed krap anderhalve kilometer van de notariswoning vandaan. (…)

[naam 5] en [eiser] zaten ook samen in het bestuur van Hippisch Gelderland, een jaarlijks terugkerend paardenevenement, en ze zijn beiden lid van Sociëteit Gelre. Een ‘netwerkclub op hoog niveau’ waar ondernemers de banden aanhalen op borrellocaties, in toprestaurants of bij een van de leden thuis.

In dat netwerk zit ook [naam 6] , een 64-jarige vastgoedverhuurder die door heel Nederland huizen en studentenkamers bezit. Hij is geen geliefde huisbaas. (…)

De drie bevriende zakenrelaties spelen een belangrijke rol bij een huizendeal van de Hongaars-Amerikaanse miljardair [naam 3] , die zes jaar geleden voor 43 miljoen euro 610 woningen kocht van Vivare, een grote Arnhemse woningcorporatie. [naam 3] is naast zakenman hoofdrolspeler in tal van complottheorieën. Ook de Vivare-deal werd al snel onderwerp van speculaties. Helemaal toen de huizen – ondanks de belofte dat niet te doen – twee jaar later werden doorverkocht aan een grote keukenboer uit Waalwijk. Volgens verschillende media maakte hij daarbij 83 miljoen euro winst. Vivare-directeur [naam 7] voelde zich ‘belazerd’. En vroeg zich hardop af aan welk ‘toneelstuk’ hij had meegewerkt.

Toch was het niet de Amerikaanse miljardair die dit miljoenenspel op touw zette, dat waren de notaris, de makelaar en de vastgoedondernemer, daarbij in het zadel geholpen door woonminister Stef Blok (kabinet-Rutte II). In 2014 had Blok het de woningcorporaties makkelijker gemaakt om grote pakketten woningen aan institutionele beleggers te verkopen. Voor elke verkochte woning konden twee sociale woningen worden teruggebouwd. Het bleek een naïef idee. Hoewel er naar schatting voor 25 miljard euro aan woningen werd verkocht, daalde het aantal sociale huurwoningen. Beleggers profiteerden wel. (…) De gevolgen zijn groot: het in tientallen jaren met belastinggeld opgebouwde maatschappelijke kapitaal verdween in private handen. Mensen met een kleine beurs raakten, vanwege hogere huren, hun woning kwijt.

Experts wijzen op de grote rol van externe adviseurs bij dit soort deals en het geringe toezicht. Dat speelt met name bij deze complexe pakketverkopen van honderden en soms zelfs duizenden huurwoningen, die vaak door dezelfde vastgoedspecialisten worden begeleid. Er wordt bij voorkeur gewerkt met vaste netwerken, want slechts een beperkt aantal makelaars kan dit soort onderhandelingen aan. En er zijn maar weinig beleggers kapitaalkrachtig genoeg om de pakketten te kopen. Het gevolg: vastgoedpartijen die onafhankelijk van elkaar moeten opereren en elkaar moeten controleren zijn met elkaar verweven. Of zetten – in het ergste geval – voor eigen gewin de regels naar hun hand.

Hoever ze daarin kunnen gaan, blijkt uit onderzoek van Spit voor
De Groene Amsterdammernaar de totstandkoming van de [naam 3] -deal, waarbij ABC en notaris [eiser] de regels van het notaraat en de makelaardij wel heel erg oprekten. Het zet de megawinsten van [naam 3] en collega-vastgoedbeleggers in een ander perspectief. Waarom zorgden deze vastgoedadviseurs er, als hoeders van het publieke belang, niet voor dat deze megawinsten in publieke handen bleven? Waarom grepen toezichthouders niet in?

[eiser] studeerdeaan de Radboud Universiteit in Nijmegen en begon in 1997 als kandidaat-notaris. In 2008 kocht hij een kantoorpand in het centrum van Arnhem en liet met grote letters ‘ [naam 8] ’ op de voorgevel zeggen, het Rotterdamse notariskantoor waarvan hij in 2004 partner werd.

‘De rol van de notaris is niet te onderschatten’, zegt [naam 9] van het Bureau Financieel Toezicht, de waakhond van het notariaat. ‘De notaris is de poortwachter van de bovenwereld. Hij moet ervoor zorgen dat er geen mensen naar binnen glippen die daar allerlei rare dingen willen uithalen. Als de notaris zijn werk goed doet, hebben vastgoedcriminelen geen kans. Maar soms steekt er een over en wordt notaris van de onderwereld. Die zijn er gewoon’.

En de verleiding is groot. Sinds de privatisering van het notariaat is de notaris ambtenaar en ondernemer tegelijk. ‘Hij moet strikt geformuleerde wetgeving naleven, maar ook zijn eigen broek ophouden. En dat wringt soms’, zegt [naam 9] . Zeker bij vaste samenwerkingen waar er ‘verkleving’ kan ontstaan. De notaris – die als rechtsdienaar de belangen van alle partijen moet behartigen – houdt dan vooral rekening met de vastgoedondernemer. In ruil voor hoge tarieven. Dat gebeurt, zegt [naam 9] , maar dat bewijzen is moeilijk. ‘De notaris zegt gewoon: ja goed ondernemerschap.’

Basisregel voor de notaris is daarom dat hij een radicaal onafhankelijke grondhouding moet hebben. Om die reden mag hij geen commercieel vastgoed bezitten of zakelijke belangen hebben bij zijn klanten. In de praktijk zijn die voorwaarden echter eenvoudig te omzeilen.

‘Door de jaren heen werden wij deelgenoot van enkele bv’s en zijn we kamers en panden gaan verhuren’, zegt een oudere vrouw met geblurd hoofd in een reconstructie van het tv-programma
Opsporing verzochtdat haar opzocht vanwege een afpersingszaak. Twee mannen belden op klaarlichte dag bij haar aan. Ze was alleen thuis en deed open. ‘Ze vertelden dat er een conflict was met een van onze huurders, dat hun veel geld ging kosten. En dat geld wilden ze nu van ons.’ Een raar verhaal, vindt de vrouw. ‘Betaalden we niet, dan ging er een handgranaat door ons raam. Een van hen legde een hand op mijn schouder en zei: “Ach, moedertje je bent bang.” Nee, ik ben niet bang, zei ik.’ Na ongeveer een kwartier vertrokken ze. ‘Ik belde meteen mijn zoon. We besloten de politie in te schakelen.’

De vrouw is de moeder van notaris [eiser] . De bv’s waarover ze sprak, staan op naam van haar man, een 86-jarige boer die sinds zijn pensioen in minder dan geen tijd een bedrijvenimperium opzette en nu tot over zijn oren in het vastgoed zit. Bijna al zijn bedrijven hebben via een complex netwerk, opgetuigd door het notariskantoor van zijn zoon, een relatie met klanten van zijn zoon. Zo ontving hij volgens een jaarverslag 16,67 procent van de toekomstige winsten van een bedrijf waarvan ABC-baas [naam 5] aandeelhouder was.

Vader [eiser] was ook betrokken bij de [naam 3] -deal. Die verkoop bestond namelijk uit twee transacties. Naast de aankoop van de zeshonderd Vivare-panden kocht de Amerikaanse belegger ook vijfhonderd panden van [naam 6] . En die elfhonderd panden tezamen verkocht hij met 83 miljoen euro winst aan de keukenondernemer uit Waalwijk. In twee van de ondernemingen waarmee [naam 6] en ABC die panden verkochten, was vader [eiser] sinds 2008 bestuurder. Kort voor de verkoop van de panden aan [naam 3] stapte vader [eiser] eruit. Een van de twee bedrijven nam [naam 6] in 2008 over van de oprichter van ABC.

Terwijl [naam 6] en ABC de onderhandelingen voerden met de Amerikaanse belegger zat ABC ook, met notaris [eiser] , met [naam 3] aan tafel, om de deal met de Arnhemse woningbouwcorporatie te beslechten. Toen ze beide transacties rond hadden, volgde de ontknoping: vader [eiser] stapte opnieuw in de twee bedrijven. Ditmaal als mede-eigenaar, waar dan zeven miljoen euro aan eigen vermogen in zat, overgebleven na de verkoop van de panden. Dit wekt de indruk dat [eiser] , [naam 6] en [naam 5] in achterkamertjes een deal sloten met [naam 3] . En dat de panden van Vivare voor wat minder, en die van [naam 6] voor wat meer werden verkocht. Waarna de beloning volgde toen vader

[eiser] na de verkopen opnieuw instapte.

[eiser] laat in een reactie weten dat daar absoluut geen sprake van was (zie kader). Zijn vader had zelfs nooit enig economisch belang in de betrokken bedrijven. De gegevens uit de Kamer van Koophandel laten echter iets anders zien, hoewel die connectie niet eenvoudig te leggen is. Het eigenaarschap gaat via vier verschillende vennootschappen. Daarnaast wisselden de twee bedrijven in een periode van tien jaar veelvuldig van bestuurders en naam. Dat is een bekende methode die ook bij witwassen van geld wordt toegepast en vaak is bedoeld om een rookgordijn op te werpen.

Waarschijnlijk zijn aldie wisselingen de reden dat geen enkele toezichthouder deze constructie is opgevallen. Strikt genomen zijn de constructies ook niet verboden. Notaris [eiser] mag zakendoen met klanten met wie zijn vader zakelijke belangen heeft. Volgens de notariswet tast dat de onafhankelijke status van een notaris niet aan. Bovendien was zijn vader tijdens de verkoop even niet betrokken bij de twee bedrijven en werd hij formeel pas eigenaar nadat de verkoop achter de rug was.

Toch noemt [naam 10] , toezichthouder bij het Bureau Financieel Toezicht, de constructie bijzonder. ‘Een notaris die zelf betrokken was bij vastgoedtransacties die hij passeerde en die via zijn vader onder de beroepsregels wilde uitkomen’, reageert hij met verbazing. ‘Tja, er gebeuren vreemde dingen. Als dat waar is, dan heeft hij mogelijk strafrechtelijk gefaciliteerd.’ Dat zou hij hebben gedaan als kan worden bewezen dat vader [eiser] optrad als katvanger. Dat zijn mensen die in naam eigenaar zijn van een bedrijf of pand, maar daar geen zeggenschap over hebben.

Om te bewijzen dat er een katvanger in het spel is, moet worden aangetoond dat iemand anders aan de touwtjes trekt. Wie neemt de telefoon op? Wie zit de vergaderingen bij? Uit de notulen van een vergadering met de bewoners van een park waar vader [eiser] mede-eigenaar van is, bleek dat niet hij, maar zijn zoon de vergadering bijwoonde. In een reactie laat [eiser] weten dat dit eenmalig was: ‘Op verzoek van mijn vader heb ik hem in coronatijd bij een aantal vergaderingen vervangen.’ Onlangs is [eiser] als notaris met vervroegd pensioen gegaan en werd hij bestuurder van zijn vaders bedrijven.

En wie kreeg nu te weinig voor zijn panden? Vastgoedverhuurder [naam 6] of Vivare? Alles wijst erop dat dit de Arnhemse woningcorporatie was en dat kon alleen als ook de taxateur van de Vivarewoningen meewerkte.

‘In Frankrijk had je
“petite fleur”. Dan kwam er een bloemetje op tafel als de notaris even de kamer moest verlaten’, vertelt [naam 11] vanuit zijn makelaarskantoor aan de [adres] . (…)

(…)

(…) Zelf is hij ( [naam 11] , vzr.) ook zowel makelaar als taxateur. ‘De gouden regel daarbij is dat een makelaar niet het pand taxeert dat hij koopt of verkoopt. (…)

Of makelaars en taxateurs zich daaraan houden, controleert de sector zelf. In een onderzoek uit 2019 concludeerde De Nederlandsche Bank echter dat het eigengericht van deze vastgoedprofessionals tekortschiet. ‘In veel gevallen treden dezelfde personen afwisselend op als makelaar en taxateur.’ Het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs beloofde beterschap; in 2020 kwam het tot twee boetes en vijf (voorwaardelijke) schorsingen.

Ook [naam 12] Woningmakelaars zag het register over het hoofd. Via een beroep op de Wet open overheid (Woo) ontving Spit van de Autoriteit woningcorporaties een verslag waaruit blijkt dat dit taxatiebureau de [naam 3] -panden taxeerde. Maar uit gegevens van de Kamer van Koophandel blijkt dat makelaarsbedrijf ABC in die periode mede-eigenaar was van dat bedrijf. Dat is dus verboden.

Niets aan de hand, mailt woningcorporatie Vivare. [naam 12] was immers niet de enige taxateur. Uit documenten gelekt aan Spit blijkt dat minstens een van die ‘andere’ taxateurs een courtage in rekening bracht bij [naam 12] Woningmakelaars. In een reactie aan
De Gelderlanderliet de Autoriteit woningcorporaties weten vraagtekens te zetten bij de onafhankelijkheid van de betrokken taxateurs, maar helaas was er in dit dossier niets meer aan te doen. [naam 12] zegt in een reactie dat het bedrijf, anders dan de documenten van de Autoriteit woningcorporaties aangeven, bij deze deal geen panden heeft getaxeerd.

Ook notaris [eiser] gaat hier niet vrijuit. De taxateur van [naam 12] Woningmakelaars is Ben [naam 12] , die net als [eiser] en [naam 5] in de Oosterbeekse bossen woont en lid is van Sociëteit Gelre. De notaris wist dus dat de taxateur en de makelaar niet onafhankelijk van elkaar opereerden. Toch passeerde hij de akten. In een reactie zegt [eiser] dat het hier om een openbaar verkoopproces ging en hij niet de taak had om de taxaties te controleren. [naam 9] van Bureau Financieel Toezicht ziet dat anders:

‘Wanneer een taxateur en makelaar niet onafhankelijk van elkaar opereren, dan zal de notaris daar melding van moeten maken.’ Of de Vivarepanden ook echt voor een lager bedrag zijn getaxeerd, zou extra onderzoek moeten uitwijzen.

(…).”

Het artikel eindigt met de volgende passage:

“(…) Het idee van Rutte II om zo veel mogelijk sociaal vastgoed te privatiseren en het vertrouwen in de markt te leggen, blijkt een naïeve veronderstelling. Vastgoedprofessionals kunnen om de regels heen manoeuvreren, zodat iets wat op corruptie lijkt ineens goed ondernemerschap heet. Alleen als ze fouten maken, en een toezichthouder bijvoorbeeld kan bewijzen dat er sprake was van een katvanger, komen ze in de problemen. De kans dat dit gebeurt, is vanwege het toezichtvacuüm klein.”

Het artikel is voorzien van onder meer de volgende illustraties:

Op blz. 36, onder de kop “Als de notaris Op blz. 35, naast de kop “De notaris, de

zijn werk goed doet, hebben vastgoed- katvanger en de waakhond”

criminelen geen kans. Maar soms steekt er

een over en wordt notaris van de onderwereld”.

In het artikel is het volgende weerwoord van de “vastgoedprofessionals” opgenomen, in een apart kader:

“‘Geen economisch belang’

In een reactie laat [eiser] weten dat hij zijn onafhankelijkheid altijd heeft bewaakt. ‘Ik heb nimmer akten gepasseerd voor zaken waarin mijn vader een belang had. Daar ben ik altijd heel zorgvuldig in geweest. Deze zaken werden altijd door een andere notaris gepasseerd.’

Verder wijst hij erop dat zijn vader altijd al handelde in onroerend goed. Maar dat dit intensiever werd na zijn pensioen. En dat hij zijn zakelijke relaties aan zijn vader heeft te danken, en niet andersom.

Wat betreft de betrokkenheid van zijn vader bij de twee bedrijven waarmee [naam 6] panden verkocht aan [naam 3] , stelt [eiser] dat zijn vader daar nooit enig economisch belang bij zou hebben gehad. Gegevens van de Kamer van Koophandel laten zien dat dit wel het geval was. Ook zouden de twee bedrijven niets te maken hebben met de verkoop aan [naam 3] . Gegevens uit het Kadaster tonen aan dat dit wel het geval is. [naam 6] geeft dat in zijn reactie ook toe. ABC zegt dat het inderdaad om een voormalig bedrijf van de oprichter ging, maar dat dit bedrijf destijds als een lege vennootschap zonder bezittingen is overgedragen.

ABC en [naam 12] laten weten dat [naam 12] Woningmakelaars nooit een pand van de [naam 3] -deal heeft getaxeerd, maar enkel als coördinator van zes andere taxateurs heeft opgetreden. Uit een e-mailwisseling die [naam 12] stuurde, blijkt inderdaad dat er als coördinator is opgetreden. Dit sluit echter niet uit dat het bedrijf de taxaties heeft gedaan, zoals de documenten van de Autoriteit woningbouwcorporaties aangeven.

[eiser] wil daarover kwijt dat hij de taxaties niet hoefde te controleren, omdat het hier een openbare aankoop betrof, waarbij de prijs door de markt wordt bepaald. Bij dit soort grote transacties is openbaar een relatief begrip, omdat er maar weinig partijen zijn die zoveel geld ineens vrij kunnen maken.”

2.2.

Bij de inhoudsopgave, op blz. 3 van het weekblad, is het artikel aangekondigd met de tekst:

“Gesjoemel met vastgoed. Een notaris, een makelaar en een vastgoedverhuurder sloten een slimme huizendeal met [naam 3] . Dat riekt naar corruptie.”

2.3.

Daags tevoren, op 5 april 2023, is een geannoteerde versie van het onder 2.1 genoemde artikel gepubliceerd op de website van Spit (www.onderzoekscollectiefspit.nl) met als titel “Toezicht op grote vastgoeddeals corporatie schiet tekort”, met iets andere tussenkopjes dan in De Groene en met alleen de volgende afbeelding:

2.4.

Eerder die dag was op de website van Spit een vooraankondiging gepubliceerd, met de volgende kop en inhoud:

“Toezichtvacuüm bij vastgoeddeals woningcorporaties zorgt voor winst [naam 3] .

Vastgoedadviseurs die de verkoop van 610 huurwoningen van de Arnhemse woningcorporaties Vivare aan miljardair [naam 3] begeleidden, hebben mogelijk de regels overtreden. Dat blijkt uit onderzoek van onderzoekscollectief Spit voor De Groene Amsterdammer.

[naam 3] kocht de woningen voor 43 miljoen euro, om ze – tegen de afspraken in – kort daarna met 83 miljoen euro winst weer door te verkopen. Nu blijkt dat de makelaar en taxateur die Vivare bijstonden niet onafhankelijk van elkaar opereerden. Terwijl de notaris, via een bedrijf van zijn hoogbejaarde vader, mogelijk zelf betrokken was bij de transactie. In dat geval heeft hij mogelijk strafrechtelijk gefaciliteerd, zegt [naam 10] van Bureau Financieel Toezicht.

(…).”

2.5.

Het artikel is ook gepubliceerd op online media kanalen van De Groene en de journalist.

2.6.

Het artikel heeft geleid tot kritische Kamervragen, vragen van zakenrelaties van de notaris en reacties op sociale media.

Overige feiten

2.7.

Bij de in het artikel genoemde [naam 6] -transactie waren MidNed Holding B.V. en MidNed Properties B.V. twee van de verkopende entiteiten. Tot 31 mei 2012 was de vader van de notaris aandeelhouder van die vennootschappen. Hij heeft zijn aandelen eind mei 2012 overgedragen aan (een vennootschap van) [naam 6] .

2.8.

De vader van de notaris is (indirect) enig aandeelhouder van ISR Midden-Nederland B.V. In de jaarstukken 2016 van ISR Midden-Nederland B.V., die zijn geregistreerd in het handelsregister van de Kamer van Koophandel, staat een 25% aandelenbelang in MidNed Holding B.V. vermeld.

2.9.

In een brief van 3 mei 2023 aan ISR Midden-Nederland B.V., van het accountantskantoor dat de jaarstukken 2016 van die vennootschap had opgemaakt, staat dat in de publicatiestukken 2016, genoemd onder 2.8, onterecht een 25% belang in MidNed Holding B.V. vermeldde.

3.Het geschil

3.1.

De notaris vordert, samengevat:

i) De Groene en de journalist te verbieden de artikelen verder te verspreiden of te suggereren dat de notaris betrokken zou zijn geweest bij strafbare feiten en schending van zijn beroepsregels;
ii) De Groene te gebieden het artikel van 5 april 2023 met de titel 'De notaris, de katvanger en de waakhond', althans de onderdelen die betrekking hebben op de notaris, van de website www.groene.nl te verwijderen en verwijderd te houden;
iii) de journalist te gebieden de artikelen van 5 april 2023 met de titels 'Toezichtvacuüm bij vastgoeddeals woningcorporaties zorgt voor winst [naam 3] ' en 'Toezicht op grote vastgoeddeals corporaties schiet tekort', althans de onderdelen die betrekking hebben op de notaris, van de website www.onderzoekscollectiefspit.nl te verwijderen en verwijderd te houden;
iv) De Groene en de journalist te gebieden om binnen één dag na de verwijdering van de artikelen genoemd onder ii en iii de online versies van de drie in die vorderingen genoemde publicaties uit het (cache) archief van de websites www.groene.nl en www.onderzoekscollectiefspit.nl te verwijderen en verwijderd te houden;
v) De Groene en de journalist te gebieden om binnen één dag na de verwijdering van de artikelen genoemd onder ii en iii in de Google Search Console het verzoek te doen tot deindexatie van de URL's waar de artikelen gepubliceerd zijn;
vi) De Groene en de journalist te gebieden alle door hen op social media (waaronder op lnstagram en Twitter) geplaatste berichten waarin wordt verwezen naar de artikelen, inclusief de daarbij geplaatste reacties, te verwijderen en verwijderd te houden;
vii) De Groene te veroordelen om op de voorpagina en pagina 3 van de eerstvolgende papieren editie en voor de duur van twee maanden op haar homepage de rectificaties te plaatsen zoals vermeld onder VIII, IX en X van het petitum van de dagvaarding;
viii) de journalist te veroordelen om voor de duur van twee maanden op de homepage van de website /www.onderzoekscollectiefspit.nl de rectificatie verwoord in het petitum van de dagvaarding onder XI te plaatsen;
ix) De Groene en de journalist te veroordelen om op al hun respectievelijke lnstagram en Twitteraccounts, voor de duur van minimaal twee weken een afbeelding bovenaan het account te plaatsen van de rectificatietekst genoemd onder XII van het petitum van de dagvaarding;

al het voorgaande op straffe van dwangsommen;

x) De Groene en de journalist hoofdelijk te veroordelen tot betaling, als voorschot op de vergoeding van de door de notaris geleden immateriële en/of materiële schade, van € 50.000,00, althans een ander bedrag, te vermeerderen met rente;
xi) althans andere passende voorzieningen te treffen;
xii) De Groene en de journalist te veroordelen in de proceskosten en de nakosten.

3.2.

De Groene en de journalist voeren verweer.

3.3.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover voor de beoordeling van belang, ingegaan.

4.De beoordeling

4.1.

In de dagvaarding gaat de notaris uit van drie artikelen. Het blijkt echter te gaan om één artikel. De Groene en de journalist hebben toegelicht dat hetzelfde artikel is gepubliceerd in het weekblad, op de website van De Groene en op de website van Spit. Het verschil zit er alleen in dat de (tussen)kopjes iets van elkaar afwijken, evenals de afbeeldingen, en dat de artikelen op de websites van De Groene en Spit zijn voorzien van een notenapparaat. Wat de notaris in de dagvaarding artikel 3 noemt, is een vooraankondiging die op 5 april 2023 op de website van Spit is gepubliceerd en waarin de naam van de notaris niet wordt genoemd. Bij de verdere beoordeling zal dan ook uitgegaan van één artikel (met de tekst zoals hiervoor onder 2.1 weergegeven).

4.2.

Toewijzing van de vorderingen zou een beperking vormen van de vrijheid van meningsuiting. Zo’n beperking moet bij de wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld ter bescherming van de goede naam of de rechten van anderen (artikel 10 lid 2 EVRM).

4.3.

Wil sprake zijn van een beperking die bij de wet is voorzien, dan zal de publicatie onrechtmatig jegens de notaris moeten zijn. Om uit te maken of dat het geval is, moet een belangenafweging worden gemaakt. Daarbij is het belang van de notaris dat hij niet door de publicatie wordt blootgesteld aan lichtvaardige verdachtmakingen. Het belang van De Groene en de journalist is dat zij zich in het openbaar kritisch, informerend, opiniërend en waarschuwend moeten kunnen uitlaten over misstanden die de samenleving raken. Een van de vragen die in dit kader relevant is, is of de gewraakte uitlatingen voldoende steun vinden in het feitenmateriaal dat ten tijde van de publicatie beschikbaar is.

4.4.

De Groene en de journalist stellen dat in het artikel het maatschappelijke probleem wordt aangekaart dat door gebrek aan controle maatschappelijk kapitaal in de vorm van sociale huurwoningen gemakkelijk verdwijnt in de zakken van private partijen waardoor deze gigantische winsten maken ten koste van de zittende huurders en de maatschappij als geheel. Daarbij wordt aandacht besteed aan de rol van externe adviseurs (makelaars, notarissen, taxateurs) die juist bij dit soort complexe deals mogelijk (te) nauw verweven zijn met elkaar, terwijl zij juist onafhankelijk van elkaar moeten opereren en elkaar moeten controleren. In het huidige systeem is het makkelijk om elkaar – ook bij openbare aanbestedingen – de bal toe te spelen en het niet zo nauw te nemen met de controle en de regels. Juist door de nauwe banden binnen een kleine groep betrokken adviseurs is het moeilijk te bepalen of de adviseurs wel een zo gunstig mogelijke deal voor de woningcorporatie weten te bereiken, iets waarvoor zij wel worden ingehuurd. Dit door De Groene en de journalist gesignaleerde risico raakt de samenleving en draagt zo bezien bij aan het publieke debat. Daar zijn partijen het ook over eens.

4.5.

Waar partijen van mening over verschillen, is of de notaris meer in het artikel leest dan erin staat. Hij leest erin dat hij wordt neergezet als notaris van de onderwereld, die zou hebben gesjoemeld rond de verkoop van sociale huurwoningen aan [naam 3] . Hij zou in achterkamertjes een miljoenenspel hebben opgezet om [naam 3] een winst van € 83 miljoen te bezorgen en om zelf – met zijn vader als katvanger – ook financieel te profiteren, waarbij hij regels van het notariaat zou hebben geschonden. Hij leest er verder de suggestie in dat hij strafbaar heeft gehandeld en zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen, het plaatsen van rookgordijnen en corruptie.

4.6.

De Groene en de journalist hebben daartegen ingebracht dat de [naam 3] -deal en de nauwe banden tussen de notaris en zijn vader, [naam 5] , [naam 6] en [naam 12] alleen zijn gebruikt ter illustratie van de risico’s van het toezichtvacuüm. Volgens De Groene en de journalist laat het artikel open of er strafrechtelijk verwijtbaar is gehandeld bij de [naam 3] -deal, of er daadwerkelijk regels zijn overtreden en of de panden te goedkoop aan [naam 3] zijn verkocht. In het artikel staat dat dit soort constructies strikt genomen niet verboden zijn, maar dat – alleen
alsbepaalde omstandigheden bewezen kunnen worden – er
mogelijksprake is van strafrechtelijk faciliteren en dat
nader onderzoekmoet uitwijzen of Vivare daadwerkelijk te weinig voor het pakket woningen heeft gekregen. Nergens in het artikel staat dat de notaris corrupt is, witwast, strafbaar handelt, de regels schendt, een miljoenenspel heeft opgezet of dat hij notaris van de onderwereld is, aldus De Groene en de journalist.

4.7.

Op zich kan De Groene en de journalist worden toegegeven dat dit niet allemaal zo letterlijk in het artikel staat, maar doorslaggevend is wat een gemiddelde lezer die met gemiddelde aandacht van het artikel kennisneemt uit het gewraakte artikel opmaakt^[1](of: erin leest, ook al staat het er niet letterlijk).

4.8.

Er kan geen twijfel over bestaan, dat een gemiddelde lezer de notaris in verband zal brengen met “gesjoemel” en “corruptie”. Het artikel is in de inhoudsopgave aangekondigd met de tekst:

“Een notaris, een makelaar en een vastgoedverhuurder sloten een slimme huizendeal met [naam 3] . Dat riekt naar corruptie.”

en het artikel zelf begint als volgt:

“Gesjoemel door vastgoedprofessionals

De notaris, de katvanger en de waakhond

Grote pakketten (sociale) huurwoningen die worden verkocht aan institutionele beleggers leveren gigantische winsten op. Zo ook de huizendeal van een Arnhemse notaris, een makelaar en een vastgoedverhuurder met [naam 3] . Waarom grepen toezichthouders niet in?”

De lezer zal er onwillekeurig vanuit gaan dat de notaris zich schuldig heeft gemaakt aan “gesjoemel”, doordat “gesjoemel door vastgoedprofessionals” in de titel/kop meteen wordt gevolgd door “De notaris” en doordat verderop in de ondertitel wordt gesproken van “gigantische winsten” en “Zo ook de huizendeal van een Arnhemse notaris (…)”.

4.9.

Het beeld dat de notaris een belangrijke rol speelt in dit “gesjoemel” wordt versterkt doordat de eerste drie alinea’s van het artikel alleen maar over hem en zijn nieuwe landhuis gaan en in die alinea’s wordt gesproken over “een schimmenspel” en “het witte landhuis (…) waarin regisseur [naam 4] zijn kaskraker
Moordwijvenopnam, een film over drie verveelde miljonairsvrouwen die een huurmoordenaar inschakelen” wordt genoemd.

4.10.

Ook de volgende passage in het artikel draagt bij aan dat beeld:

“(…) Helemaal toen de huizen – ondanks de belofte dat niet te doen – twee jaar later werden doorverkocht aan een grote keukenboer uit Waalwijk. Volgens verschillende media maakte hij [ [naam 3] , vzr.] daarbij 83 miljoen euro winst. Vivare-directeur (…) voelde zich ‘belazerd’. En vroeg zich hardop af aan welk ‘toneelstuk’ hij had meegewerkt.

Toch was het niet de Amerikaanse miljardair die dit miljoenenspel op touw zette, dat waren de notaris, de makelaar en de vastgoedondernemer (…).”

4.11.

Verderop zal de lezer uit passages in het artikel opmaken dat de notaris het niet zo nauw neemt met de regels, of erger, deze doelbewust schendt:

“(…) Het gevolg: vastgoedpartijen die onafhankelijk van elkaar moeten opereren en elkaar moeten controleren zijn met elkaar verweven. Of zetten – in het ergste geval – voor eigen gewin de regels naar hun hand.

Hoever ze daarin kunnen gaan, blijkt uit onderzoek van Spit voor De Groene Amsterdammer naar de totstandkoming van de [naam 3] -deal, waarbij ABC en notaris [eiser] de regels van het notariaat en de makelaardij wel heel erg oprekten. (…) Waarom zorgden deze vastgoedadviseurs er, als hoeders van het publieke belang, niet voor dat deze megawinsten in publieke handen bleven? (…).”

4.12.

De vermelding van de uitzending van Opsporing Verzocht wekt de indruk dat de notaris mogelijk banden heeft met de onderwereld, evenals de volgende passage:

“[eiser] studeerde(…) en liet met grote letters ‘ [naam 8] op de voorgevel zetten, het Rotterdamse notariskantoor waarvan hij in 2004 partner werd.

‘De rol van de notaris is niet te onderschatten’, zegt (…) het Bureau Financieel Toezicht, de waakhond van het notariaat. ‘De notaris is de poortwachter van de bovenwereld. Hij moet ervoor zorgen dat er geen mensen naar binnen glippen die daar allerlei rare dingen willen uithalen. Als de notaris zijn werk goed doet, hebben vastgoedcriminelen geen kans. Maar soms steekt er een over en wordt notaris van de onderwereld. Die zijn er gewoon (…).”

waarbij de passage:

“Als de notaris zijn werk goed doet, hebben vastgoedcriminelen geen kans. Maar soms steekt er een over en wordt notaris van de onderwereld”

ook nog voor een tweede keer vetgedrukt en in grotere letters is opgenomen naast/boven de tekst van het artikel, dichtbij de vetgedrukte naam van [eiser] en de vermelding van zijn start als (kandidaat-)notaris. De illustraties met een notaris die figuren uit de onderwereld de Styx overzet of hartelijk ontvangt op zijn werkkamer, dragen aan dit beeld nog verder bij.

4.13.

Ten slotte wordt het beeld van een niet-integere notaris versterkt door de volgende passage:

“‘In Frankrijk had je “petite fleur”. Dan kwam er een bloemetje op tafel als de notaris even de kamer moest verlaten’, vertelt [naam 11] vanuit zijn makelaarskantoor aan de [adres] . (…).”

4.14.

Door al deze passages wordt minst genomen bij de lezer de indruk gewekt dat het risico van ‘verkleving’ van vastgoedprofessionals bij de verkoop van (sociale) huurwoningen, zich heeft verwezenlijkt in het geval van de [naam 3] -transacties. De Groene en de journalist erkennen dat het bewijs daarvoor niet rond is.

4.15.

Vaststaat alleen dat de notaris, [naam 6] , [naam 5] en [naam 12] elkaar kennen en in de zelfde ‘kringen’ verkeren, en dat de notaris de leveringsakte in de Vivare/ [naam 3] -transactie heeft verleden. Er is geen bewijs dat Vivare te weinig betaald heeft gekregen voor haar vastgoed en [naam 6] teveel, dat hierover afspraken zijn gemaakt tussen [naam 3] en de betrokken dienstverleners, dat gedragsregels zijn geschonden of dat de vader van notaris katvanger is voor zijn zoon. Dat de notaris zijn vader één of een paar keer in coronatijd heeft vertegenwoordigd op de bewonersvergadering van het park Stille Wille, waarin zijn vader een belang heeft, is daarvoor onvoldoende. De bewering dat de vader van de notaris financieel heeft geprofiteerd van de Vivare/ [naam 3] -transactie, is op losse schroeven komen te staan. De Groene en de journalist baseren die stelling op informatie uit het handelsregister van de Kamer van Koophandel. De notaris voert als verweer dat daarin een fout staat, en heeft een brief van een accountant overgelegd die dat bevestigt. Weliswaar zijn bij die brief kanttekeningen te plaatsen, zoals De Groene en de journalist doen (de achternaam van de ondertekenaar is dezelfde als die van één van de ‘vastgoedprofessionals’ en de geheimhouding terwijl het gaat om gegevens ten behoeve van een openbaar register), en was de fout op de laatste werkdag voorafgaand aan de zitting in dit kort geding nog niet rechtgezet in het handelsregister, maar ook als de informatie waarop De Groene en de journalist zich beroepen zal blijken te kloppen, levert dat nog geen bewijs op dat de notaris zelf financieel baat heeft gehad bij de [naam 3] -deal.

4.16.

De ten tijde van de publicatie bekende feiten sluiten het door De Groene en de journalist geschetste scenario mogelijk niet uit, maar dat scenario leunt voor een groot deel op speculaties, waarvoor geen direct of indirect bewijs is aangedragen. Bovendien zijn die speculaties veelal als feit gepresenteerd. Daaraan doet niet af dat in het artikel bij het handelen van de notaris – zoals De Groene stelt – ‘slechts’ vragen worden gesteld of daarvan ‘slechts’ wordt gezegd dat dit vragen opwerpt. Dit wordt ook niet anders doordat uitdrukkelijk is opengelaten of strafrechtelijke of tuchtrechtelijke regels zijn overtreden en of Vivare wel is benadeeld. Voor de wijze waarop de ambtsuitoefening van de notaris is afgeschilderd bestond ten tijde van publicatie onvoldoende steun in het beschikbare feitenmateriaal. Dat afspraken tussen bevriende relaties met informele contacten zich moeilijk laten bewijzen, zoals in het artikel staat, is geen reden om een soepeler toetsingskader te hanteren. De verdachtmakingen zijn ernstig. Bovendien was voor het aankaarten van de door De Groene gesignaleerde misstand – het toezichtvacuüm – niet nodig de notaris zo prominent in het artikel te laten figureren. Daarbij is in het bijzonder van belang dat de notaris geen publieke figuur is. Het van de notaris geschetste beeld tast hem aan in zijn eer en goede naam.

Dat blijkt wel uit de vele negatieve reacties op het artikel. De Groene en de journalist hebben met hun uitlatingen over/speculaties op het gebrek aan integriteit van de notaris onrechtmatig jegens hem gehandeld.

4.17.

Bij deze stand van zaken is het niet nodig om in te gaan op wat partijen naar voren hebben gebracht over de vraag of op juiste wijze gelegenheid tot het bieden van weerwoord is gegeven.

4.18.

Niet het hele artikel is onrechtmatig jegens de notaris, maar een aantal passages dus wel, althans de indruk die met die passages wordt gewekt. De vervolgvraag is waar dat toe moet leiden.

4.19.

Het gaat te ver om het artikel helemaal te verwijderen van de websites, de online kanalen en uit de cache-archieven, of het De Groene en de journalist te verbieden het artikel verder te verspreiden. Wel zal in de eerstvolgende editie van het weekblad van De Groene, op één van, of nabij de pagina’s 34 t/m 39, de rectificatie moeten worden geplaatst met de tekst en op de wijze zoals in de beslissing in dit vonnis staat. In de inhoudsopgave zal een verwijzing naar de rectificatie moeten worden opgenomen. Er is geen aanleiding om De Groene te veroordelen tot plaatsing van de rectificatie op de voorpagina van de eerstvolgende editie. Het artikel is zelf immers ook niet op de voorpagina aangekondigd (laat staan gepubliceerd).

4.20.

De online artikelen zullen op dezelfde wijze moeten worden gerectificeerd, zowel op de website van De Groene, als op de website van onderzoekscollectief Spit. Het verweer dat de journalist niet aan deze veroordeling kan voldoen omdat hij alleen gezamenlijk bevoegd bestuurder van onderzoekscollectief Spit is, is te gemakkelijk. Voorshands wordt het ervoor gehouden dat hij als auteursrechthebbende en medebestuurder van Spit kan bewerkstelligen dat een rectificatie wordt geplaatst. Zolang het artikel te lezen is op de website van De Groene en op de website van onderzoekscollectief Spit, zal de rectificatie bij het artikel zichtbaar moeten zijn en niet dus slechts voor de gevorderde duur van twee maanden. Dit wordt redelijk geacht omdat van de gevorderde verwijdering van het artikel wordt afgewezen.

4.21.

Ook zullen De Groene en de journalist allebei worden veroordeeld om in de Google Search Console het verzoek te doen tot deindexatie van de URL’s van de webpagina’s van De Groene en onderzoekscollectief Spit, zodanig dat als op de naam van de notaris (met de naam van de notaris als zoekopdracht) wordt gezocht, de artikelen niet tot de zoekresultaten behoren. Daarmee is het belang van de notaris voldoende gediend en blijft het artikel wel vindbaar (via andere zoektermen). Een termijn van vijf dagen wordt daarvoor redelijk geacht.

4.22.

Bij het treffen van al deze voorzieningen heeft de notaris een spoedeisend belang, en de vorderingen zullen aldus worden toegewezen. Een termijn van twee werkdagen wordt redelijk geacht voor het plaatsen van de online rectificaties. Aan de uit te spreken veroordelingen zullen dwangsommen worden verbonden, gematigd en gemaximeerd op de wijze zoals in de beslissing vermeld.

4.23.

Het gevorderde voorschot op de schadevergoeding zal worden afgewezen. Voorshands is in dit kort geding met de rectificatie, gezien de schadebeperkende werking daarvan, voldoende aan de spoedeisende belangen van de notaris tegemoetgekomen. De vraag of De Groene en de journalist in een bodemprocedure zullen worden veroordeeld tot betaling van een schadevergoeding, vergt bovendien een nader onderzoek naar de feiten, waarvoor dit kort geding zich niet leent.

4.24.

Tot slot hoeft geen rectificatie te worden geplaatst op de sociale mediakanalen. Vanwege het vluchtige karakter van die media zou een rectificatie zijn doel voorbij schieten.

4.25.

De Groene en de journalist zullen als de overwegend in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van de notaris worden begroot op:

- dagvaarding € 129,14

- griffierecht 1.301,00

- salaris advocaat
1.079,00

Totaal € 2.509,14

5.De beslissing

De voorzieningenrechter

ten aanzien van De Groene

5.1.

veroordeelt De Groene tot plaatsing van de volgende rectificatie in de eerstvolgende editie van haar weekblad (op één van, of nabij de pagina’s 34 t/m 39), in de gewone zwarte letters van De Groene op een witte achtergrond, en een verwijzing naar die rectificatie op te nemen in de inhoudsopgave van diezelfde editie, een en ander niet voorzien van enig verder (redactioneel) commentaar en/of opmerkingen in schrift en/of beeld:

“In De Groene Amsterdammer van 6 april 2023 (Nr. 74, 2023) en op de website www.groene.nl is in een artikel met de titel: 'De notaris, de katvanger en de waakhond' gesteld, althans gesuggereerd dat (ex)notaris [eiser] zou hebben gesjoemeld rond de verkoop van (sociale) huurwoningen aan [naam 3] en in achterkamertjes een miljoenenspel zou hebben opgezet om [naam 3] een flinke winst te bezorgen en zelf ook – met zijn vader als katvanger – financieel van de deal te profiteren, waarbij hij notariële gedragsregels zou hebben geschonden. De voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam heeft bij vonnis van 15 juni 2023 geoordeeld dat die stelling/suggestie geen steun vindt in het beschikbare feitenmateriaal en onrechtmatig is jegens [eiser] .”,

5.2.

veroordeelt De Groene om binnen twee werkdagen na vonnisdatum de rectificatie zoals weergegeven onder 5.1 bij het artikel op haar website te plaatsen zolang dat artikel daarop staat, in het daar gebruikelijke lettertype (en grootte), een en ander niet voorzien van enig verder (redactioneel) commentaar en/of opmerkingen in schrift en/of beeld,

5.3.

veroordeelt De Groene om binnen vijf werkdagen na vonnisdatum in de Google Search Console het verzoek te doen tot deindexatie van de URL van de webpagina van De Groene, zodanig dat als op de naam van de notaris (met de naam van de notaris als zoekopdracht) wordt gezocht, het onder 2.1 genoemde artikel niet tot de zoekresultaten behoort, onder toezending van een bewijs van dat verzoek aan de advocaat van de notaris,

ten aanzien van de journalist

5.4.

veroordeelt de journalist om binnen twee werkdagen na vonnisdatum de volgende rectificatie te (laten) plaatsen bij het artikel op de website www.onderzoekscollectiefspit.nl, zolang als dat artikel op die website staat, in het daar gebruikelijke lettertype (en grootte), een en ander niet voorzien van enig verder (redactioneel) commentaar en/of opmerkingen in schrift en/of beeld:

“Op deze website is op 5 april 2023 in een artikel met de titel: 'Toezicht op grote vastgoeddeals corporaties schiet tekort' gesteld, althans gesuggereerd dat (ex)notaris [eiser] zou hebben gesjoemeld rond de verkoop van (sociale) huurwoningen aan [naam 3] en in achterkamertjes een miljoenenspel zou hebben opgezet om [naam 3] een flinke winst te bezorgen en zelf ook – met zijn vader als katvanger – financieel van de deal te profiteren, waarbij hij notariële gedragsregels zou hebben geschonden. De voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam heeft bij vonnis van 15 juni 2023 geoordeeld dat die stelling/suggestie geen steun vindt in het beschikbare feitenmateriaal en onrechtmatig is jegens [eiser] .”,

5.5.

veroordeelt de journalist om binnen vijf werkdagen na vonnisdatum in de Google Search Console het verzoek te doen tot deindexatie van de URL van de webpagina van onderzoekscollectief Spit, zodanig dat als op de naam van de notaris (met de naam van de notaris als zoekopdracht) wordt gezocht, het onder 2.3. genoemde artikel niet tot de zoekresultaten behoort, onder toezending van een bewijs van dat verzoek aan de advocaat van de notaris,

ten aanzien van beide

5.6.

veroordeelt de Groene en de journalist tot betaling van een dwangsom aan de notaris van € 10.000,00 voor iedere dag dat zij niet voldoen aan een of meer van de tegen hen uitgesproken veroordelingen, tot een maximum van € 100.000,00 is bereikt,

5.7.

veroordeelt De Groene en de journalist in de proceskosten, aan de zijde van de notaris tot op heden begroot op € 2.509,14,

5.8.

veroordeelt De Groene en de journalist in de na dit vonnis ontstane kosten, begroot op € 173,00 aan salaris advocaat, te vermeerderen met € 90,00 en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit vonnis plaatsvindt,

5.9.

verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,

5.10.

wijst het meer of anders gevorderde af.

Dit vonnis is gewezen door mr. R.A. Dudok van Heel, voorzieningenrechter, bijgestaan door mr. E. van Bennekom, griffier, en in het openbaar uitgesproken op 15 juni 2023.^[2]