ECLI:NL:HR:2017:438

• Datum uitspraak: 17 maart 2017
• Publicatiedatum: 15 maart 2017
• Zaaknummer: 15/03019
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Belastingrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: J.A.C.A. Overgaauw; E.N. Punt; P.M.F. van Loon; L.F. van Kalmthout; M.E. van Hilten
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Aansprakelijkheid voor omzetbelasting binnen fiscale eenheid en de gevolgen van faillissement

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 17 maart 2017 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure betreffende de aansprakelijkheid voor omzetbelasting binnen een fiscale eenheid. De belanghebbende, [X] B.V., had beroep ingesteld tegen een uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam, die op 28 mei 2015 was gewezen. De zaak betreft de aansprakelijkstelling van [X] B.V. voor niet-betaalde omzetbelasting die was verschuldigd door de fiscale eenheid waartoe zij behoorde, bestaande uit [A] Holding B.V. en [X] B.V. c.s. De naheffingsaanslagen betroffen de periode van 1 januari 2012 tot en met 30 juni 2012, en de aansprakelijkstelling vond plaats na het faillissement van enkele vennootschappen die deel uitmaakten van de fiscale eenheid.

De Hoge Raad oordeelde dat de aansprakelijkheid voor de door de fiscale eenheid verschuldigde omzetbelasting niet in strijd is met het Unierecht. De rechtbank had eerder geoordeeld dat de aansprakelijkstelling ook mogelijk was, zelfs als de fiscale eenheid ten tijde van de beschikking tot aansprakelijkstelling niet meer in ongewijzigde vorm bestond. De Hoge Raad bevestigde deze lijn van redeneren en stelde dat de wetgever met artikel 43, lid 1, van de Invorderingswet 1990 een noodzakelijke maatregel heeft getroffen voor de inning van belastingschulden van een civielrechtelijk niet bestaande fiscale eenheid.

De Hoge Raad concludeerde dat de aansprakelijkstelling in overeenstemming is met de BTW-richtlijn 2006 en dat de keuze van de wetgever om natuurlijke personen en lichamen die samen een fiscale eenheid vormen hoofdelijk aansprakelijk te stellen voor omzetbelastingschulden, geen inbreuk maakt op de beginselen van rechtszekerheid en evenredigheid. Het beroep in cassatie werd ongegrond verklaard, en de Hoge Raad achtte geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten.

Uitspraak

17 maart 2017

nr. 15/03019

Arrest

gewezen op het beroep in cassatie van
[X] B.V. te
[Z] (hierna: belanghebbende) tegen de uitspraak van het
Gerechtshof Amsterdam van 28 mei 2015, nrs. 14/00762 en 14/00763, op het hoger beroep van belanghebbende tegen een uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland (nrs. HAA 14/139 en HAA 14/140) betreffende ten aanzien van belanghebbende gegeven beschikkingen tot aansprakelijkstelling ingevolge de Invorderingswet 1990 voor de van de fiscale eenheid [A] Holding B.V. en [X] B.V. c.s. te [Z] nageheven omzetbelasting over de periode 1 januari 2012 tot en met 30 juni 2012. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

1. Geding in cassatie

Belanghebbende heeft tegen 's Hofs uitspraak beroep in cassatie ingesteld. Het beroepschrift in cassatie is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Staatssecretaris van Financiën heeft een verweerschrift ingediend.

Belanghebbende heeft een conclusie van repliek ingediend.

2. Beoordeling van de middelen

2.1.

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

2.1.1.

Belanghebbende maakt sinds 20 oktober 2003 met [A] Holding B.V. (hierna: Holding BV) deel uit van een fiscale eenheid in de zin van artikel 7, lid 4, van de Wet op de omzetbelasting 1968 (hierna: de Wet OB). Tot die fiscale eenheid behoorden tevens [F] B.V. (hierna: [F] BV), [G] B.V. (hierna: [G] BV) en [H] B.V. (hierna: [H] BV).

2.1.2.

Op 8 mei 2012 is het faillissement uitgesproken van [F] BV en van [G] BV en op 15 mei 2012 is [H] BV failliet verklaard. In verband hiermee heeft de Inspecteur bij brief van 2 juli 2012 kenbaar gemaakt dat [F] BV en [G] BV met ingang van 8 mei 2012 en [H] BV met ingang van 15 mei 2012, niet langer worden aangemerkt als onderdeel van de fiscale eenheid en dat met ingang van laatstgenoemde datum alleen belanghebbende en Holding BV een fiscale eenheid vormen.

2.1.3.

Met dagtekening 29 mei 2012 is aan de hiervoor in 2.1.1 bedoelde fiscale eenheid een naheffingsaanslag in de omzetbelasting over het eerste kwartaal van 2012 opgelegd en op 28 augustus 2012 een naheffingsaanslag in de omzetbelasting over het tweede kwartaal van 2012. Deze naheffingsaanslagen zijn niet betaald. Belanghebbende is vervolgens bij beschikkingen van respectievelijk 26 juli 2012 en 20 november 2012 op de voet van artikel 43, lid 1, van de Invorderingswet 1990 (hierna: de IW) aansprakelijk gesteld voor de niet-betaalde naheffingsaanslagen.

2.2.

Het Hof heeft geoordeeld dat artikel 43, lid 1, van de IW een noodzakelijke maatregel vormt voor de inning van de belastingschulden van een – civielrechtelijk niet bestaande - fiscale eenheid en dat de wetgever met die maatregel niet verder is gegaan dan noodzakelijk voor de bescherming van de rechten van de schatkist. Dat de naheffingsaanslagen waarvoor belanghebbende aansprakelijk is gesteld, zien op omzetbelastingschulden die betrekking hebben op door [F] BV, [G] BV en [H] BV verrichte leveringen en diensten, en dat die vennootschappen ten tijde van het geven van de aansprakelijkheidsbeschikkingen failliet waren en geen deel meer uitmaakten van de fiscale eenheid, maakt dat naar het oordeel van het Hof niet anders, omdat de inmiddels gefailleerde vennootschappen deel uitmaakten van de fiscale eenheid toen de omzetbelasting waarvoor belanghebbende aansprakelijk is gesteld, verschuldigd werd.

2.3.1.

Middel 1 herhaalt, onder verwijzing naar de arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 11 mei 2006, Federation of Technological Industries e.a., C‑384/04, ECLI:EU:C:2006:309, en 21 december 2011, Vlaamse Oliemaatschappij NV, C-499/10, ECLI:EU:C:2011:871, het voor het Hof gehouden betoog dat onvoorwaardelijke aansprakelijkstelling van een ander dan de belastingplichtige voor de omzetbelastingschulden van die belastingplichtige zonder mogelijkheid tot disculpatie of matiging van de aansprakelijkheid in strijd is met BTW-richtlijn 2006 alsmede met de Unierechtelijke beginselen van rechtszekerheid en evenredigheid.

2.3.2.

Bij de beoordeling van het middel wordt het volgende vooropgesteld.

2.3.3.

Op grond van artikel 11, eerste alinea, van BTW-richtlijn 2006 kan elke lidstaat personen die binnen het grondgebied van deze lidstaat gevestigd zijn en die juridisch gezien zelfstandig zijn, doch financieel, economisch en organisatorisch nauw met elkaar verbonden zijn, tezamen als één belastingplichtige aanmerken. Een lidstaat die aan de hier bedoelde bepaling toepassing geeft, kan alle maatregelen vaststellen die nodig zijn om belastingfraude en –ontwijking met gebruikmaking van deze bepaling te voorkomen (artikel 11, tweede alinea, van BTW-richtlijn 2006). Artikel 193 van BTW-richtlijn 2006 bepaalt dat de BTW is verschuldigd door de belastingplichtige die een belastbare goederenlevering of een belastbare dienst verricht, behalve in de zich hier niet voordoende gevallen waarin de belasting uit hoofde van de artikelen 194 tot en met 199 en artikel 202 door een andere persoon verschuldigd is.

2.3.4.

In overeenstemming met artikel 11, eerste alinea, van BTW-richtlijn 2006 bepaalt artikel 7, lid 4, van de Wet OB, voor zover hier van belang, dat natuurlijke personen en lichamen in de zin van de Algemene wet inzake rijksbelastingen, die ondernemer zijn en die in Nederland wonen of zijn gevestigd en die in financieel, organisatorisch en economisch opzicht zodanig zijn verweven, dat zij een eenheid vormen, bij voor bezwaar vatbare beschikking van de inspecteur als één ondernemer worden aangemerkt met ingang van de eerste dag van de maand, volgende op die waarin de inspecteur die beschikking heeft afgegeven. De fiscale eenheid bedoeld in artikel 7, lid 4, van de Wet OB is de in artikel 12, lid 1, van de Wet OB bedoelde ondernemer van wie de omzetbelasting wordt geheven. Indien aan de fiscale eenheid een naheffingsaanslag in de omzetbelasting is opgelegd, is zij voorts de belastingschuldige bedoeld in artikel 2, aanhef en letter k, van de IW. Ingevolge artikel 8, lid 2, van de IW is zij, als de belastingschuldige, de naheffingsaanslag in zijn geheel verschuldigd.

2.3.5.

Een fiscale eenheid in de zin van de Wet OB is niet een rechtspersoon. Zij heeft geen goederen, waarop de ontvanger zo nodig verhaal kan nemen ter invordering van een aan haar opgelegde naheffingsaanslag. Voorts hebben de natuurlijke personen en lichamen die tezamen een fiscale eenheid vormen in de regel niet een gemeenschappelijk, afgescheiden vermogen waarop de ontvanger zich zo nodig kan verhalen.

2.3.6.

In de memorie van toelichting bij het voorstel voor de IW (Kamerstukken II, 1987/88, 20 588, nr. 3, blz. 108) is met betrekking tot (thans) artikel 43, lid 1, van de IW opgemerkt:

“Indien aan zo’n fiscale eenheid (de belastingschuldige) een naheffingsaanslag in de omzetbelasting wordt opgelegd en deze wordt niet betaald, wordt de ontvanger die wil invorderen bij de belastingschuldige geconfronteerd met het feit dat de fiscale eenheid die niet als een eenheid in civiel-juridische zin bestaat, geen verhaalsmogelijkheid biedt: er is immers geen (afgescheiden) vermogen. Ingevolge deze bepaling is het mogelijk de gehele belastingschuld te verhalen op elk van de personen of lichamen die de fiscale eenheid vormen.”

Artikel 43, lid 1, van de IW beoogt derhalve te verzekeren dat omzetbelasting die is verschuldigd geworden door een fiscale eenheid als belastingplichtige, na het opleggen van een naheffingsaanslag kan worden ingevorderd bij de natuurlijke personen en lichamen die de fiscale eenheid vormen en op wie civielrechtelijk bezien tezamen de belastingschuld rust. Gelet op dit doel dat de wetgever met artikel 43, lid 1, van de IW nastreeft, is niet voor redelijke twijfel vatbaar dat die maatregel strookt met het bepaalde in artikel 193 van BTW-richtlijn 2006. Voor zover het middel betoogt dat artikel 43, lid 1, van de IW onverenigbaar is met BTW-richtlijn 2006 faalt het derhalve.

2.3.7.

Een fiscale eenheid in de zin van de Wet OB kan alleen bestaan uit natuurlijke personen en lichamen die in financieel, organisatorisch en economisch opzicht zodanig zijn verweven dat zij een eenheid vormen. Door de inspecteur wordt bij (voor bezwaar vatbare) beschikking vastgesteld dat een fiscale eenheid bestaat en welke natuurlijke personen en lichamen daarvan deel uitmaken (zie HR 9 november 2012, nr. 11/03524, ECLI:NL:HR:2012:BU7276, BNB 2013/40, rechtsoverweging 3.3.3). Voorts zijn de rechtsgevolgen van het bestaan van een fiscale eenheid met voldoende nauwkeurigheid wettelijk geregeld. Uitgaande van dit een en ander is niet voor redelijke twijfel vatbaar dat de keuze van de wetgever om de natuurlijke personen en de lichamen die samen een fiscale eenheid vormen hoofdelijk aansprakelijk te doen zijn voor omzetbelastingschulden van die eenheid, geen inbreuk maakt op de tot het recht van de Europese Unie behorende beginselen van rechtszekerheid en evenredigheid. Het middel faalt derhalve ook voor het overige.

2.4.

Middel 2 betoogt dat aansprakelijkstelling op de voet van artikel 43, lid 1, van de IW voor door een fiscale eenheid verschuldigde omzetbelasting niet mogelijk is indien die fiscale eenheid ten tijde van het geven van de beschikking tot aansprakelijkstelling niet meer (in ongewijzigde vorm) bestaat. Dit betoog faalt, aangezien voor de aansprakelijkheid voor door een fiscale eenheid verschuldigde omzetbelasting slechts van belang is of deze eenheid bestaat op het tijdstip waarop die belasting verschuldigd is geworden. Middel 2 faalt eveneens.

3. Proceskosten

De Hoge Raad acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten.

4. Beslissing

De Hoge Raad verklaart het beroep in cassatie ongegrond.

Dit arrest is gewezen door de vice-president J.A.C.A. Overgaauw als voorzitter, en de raadsheren E.N. Punt, P.M.F. van Loon, L.F. van Kalmthout en M.E. van Hilten, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier E. Cichowski, en in het openbaar uitgesproken op 17 maart 2017.