ECLI:NL:HR:2023:946

Uitspraak

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

STRAFKAMER

Nummer21/03301

Datum27 juni 2023

ARREST

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het gerechtshof 's-Hertogenbosch van 26 juli 2021, nummer 20-003385-19, in de strafzaak

tegen

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1965,

hierna: de verdachte.

1.Procesverloop in cassatie

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft Th.J. Kelder, advocaat te 's–Gravenhage, bij schriftuur cassatiemiddelen voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De advocaat-generaal D.J.M.W. Paridaens heeft geconcludeerd tot verwerping van het cassatieberoep.

De raadsman van de verdachte heeft daarop schriftelijk gereageerd.

2.Procesgang in feitelijke aanleg

2.1

De verdachte is door de rechtbank vrijgesproken van alle hem tenlastegelegde feiten. De rechtbank heeft daarover onder meer het volgende overwogen:

“De rechtbank is, anders dan de officier van justitie, tot het oordeel gekomen dat verdachte moet worden vrijgesproken. Daartoe overweegt zij als volgt.

Veel zedenzaken kenmerken zich door de omstandigheid dat slechts twee personen aanwezig waren bij de (beweerdelijke) ontuchtige handelingen: het vermeende slachtoffer en de vermeende dader. Verder is van belang dat volgens het tweede lid van artikel 342 van het Wetboek van Strafvordering en de op die bepaling betrekking hebbende jurisprudentie van de Hoge Raad het bewijs dat de verdachte een tenlastegelegd feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend kan worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt als waarborg van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij eraan in de weg staat dat de rechter tot een bewezenverklaring komt ingeval de door één getuige gerelateerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal.

De vraag die in beide zaken ( [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ) derhalve moet worden beantwoord, is of er naast de verklaring van aangeefsters in onderhavig procesdossier, ondersteunende bewijsmiddelen aanwezig zijn voor het tenlastegelegde. In de zaak van [slachtoffer 1] (feiten 1 en 2) bevinden zich in het dossier, naast de aangifte, twee getuigenverklaringen van [betrokkene 1] en [betrokkene 2] . Naar het oordeel van de rechtbank kunnen deze verklaringen, voor zover die zien op wat de getuigen over het vermeende misbruik weten, echter niet als steunbewijs dienen. Die verklaringen zijn immers gebaseerd op wat zij van aangeefster over de aan verdachte verweten feiten hebben gehoord. De bron van hun informatie is dus enkel en alleen gelegen in de verklaringen van aangeefster. Over het aan verdachte tenlastegelegde kunnen zij niets meer of iets anders vertellen dan wat zij daarover van aangeefster hebben gehoord.

Voor zover de officier van justitie heeft willen betogen dat de beide hiervoor bedoelde getuigenverklaringen van [betrokkene 1] en [betrokkene 2] als steunbewijs kunnen dienen, omdat zij beide verklaren over aanwezige emoties bij aangeefster toen zij vertelde over hetgeen aan verdachte wordt tegengeworpen, overweegt de rechtbank als volgt.

In sommige gevallen kan een verklaring van een getuige, die niet bij het feit zelf aanwezig is geweest, als steunbewijs dienen. Dat kan indien een verklaring van een getuige een zelfstandige, eigen waarneming inhoudt ten aanzien van de emotionele of fysieke toestand van de aangeefster op het moment dat het strafbare feit plaatsvindt, of vlak daarna. Het tijdsbestek tussen het plaatsvinden van het strafbare feit en het waarnemen van een toestand zoals hiervoor beschreven dient derhalve kort te zijn.

Naar het oordeel van de rechtbank is dat in onderhavige zaak niet het geval. Beide getuigen verklaren over de emotionele gemoedstoestand van aangeefster op het moment dat zij hen over het misbruik vertelde. Getuige [betrokkene 1] verklaart dat aangeefster huilde en in paniek was en getuige [betrokkene 2] verklaart dat aangeefster overstuur was. Deze waarnemingen zijn echter gedaan in 2018, twee jaar na het vermeende incident, dat zou hebben plaatsgevonden in 2016. Mede bezien in het licht van het tijdsverloop tussen de waarnemingen en het incident, acht de rechtbank deze waarnemingen onvoldoende ondersteunend bewijs.

In de zaak van [slachtoffer 2] (feiten 3 en 4) bevat het dossier naast de aangifte verklaringen van de getuigen [betrokkene 3] en [betrokkene 4] . Ook voor deze verklaringen geldt dat de bron van wetenschap de aangeefster is. Voor wat betreft waargenomen emoties geldt dat ook deze veel te laat zijn waargenomen om als steunbewijs te kunnen dienen.

Voorts bevat het dossier in de zaak van [slachtoffer 2] (feiten 3 en 4) naast de aangifte onder meer een uitwerking van een opgenomen telefoongesprek dat op 1 maart 2017 tussen [slachtoffer 2] en verdachte zou hebben plaatsgevonden. Naar het oordeel van de rechtbank kan dit telefoongesprek niet als steunbewijs dienen. De inhoud van het telefoongesprek is onvoldoende concreet in relatie tot de aan verdachte verweten feiten. Weliswaar kan uit het gesprek worden afgeleid dat er “dingen zijn gebeurd die niet hadden moeten gebeuren” en dat “het” tussen verdachte en [slachtoffer 2] moet blijven en “dat de buitenwereld het niet hoeft te weten”, maar waar dit precies op ziet wordt niet concreet gemaakt. De rechtbank is verder van oordeel dat in onderhavige zaken geen gebruik kan worden gemaakt van schakelbewijs. Voor schakelbewijs is ten minste vereist dat voor één van de aan verdachte ten laste gelegde gedragingen voldoende wettig bewijs bestaat. Zowel in de zaak van [slachtoffer 1] als in de zaak van [slachtoffer 2] is dat naar het oordeel van de rechtbank niet het geval.

Wat er (...) ook zij van de juistheid van de verklaringen van de aangeefsters, de rechtbank kan, vanwege het wettelijke bewijsminimum, louter op grond daarvan niet komen tot het wettige en overtuigend bewijs dat verdachte de hem tenlastegelegde feiten heeft begaan. Verdachte zal daarom van de tenlastegelegde feiten worden vrijgesproken.”

2.2

De officier van justitie heeft tegen het vonnis van de rechtbank hoger beroep ingesteld.

2.3

In hoger beroep is de verdachte veroordeeld wegens (kort gezegd) 1. het plegen van ontuchtige handelingen met [slachtoffer 1] die toen nog geen zestien jaar was, 2. het vertonen aan die [slachtoffer 1] van een film met seksuele/pornografische gedragingen, en 4. het door misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht meermalen opzettelijk bewegen van [slachtoffer 2] , van wie hij wist dat zij nog geen achttien jaar was, tot het dulden of plegen van ontuchtige handelingen. Het hof heeft de verdachte vrijgesproken van het als feit 3 tenlastegelegde plegen van ontuchtige handelingen met [slachtoffer 2] .

2.4

De aangeefsters [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] zijn alleen door opsporingsambtenaren gehoord. De verdediging is daarbij niet aanwezig geweest. In eerste aanleg noch in hoger beroep is door of namens de verdachte het verzoek gedaan hen te (doen) horen als getuige.

2.5

De verdachte is niet ter terechtzitting in hoger beroep verschenen. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep houdt daarover onder meer het volgende in:

“De verdachte (...) is, hoewel behoorlijk gedagvaard, niet verschenen.

Als raadsman van de verdachte is ter terechtzitting aanwezig mr. M. Struik, advocaat te Veldhoven.

De voorzitter stelt, aan de hand van de mededeling van de deurwaarder, vast dat als benadeelde partijen ter terechtzitting zijn verschenen [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] . De benadeelde partij [slachtoffer 1] wordt bijgestaan door haar moeder en [betrokkene 5] van Slachtofferhulp Nederland. De benadeelde partij [slachtoffer 2] wordt bijgestaan door haar begeleidster [betrokkene 6] en haar advocaat mr. M. Rotgans.

Desgevraagd voert de raadsman het woord als volgt:

Mijn cliënt is op de hoogte van de terechtzitting van heden. Gisterenavond heb ik

telefonisch contact met hem gehad. Uit dit gesprek bleek dat mijn cliënt niet in staat is ter terechtzitting te verschijnen. Er is sprake van lichamelijke en psychische

problematiek. Hij kampt met hartklachten en ernstig nierfalen. Mijn cliënt wordt drie keer per week gedialyseerd.

(...)

Overigens zal ik, als mijn cliënt ter terechtzitting zou moeten verschijnen, hem

dringend adviseren zich te beroepen op zijn zwijgrecht.

De raadsman verklaart uitdrukkelijk door de verdachte te zijn gemachtigd de verdediging te voeren.

Desgevraagd deelt de advocaat-generaal als volgt mede:

Ik heb veel vragen aan de verdachte. Voor de slachtoffers is het een hele opgave om vandaag hierheen te komen. Wanneer de strafzaak vandaag wordt aangehouden, gaat het enige tijd duren voordat deze inhoudelijk behandeld kan worden. Bovendien zal de raadsman de verdachte adviseren zich op zijn zwijgrecht te beroepen. Mijn voorkeur is om de zaak vandaag te laten doorgaan. Ik zal mij echter refereren aan het oordeel van het hof of de zaak buiten tegenwoordigheid van de verdachte zal worden behandeld en afgedaan.

Desgevraagd voert mr. Rotgans namens benadeelde partij [slachtoffer 2] het woord als volgt:

Voor mijn cliënte is het heel erg zwaar om vandaag hier te zijn. Zij heeft een enorm lange periode moeten wachten tot de zaak zou dienen. Er zijn aanvullende stukken over haar toegestuurd aan uw hof. Voor mijn cliënte zou het fijn zijn wanneer zij de zaak kan afronden. Op basis van hetgeen de raadsman van de verdachte aanvoert, is het nog maar de vraag tot welke aanvullende informatie het zou leiden wanneer de verdachte ter terechtzitting aanwezig is. Ik verzoek het hof de zaak vandaag inhoudelijk te behandelen.

Desgevraagd voert de heer [betrokkene 5] namens benadeelde partij [slachtoffer 1] het woord als volgt:

Ik sluit mij aan bij hetgeen mr. Rotgans zojuist naar voren heeft gebracht. Mijn cliënte heeft ook alle belang bij een voortvarende afdoening van de zaak. Ook zij wil er een streep onder kunnen zetten.

(...)

Na een korte onderbreking van het onderzoek voor beraad in raadkamer deelt de voorzitter als beslissing van het hof mede dat de zaak buiten de aanwezigheid van de verdachte wordt behandeld en dat het hof ermee instemt dat de gemachtigd raadsman de verdediging zal voeren.”

3. Bewezenverklaring, bewijsvoering, voorwaardelijk verzoek om een deskundige te benoemen en beoordeling van dat verzoek door het hof

3.1.1

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

“1. hij in de periode van 1 juli 2016 tot en met 1 december 2016 in de gemeente [plaats] , met [slachtoffer 1] , geboren op 31 mei 2002, die toen de leeftijd van zestien jaren nog niet had bereikt, buiten echt, ontuchtige handelingen heeft gepleegd, immers heeft hij, verdachte,

- de borst van die [slachtoffer 1] aangeraakt/betast en over de borst van die [slachtoffer 1] gewreven en

- in het bijzijn van die [slachtoffer 1] zijn hand in zijn broek gedaan en vervolgens op en neer gaande bewegingen gemaakt en

- tegen die [slachtoffer 1] gezegd "kom neuken", althans woorden van gelijke aard of strekking;

2. hij in de periode van 1 juli 2016 tot en met 1 december 2016 in de gemeente [plaats] , afbeeldingen, waarvan de vertoning schadelijk is te achten voor personen beneden de leeftijd van zestien jaar, heeft vertoond aan een minderjarige van wie hij wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat deze jonger was dan zestien jaar, immers heeft hij toen aldaar aan [slachtoffer 1] , geboren op 31 mei 2002, een film vertoond waarin opnamen of afbeeldingen waren opgenomen van seksuele/pornografische gedragingen, te weten orale seks;

4. hij in de periode van 1 januari 2007 tot en met 31 december 2008 in Nederland, meermalen, door misbruik van uit feitelijke verhoudingen voortvloeiend overwicht, te weten door het leeftijdsverschil tussen hem, verdachte, en een persoon genaamd [slachtoffer 2] en door zijn positie als oom van die [slachtoffer 2] , voornoemde [slachtoffer 2] , geboren op 28 april 1994, waarvan verdachte wist dat deze de leeftijd van achttien jaren nog niet had bereikt, opzettelijk heeft bewogen ontuchtige handelingen te plegen, te weten het voor de webcam laten zien van haar ontblote borsten en het doen betasten van haar borsten, of zodanige handelingen van verdachte te dulden, te weten het voor de webcam aan die [slachtoffer 2] laten zien van zijn, verdachtes, ontblote penis en het vervolgens maken van op en neer gaande bewegingen.”

3.1.2

De bewijsmiddelen zijn weergegeven in de conclusie van de advocaat-generaal onder 7. Daarvan zijn in het bijzonder van belang:

“1. Het proces-verbaal van bevindingen informatief gesprek zeden (pagina’s 19-20), voor zover inhoudende als waarnemingen en bevindingen van verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] :

Informatief gesprek zeden met [slachtoffer 1] , geboren op [geboortedatum] 2002.

Datum gesprek: 19 juni 2018.

[slachtoffer 1] verklaarde samengevat onder andere dat:

De man die dit bij haar heeft gedaan [verdachte] heet en 2 straten verderop woont. Vroeger wel eens 1 x in de maand samen met haar ouders bij hem op visite ging. Het 1,5 jaar à 2 jaar geleden is gebeurd. [slachtoffer 1] weet dat net de Tilburgse kermis was geweest. De man had opgebeld en vroeg of ze snoep wilde ophalen. [slachtoffer 1] daarheen is gegaan en hij vroeg of ze naar boven wilde komen. Hij in een kamer ging zitten waar een computer stond. Hij een seksfilm opzette en met zijn hand in zijn broek ging.

Hij tegen haar zei: “kom nu neuken”. Hij had gezegd dat als zij niet zou neuken dat straks niemand meer met haar zou willen neuken. Hij haar bij haar linkerborst had aangeraakt terwijl hij zichzelf bleef aftrekken met zijn andere hand. Hij langs haar borst ‘gleed’. Hij gisteren had opgebeld en zij hiervan was geschrokken. Zij het verteld heeft aan [betrokkene 7] omdat zij erg geschrokken was en bang was.

3. Het proces-verbaal van verhoor getuige d.d. 14 juni 2019, proces-verbaalnummer PL2300-2018091468-10 (ongenummerde pagina’s), voor zover inhoudende de verklaring van getuige [betrokkene 1] :

(pagina ’s ongenummerd)

A: [slachtoffer 1] kwam naar mij en ik zag dat zij aan het huilen was. Dit was op school. Ze vertelde mij dat ze was aangerand en dat een man haar had betast aan haar borsten. Ik zag dat [slachtoffer 1] helemaal overstuur was en aan het huilen. Die man had haar namelijk tijdens de les gebeld. Hij belde met een anoniem nummer. Tijdens de pauze belde hij weer en toen heb ik dat telefoongesprek opgenomen. Ik heb het gesprek op luidspreker gezet en [slachtoffer 1] vertelde mij dat ze de stem herkende als de stem van de man die haar had aangerand. Ik hoorde dat hij zei: “Ha [slachtoffer 1] ”. Ik hoorde dat dit de stem was van een man. Ik heb toen direct opgehangen. Ik zag dat [slachtoffer 1] in paniek was en huilde. Wij zijn toen naar de juf gegaan.

(...)

A: Het was vorig jaar dat [slachtoffer 1] het vertelde, net voor de zomervakantie 2018.

(...)

V: Wat gebeurde er toen?

A: (...)

Nadat [slachtoffer 1] met de docent en de vertrouwenspersoon een gesprek heeft, hebben wij hierover niet meer met elkaar gesproken. Ik vond het zelf ook moeilijk om met haar hierover te praten. Ik heb dit gesprek aan niemand verder verteld. Een week later tijdens de kookles heeft [slachtoffer 1] verteld dat de man die haar had aangerand haar alsmaar bleef bellen en zelfs bij [slachtoffer 1] aan de deur was geweest.

V: Waar ken jij [slachtoffer 1] van?

A: [slachtoffer 1] is een achternicht van mij.

(...)

V: Wat heeft [slachtoffer 1] verteld wie de man is, waar de aanranding heeft plaatsgevonden en waar hij momenteel woonachtig is?

A: [slachtoffer 1] heeft mij verteld waar de man woont. (...) Ik weet dat dit in de buurt is waar [slachtoffer 1] woonachtig is. Dit is een straat van haar woonadres vandaan.

4. Het proces-verbaal van verhoor getuige d.d. 14 juli 2019, proces-verbaalnummer PL2300-2018091468-8 (ongenummerde pagina’s), voor zover inhoudende de verklaring van getuige [betrokkene 2] :

De getuige verklaarde:

V= vraag verbalisanten

A= antwoord getuige [betrokkene 2]

O= opmerkingen verbalisanten

V: Wanneer ben je leerkracht/mentor van [slachtoffer 1] geweest?

A: Dat was vorig schooljaar. Dus schooljaar 2017/2018.

(...)

V: Wat is [slachtoffer 1] voor een kind?

A: Lief, behulpzaam, eerlijk.

(...)

V: Wat kun je ons vertellen over wat er met [slachtoffer 1] is gebeurd?

A: Het is een tijd geleden. Ik zal vertellen wat ik weet. Ze stond op de gang en was overstuur. Ze kreeg al de hele tijd in de klas telefoon. Dat bleek, toen ze opnam, dat het die man was.

(...)

Ik heb haar toen apart genomen. [slachtoffer 1] heeft toen bij mij verteld dat die man een bekende van de familie was en dat de familie daar goed contact mee had. Die man maakte ook vaker wat lekkers te eten. [slachtoffer 1] is een keer naar die man gegaan om wat lekkers daar te gaan ophalen. Toen ze in de woning was van die man, wilde die man haar iets laten zien. [slachtoffer 1] is toen met die man mee naar de computer gelopen en daar heeft ze pornografische afbeeldingen op de computer gezien van die man (het hof begrijpt: op de computer van die man gezien). Die man deed haar toen ook oneervolle voorstellen.

(... )

Ik meen me nog te herinneren dat er een tijdje tussen dat feit zat en het moment dat [slachtoffer 1] dat mij vertelde.

(...)

[slachtoffer 1] kon (...) daarna niets meer zeggen. Zo overstuur was ze.

V: Wanneer heeft [slachtoffer 1] dat tegen jou verteld?

A: Dat was in de laatste week van het vorige schooljaar.

5. Het proces-verbaal van aangifte d.d. 29 mei 2017 (pagina’s 45-51), voor zover inhoudende als verklaring van aangever [betrokkene 3] (namens het slachtoffer [slachtoffer 2] ):

V: vraag verbalisanten

A: antwoord getuige [betrokkene 2]

O: opmerkingen verbalisanten

(pagina 45)

A: (...)

(het hof begrijpt O:) Op maandag 3 april 2017 is er werkoverleg geweest tussen de zedenpolitie en (pagina 46) [A] . Het onderwerp betrof het vermoedelijk seksueel misbruik van [slachtoffer 2] , geboren [geboortedatum] 1994. [slachtoffer 2] is verstandelijk beperkt en verblijft op de woonlocatie [plaats] . Zij had bij jullie aangegeven dat zij meerdere keren misbruikt was door haar oom.

(...)

Op 23 maart 2017 is er een taxatiegesprek geweest met [slachtoffer 2] . Toen bleek uit jullie taxatiegesprek dat er mogelijk sprake was van seksueel misbruik en besloten jullie aangifte te gaan doen namens [slachtoffer 2] .

V: Je zit hier namens [A] . Wat is je functie bij [A] ?

A: Ik werk nu 3 á 4 jaar bij [A] . Sinds een jaar in de rol als cliëntcoach.

(...)

V: Probeer in grote lijnen een beeld te schetsen van [slachtoffer 2] .

A: Een licht verstandelijke beperking, veel meegemaakt in de gezinssituatie. Genetisch ook kwetsbaar, voor psychiatrische problematiek.

(...)

Angst om afgewezen te worden.

(...)

Ze heeft een vertraagde cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling. Samen met die angst lijkt het alsof ze moeilijk een eigen identiteit ontwikkelt.

(pagina 47)

(...)

V: En de betrouwbaarheid met betrekking tot het mogelijk seksueel misbruik?

A: Ik schat haar daar wel betrouwbaar in, op dat vlak.

V: Want?

A: Ze heeft het lange tijd voor zich gehouden. Zo ken ik haar ook. Als ze dan eenmaal met het verhaal komt, dan zit er vaak wel een kern van waarheid in. Of bijna altijd wel.

(...)

Ik ken haar niet als een meisje dat verhalen verzint. Meer dat zij verhalen voor zich houdt.

(pagina 48)

A: Als je haar eenmaal kent, als begeleider, dan is ze open.

V: Wanneer werd jij geconfronteerd met het mogelijke seksueel misbruik van [slachtoffer 2] ?

A: Dat was eind december 2016. Toen heb ik het via een begeleider, haar persoonlijk begeleider, gehoord.

(...)

V: Wat is er aan je verteld?

A: (...) Het ging erover dat [slachtoffer 2] vertelde dat zij voor de webcam haar shirt uit had moeten doen van haar oom en dat hij seksuele handelingen deed voor de webcam en dat zij daar naar moest kijken.

V: Wat is er gebeurd vanaf december 2016 toen dit naar buiten kwam?

(pagina 49)

A: Op dat moment ging het er vooral om of ze wel of niet naar de familie zou gaan.

[slachtoffer 2] wilde haar oom niet zien.

V: Hoe gaat het dan verder in februari (hof: 2017)?

A: (...) [slachtoffer 2] geeft dan aan dat haar oom haar weer lastigvalt. Ze gaf aan dat oom haar steeds belde en dat zij dat niet wilde. Op 1 maart heeft [slachtoffer 2] met haar oom gebeld. Dat gesprek heeft ze ook opgenomen, op advies van vader. Die opname hebben jullie.

(...)

V: Wanneer zou dit gebeurd zijn?

A: Ze is nu 23 jaar. Ze zegt zelf dat het met de webcam gebeurd is toen zij 13 à 14 jaar was.

(pagina 50)

V: Waar doe je aangifte van?

A: Dat zij haar shirt omhoog heeft gedaan voor de webcam, voor een man die seksuele handelingen laat zien.

6. Het proces-verbaal van verhoor getuige d.d. 20 juni 2017 (pagina’s 52-56), voor zover inhoudende de verklaring van getuige [betrokkene 4] :

(pagina 53)

V: Wat is jouw functie?

A: Ik ben assistent begeleider bij [A] .

Ik was begeleider van [slachtoffer 2] in het begin. Ze bespreekt veel met mij, zoals ook het verhaal van misbruik. Het begon uit het niets.

V: Wanneer was dat?

Ik denk een week voor kerst. Ik vroeg haar wat haar plannen waren. Ze zei dat ze niet wist of ze naar haar oma wilde want dan kwam die oom ook. Ze benadrukte ‘die’. Ze vertelde mij in grote lijnen. In de tijd van MSN, dus zo’n 10 jaar geleden ging ze chatten met hem. (...) Tijdens het chatten zou ze een keer haar shirtje omhoog hebben gedaan. (...) Zij zag het als: ‘hij vroeg het en ik deed het’.

(pagina 54)

(...) Ze heeft ook nog een keer een gesprek met haar oom opgenomen. Dat gesprek hebben jullie als het goed is al in bezit. Ze heeft het mij laten horen. De oom zei: “ik ben fout geweest, dit had niet mogen gebeuren”.

(...) We hebben in het team afgesproken om niets meer te vragen aan [slachtoffer 2] . Alleen te reageren op wat zij vertelt. Ze heeft bij mij en een aantal collega’s wat meer details losgelaten. Er bleek dus dat als zij haar shirtje omhoog deed dat hij zich ging aftrekken.

(pagina 55)

V: Hoe zit het met de geloofwaardigheid?

A: (...) Ze heeft het klein en voorzichtig verteld en langzaam zijn er details naar voren gekomen.

7. Het proces-verbaal van bevindingen d.d. 4 juli 2017 (pagina’s 60-66), voor zover inhoudende als relaas van verbalisant [verbalisant 3] :

(pagina 60)

Op donderdag 29 juni 2017, omstreeks 10.30 uur werd [slachtoffer 2] , geboren op [geboortedatum] -1994 te [geboorteplaats] , gehoord in de kindvriendelijke studio. Het verhoor is zoveel mogelijk letterlijk verwoord, maar niet geheel letterlijk weergegeven. De verklaring is in vraag en antwoord weergegeven.

V: vraag verbalisant

A: antwoord [slachtoffer 2]

O: opmerkingen

V: Waar kom je over vertellen?

A: Mijn oom.

V: Hoe heet je oom?

A: [verdachte]

(...)

V: We weten niet alles en willen het dus van jou allemaal horen.

A: Wat hij heeft gedaan via de webcam.

V: Wat bedoel je daarmee?

A: Dingen laten zien... van onder.

V: Wat bedoel je daarmee, welke delen?

A: Zijn geslachtsdeel.

V: En verder?

A: Hij vroeg of ik mijn T-shirt uit wilde doen.

V: En toen?

A: Toen heb ik het gedaan

(pagina 61)

V: Ik wil nog even wat vragen stellen over het verhaal van de webcam. Is dat 1 x gebeurd of vaker?

A: Vaker.

V: Waar was jij als dat gebeurde?

A: Bij oma.

V: Waar woont die oma?

A: In [plaats] .

V: Hoe oud was je?

A: (...) Ik denk 13.

V: Hoe weet je dat je 13 jaar was?

O: Ze beredeneert wanneer ze haar eerste vriendje had en wanneer ze geboren was en kwam toen tot de conclusie dat ze 13 of 14 jaar was, want het was 2 jaar voor het vriendje.

V: Hoe ging dat precies op de webcam?

A: MSN.

(pagina 62)

A: Mijn oom had MSN. De eerste maanden was het normaal.

V: En toen?

A: Werd het opeens anders.

V: Wat anders?

A: De webcam van hem ging aan.

V: Wat zag je toen?

A: Kwam zijn ding in beeld.

V: Wat bedoel je met ding?

A: Zijn geslachtsdeel. Daarna moest ik die van mij aan doen. Ik mocht niets zeggen. Het ging steeds door zo. Ik dacht dat ik het weggestopt had maar het kwam toch weer naar boven.

V: Hij vraagt of je je T-shirt uit wil doen. Wat gebeurt er dan?

A: Heb ik het gedaan.

V: Wat gedaan?

A: Uit gedaan.

(...)

V: Wat kon je oom van jou zien?

A: Toch logisch wat je dan ziet. (...) Nota bene mijn eigen oom.

V: Je kan het mij wel vertellen. Je hoeft je niet voor mij te schamen. Wat kan je oom zien voor de webcam?

A: Gewoon, mijn borsten.

V: Is dat 1 keer gebeurd of vaker?

A: 2x.

V: Hoe weet je dat?

A: Weet dat het minder vaak is dat ik zijn lul heb moeten zien.

V: Duidelijk. Heb je wel eens gedacht om het niet te doen?

(pagina 63)

A: Heb het wel gedacht. Ik werd overgehaald.

V: Hoe overgehaald?

A: Zeggen dat ik knap ben, de knapste van de familie.

(...)

V: Waar was jij?

A: In een kamer bij oma.

V: Waar was je oom?

A: [plaats] , vlakbij [plaats] . In zijn huis.

A: Had ik al gezegd dat hij zich ging aftrekken.

V: Nee, wat bedoel je met aftrekken?

A: (...) hand eromheen en dan omhoog - omlaag.

V: Waar omheen?

A: Zijn lul.

V: Hoe zag zijn lul eruit?

A: Gatverdamme... stijf.

V: Hoe stopt het?

A: Als mijn tante of neef naar boven kwamen, dan stopte het.

V: Zijn er nog andere dingen voor de webcam gebeurd? Heb je nog dingen bij jezelf moeten doen?

V: Probeer maar in je eigen woorden te vertellen.

A: Gewoon... moest ze vasthouden.

V: Wat moest je vasthouden?

A: Gewoon mijn borsten.

V: Hoe kwam het dat je dat ging doen?

A: Moest, een opdracht

V: Van wie moest dat?

A: Oom... nu heb ik dat gedaan en moet jij dat doen.

V: Hoe vaak is het gebeurd? 1x of vaker?

A: Tussenin. Niet zo vaak.

(pagina 65)

V: Hoe kwam het dat je ging vertellen?

A: Mijn oom ging videobellen en ik wilde niet opnemen. Toen kwam alles boven en ben ik gaan vertellen.

(pagina 66)

V: Wie is ome [verdachte] ?

A: Het is een aangetrouwde oom. Oma heeft 3 dochters, 1 is er getrouwd met ome [verdachte] .

9. Het proces-verbaal d.d. 11 september 2017 met bijlagen (pagina’s 71-77), voor zover inhoudende als relaas van verbalisant [verbalisant 4] :

(pagina 71)

Aangeefster [betrokkene 3] verklaarde dat slachtoffer [slachtoffer 2] op 1 maart 2017 een telefoongesprek opgenomen had tussen haar en haar oom, zijnde de verdachte.

(...)

Dit gesprek is uitgewerkt door het bedrijf [B] te Limmen.

Het gesprek is als bijlage gevoegd aan dit proces-verbaal.

(pagina 72)

Verslag van het telefoongesprek tussen de verdachte en slachtoffer [slachtoffer 2] .

Bij de letterlijke weergave (van een gedeelte) van het verhoor, staat achter “VD.:”

datgene te lezen wat is gesproken door de verdachte en achter “SO.:" datgene wat is gezegd door slachtoffer [slachtoffer 2] .

VD.: Met [verdachte] .

(...)

VD: Ja, je bent heel erg teleurgesteld in mij, hè?

SO.: Ja.

VD.: Ja, ik ik eh, ik wil, ik wel met oprecht... wil ik een goed eh gesprek met jou voeren. Je weet, je weet dat ik absoluut niet zo ben. Dat weet je wel, hè?

SO.: Ja, maar het is wel gebeurd en ik ben het niet vergeten.

VD.: Ja, klopt. Ik geef jou, ik geef jou alle, alle, alle gelijk geef ik jou. Daarom mijn oprechte excuses, maar ik bedoel, we moeten toch verder gaan. Dat, dat snap jij wel, hè?

(...)

VD.: (...) Daarom wil ik ook met jou een goed gesprek voeren om het gewoon af te sluiten, begrijp je?

SO.: Hoe zie je dat voor je?

VD.: Ja eh eh er, het zijn, het zijn dingen eh gebeurd die ‘t niet moeten gebeuren.

(...)

VD.: Kijk en als je dan... en als je daar moeite mee hebt... dan snap ik dat wel, maar ik zou niet weten hoe ik dat met jou dan... op welke manier, of hoe dan ook, met jou kan goedmaken. Ik kan hoogstens met jou... een goed gesprek voeren en gewoon proberen dat jij geen, geen schade gaat lijden als je mij ziet. Begrijp je wat ik bedoel?

SO.: Ja, ik begrijp het... maar kijk...

VD.: En ik, ik snap, ik snap ook jou wel. Ik snap jou volledig. Ik snap jou 1000% (duizend procent). Het had niet moeten gebeuren. Kom op, laten we eerlijk zijn,

begrijp je?

SO.: Ja, klopt.

VD.: Maar... ik kan ‘t niet terugdraaien. Jij kan het ook niet terugdraaien. (...) ik weet niet hoe dat eigenlijk is gekomen, dat weet ik ook niet. Begrijp mij absoluut niet verkeerd. Het had niet moeten gebeuren en ik, ik nogmaals: ik snap jou helemaal. Dus... ja, ik hoop dat je mij kan vergeven, hoop ik. En ik...

SO.: Nou luister, even uitleggen.

VD.: Ja.

(pagina 73)

SO.: Hoe het bij mij weer naar boven is gekomen?

(...)

SO.: Tot op een gegeven moment had je mij rond 11 uur eh ergens in de avond..

VD.: Ja

SO.: ... ging videobellen.

VD.: Ja, klopt, klopt.

SO.: Maar voor mezelf dacht ik van: oh nou, ik ben het vergeten. Maar ja, blijkbaar zoiets...

VD.: Dan...

SO.: ...vergeet ik niet.

(...)

SO.: Ik denk niet dat andere mensen het ook weten ... over dit, want volgens mij is dit iets tussen ons, toch of niet?

VD.: ja, ik denk dat het ook tussen ons moet blijven, denk ik. Eh eigenlijk moet het tussen ons blijven. We zijn groot genoeg om daarover uit te praten. We, de buitenwereld hoeft het niet te weten, want er is... ik heb jou niet aangeraakt, begrijp je?

SO.: Nee, dat niet, dat heb je niet gedaan.

VD.: Want dat respect heb ik wel naar, naar onze familie en onze kinderen.

(...)

SO.: Als je dan zoveel respect hebt, waarom loop, waarom heb je dan toen die feiten voor de rest eh jezelf lopen.... ja, als je...

(...)

VD.: Ja, klopt, klopt. Nou, luister, dat probeer ik nou net uit te leggen. Ik ben, ik ben ook eh ik, ik wil het nu nog niet, ik wil het nu nog niet. Kijk. Waarom ging ik jouw telefoonnummer vragen, want ik zit daar ook eigenlijk al een langere tijd mee. (...)

VD.: En ik wist, dus ik wist niet, ik kon, ik zag je wel af en toe bij Nani, maar mijn gedachten gaan eh ik, ik heb het meisje pijn gedaan. (...) want je bent uiteindelijk eh een meisje en, en, en, en, en ’t kan eh héél erg veel schade voor mij berokkenen, begrijp... ,

(pagina 74)

VD.: Kijk, nogmaals... het spijt me heel erg lieverd. Ik, ik zeg ook lieverd, omdat je bent ons kind, begrijp je? (...)

VD.: Maar op, op dat je oprecht boos bent daar heb je gelijk in.

SO.: Ik ben boos, ik voel me niet op m’n gemak. (...)

SO.: Vorige keer, toen ik met een vriendin van mij kwam, toen […] jarig was, toen zat je toch ook aan m’n arm te wrijven, om het zo effe te zeggen.

VD.: Ik zat, ik ze, ik gaf je gewoon een hand, ja klopt, klopt.

SO.: Zelfs dat vond ik niet eens fijn. (...) Zo ver is het al. (...)

VD.: Als je dat wil, ik wil het gewoon allemaal maar goedmaken en niet anders dan goedmaken. En ik weet dat dat eigenlijk niet de bedoeling was, maar ik weet nu nog niet hoe dat is gebeurd. Misschien is dat door het... door ehm, misschien is dat door... enthousiasme, nieuwsgierigheid, want denk er aan, denk er aan, dat ik absoluut niet zo ben ingesteld. Ik weet, misschien omdat eh omdat eh de (onverstaanbaar) uit te proberen of zo. Weet je? Kijk, kijk eh, eh, eh, eh maar dat, dat bij, toevallig bij jou uitkomt, ja eh ik, ik, ik, ik, ik kende niemand anders misschien. (...) Weet je, want eigenlijk eh ben jij meer gepijnigd dan ik! (...) Want jij bent de slachtoffer, toch?

SO.: Ja

(pagina 75)

VD.: (...) Een babbeltje kunnen maken... zonder dat we elkaar eh, eh, eh beledigen,

of pijn doen, of met rare gedachten eh, eh, eh, eh met die gedachten zitten. En dat ja, we ie, ie, dat jij zoveel pijn hebt, of, of irritatie, of iets ja eh het spijt me heel erg, ik zou niet weten hoe ik eh het moet goedmaken. Dus, dus daarom vraag ik mij, mij ook af van eh hoe dat heeft kunnen gebeuren. Het had niet moeten gebeuren. Geloof mij echt maar, want eh jij hebt een idee gehad dat ik jou probeer te bereiken, maar alleen maar om jou proberen te bereiken, om mij eh met jou een gesprek te voeren op een fatsoenlijke manier, dat ik jou ook dat kan uitleggen en dat jij dat gewoon achter je kan sluiten. Maar waarschijnlijk lukt dat nog niet bij jou, toch?

SO.: Nee.

(...)

VD.: Ik zit daar ook mee, begrijp je? Ik ben ook 52 jaar. Ik bedoel en ik bedoel eh

hé, dat, dat, dat, dat, dat kan ook niet wat er gebeurt. (...)

VD.: Niet om mij te helpen, want kijk, ik ben een manspersoon weet je, maar jij

bent een dame. Jij hebt problemen ermee en dan ben ik verplicht om jou daarmee te helpen. Maar ik zou niet weten hoe ik dat moest doen, begrijp je?

SO.: Ja, jij wil het tussen ons houden, zodat de rest van de familie het niet weet.

(...)

VD.: (...) Laten we het tussen ons houden.

(pagina 76)

(...) want kijk eh van mijn kant uit, het moet tussen ons blijven.

(...)

SO.: Het liefst speel ik gewoon open kaart tegenover iedereen.

VD.: Nou dat, dat is dan, dat is eigenlijk niet de bedoeling. Ik bedoel, we moeten het echt sowieso eh tussen ons tweeën houden vind ik en gewoon goed, goed, goed praten. Desnoods een paar keer praten, begrijp je?

Kijk, ik, ik, ik weet niet hoe, hoe, hoe oud jij al bent? Denk gauw al 20 (twintig), 22 (tweeëntwintig) jaar?

SO.: 22 (Tweeëntwintig).

VD.: Nou en je bent toch groot en eh verstandig en, en, eh en eh zal maar zeggen eh, eh, eh goed gebekt eh laat ik zeggen dat, dat om een goed gesprek te voeren, het tussen ons blijft en dat we dat kunnen sluiten. Dat is joh, uiteraard is dat mijn oplossing, begrijp je?

SO.: Ja

VD.: Maar wij moeten tot een, tot een, tot een oplossing komen. Kijk, enne... de buitenwereld hoeft dat niet te weten.

(pagina 77)

SO.: Nee

VD.: ...begrijp je? En, en je kan mij alle hulp vragen die jij nodig hebt, zal ik je

helpen. Eh, eh, eh, eh, eh, eh ik bedoel... maar als het maar niet naar buiten komt, snap je?

SO.: Mm, mm.

(...)

SO.: Ik ben nog steeds boos.

VD.: Ja, je mag boos zijn, je mag boos zijn. We moeten elkaar eh nog vaker pra, spreken, ja?

SO.: Ja.

VD.: Is goed, niet boos zijn a.u.b.

SO.: Nou, dat is wat jij wil.

VD.: Ja, dat wil ik jaha, laten we lachen d’r over, hè?

SO.: Zo eh... lacherig is het niet hoor, maar goed.

VD.: Wat zeg je?

SO.: Zo lach eh zo eh, het is niet om te lachen.

10. Het proces-verbaal van verhoor verdachte [verdachte] d.d. 15 januari 2019

(pagina’s 90-103), voor zover inhoudende als verklaring van verdachte [verdachte] :

(pagina 91)

V = vraag verbalisanten

O = opmerking verbalisanten

A = antwoord verdachte

(opmerking hof: uit het proces-verbaal blijkt dat de verdachte [verdachte] wordt genoemd).

V: Je wordt verdacht van seksueel misbruik van [slachtoffer 2] .

(pagina 92)

A: We hebben wel eens met elkaar gechat.

Ik weet dat ze in 1993 (het hof begrijpt: in 1994) is geboren.

Ik woon sinds 1997 in [plaats] (het hof begrijpt: gemeente [plaats] ). (...) Mijn vrouw is de oudste tante van [slachtoffer 2] .

V: Wat voor meisje is [slachtoffer 2] ?

A: (...) Vroeger had je MSN. Ik heb een keer met haar gechat via MSN. Ik had een nieuwe computer gekocht en een vriend van mij had alles aangesloten. In 2007 ben ik in de ziektewet terecht gekomen i.v.m. mijn hart. Dan zit je thuis en heb je een computer gekocht. (...) Op MSN zaten mijn neefjes en familieleden van mij. In die tijd heb ik (...) contact gehad met haar via MSN. (...) Dat was in 2007.

(pagina 93)

(...)

Ik heb nog een keer of 4 (ongeveer) via MSN met haar contact opgenomen. Ze heeft bij haar oma in Utrecht gewoond.

(...)

A: (...) Ze heeft via de webcam contact met ons opgenomen. Een enkele keer met mij alleen.

(pagina 94)

V: Hoe vaak hebt u met haar alleen contact gehad via MSN?

A: Ik denk 3 keer. Dat was in de periode van 2007.

(...)

Vanaf 2009 gebruiken we geen MSN meer.

(pagina 95)

V: Die webcam zat vast aan het beeldscherm.

(pagina 96)

O: De cliëntcoach van [slachtoffer 2] verklaarde dat [slachtoffer 2] op 1 maart 2017 een telefoongesprek had opgenomen tussen haar en u. Ik zal u stukjes voorlezen. VD bent u en SO is [slachtoffer 2]

VD: Met [verdachte] .

SO: Ja met (onverstaanbaar)

VD: (...) hoe is het?

(...)

VD: Je bent heel erg teleurgesteld in mij. he.

SO: Ja.

VD: Ja, ik ik eh. ik wil, ik wil met oprecht ... wil ik een goed eh gesprek met jou voeren. Je weet, je weet dat ik absoluut niet zo ben. Dat weet je wel, he ?

SO: Ja. maar het is wel gebeurd en ik ben het niet vergeten.

VD: Ja, klopt. Ik geef jou, ik geef jou ook alle, alle, alle gelijk geef ik jou. Daarom mijn oprecht excuses, maar ik bedoel, we moeten toch wel verder gaan. Dat, dat snap jij wel he.”

V: Waar gaat dit gesprek over?

(pagina 97)

A: Oké. Het gaat over de webcamera dat ze het gevoel heeft dat ik haar seksueel wilde benaderen.

(pagina 100)

We gaan het nu hebben over de zaak [slachtoffer 1] .

A: Die ken ik goed. Zij kwam bij ons.

V: Wat is er boven?

A: Ik heb boven mijn slaapkamer, computer.”

3.1.3

Volgens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman van de verdachte daar het woord gevoerd overeenkomstig de pleitnota die aan het proces-verbaal is gehecht. Deze pleitnota houdt onder meer in:

“16. Bij de eerste rechters is nog even stevig gedebatteerd tussen mij en de zaakbehandelend officier van justitie of en in hoeverre in deze zaken gebruik mocht (mag) worden gemaakt van schakelbewijs.

17. Ik meen(de) van niet, en heb daarbij -in de kern- aangevoerd dat omdat in beide zaken het bewijsminimum niet wordt gehaald het bewijs in de ene zaak niet gebruikt mag worden voor het bewijs of als steunbewijs in de andere zaak en andersom (...).

25. Hoe dan ook, in mijn opvatting mag in dit huis niet worden uitgegaan van de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] , en verzoek ik, in voorwaardelijke zin, om hiernaar een deskundigenonderzoek te gelasten.

26. Ik zeg in voorwaardelijke zin, omdat ik enerzijds betwijfel of aan de hand van onderzoek nog wel kan worden vastgesteld dat het om betrouwbare verklaringen gaat maar ook en anderzijds omdat ik van mening ben dat in deze zaken géén gebruik kan worden gemaakt van schakelbewijs.”

3.1.4

De uitspraak van het hof houdt onder meer het volgende in:

“Bewijsoverwegingen ten aanzien van feit 4

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de verdediging bepleit dat de verdachte zal worden vrijgesproken van het onder 4 tenlastegelegde. Daartoe is - op gronden zoals verwoord in de pleitnota's - onder meer aangevoerd dat er onvoldoende wettig en overtuigend bewijs voorhanden is om tot een bewezenverklaring te komen van - kort gezegd - het bewegen van een minderjarige tot het plegen of dulden van ontuchtige handelingen. De verdediging is van oordeel dat de belastende verklaring van [slachtoffer 2] niet betrouwbaar is en dat bij de beoordeling van de juistheid van haar verklaring terughoudendheid dient te worden betracht. Het gaat om feiten die (deels) beweerdelijk in 2007 of 2008 zouden hebben plaatsgevonden en tussentijdse beïnvloeding valt niet uit te sluiten. Voorts lijkt [slachtoffer 2] al eerder slachtoffer te zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Haar verklaringen zijn bovendien niet consistent. De verklaringen van [betrokkene 3] en [betrokkene 4] kunnen niet als steunbewijs dienen nu deze verklaringen van dezelfde bron - namelijk [slachtoffer 2] - afkomstig zijn. Voorts stelt de verdediging zich op het standpunt dat de bij [slachtoffer 2] waargenomen emoties veel te laat zijn om nog als steunbewijs te kunnen dienen.

Betrouwbaarheid van de verklaring van [slachtoffer 2]

Het hof ziet in hetgeen door de verdediging is aangevoerd geen redenen om aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 2] en van [betrokkene 3] en [betrokkene 4] te twijfelen. Anders dan de verdediging en met de advocaat-generaal is het hof van oordeel dat [slachtoffer 2] in de kern consistent, gedetailleerd en authentiek heeft verklaard over hetgeen voor de webcam is gebeurd. Zij heeft verklaard dat haar oom, de verdachte, voor de webcam zijn geslachtsdeel heeft laten zien en zich heeft afgetrokken en dat zij, toen hij dat vroeg, haar T-shirt heeft uitgedaan en haar borsten heeft getoond aan de verdachte en dat zij van de verdachte haar borsten moest vasthouden. Uit de verklaring van [betrokkene 3] blijkt dat zij [slachtoffer 2] niet kent als een meisje dat verhalen verzint maar juist verhalen voor zich houdt en dat, als je haar eenmaal kent als begeleider, zij open is. Door [betrokkene 4] , een van de begeleiders van [slachtoffer 2] , is verklaard dat [slachtoffer 2] , naar aanleiding van een vraag wat zij met de kerst ging doen, vertelde dat zij tijdens het chatten met een oom haar shirtje omhoog had gedaan. [slachtoffer 2] heeft daarna wat meer details losgelaten, zoals dat de verdachte zich ging aftrekken. Volgens [betrokkene 4] heeft [slachtoffer 2] het ‘klein en voorzichtig’ verteld en zijn er langzaam details naar voren gekomen. Er zijn geen aanwijzingen voor een mogelijke tussentijdse beïnvloeding van [slachtoffer 2] . Zo blijkt uit de verklaring van [betrokkene 4] dat [slachtoffer 2] uit eigen beweging vertelde over het chatten met de oom, verdachte, waarbij zij haar shirtje omhoog heeft gedaan en dat zij gaandeweg wat meer details heeft verteld. Voorts wijst het hof op de verklaring van [betrokkene 4] dat in het team is afgesproken om niets meer te vragen aan [slachtoffer 2] en alleen te reageren op wat zij vertelt. In hetgeen door de verdediging verder is aangevoerd (zoals de uitlating van [slachtoffer 2] dat zij heeft geroepen: ‘Wat moet ik dan zeggen? Dat ik mijn borsten van hem moest laten zien terwijl hij zich zat af te trekken?’ (pagina 38 van het dossier)), ziet het hof anders dan de raadsman, geen aanwijzing van tussentijdse beïnvloeding die aan de betrouwbaarheid van de verklaring van [slachtoffer 2] afbreuk zou doen.

De verklaring van [slachtoffer 2] vindt steun in de verklaring van de verdachte dat hij wel eens met haar chatte via MSN en in het telefoongesprek d.d. 1 maart 2017. In dat gesprek erkent de verdachte dat er dingen zijn gebeurd die niet hadden mogen gebeuren, dat het iets is wat tussen hem en [slachtoffer 2] moet blijven en niet voor de buitenwereld bekend mag worden en dat zij, [slachtoffer 2] , slachtoffer is. Het hof leidt uit de inhoud van het telefoongesprek af dat het onderwerp van het gesprek betrekking had op seksuele handelingen van de zijde van de verdachte waar [slachtoffer 2] het slachtoffer van is geworden. Het hof wijst in het bijzonder op de opmerking van de verdachte dat er dingen zijn gebeurd die niet hadden mogen gebeuren, dat hij [slachtoffer 2] niet zou hebben aangeraakt, dat hij haar pijn heeft gedaan en dat hij weet dat ze boos op hem is. Ook wijst het hof op de verklaring van de verdachte als hem delen van het telefoongesprek worden voorgehouden, waaruit het hof afleidt dat de verdachte erkent dat het telefoongesprek een seksuele strekking had. Het hof heeft, gelet op het voorgaande, geen enkele reden om aan de inhoud van de voor het bewijs gebruikte verklaring van [slachtoffer 2] te twijfelen. De omstandigheid dat er enige tijd is verstreken tussen het laten plegen en het dulden van de ontuchtige handelingen en de afgelegde verklaring door [slachtoffer 2] is voor het hof geen reden om tot een ander oordeel te komen. Ook de omstandigheid dat er eerder sprake zou zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag jegens [slachtoffer 2] brengt het hof niet tot een ander oordeel. Ook overigens ziet het hof in hetgeen door de verdediging is aangevoerd geen reden om aan de betrouwbaarheid van de voor het bewijs gebruikte verklaring van [slachtoffer 2] te twijfelen. Het hof acht de verklaringen van [slachtoffer 2] dan ook betrouwbaar en geloofwaardig. Het hof zal de verklaring dan ook tot het bewijs bezigen.

Voldoende steunbewijs

Het hof stelt voorop dat volgens het tweede lid van artikel 342 van het Wetboek van Strafvordering het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend kan worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen ingeval de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. Daarbij geldt wel dat deze bepaling betrekking heeft op de bewezenverklaring als geheel en niet vereist dat elk aspect van de bewezenverklaring door meer dan één bewijsmiddel wordt ondersteund.

Uit de jurisprudentie van de Hoge Raad kan worden afgeleid dat niet is vereist dat het misbruik als zodanig bevestiging vindt in ander bewijsmateriaal, maar dat het afdoende is wanneer de verklaring van aangeefster op onderdelen voldoende steun vindt in andere bewijsmiddelen, afkomstig van een andere bron dan degene die de belastende verklaring heeft afgelegd. De vraag of aan het bewijsminimum is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vergt een beoordeling van het concrete geval.

Ten aanzien van de verklaring van [slachtoffer 2] overweegt het hof dat deze niet alleen voldoende betrouwbaar is, maar ook voldoende steun vindt in andere bewijsmiddelen. Het hof wijst in dit verband niet alleen op de verklaring van [betrokkene 4] dat [slachtoffer 2] heeft verteld dat zij, [slachtoffer 2] , in de tijd van MSN, heeft gechat met de verdachte, dat ze tijdens dat chatten haar shirt omhoog heeft gedaan en dat de verdachte zich daarbij heeft afgetrokken, maar ook op het hiervoor weergegeven telefoongesprek tussen de verdachte en [slachtoffer 2] waaruit het hof afleidt dat het onderwerp van het gesprek betrekking had op seksuele handelingen van de zijde van de verdachte waarvan [slachtoffer 2] het slachtoffer is geworden, en op de verklaring van de verdachte zelf, inhoudende dat hij met [slachtoffer 2] chatte via MSN.

Gelet op al hetgeen hiervoor is overwogen, is het hof van oordeel dat is voldaan aan het wettelijk bewijsminimum en acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het onder 4 tenlastegelegde heeft begaan.

Het hof ziet ook overigens in hetgeen door de verdediging is aangevoerd geen aanleiding om tot een ander oordeel te komen. Het hof verwerpt mitsdien het verweer van de verdediging op alle onderdelen.

Bewijsoverwegingen ten aanzien van de feiten 1 en 2

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de verdediging bepleit dat de verdachte zal worden vrijgesproken van het onder 1 en 2 tenlastegelegde. Daartoe is - op gronden zoals verwoord in de pleitnota - aangevoerd dat er onvoldoende wettig bewijs voorhanden is om tot een bewezenverklaring te komen van het - kort gezegd - plegen van ontuchtige handelingen met de minderjarige [slachtoffer 1] en het aan haar vertonen van een pornografische film. De verdediging is van oordeel dat de aangifte van [slachtoffer 1] niet voldoende betrouwbaar is om tot een bewezenverklaring te komen. Door het tijdsverloop, in de zaak kan de feitelijke gang van zaken niet meer op een betrouwbare wijze worden vastgesteld en kan ook niet meer worden bepaald of tussentijdse beïnvloeding van aangeefster heeft plaatsgevonden. Voorts heeft de verdediging aangevoerd dat de verklaringen van [betrokkene 1] en [betrokkene 2] ,

naast onbetrouwbaar, niet ondersteunend zijn voor de verklaring van aangeefster, nu de verklaringen van [betrokkene 1] en [betrokkene 2] tot dezelfde bron – namelijk aangeefster – dienen te worden gerekend. Voorts stelt de verdediging zich op het standpunt dat de waarnemingen van [betrokkene 1] en [betrokkene 2] van de emoties bij aangeefster niet kort na het moment dat het strafbare feit zouden hebben plaatsgevonden en ook daarom niet als steunbewijs kunnen dienen. Ook valt uit die verklaringen niet af te leiden dat het om de verdachte zou gaan. De verdediging stelt zich voorts op het standpunt dat van een schakelbewijsconstructie geen

sprake kan zijn, nu er onvoldoende steunbewijs is en ook geen sprake is van een modus operandi die in overwegende mate in de verschillende gevallen overeenkomt. Er kan niet gesproken worden van een ‘specifieke werkwijze' of handelwijze waaraan verdachte kan worden herkend.

Het hof overweegt als volgt.

Betrouwbaarheid van de verklaring van aangeefster [slachtoffer 1]

Op 19 juni 2018 vond met aangeefster een informatief gesprek zeden plaats, waarna zij op 11 juli 2018 tegen de verdachte aangifte heeft gedaan. Anders dan de verdediging en met de advocaat-generaal is het hof van oordeel dat aangeefster in de kern consistent, gedetailleerd en authentiek heeft verklaard over hetgeen in het huis van verdachte is gebeurd. Zowel tijdens het informatief gesprek (pagina’s 19-20 van het dossier) als bij haar aangifte verklaart zij dat zij bij de verdachte snoep ging ophalen, dat de verdachte vroeg of zij naar boven wilde komen, dat er een computer was en de verdachte een seksfilm opzette, dat de verdachte zich met een hand in zijn broek ging aftrekken en dat hij tegen haar zei: “Kom nu neuken”, en dat hij haar bij haar borst heeft aangeraakt. Aangeefster heeft, voordat zij aangifte heeft gedaan, aan meerdere personen verteld over wat er is gebeurd, waarbij zij erg van streek was. Haar mentor, [betrokkene 2] , heeft verklaard dat aangeefster haar heeft verteld dat zij, aangeefster, een keer bij een man, een bekende van de familie, was geweest om wat lekkers te halen, dat zij met die man is meegelopen naar de computer en dat zij daarop pornografische afbeeldingen heeft gezien en dat die man haar ook oneerbare voorstellen deed. Door [betrokkene 1] is verklaard dat aangeefster haar heeft verteld dat een man haar had betast aan haar borsten.

Hoewel de verklaringen van [betrokkene 2] en [betrokkene 1] over hetgeen aangeefster hen heeft verteld voor wat betreft de aard van de seksuele handelingen niet overeen komen – [betrokkene 2] spreekt van pornografische afbeeldingen en oneerbare voorstellen en [betrokkene 1] over het betasten van de borsten – ziet het hof daarin geen aanleiding om aan de verklaring van aangeefster te twijfelen. Zowel uit de verklaring van [betrokkene 2] als uit de verklaring van [betrokkene 1] volgt dat aangeefster is geconfronteerd met ontuchtige handelingen waar aangeefster zelf bij haar aangifte ook over heeft verklaard. Uit de verklaring van [betrokkene 2] blijkt dat aangeefster het heeft over een man, een bekende van de familie, waar zij wat lekkers ging halen. Uit de verklaring van [betrokkene 1] volgt dat aangeefster haar heeft verteld dat de man die aangeefster heeft aangerand in de buurt woonde. Bezien in samenhang met de verklaring van aangeefster waarin zij de verdachte noemt als de dader valt hieruit zonder enige twijfel af te leiden dat zij, toen zij met [betrokkene 2] en [betrokkene 1] sprak, doelde op de verdachte.

Het hof heeft geen enkele reden om aan de inhoud van de voor het bewijs gebruikte

verklaring van aangeefster te twijfelen. De omstandigheid dat er enige tijd is verstreken tussen het plegen van de ontuchtige handelen en de aangifte is voor het hof geen reden om tot een ander standpunt te komen. De verstreken tijd is niet zodanig essentieel dat aan de verklaring van aangeefster geen geloof kan worden gehecht. Voorts zijn uit het onderzoek geen aanwijzingen naar voren gekomen dat mogelijk sprake is geweest van tussentijdse beïnvloeding. Het hof acht de verklaring van aangeefster dan ook betrouwbaar en geloofwaardig.

Hetgeen door de verdediging overigens is aangevoerd leidt niet tot een ander oordeel. Het hof zal de verklaring dan ook tot het bewijs bezigen.

Het hof ziet in hetgeen door de verdediging is aangevoerd evenmin reden om aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van [betrokkene 2] en [betrokkene 1] te twijfelen.

Voldoende steunbewijs

Zoals hiervoor reeds is overwogen kan volgens het tweede lid van artikel 342 van het Wetboek van Strafvordering het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen ingeval de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. Daarbij geldt wel dat deze bepaling betrekking heeft op de bewezenverklaring als geheel en niet vereist dat elk aspect van de bewezenverklaring door meer dan één bewijsmiddel wordt ondersteund.

De verklaring van aangeefster [slachtoffer 1] is niet alleen betrouwbaar, maar vindt ook

voldoende steun in andere bewijsmiddelen. Het hof wijst in dat verband op de verklaring van de mentor van aangeefster, [betrokkene 2] . Uit die verklaring blijkt niet alleen dat aangeefster haar heeft verteld over de pornografische afbeeldingen die aangeefster te zien kreeg en de oneerbare voorstellen die haar zijn gedaan, maar ook over de heftige reactie van aangeefster toen zij, aangeefster, die dag door de verdachte werd benaderd. Door [betrokkene 2] is namelijk verklaard dat aangeefster op de gang stond en overstuur was, dat zij de hele tijd in de klas telefoon kreeg van ‘die man’ en dat aangeefster, nadat zij had verteld wat er was voorgevallen, niets meer kon zeggen omdat ze zo overstuur was.

Voorts wijst het hof op de verklaring van de achternicht van aangeefster die bij haar in de klas zat, [betrokkene 1] . [betrokkene 1] heeft verklaard dat zij zag dat aangeefster op school helemaal overstuur was en aan het huilen was omdat de man die haar had betast aan de borsten haar tijdens de les had gebeld. Toen de man tijdens de pauze weer belde en [betrokkene 1] opnam, herkende aangeefster de stem van de man die haar had aangerand en was ze in paniek en huilde ze.

Het hof concludeert uit het voorgaande dat [betrokkene 2] en [betrokkene 1] over dezelfde gebeurtenis verklaren en over de emoties van aangeefster, direct nadat de verdachte weer met haar contact opnam. In deze verklaringen ziet het hof steunbewijs voor de verklaring van aangeefster. Het gaat daarbij niet alleen om wat aangeefster hen heeft verteld over wat er was voorgevallen, maar ook om haar reactie als zij, na geruime tijd, weer wordt benaderd door de verdachte: aangeefster raakt hiervan overstuur en in paniek. De emoties zoals beschreven komen het hof authentiek over. Daaruit leidt het hof af dat de omstandigheid dat de verdachte - na geruime tijd - weer contact met haar zoekt een enorme impact op haar heeft.

Voorts vindt de aangifte van [slachtoffer 1] steun in het navolgende. De door het hof gebezigde bewijsmiddelen in de zaak van [slachtoffer 1] vertonen een aantal opvallende overeenkomsten met de zaak van [slachtoffer 2] . Het gaat immers in beide gevallen om nog minderjarige, jonge meisjes in de leeftijd van 12-14 jaar, in de directe omgeving van de verdachte. Immers, [slachtoffer 1] kwam met haar ouders bij verdachte op bezoek. [slachtoffer 2] is het nichtje van verdachte waarmee hij contact had. Beide meisjes hebben verklaard dat de verdachte zich voor hun ogen heeft afgetrokken.

Uit hun verklaringen blijkt ook dat de aandacht van de verdachte dan was gericht op hun borsten. Beide meisjes kenden elkaar niet en hebben geheel onafhankelijk van elkaar verklaard over de ontuchtige handelingen, hetgeen de authenticiteit en geloofwaardigheid van de verklaringen van de beide meisjes over en weer versterkt.

Voor de bewezenverklaring van de ontucht in de zaak van [slachtoffer 1] acht het hof dan ook mede redengevend de bewezenverklaring van de ontucht door de verdachte in de zaak van [slachtoffer 2] . Weliswaar zijn er verschillen tussen beide zaken, zoals de omstandigheid dat in de zaak van [slachtoffer 2] sprake was van ontucht met een webcam en in de zaak van [slachtoffer 1] een pornografische film werd getoond, maar deze verschillen zijn niet zodanig essentieel dat dit aan het voorgaande, in de weg staat. De wijze waarop de onderscheidene feiten zijn begaan komt op essentiële punten overeen.

Gelet op al hetgeen hiervoor is overwogen, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het onder 1 en 2 tenlastegelegde heeft begaan.

Hetgeen door de verdediging overigens is aangevoerd brengt het hof niet tot een ander oordeel. Het hof verwerpt mitsdien het verweer van de verdediging op alle onderdelen

II.

Door de verdediging is het – voorwaardelijk – verzoek gedaan om een deskundigenonderzoek te gelasten naar de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] .

Het hof acht zich door het verhandelde ter terechtzitting voldoende ingelicht. Het hof acht een dergelijk onderzoek dan ook niet noodzakelijk en wijst het verzoek af.”

4.Beoordeling van het eerste cassatiemiddel

4.1

Het cassatiemiddel klaagt allereerst over de afwijzing door het hof van een (voorwaardelijk) verzoek tot het doen van deskundigenonderzoek.

4.2

De raadsman heeft, zoals onder 3.1.3 weergegeven, bij pleidooi het (voorwaardelijke) verzoek gedaan om een deskundigenonderzoek te gelasten naar de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] .

4.3.1

Het verzoek van de raadsman is een verzoek als bedoeld in artikel 328 in samenhang met artikel 331 lid 1 van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) om gebruik te maken van de bevoegdheid die is omschreven in artikel 315 lid 3, tweede volzin, Sv dan wel in artikel 316 Sv. Maatstaf voor de beslissing op zo’n verzoek is telkens of de rechter de noodzaak van het verzochte is gebleken.

4.3.2

Het hof heeft dit verzoek afgewezen op de grond dat het hof zich door het verhandelde ter terechtzitting voldoende voorgelicht acht en het zo’n onderzoek door een deskundige niet noodzakelijk acht. Dat oordeel is toereikend gemotiveerd. De Hoge Raad neemt daarbij in aanmerking dat aan het verzoek ten grondslag is gelegd dat “niet kan worden uitgegaan van de betrouwbaarheid van de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ” en daarom “een deskundigenonderzoek” moet plaatsvinden, waarop het hof heeft uitgelegd op welke andere wijze het, mede aan de hand van andere bewijsmiddelen, de betrouwbaarheid van die verklaringen heeft kunnen beoordelen. Het hof heeft daarbij onder meer acht geslagen op de (in bewijsmiddel 9) opgenomen transcriptie van een telefoongesprek tussen [slachtoffer 2] en de verdachte, van welk gesprek de verdachte heeft erkend dat dit een seksuele strekking had, en waarin de verdachte heeft verklaard dat er “dingen zijn gebeurd die niet hadden mogen gebeuren” en dat [slachtoffer 2] slachtoffer is.

4.3.3

Het cassatiemiddel faalt in zoverre.

4.4

Het cassatiemiddel klaagt verder, met een beroep op artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EVRM) en de daaraan verbonden notie van de 'overall fairness of the trial', dat het hof de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] voor het bewijs heeft gebruikt, terwijl het niet (ambtshalve) is overgegaan tot het oproepen en horen van deze getuigen. Het cassatiemiddel voert in dat verband aan dat (a) de veroordeling in hoger beroep in overwegende mate berust op door de verdachte betwiste verklaringen van getuigen die door de rechter noch door de verdediging zijn ondervraagd en voor ondervraging van die getuigen ook geen gelegenheid is geboden; (b) aan de verdachte daarvoor geen compensatie is geboden; en (c) de verdachte zelf ook niet door het hof is ondervraagd.

4.5

Het hof heeft de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] voor het bewijs kunnen gebruiken zonder daarmee artikel 6 EVRM en de daaraan verbonden notie van ‘the overall fairness of the trial’ te miskennen. Daartoe is allereerst van belang dat noch in eerste aanleg noch in hoger beroep door de verdachte, die van rechtsbijstand was voorzien, het verzoek is gedaan om [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] als getuigen te horen. In deze zaak doet zich dus niet het geval voor dat de verdachte, ondanks het nodige initiatief daartoe, is belemmerd in de uitoefening van het ondervragingsrecht en hem daarom compensatie had moeten worden geboden voor het ontbreken van een ondervragingsgelegenheid.
(Vgl. HR 20 april 2021, ECLI:NL:HR:2021:576, rechtsoverwegingen 2.12.1. en 2.12.2)
Verder is van belang dat de rechtbank de juistheid van de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] in het midden heeft gelaten en dat zij de vrijspraak van de verdachte van alle tenlastegelegde feiten daarop heeft gebaseerd dat niet zou zijn voldaan aan het bewijsminimumvoorschrift van artikel 342 lid 2 Sv. Hier doet zich dus niet het geval voor dat de rechter in hoger beroep tot een oordeel komt over de betrouwbaarheid van een aan een opsporingsambtenaar afgelegde, de verdachte belastende verklaring van een getuige, dat tegengesteld is aan het oordeel daarover van de rechter in eerste aanleg (vgl. over dergelijke gevallen HR 16 oktober 2018, ECLI:NL:HR:2018:1943).
Daarnaast is van belang dat het hof in de voorliggende zaak uitvoerig heeft gemotiveerd op welke gronden het de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] betrouwbaar oordeelt en waarom het, anders dan de rechtbank, van oordeel is dat de verklaringen steun vinden in andere bewijsmiddelen en dus aan het bewijsminimumvoorschrift van artikel 342 lid 2 Sv wordt voldaan.
Tot slot verdient nog opmerking dat de in de cassatieschriftuur genoemde omstandigheid dat het hof bij de behandeling van de zaak in hoger beroep geen vragen heeft gesteld aan de verdachte, zijn verklaring erin vindt – zoals blijkt uit het onder 2.5 weergegeven proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep – dat de verdachte niet is verschenen op de terechtzitting, terwijl zijn gemachtigde raadsman heeft aangegeven dat, als de verdachte (na een eventuele aanhouding van het onderzoek ter terechtzitting) wel zou verschijnen, hem dringend zou worden geadviseerd zich te beroepen op het zwijgrecht.

4.5.3

Gelet op een en ander kan de klacht niet tot cassatie leiden.

5.Beoordeling van het tweede cassatiemiddel

5.1

Het cassatiemiddel klaagt dat het hof in strijd met artikel 342 lid 2 Sv de bewezenverklaring uitsluitend heeft doen steunen op de verklaringen van één getuige, te weten aangeefster [slachtoffer 1] voor zover het de feiten onder 1 en 2 betreft en aangeefster [slachtoffer 2] voor zover het feit 4 betreft.

5.2

Volgens artikel 342 lid 2 Sv kan het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling heeft betrekking op de tenlastelegging in haar geheel en niet op een onderdeel daarvan. Zij beoogt de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing te waarborgen, in die zin dat artikel 342 lid 2 Sv de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen als de door één getuige naar voren gebrachte feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum van artikel 342 lid 2 Sv is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vereist een beoordeling van het concrete geval. De Hoge Raad kan daarom geen algemene regels geven over de toepassing van artikel 342 lid 2 Sv, maar daarover slechts tot op zekere hoogte duidelijkheid geven door het beslissen van concrete gevallen. Opmerking verdient nog dat het bij de beoordeling in cassatie of aan het bewijsminimum van artikel 342 lid 2 Sv is voldaan, van belang kan zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is, nader heeft gemotiveerd (vgl. HR 13 juli 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM2452).

5.3

Van schending van artikel 342 lid 2 Sv is geen sprake. Het hof heeft de bewezenverklaring van de feiten 1 en 2 en ook van feit 4 niet telkens uitsluitend aangenomen op grond van de verklaring van één getuige. De bewezenverklaring van feit 4 berust mede op de in bewijsmiddel 9 opgenomen transcriptie van het onder 4.3.2 bedoelde telefoongesprek, waarin de verdachte onder meer erkent dat er “dingen zijn gebeurd die niet hadden mogen gebeuren” en dat [slachtoffer 2] slachtoffer is, en op de verklaring van de verdachte over zowel het gebruik van MSN als over het genoemde telefoongesprek (bewijsmiddel 10). De bewezenverklaring van de feiten 1 en 2 berust mede op de verklaringen van [betrokkene 2] en [betrokkene 1] over onder meer het meermalen in de klas gebeld worden door een man en, toen [slachtoffer 1] de stem van deze man herkende als die van de verdachte, haar reactie die bestond uit paniek en huilen (bewijsmiddelen 3-5). Verder heeft het hof in aanmerking genomen dat er op essentiële onderdelen, namelijk waar het gaat om door hen waargenomen gedragingen van de verdachte, over en weer overeenkomsten bestaan tussen de verklaringen van [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] .

5.4

Het cassatiemiddel faalt.

6.Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Dit arrest is gewezen door de vice-president J. de Hullu als voorzitter, en de raadsheren A.L.J. van Strien, M.J. Borgers, A.E.M. Röttgering en T. Kooijmans , in bijzijn van de waarnemend griffier S.P. Bakker, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
27 juni 2023.

Cassatie over ontucht met minderjarigen en bewijsminimum

Uitspraak

1.Procesverloop in cassatie

2.Procesgang in feitelijke aanleg

4.Beoordeling van het eerste cassatiemiddel

5.Beoordeling van het tweede cassatiemiddel

6.Beslissing