Uitspraak
vonnis
RECHTBANK AMSTERDAM
Sector civiel recht
zaaknummer / rolnummer: 477514 / HA ZA 10-3921
Vonnis van 9 mei 2012
in de zaak van
MR. JETSE MICHIEL ERINGA,
in zijn hoedanigheid van curator in het faillissement van de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid E + E Bouw B.V.,
kantoorhoudende te Enschede,
eiser,
advocaat mr. J.M. Eringa te Enschede,
tegen
de naamloze vennootschap
ABN AMRO BANK N.V.,
gevestigd te Amsterdam,
gedaagde,
advocaat mr. J.J. Gerritsma te Utrecht.
Partijen zullen hierna de curator en ABN Amro worden genoemd.
1. De procedure
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:
- de dagvaarding van 3 december 2010, met producties;
- de conclusie van antwoord, met producties,
- het tussenvonnis van 9 februari 2011, waarbij ambtshalve een comparitie is gelast, welke comparitie op verzoek van partijen niet heeft plaatsgevonden,
- de conclusie van repliek,
- de conclusie van dupliek.
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.
2. De feiten
2.1. Op 14 januari 2010 is (onder andere) E + E Bouw B.V. (hierna: E + E Bouw) een kredietovereenkomst aangegaan met ABN Amro, waarbij ABN Amro onder meer een stil pandrecht op vorderingen van E + E Bouw jegens derden heeft verkregen.
2.2. Voor die tijd bankierde E + E Bouw bij Rabobank. Bij de overgang van Rabobank naar ABN Amro is gebruik gemaakt van de zogenaamde Overstapservice (hierna: de overstapservice), waardoor betalingen op de oude rekening bij Rabobank (hierna: de oude rekening) worden doorgeleid naar de nieuwe rekening bij ABN Amro (hierna: de nieuwe rekening).
2.3. De van toepassing zijnde Algemene Voorwaarden Overstapservice (hierna: de algemene voorwaarden) luiden, voor zover relevant, als volgt:
“(…)
4 Einde Overstapservice, gevolgen
(…)
4.2 De Nieuwe Bank is bevoegd de Overstapservice met onmiddellijke ingang te beëindigen in geval van:
• (…) faillissement,
(…)
6 Overstapservice: doorleiding betalingen ten gunste van de Oude Rekening
6.1 De Nieuwe Bank zal bewerkstelligen dat, als gedurende de looptijd van de Overstapservice girale betalingen ten gunste van de Oude Rekening plaatsvinden, de Oude Bank steeds onmiddellijk een betaalopdracht geeft om zo’n betaling over te boeken naar de Nieuwe Rekening zonder boeking en bijschrijving op de Oude Rekening. (…) Zulke betalingen worden niet in rekeningafschriften of andere opgaven van de Oude Bank zichtbaar, maar worden uitsluitend in rekeningafschriften of andere (saldo)opgaven van de Nieuwe Bank vermeld. De informatie over deze betalingen wordt geacht via de rekeningafschriften of andere (saldo)opgaven van de Nieuwe Bank te zijn verstrekt door de Oude Bank.
(…)”
2.4. Bij vonnis van de rechtbank Almelo van 16 juni 2010 is E + E Bouw in staat van faillissement verklaard.
2.5. In de periode van 16 juni 2010 tot en met 11 oktober 2010 is door middel van de overstapservice een bedrag van in totaal EUR 7.114,87 doorgeleid van de oude rekening naar de nieuwe rekening. Daarna is via de overstapservice nog een bedrag van in totaal EUR 491,11 doorgeleid van de oude rekening naar de nieuwe rekening. ABN Amro heeft deze bedragen verrekend met haar vordering op E + E Bouw.
3. Het geschil
3.1. De curator vordert bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, ABN Amro te veroordelen:
I. tot betaling/afdracht aan haar van EUR 7.114,87, te vermeerderen met de wettelijke rente over dit bedrag vanaf 14 juli 2010 tot aan de dag der algehele voldoening;
II. tot betaling/afdracht aan haar van alle bedragen die na 11 oktober 2010 via de overstapservice op de nieuwe rekening zijn of worden bijgeschreven;
III. tot betaling aan haar van een vergoeding voor de buitengerechtelijke incassokosten van EUR 768,-;
IV. in de kosten van deze procedure en in de nakosten.
3.2. De curator legt daaraan ten grondslag dat ABN Amro op grond van artikelen 53 en 54 lid 2 van de Faillissementswet (hierna: Fw) niet bevoegd is tot verrekening van de na de datum van het faillissement op de nieuwe rekening bijgeschreven betalingen aan E + E Bouw met haar rekening-courant vordering op E + E Bouw. ABN Amro moet die betalingen daarom afdragen aan de boedel. De aan ABN Amro verpande vorderingen zijn immers door debiteuren van E + E Bouw betaald op de oude rekening, waardoor de vordering en het daarop rustende pandrecht teniet zijn gegaan. De daaropvolgende betaling aan ABN Amro is dan ook geen betaling op een verpande vordering. Naar de mening van de curator is er geen reden om het arrest van de Hoge Raad van 17 februari 1995, NJ 1996, 471 (Mulder q.q./CLBN) ruim uit te leggen en analoog toe te passen op de onderhavige situatie. Verder maakt de curator aanspraak op vergoeding van de wettelijke rente vanaf de eerste aanmaning. Ook maakt hij aanspraak op vergoeding van buitengerechtelijke kosten conform het rapport Voorwerk-II ten bedrage van EUR 768,-.
3.3. ABN Amro bestrijdt de vordering en voert daartoe - kort weergegeven - aan dat een girale betaling pas plaatsvindt op het moment van creditering. In dit verband wordt verwezen naar artikel 6:114 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). Door gebruikmaking van de overstapservice vindt, gelet op artikel 6.1 van de algemene voorwaarden, in dit geval creditering plaats op de nieuwe rekening. De aan ABN Amro verpande vorderingen zijn derhalve niet door debiteuren van E + E Bouw op de oude rekening, maar op de nieuwe rekening betaald. Nu het pandrecht niet teniet is gegaan door betaling op de oude rekening, mocht ABN Amro de op de nieuwe rekening binnengekomen bedragen verrekenen en was zij niet gehouden tot afdracht daarvan. Daarnaast wordt aangevoerd dat banken zo mogelijk moeten worden beschermd. Tot slot wordt verweer gevoerd tegen de gevorderde wettelijke rente en buitengerechtelijke incassokosten.
3.4. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover voor de beoordeling van belang, ingegaan.
4. De beoordeling
4.1. De vraag waar het in dit geding om gaat, is of ABN Amro zich op verrekening mag beroepen ten aanzien van de na de faillietverklaring van E + E Bouw op de nieuwe rekening bijgeschreven bedragen. Net als het geval was in het arrest Mulder q.q./CLBN (HR 17-2-1995, NJ 1996, 471) gaat het hier om een bank die niet alleen een rekening-courantverhouding met haar cliënt heeft, maar tevens stil pandhouder is ten aanzien van vorderingen van die cliënt jegens derden.
4.2. In voornoemd arrest heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de bank haar vordering mocht verrekenen met bedragen die na faillissement ten gunste van haar cliënt werden gestort op bij de bank lopende rekeningen. Het ging daarbij om stortingen die dienden ter voldoening van aan de bank stil verpande vorderingen ter zake waarvan de bank geen mededeling had gedaan aan de schuldenaren van de verpande vorderingen.
4.3. De onderhavige situatie wijkt in zoverre af van die in eerdergenoemd arrest dat betalingen op de nieuwe rekening door middel van de overstapservice zijn doorgeleid van de oude rekening. Partijen twisten over de vraag of de aan ABN Amro stil verpande vorderingen door debiteuren van E + E Bouw zijn voldaan op de oude rekening of de nieuwe rekening. Dit is met name van belang omdat het pandrecht teniet gaat als gevolg van de voldoening van de stil verpande vordering (artikel 3:81 lid 2, onder a, BW).
4.4. De rechtbank is met ABN Amro van oordeel dat de aan laatstgenoemde stil verpande vorderingen zijn voldaan op de nieuwe rekening. Daartoe wordt als volgt overwogen.
Aangenomen kan worden dat de debiteuren van E + E Bouw niet op de hoogte waren van de overstapservice en er derhalve vanuit gingen de door hen gedane betalingen zouden worden bijgeschreven op de oude rekening. Echter, op grond van artikel 6.1 van de algemene voorwaarden zijn die betalingen zonder bijschrijving op de oude rekening doorgeleid naar de nieuwe rekening. Ingevolge artikel 6:114 lid 2 BW geldt als uitgangspunt dat een betaling tot stand komt op het moment waarop de rekening van de schuldeiser wordt gecrediteerd. Anders dan de curator betoogt, gaat het hier niet enkel om creditering van de oude rekening. Temeer daar, nu vaststaat dat de betalingen nimmer op de oude rekening zijn bijgeschreven, dit tot het onwenselijke gevolg zou leiden dat de betalingen tot op heden niet zijn voltooid. Niet valt in te zien dat in het onderhavige geval van bovengenoemd uitgangspunt zou moeten worden afgeweken door ervan uit te gaan dat betaling heeft plaatsgevonden door overboeking naar de oude rekening. Artikel 6.1 van de algemene voorwaarden biedt hiervoor onvoldoende aanknopingspunten. Daaruit volgt veeleer dat de betaling op de oude rekening niet is voltooid. Dat de betalingen door de Oude Bank moeten worden doorgeleid en dat de Oude Bank een betaalopdracht moet geven om zo’n betaling over te boeken, leidt niet tot een ander oordeel. Tussen partijen staat vast dat de door debiteuren van E + E Bouw gedane betalingen ter zake van de aan ABN Amro stil verpande vorderingen alleen zijn bijgeschreven op de nieuwe rekening, en dus niet op de oude rekening. De desbetreffende vorderingen zijn derhalve voldaan op de nieuwe rekening. Daarmee staat vast dat de aan ABN Amro stil verpande vorderingen zijn voldaan door middel van girale betalingen op de bij haar aangehouden rekening; de door ABN Amro verdedigde verrekening is dan ook toelaatbaar, gelet op de in het arrest Mulder q.q./CLBN genoemde uitzondering op het verrekeningsverbod van 53 Fw. Voor zover de curator bedoeld heeft te stellen dat de debiteuren van E + E Bouw niet op de nieuwe rekening wilden betalen, gaat dat betoog niet op. In het algemeen, behoudens hier niet gestelde of gebleken omstandigheden, geldt immers dat een debiteur bij betaling voldoening van zijn crediteur beoogt en dat het hem daarbij om het even is welke bankrekening daarvoor gebruikt wordt.
4.5. De curator heeft nog aangevoerd dat ABN Amro na faillissement gehouden was de overstapservice te beëindigen en dat hij op grond van artikel 23 Fw gerechtigd is van ABN Amro terug te vorderen wat na faillissementsdatum aan laatstgenoemde is voldaan. Terecht heeft ABN Amro echter aangevoerd dat zij op grond van artikel 4.2 van de algemene voorwaarden (slechts) bevoegd is tot beëindiging van de overstapservice; een verplichting tot beëindiging van de overstapservice kan daaruit echter niet worden afgeleid. Ook uit de Faillissementswet volgt naar het oordeel van de rechtbank geen verplichting tot beëindiging van de overstapservice.
4.6. In het licht van het vorenstaande is het pandrecht van ABN Amro niet vóór de verrekening teniet gegaan door betaling door debiteuren van E + E Bouw op de oude rekening en heeft zij haar voorrang op het geïnde behouden. ABN Amro mag derhalve haar vordering op E + E Bouw verrekenen met de op de nieuwe rekening ontvangen bedragen ter voldoening van de aan haar stil verpande vorderingen. Dit betekent dat de na de faillietverklaring van E + E Bouw op de nieuwe rekening bijgeschreven bedragen niet door ABN Amro aan de boedel hoeven te worden afgedragen, zodat de vordering zal worden afgewezen. Hieruit volgt dat ook de vordering betreffende buitengerechtelijke incassokosten zal worden afgewezen.
4.7. De curator zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van ABN Amro worden begroot op:
- griffierecht EUR 560,00
- salaris advocaat EUR 768,00 (2,0 punten × tarief € 384,00)
Totaal EUR 1.328,00
5. De beslissing
De rechtbank
5.1. wijst de vorderingen af,
5.2. veroordeelt de curator in de proceskosten, aan de zijde van ABN Amro tot op heden begroot op EUR 1.328,00,
5.3. verklaart dit vonnis wat betreft de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.
Dit vonnis is gewezen door mr. N.C.H. Blankevoort en in het openbaar uitgesproken op
9 mei 2012.?