ECLI:NL:RBAMS:2014:5420

• Datum uitspraak: 18 augustus 2014
• Publicatiedatum: 28 augustus 2014
• Zaaknummer: 13/710004-11 (Promis)
• Instantie: Rechtbank Amsterdam
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Op tegenspraak
• Rechters: W.F. Korthals Altes; J.L. Hillenius; T.H. van Voorst Vader
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Criminele organisatie en oplichting via optieposities bij banken

In deze zaak heeft de Rechtbank Amsterdam op 18 augustus 2014 uitspraak gedaan in een strafzaak tegen een verdachte die betrokken was bij een criminele organisatie die zich bezighield met oplichting, witwassen en andere strafbare feiten. De verdachte heeft de Rabobank en ABN AMRO-bank voor een totaalbedrag van ruim € 44 miljoen opgelicht door gebruik te maken van een systeemfout bij het handelen in opties. De rechtbank oordeelde dat de verdachte een essentiële rol vervulde in deze organisatie, maar dat de leidende rol niet bewezen kon worden. Door snel ingrijpen van de banken kon ongeveer € 41 miljoen worden teruggehaald, maar de banken bleven met een schade van ruim € 3 miljoen zitten. De rechtbank heeft de verdachte veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar voor zijn daden, waarbij de bewezenverklaring van de oplichting en het witwassen werd vastgesteld. De rechtbank heeft ook de vordering tot gevangenneming van de verdachte afgewezen, waarbij rekening werd gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte, waaronder zijn gezondheidsproblemen. De uitspraak is gedaan op basis van de artikelen 47, 57, 140, 326 en 420bis van het Wetboek van Strafrecht.

Uitspraak

RECHTBANK AMSTERDAM

Parketnummer: 13/710004-11 (Promis)

Datum uitspraak: 18 augustus 2014

Tegenspraak

VONNIS

van de rechtbank Amsterdam, meervoudige strafkamer, in de strafzaak tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum],

ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens op het adres [adres, te plaats].

De rechtbank heeft beraadslaagd naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen van 26 augustus 2011, 23 november 2011 en de inhoudelijke behandeling op 17 juni 2014, 18 juni 2014, 24 juni 2014, 26 juni 2014 en 30 juni 2014.

De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officieren van justitie, mrs. J.M. Kees en D. Kruimel, (hierna genoemd: officier van justitie) en van wat verdachte en zijn raadsvrouw, mr. M.K.J. Dikkerboom, naar voren hebben gebracht.

1. Tenlastelegging

1.1

Aan verdachte is ten laste gelegd dat hij zich samen met anderen heeft schuldig gemaakt aan het leiden van een criminele organisatie die tot oogmerk had het plegen van oplichting, verduistering, (gewoonte)witwassen en/of afpersing (feit 1), (poging tot) oplichting dan wel verduistering (feit 2 en feit 3) en witwassen (feit 4).

1.2

De tekst van de integrale tenlastelegging is opgenomen in
bijlage I , die aan dit vonnis is gehecht en als hier ingevoegd geldt.

Hierna in dit vonnis zullen de (mede)verdachten [verdachte], [medeverdachte 1], [medeverdachte 2], [medeverdachte 3], [medeverdachte 4], [medeverdachte 5] en [B.V. 1] en de rechtspersonen [rechtspersoon 1] en [rechtspersoon 2] respectievelijk worden aangeduid als: [verdachte], [medeverdachte 1], [medeverdachte 2], [medeverdachte 3], [medeverdachte 4], [medeverdachte 5], [B.V. 1], [rechtspersoon 1] en [rechtspersoon 2].

2. Voorvragen

Ontvankelijkheid openbaar ministerie

2.1

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw van verdachte heeft betoogd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard in de vervolging van het medeplegen van oplichting subsidiair verduistering (feit 2), omdat sprake is van schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde. Verdachte mocht er gerechtvaardigd op vertrouwen dat er geen strafrechtelijke vervolging zou komen gelet op de vaststellingsovereenkomst met de Rabobank.

2.2

Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank stelt vast dat verdachte als onderdeel van deze overeenkomst aan de Rabobank de toezegging heeft gedaan in de toekomst niet nog eens een transactie (zoals bedoeld in feit 2) te verrichten ^[1] , terwijl de rechtbank - hierna in dit vonnis - vaststelt dat verdachte deze toezegging niet gestand heeft gedaan. Door zijn eigen verplichtingen die voortvloeiden uit de overeenkomst met de bank, te schenden, was de bank, naar verdachte kon weten, niet langer gehouden aan de nakoming van haar verplichtingen, waaronder de toezegging geen aangifte te doen. Verdachte mocht er dan ook niet op vertrouwen dat de bank geen aangifte zou doen. Reeds om die reden, nog afgezien van de vraag of de overeenkomst tussen verdachte en Rabobank enige betekenis heeft voor de vervolging door het openbaar ministerie heeft, is geen sprake van schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde.

De dagvaarding is geldig, deze rechtbank is bevoegd tot kennisneming van de ten laste gelegde feiten en de officier van justitie is ontvankelijk. Er zijn geen redenen voor schorsing van de vervolging.

3. Waardering van het bewijs

3.1

Standpunten

3.1.1

Het standpunt van het Openbaar Ministerie

De officier van justitie heeft gerekwireerd tot integrale bewezenverklaring van de (primair) ten laste gelegde feiten, met dien verstande dat het onder feit 3 ten laste gedachtestreepje dat ziet op het geldbedrag in verband met de zaak [persoon 1] (aangifte 4), niet als voltooide oplichting maar als de cumulatief/alternatief ten laste gelegde poging tot oplichting kan worden bewezen verklaard.

3.1.2

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw van verdachte heeft bepleit dat verdachte integraal van het ten laste gelegde moet worden vrijgesproken, op grond van de verweren genoemd in haar pleitnota.

Deze verweren bespreekt de rechtbank hierna – indien nodig – in haar oordeel.

De rechtbank zal hierna bij de relevante feiten en omstandigheden telkens feiten en omstandigheden weergegeven die zij afleidt uit de in bijlage II opgenomen bewijsmiddelen.

3.2

Bespreking feiten

3.2.1

Ten aanzien van feit 2:

3.2.1.1
Relevante feiten en omstandigheden

Op 11 mei 2009 nam [verdachte] samen met [persoon 2] via het concept Direct Beleggen een optiepositie in. Dit deden zij via een computer in de woning van [verdachte] te [plaats 1], via een beleggingsrekening van [persoon 2] bij de Rabobank.

Deze optiepositie betrof een zogenaamde combinatieorder AEX indexopties, opgebouwd uit verschillende kleinere orders. Deze combinatieorder bestond uit het enerzijds zichzelf verschaffen van een recht, waarvoor de klant van de beleggingsrekening geld moest betalen, en anderzijds het aangaan van een verplichting, ook wel het ‘schrijven’ van een optie, waarvoor de klant geld ontving. Door de gezamenlijkheid van deze positie vond de financiële toetsing plaats op basis van het saldo van beide orders, oftewel op het verschil tussen het te betalen en het te ontvangen bedrag, ook wel ‘agio’, en de eventueel verschuldigde ‘margin’, de dekking die de rekeninghouder ter zekerheid van de bank moet bieden voor het toekomstige voldoen aan zijn (de klants) verplichtingen volgende uit de optiepositie. Doordat het verschil tussen de beide orders voor de klant positief was (en de klant dus geld ontving) en als gevolg van een fout in het systeem abusievelijk geen aanvullende margin werd berekend, kon de positie worden aangegaan.

Er was een groot verschil tussen de uitoefenprijs en de stand van de AEX bij aangaan van de optiecontracten.

Deze transacties bleken door een later vastgestelde ‘bug’ in de systemen te kunnen worden uitgevoerd zonder zogenaamde marginverplichtingen. Vanwege het systeem moest zowel de afschrijving als de bijschrijving behorende bij de optietransactie plaatsvinden op de aan de beleggingsrekening gekoppelde spaarrekening van [persoon 2], eveneens bij de Rabobank. Omdat de afschrijving het eerst plaatsvond en deze spaarrekening geen of niet voldoende funding had – het saldo op de spaarrekening was zeer beperkt - en het systeem van de bank het de spaarrekening niet toestond ‘rood’ te staan, vond deze afschrijving (van vrijwel dezelfde hoogte als de bijschrijving) tijdelijk ten laste van de tussenrekening van de bank plaats. De bijschrijving vond echter even later wel op de spaarrekening van [persoon 2] plaats.

Van deze order kwam een groot bedrag aan premiebetaling, te weten € 11.736.647,00 beschikbaar op de rekening van [persoon 2], voordat de bank de gecombineerde optieorder volledig had verwerkt. Via het IP-adres [nummer] werd op 12 mei 2009 om 4.30 uur ingelogd op de internetsite telebankieren van de Rabobank, waarna van de genoemde premiebetaling via 18 betalingsopdrachten in totaal € 875.000,00 vanaf de spaarrekening naar de betaalrekening van [persoon 2] werd overgeboekt. Vervolgens werden op 12 mei en 13 mei 2009 opdrachten tot overboeking ingevoerd om bedragen over te boeken naar andere rekeningen, hetgeen ook heeft plaatsgevonden.

Door ingrijpen van de bank werden deze bedragen teruggehaald of werd de rekening waarnaar deze waren overgeboekt, geblokkeerd.

Op 6 mei 2009 had [verdachte] reeds een soortgelijke combinatieorder, toen via zijn eigen beleggingsrekening, geplaatst. De afschrijving en bijschrijving, die op dezelfde wijze moeten zijn verwerkt, bedroegen beide ruim € 0,9 miljoen.

3.2.1.2
Het oordeel van de rechtbank

[verdachte] heeft in zijn verklaring erkend deze gecombineerde optiepositie te hebben ingenomen. Hij heeft in zijn schrijven aan de bank te kennen gegeven verrast te zijn geweest dat ten gevolge van de transactie een dergelijk groot geldbedrag op zijn rekening beschikbaar kwam. Vervolgens heeft hij, naar zijn zeggen uit balorigheid, de overboekingen verricht.

In de eerste plaats moest het verdachte, zeker als ervaren belegger, duidelijk zijn dat het op de rekening van [persoon 2] bijgeboekte bedrag van ruim € 11,7 miljoen niet de verwerking van zijn gehele gecombineerde optiepositie was, maar slechts van een deel daarvan, te weten de premieontvangst die zag op het schrijven van opties, het aangaan van een verplichting. Het ging immers bij de gecombineerde optiepositie tegelijkertijd om de aan- en verkoop van opties, waarbij het daarmee gemoeide aan- en verkoopbedrag vrijwel gelijk was. Bij de verwerking zouden beide bedragen dan ook logischerwijs vrijwel tegen elkaar worden weggestreept. Dat nog geen dag na het innemen van de positie een bedrag van de orde van grootte van het bijgeschreven bedrag zou resulteren, was dan ook evident alleen de premieontvangst en daarmee het gevolg van een systeemfout. Aan die enkele premieontvangst die het gevolg van het aangaan van een verplichting was, is een margin, de dekkingsverplichting van vergelijkbare omvang, gekoppeld, omdat in de toekomst die aangegane verplichting zal moeten worden nagekomen.

Dat verdachte toevallig tegen deze systeemfout aanliep, zoals uit het genoemde schrijven zou kunnen volgen en zoals de raadsvrouw heeft bepleit, verwerpt de rechtbank op grond van het volgende. Verdachte had enkele dagen eerder een soortgelijke gecombineerde, zij het kleinschaliger, optiepositie ingenomen, die op gelijke wijze moet zijn verwerkt. Vervolgens nam hij enkele dagen later deze gecombineerde optiepositie, die hij ten opzichte van de eerdere tot het tienvoudige van de omvang vergrootte. Vervolgens boekte hij in het holst van de nacht, om 4:30 uur, direct een deel van het geldbedrag dat op de spaarrekening van [persoon 2] beschikbaar was gekomen, over naar diens betaalrekening.

Daaruit leidt de rechtbank af dat verdachte welbewust en met de doelstelling van de systeemfout te profiteren, de optiepositie heeft ingenomen. Daarmee handelde hij met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening. Omdat hij zich jegens de bank voordeed als een klant die te goeder trouw was, terwijl hij verzweeg dat hij zich had voorgenomen zich te onttrekken aan zijn marginverplichting, nam hij daarbij een valse hoedanigheid aan. Het innemen van de optiepositie laat zich daarom kwalificeren als een listige handeling of kunstgreep. De bank stelde het geldbedrag beschikbaar als gevolg van deze oplichtingsmiddelen. Zij zou dat zonder die middelen niet hebben gedaan. De bank werd in juridische zin dan ook door die middelen tot afgifte bewogen. Na de afgifte kon de verdachte, als degene die toegang tot de bankrekening had, als heer en meester over het geldbedrag beschikken. De anders concluderende verweren van de raadsvrouw worden dan ook verworpen.

3.2.2

Ten aanzien van feit 3:

3.2.2.1
Relevante feiten en omstandigheden

In verband met aangifte 6:

Op 6 november 2009 werd een gecombineerde optiepositie met AEX-opties ingenomen via een beleggingsrekening bij de Rabobank. Ditmaal werd hiervoor de rekening van [persoon 3] gebruikt, die op 26 juni 2009 was geopend. Het IP-adres dat voor het innemen van de posities werd gebruikt, was het statische IP-adres op naam van [verdachte], gekoppeld aan zijn woonadres te [plaats 1].

Opnieuw was het gevolg van deze gecombineerde order dat in korte tijd een forse afschrijving van de tussenrekening van de bank plaatsvond. Als gevolg daarvan werd € 284.386,00 op de spaarrekening van rekeninghouder [persoon 3] bijgeschreven. Vanaf die spaarrekening werd het geld doorgeboekt naar de betaalrekening ten name van [persoon 3]. Van die rekening werden tussen 4:50 uur en 7:45 uur gelden doorgeboekt naar rekeningen ten name van [persoon 4] en [persoon 5].

Ten name van deze [persoon 4] was al op 4 november 2009 een bestelling van 10 kilo goud bij de bank HBU gedaan. Dit goud werd op 6 november 2009 bij de HBU te Rotterdam door de geïdentificeerde rekeninghouder [persoon 4] en een andere persoon, [medeverdachte 1], de zoon van [verdachte], opgehaald.

Eerder, op 20 en 21 oktober 2009, was reeds een vergelijkbare gecombineerde optiepositie ingenomen. Ook toen waren vervolgens bedragen van de spaarrekening van [persoon 3] naar zijn betaalrekening doorgeboekt. Deze bedragen werden van deze betaalrekening opnieuw doorgeboekt, voor een deel naar een rekening ten name van [verdachte].

In verband met aangifte 1:

Op 19 maart 2010 werd gedurende de dag via de rekening van [persoon 6] bij de ABN AMRO-bank een gecombineerde optiepositie met AEX-opties ingenomen, opgebouwd uit 55 gecombineerde optietransacties. De optiepositie werd ingenomen via een IP-adres gekoppeld aan een bungalow op een bungalowpark te Hoenderloo.

Binnen het systeem van ABN AMRO waren de optieposities van de op 19 maart 2010 vervallen opties op enig moment afgeboekt. Op dat moment verviel tevens de marginverplichting. De verrekening van de exercise en de assignment had echter pas enkele uren later plaats. In de tussenliggende periode kreeg de rekening van [persoon 6] ten onrechte een te hoge beschikkingsruimte van ruim € 5,6 miljoen. In die periode werd van de rekening van [persoon 6] € 5.279.000 overgeboekt naar de OTP Bank in Hongarije, te weten € 2,43 miljoen naar de rekening van [rechtspersoon 2] en € 2,849 miljoen naar de rekening van [rechtspersoon 1].

Eerder, op 19 en 20 februari 2010, was de rekening van [persoon 6] eveneens via een IP-adres gekoppeld aan een bungalow op een bungalowpark bezocht, in dat geval een park te Putten. Via hetzelfde IP-adres, met een korte tijdsduur tussen de bezoeken, was de rekening van [verdachte] bezocht.

In verband met aangifte 2:

Op 16 april 2010 werd gedurende de dag via internetbankieren via de rekening van [persoon 7] een gecombineerde optiepositie met AEX-opties ingenomen, opgebouwd uit verschillende gecombineerde optietransacties. Deze positie werd ingenomen vanaf een IP-adres gerelateerd aan een bungalow op een bungalowpark te Eerbeek.

De afloopdatum van deze opties was dezelfde datum, 16 april 2010. Binnen het systeem van ABN AMRO werden de optieposities van de op 16 april 2010 vervallen opties op enig moment afgeboekt. Op dat moment verviel tevens de marginverplichting. In de tussenliggende periode had [persoon 7] ten onrechte een te hoge beschikkingsruimte van € 9.015.951,14 op zijn rekening.

In die periode werd van de rekening van [persoon 7] € 9.019.920,00 overgeboekt naar andere rekeningen.

In verband met aangifte 3 en 4:

Op 15 oktober 2010 werd via de bankrekening ten name van [persoon 8] een gecombineerde optiepositie met AEX-opties ingenomen, opgebouwd uit verschillende gecombineerde optietransacties. Deze positie werd ingenomen vanaf een IP-adres gerelateerd aan een bungalowpark te Zwolle. De afloopdatum van deze opties was 16 oktober 2010. Voor de gekochte put opties betaalde [persoon 8] totaal ruim € 3,6 miljoen. Voor de verkochte put opties ontving [persoon 8] in totaal ruim € 13,1 miljoen.

Het verschil in betaalde en ontvangen optiepremies bedroeg € 9.489.740,00. Doordat de beleggingsorders werden afgewikkeld vanaf een spaarrekening (Beleggers Spaar Rekening) in plaats van een rekeningcourant, werd de waardering van de aangegane verplichtingen (de marginberekening) niet toegepast in het fiatsaldo. Hierdoor kon [persoon 8] ten onrechte het verschil tussen de betaalde en ontvangen premies overboeken naar een andere rekening, te weten een studentenrekening. Van deze rekening werd het voornoemde bedrag overgeboekt naar diverse andere begunstigden.

Op dezelfde datum, 15 oktober 2010, werd gedurende de dag via internetbankieren via de rekening van [persoon 1] een gecombineerde optiepositie met AEX-opties ingenomen, opgebouwd uit verschillende gecombineerde optietransacties. Deze positie werd ingenomen vanaf een IP-adres gerelateerd aan hetzelfde bungalowpark te Zwolle.

De afloopdatum van deze opties was diezelfde datum, vrijdag 15 oktober 2010. De ontvangst en de betaling van de optiepremie naar aanleiding van de optie-orders en de verrekening van de assignment en exercise vond niet gelijktijdig plaat. In de tussenliggende periode werd getracht het verschil aan gelden, een bedrag van € 8.990.280,00, door te boeken.

3.2.2.2
Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank acht bewezen dat verdachte telkens de hiervoor besproken optieposities heeft ingenomen en de daaropvolgende overboekingen heeft verricht. Het voornaamste bewijs voor dat daderschap van verdachte, naast verschillend ander ondersteunend bewijs, wordt gevormd door:

a. a) inloggegevens van IP-adressen (ten name van verdachte dan wel adressen waarmee ten laste gelegde overboekingen zijn verricht en die rechtstreeks aan verdachte zijn te linken) (aangiftes 6, 1, 3);

b) de herkenningen van zijn stem in telefoongesprekken die direct in verband staan met deze feiten (aangiftes 6, 1, 2);

c) uitpeilgegevens van een telefoon die aan verdachte kan worden toegeschreven (aangifte 3, aangifte 4).

De raadsvrouw van verdachte heeft over deze bewijsmiddelen het volgende opmerkt.

Ad a: de internetaansluiting van verdachte betreft geen beveiligd netwerk, althans niet is onderzocht of dit netwerk beveiligd was. Daardoor kan niet worden uitgesloten, zo begrijpt de rechtbank de raadsvrouw, dat anderen gebruik hebben gemaakt van het netwerk van verdachte. Ad b: De herkenning van de stem van verdachte is niet gedaan door de enige autoriteit op dit gebied, prof. [naam].

Ad c: het gaat om gegevens die aan verdachte worden gelinkt, zonder dat bewijs voorhanden is dat verdachte ook daadwerkelijk op een bepaald moment de gebruiker was.

De rechtbank onderschrijft deze stellingen van de raadsvrouw ten aanzien van onderdelen a en c in zoverre, dat elk van deze bewijsmiddelen weliswaar een directe en nadrukkelijk aanwijzing vormt voor de betrokkenheid van verdachte, maar op zichzelf onvoldoende is om tot het bewijs daarvan te komen. Een alternatieve uitleg, die de verdachte overigens niet heeft willen geven, is in theorie dan nog mogelijk. Bespreking van deze verweren zou dan ook aangewezen zijn, indien deze bewijsmiddelen elk afzonderlijk het belangrijkste bewijs zouden moeten leveren. Er is echter, blijkens de opsomming, voor elk van de aangiftes sprake van ten minste twee van de genoemde, nadrukkelijke aanwijzingen, die elkaar onderling versterken en die de mogelijkheid van een alternatief scenario uitsluiten. Daarom is nader onderzoek als door de raadsvrouw gesuggereerd ten aanzien van het IP-adres van verdachte, niet noodzakelijk. Voor aangiften 3 en 4 geldt dat het bewijs voor het daderschap over en weer geldt, nu deze optieposities nagenoeg gelijktijdig vanuit dezelfde locatie zijn ingenomen.

Het voorgaande geldt niet voor aangifte 2. Voor dat feit zijn er slechts de herkenningen van de stem van verdachte. Dat deze niet door een deskundige op het gebied van stemherkenningen zijn gedaan, maakt niet dat deze herkenningen niet van waarde kunnen zijn voor het bewijs. Alle herkenningen zijn stellig en eensluidend. Bovendien zijn zij niet alleen verricht door verbalisanten die langer bij dit onderzoek betrokken zijn geweest, maar ook door de echtgenote van verdachte.

Verder geldt het volgende.

Het gaat bij alle onder feit 3 besproken aangiftes telkens om ingenomen optieposities met de volgende kenmerken. a) de positie ziet op AEX-opties, b) de positie betreft een gecombineerde positie, waarbij zowel opties worden gekocht als verkocht, c) de positie wordt ingenomen met een relatief beperkt eigen vermogen, c) de positie wordt kort voor de expiratie ingenomen, d) de ontvangen optiepremie wordt nog tijdens de verwerkingsperiode ’s nachts doorgeboekt. Bij de laatste vier aangiftes gebeurde dit telkens vanuit een bungalow op een vakantiepark.

In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat de handel in derivaten zoals opties vanwege het specifieke en technische karakter een zekere deskundigheid vergt. Verdachte was een ervaren belegger en heeft bekend een optiepositie als deze te hebben ingenomen (zie feit 2).

Met de raadsvrouw is de rechtbank van oordeel dat niet kan worden gesteld dat de optieposities zo uniek waren dat deze de signatuur van één persoon dragen. Het door de raadsvrouw verzochte nadere onderzoek, al dan niet door een deskundige, naar de mogelijke uniciteit van deze posities is echter niet noodzakelijk. Voor elk van de besproken optieposities is voldoende bewijs voor de betrokkenheid van verdachte aanwezig. Er is dan ook geen sprake van een schakelbewijsconstructie, waarbij zonder dergelijk direct bewijs, door de enkele modus operandi, het aandeel van verdachte bij een individueel feit wordt aangetoond. Wel wegen de voorgaande sterke gelijkenis in kenmerken van elk van de ingenomen posities en het patroon dat daaruit naar voren komt, in ondersteunende zin mee voor het bewijs.

Deze feiten laten zich alle kwalificeren als oplichting. De hiervoor bij feit 2 weergegeven overwegingen gelden ook hier. In aanvulling op de daarin besproken oplichtingsmiddelen is bij de aangiften van feit 3 tevens sprake van het oplichtingsmiddel ‘het aannemen van een valse naam’, nu verdachte daarbij telkens de naam en rekening van een andere persoon heeft gebruikt, kennelijk met het doel om zelf buiten zicht te blijven en wantrouwen – gebaseerd op het bewezenverklaarde feit 2 – te voorkomen.

Aangifte 4 voltooid delict

Anders dan de officier van justitie oordeelt de rechtbank dat ook bij de optiepositie van aangifte 4 sprake is van een voltooid delict. De bank werd immers door het innemen van die optiepositie bewogen tot het tijdelijk beschikbaar stellen van het ten laste gelegde geldbedrag op de rekening van [persoon 1]. Dat levert reeds de ten laste gelegde afgifte op. Dat vervolgens dit geldbedrag niet kon worden doorgeboekt, doet daaraan niet af.

3.2.3

Ten aanzien van feit 4:

3.2.3.1
Relevante feiten en omstandigheden

Zoals uit het bovenstaande ten aanzien van aangifte 6 volgt, heeft verdachte op 6 november 2009 de Rabobank voor € 284.386,- opgelicht. Dit bedrag werd door de bank op de spaarrekening van [persoon 3] bijgeschreven. Verdachte heeft vervolgens € 284.380,- van de spaarrekening van [persoon 3] overgeboekt naar diens betaalrekening.

Van die rekening heeft hij, nog steeds op 6 november 2009, een klein gedeelte, € 12.969, naar de rekening van [persoon 9] en een groter deel, € 270.000, naar de rekening van [persoon 4] overgemaakt. Al op 4 november 2009 had verdachte 10 kilo goud besteld bij de HBU te Rotterdam. Dit goud, voor een aankoopbedrag van € 240.500, is op 6 november 2009 betaald met het overgeboekte bedrag en daadwerkelijk opgehaald door [persoon 4] en de zoon van verdachte, [medeverdachte 1].

[persoon 9] heeft zijn rekening ter beschikking gesteld. Toen dit met hem besproken werd, was [medeverdachte 1] aanwezig. [persoon 9] heeft het naar hem overgemaakte bedrag in het bijzijn van [medeverdachte 1] contant opgenomen.

3.2.3.2
Het oordeel van de rechtbank

Verdachte heeft een uit eigen misdrijf (oplichting) verkregen geldbedrag op de rekening van [persoon 3] verkregen en voorhanden gehad. Dit bedrag heeft hij vervolgens overgeboekt naar twee andere rekeningen. Het bedrag van de ene overboeking heeft hij omgezet in goud, het andere bedrag heeft hij contant laten opnemen, hetgeen omzetting van giraal naar chartaal geld inhoudt.

Hiermee kan het ten laste gelegde worden bewezen. (Zie ook hierna bij strafbaarheid van het feit.)

3.2.4

Ten aanzien van feit 1:

3.2.4.1
Relevante feiten en omstandigheden

Verdachte heeft gedurende een periode van ruim anderhalf jaar zesmaal banken voor grote bedragen opgelicht. Bij het eerste feit maakte hij samen met zijn beleggingspartner gebruik van diens rekening en boekte hij de verkregen geldbedragen door naar rekeningen van personen uit zijn directe kennissenkring. Bij de latere feiten maakte hij gebruik van rekeningen van katvangers en boekte hij de verkregen bedragen over naar rekeningen van weer andere katvangers en zelfs naar rekeningen van bedrijven en personen in het buitenland. Veel van deze overgeboekte bedragen werden vervolgens via verschillende overboekingen doorgesluisd naar andere rekeningen, vanwaar zij veelal contant werden opgenomen.

3.2.4.2
Het oordeel van de rechtbank

Deze verhullende constructie bij de latere feiten is kennelijk in het leven geroepen èn uitgevoerd om enerzijds te kunnen doorgaan met het oplichten van banken en anderzijds de daarmee verkregen gelden daadwerkelijk in contanten in handen te kunnen krijgen en te kunnen besteden (witwassen), zonder dat de banken of justitie dit zouden opmerken. Dat doel vormt dan ook het criminele oogmerk van deze constructie. Om de constructie en in het bijzonder het internationale witwasproces mogelijk te maken en uit te voeren zijn zorgvuldige voorbereiding, de medewerking van veel verschillende personen èn een organisatie vereist, die gelet op de bewezenverklaarde feiten ook daadwerkelijk hebben bestaan.

Verdachte heeft in deze organisatie een essentiële rol vervuld, die niet inwisselbaar was. Hij was degene die het grondfeit, de oplichting, pleegde. Door zijn ervaring als belegger was hij als enige daartoe in staat. Met dat grondfeit kreeg hij de grote geldbedragen beschikbaar, die hij telkens naar diverse veelal buitenlandse rekeningen doorboekte. In die gevallen waarin de banken niet reeds op dat moment de oplichting hadden ontdekt en de geldbedragen hadden geblokkeerd, werden de bedragen, al dan niet na verdere doorboekingen, contant opgenomen.

Anders dan de officier van justitie acht de rechtbank niet bewezen dat verdachte deze organisatie heeft opgericht of dat hij daarin een leidende rol heeft vervuld. Dat kan uit het enkele feit dat verdachte de oplichting eerst met een mededader en later ten behoeve van een criminele organisatie heeft gepleegd, niet volgen. Verdachte moet weliswaar zijn ervaringen van het eerste feit met anderen hebben gedeeld – anders had geen organisatie kunnen ontstaan -, maar niet volgt uit het dossier dat hij dat heeft gedaan met het doel een dergelijke organisatie te initiëren, of dat hij het is geweest die die organisatie zelf heeft opgericht of daaraan heeft leidinggegeven. De essentiële rol die verdachte in de organisatie vervulde, maakt dat niet anders. Van dat deel van de tenlastelegging spreekt de rechtbank verdachte dan ook vrij.

4. Bewezenverklaring

De rechtbank acht bewezen dat verdachte

1.

in de periode van 1 juli 2009 tot en met 23 mei 2011 te [plaats 1] en Heerewaarden en Amersfoort en Nijkerk en Altforst en Hoenderloo en Putten en Zeewolde en elders in Nederland en in Hongarije en Duitsland, heeft deelgenomen aan een organisatie, onder meer bestaande uit de navolgende mededaders:

- [medeverdachte 1] en

- [medeverdachte 2] en

- [medeverdachte 3] en

- [medeverdachte 4] en

- [medeverdachte 5] en

andere personen, welke organisatie tot oogmerk had het plegen van misdrijven, namelijk:

- het oplichten van rechtspersonen (artikel 326 van het Wetboek van Strafrecht) en

- het (gewoonte)witwassen van geldbedragen en voorwerpen uit misdrijf afkomstig (artikel 420 (ter/bis/quater) van het Wetboek van Strafrecht) .

2.

in de periode van 11 mei 2009 tot en met 13 mei 2009 te [plaats 1] met het oogmerk zich en anderen wederrechtelijk te bevoordelen door het aannemen van een valse hoedanigheid en door listige kunstgrepen, rechtspersonen, te weten Rabobank Randmeren en Rabobank Groep en Rabobank Nederland, heeft bewogen tot de afgifte van een geldbedrag van in totaal € 11.736.647,00 (aangifte 5), hebbende verdachte toen aldaar met vorenomschreven oogmerk - zakelijk weergegeven - valselijk en listiglijk en bedrieglijk

• zich voorgedaan als een bonafide klant en
• aanzienlijke gecombineerde optieposities ingenomen die resulteerden in een aanzienlijke premieontvangst met daaraan een gekoppelde dekkingsverplichting van vergelijkbare omvang en
• jegens de genoemde rechtspersonen verzwegen het voornemen van hem om zich te onttrekken aan de verplichting tot het aanhouden van een dekking voor de aangegane verplichtingen jegens genoemde rechtspersonen totdat alle verplichtingen uit hoofde van aangegane optieposities waren afgewikkeld,

waardoor die Rabobank Randmeren en die Rabobank Groep en die Rabobank Nederland werden bewogen tot bovenomschreven afgifte;

3.

hij in de periode van 6 november 2009 tot en met 16 oktober 2010 te [plaats 1] en Hoenderloo en Putten en Zeewolde, althans in Nederland telkens met het oogmerk zich en anderen wederrechtelijk te bevoordelen door het aannemen van een valse naam en een valse hoedanigheid en door listige kunstgrepen, rechtspersonen, te weten ABN AMRO Bank N.V. en Rabobank Alkmaar en Rabobank Groep en Rabobank Nederland, heeft bewogen tot de afgifte van

- een bedrag van € 5.279.000,00 (aangifte 1) en/of

- een bedrag van € 9.015.951,14 (aangifte 2) en/of

- een bedrag van € 9.489.740,00 (aangifte 3) en/of

- een bedrag van € 8.990.280,00 (aangifte 4) en/of

- een bedrag van € 248.368,- (aangifte 6),

hebbende verdachte toen aldaar telkens met vorenomschreven oogmerk - zakelijk weergegeven - valselijk en listiglijk en bedrieglijk

• zich onder een andere naam voorgedaan als een bonafide klant en
• aanzienlijke gecombineerde optieposities ingenomen welke resulteerden in een aanzienlijke premieontvangst met daaraan een gekoppelde dekkingsverplichting van vergelijkbare omvang en
• jegens de genoemde rechtspersonen verzwegen het voornemen van hem om zich te onttrekken aan de verplichting tot het aanhouden van een dekking voor de aangegane verplichtingen jegens genoemde rechtspersonen totdat alle verplichtingen uit hoofde van aangegane optieposities waren afgewikkeld,

waardoor die ABN AMRO Bank N.V. en die Rabobank Alkmaar en Rabobank Groep en Rabobank Nederland werden bewogen tot bovenomschreven afgifte;

4.

in de periode van 4 november 2009 tot en met 10 november 2009, te [plaats 1] en in Nederland, tezamen en in vereniging met anderen, zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen, immers hebben hij, verdachte, en zijn mededaders van een geldbedrag van in totaal € 282.969,00, (aangifte 6) de werkelijke aard en de herkomst verborgen en verhuld en een geldbedrag van in totaal € 282.969,00 (aangifte 6) verworven en voorhanden gehad en omgezet, terwijl hij en zijn mededaders wisten dat bovenomschreven geldbedragen en voorwerpen - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf.

5. De strafbaarheid van de feiten

5.1

Ten aanzien van het witwassen

De raadsvrouw heeft voor de situatie waarin de rechtbank een gronddelict bewezen acht, bepleit dat verdachte wordt ontslagen van alle rechtsvervolging ter zake van dit feit, nu sprake is van de in de jurisprudentie ontwikkelde kwalificatieuitsluitingsgrond. Zij heeft daarbij opgemerkt dat het omzetten in goud niet aan verdachte ten laste is gelegd.

De kwalificatieuitsluitingsgrond bij witwassen uit eigen misdrijf, waarvan de Hoge Raad de reikwijdte laatstelijk bij arrest van 25 maart 2014 (ECLI:NL:HR:2014:716) enigszins heeft uitgebreid, is in dit geval reeds niet van toepassing, nu sprake is van de in die rechtspraak bedoelde meeromvattende gedraging, die kennelijk op het verhullen en verbergen van die criminele herkomst is gericht. Verdachte heeft immers de werkelijke aard en herkomst van het geldbedrag verhuld, in de eerste plaats al door de geldbedragen te ontvangen op andermans rekening. Over die ontvangst zou nog kunnen worden gesteld dat deze min of meer samenvalt met de bewezenverklaarde oplichting zelf. Dat geldt echter niet meer voor de daaropvolgende overboekingen naar rekeningen van weer anderen en voor de latere omzettingen. Die gedragingen zijn bij uitstek verhullingsgedragingen, omdat daardoor de werkelijke, criminele aard en herkomst wordt vertroebeld. Het verweer van de raadsvrouw faalt dan ook en de rechtbank kwalificeert het bewezenverklaarde als witwassen.

De bewezen geachte feiten zijn ook overigens volgens de wet strafbaar. Het bestaan van een rechtvaardigingsgrond is niet aannemelijk geworden.

6. De strafbaarheid van verdachte

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluit. Verdachte is dan ook strafbaar.

7. Motivering van de straf

7.1.

De eis van de officier van justitie

De officier van justitie heeft gevorderd dat verdachte voor de door hem bewezen geachte feiten zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf van 7 jaren. Hij heeft tevens de gevangenneming van verdachte gevorderd.

7.2.

Het standpunt van de verdediging

De raadsvrouw heeft subsidiair, ten aanzien van een op te leggen straf, verzocht een straf op te leggen die gelijk is aan het voorarrest. Zij wijst daarbij op de gezondheidsproblematiek van verdachte en het feit dat hij niet eerder voor soortgelijke feiten in aanraking is gekomen met politie en justitie.

7.3.

Het oordeel van de rechtbank

Bij de strafoplegging wordt het volgende in aanmerking genomen.

Verdachte heeft zich schuldig gemaakt aan een reeks van oplichtingen van een tweetal banken. Door middel van een truc met gecombineerde optieposities wist hij telkens het systeem van de bank ertoe te bewegen tijdelijk grote geldbedragen beschikbaar te stellen op bankrekeningen waarover verdachte feitelijk beschikte. In dat korte tijdsbestek boekte verdachte deze bedragen (of delen daarvan) door naar rekeningen van andere personen of bedrijven in binnen- en buitenland. Waar verdachte deze feiten aanvankelijk met gebruikmaking van de rekening van zijn beleggingspartner en van personen uit zijn familiekring pleegde, lichtte hij de banken later op in het kader van een omvangrijke criminele organisatie die erop was gericht de gelden die door de oplichting werden verkregen, weg te sluizen en vervolgens contant op te nemen.

Alleen al vanwege het grote bedrag van ruim € 44 miljoen dat met de oplichtingsfeiten is verkregen, gaat het om ernstige strafbare feiten. Daarnaast weegt zwaar dat de latere feiten werden gepleegd gedurende een periode van bijna twee jaar op een wijze die veel weg heeft van de handelwijze van de zware, doorgewinterde criminaliteit; namelijk in een omvangrijk internationaal georganiseerd verband op een uiterst geraffineerde en professionele wijze. Als reactie op deze feiten kan niet met een andere strafmodaliteit dan een gevangenisstraf van langere duur worden volstaan.

Dankzij het ingrijpen van de banken is voorkomen dat de criminele organisatie het grootste gedeelte van de vele buitgemaakte miljoenen fysiek in handen kon krijgen en daarmee het witwasproces kon voltooien. ‘Slechts’ een bedrag van ruim drie miljoen ^[2] kon niet meer worden achterhaald. Daarmee is de schade, hoewel groot, in belangrijke mate beperkt gebleven.

Anders dan de officier van justitie acht de rechtbank geen leidende rol voor verdachte binnen de criminele organisatie bewezen en acht zij het geweldselement binnen die organisatie niet voldoende aannemelijk geworden. Daarmee houdt zij dan ook geen rekening bij het bepalen van de straf. Reeds daarom volgt de rechtbank de officier van justitie niet in haar strafeis.

De rechtbank slaat acht op de persoonlijke omstandigheden van verdachte. Het is buiten redelijke twijfel komen vast te staan dat zijn gezondheidssituatie in sterke mate te wensen overlaat. De precieze ernst en reikwijdte van zijn hartproblematiek kan de rechtbank echter op basis van het dossier en wat de verdediging daarover heeft overgelegd, niet bepalen. Dat leidt ertoe dat de rechtbank bij het bepalen van de straf daar in beperkte mate rekening mee kan houden.

Al het voorgaande zorgvuldig afwegend acht de rechtbank een gevangenisstraf van na te noemen duur passend en geboden.

Afwijzing vordering gevangenneming

De rechtbank zal de vordering tot gevangenneming van verdachte afwijzen. In een eerder stadium heeft de rechtbank onvoldoende gronden aanwezig geacht de voorlopige hechtenis van verdachte te laten voortduren, ook omdat uitgangspunt bij de behandeling van een strafzaak is en na de onderhavige veroordeling blijft, dat een verdachte zijn
onherroepelijke berechting in vrijheid kan afwachten. Dit veroordelende vonnis maakt dat niet anders. Ook is de op te leggen straf niet van die orde dat deze op zichzelf tot het een nieuw bevel tot voorlopige hechtenis noopt. Daarbij weegt de rechtbank het aanzienlijke tijdsverloop mee, dat overigens niet aan het openbaar ministerie is te wijten.

8. Toepasselijke wettelijke voorschriften

De op te leggen straf is gegrond op de artikelen 47, 57, 140, 326 en 420bis van het Wetboek van Strafrecht.

Deze wettelijke voorschriften zijn toepasselijk zoals geldend ten tijde van het bewezen geachte.

9. Beslissing

De rechtbank komt op grond van het voorgaande tot de volgende beslissing.

Verklaart bewezen dat verdachte het ten laste gelegde heeft begaan zoals hiervoor in rubriek 4 is vermeld.

Verklaart niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hiervoor is bewezen verklaard en spreekt verdachte daarvan vrij.

Het bewezen verklaarde levert op:

1.

deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven

2.

medeplegen van oplichting

3.

oplichting, meermalen gepleegd

4.

medeplegen van witwassen

Verklaart het bewezene strafbaar.

Verklaart verdachte, [verdachte], daarvoor strafbaar.

Veroordeelt verdachte tot een
gevangenisstraf van
4 jaren .

Beveelt dat de tijd die door veroordeelde voor de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in verzekering en in voorlopige hechtenis is doorgebracht, bij de tenuitvoerlegging van die straf in mindering gebracht zal worden.

Wijst de vordering tot gevangenneming van verdachte af.

Dit vonnis is gewezen door

mr. W.F. Korthals Altes, voorzitter,

mrs. J.L. Hillenius en T.H. van Voorst Vader, rechters,

in tegenwoordigheid van mr. P.C.N. van Gelderen, griffier,

en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 18 augustus 2014.

De oudste rechter is buiten staat mede te ondertekenen.

Voetnoten

1. Verklaring [verdachte], A05.01-006.

2. € 3.491.772,-, zie AH7049, pag. 10.