ECLI:NL:HR:2016:1321

Uitspraak

5 juli 2016

Strafkamer

nr. S 15/00276

DAZ/AJ

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Leeuwarden, van 23 december 2014, nummer 21/003455-14, in de strafzaak tegen:

[verdachte], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1991.

1.Geding in cassatie

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft K. Renssen, advocaat te 's-Gravenhage, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal E.J. Hofstee heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

2.Bewezenverklaring en bewijsvoering

2.1.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

"hij op 26 juli 2012 te Erm, tezamen en in vereniging met anderen, met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening heeft weggenomen een hoeveelheid rookwaren en aanstekers, toebehorende aan Texaco S.S Erm, waarbij verdachte en/of zijn mededader(s) zich de toegang tot de plaats des misdrijfs heeft/hebben verschaft door middel van braak."

2.2.

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

"1. Een schriftelijk stuk, te weten een kopie van een in de wettelijke vorm door daartoe bevoegde opsporingsambtenaren opgemaakt proces-verbaal van verhoor d.d. 27 juli 2012 (pagina 55-62 van zaaksdossiernummer PL032W 2012052430), inhoudende - zakelijk weergegeven – als verklaring van verdachte:

V: Vraag verbalisanten

A: Antwoord verdachte -

V: Je wordt verdacht van een inbraak bij tankstation Texaco te Erm. Dit tankstation zit aan de Oosterlangen 4a te Erm. Uit dit tankstation is een grote hoeveelheid pakjes sigaretten, pakjes shag weggenomen. Wat weet jij daarvan?

A: We zijn daar aangekomen met twee auto's. Ik was aan het wachten 50 meter van daar in de auto. Zij zijn met zijn drieën naar binnen gegaan. Ze hebben rookwaar gepakt. Die hebben ze in mijn auto gestopt. Toen reden we weg. Ik reed als een gek gewoon, ik reed helemaal recht door. Ik wilde naar Amsterdam gaan maar daar was het afgesloten. Ik zag iets met Nieuw. Ik ben terug gereden, ik ben bij die rotonde linksaf gegaan. Ik reed toen richting Zwolle. En toen kwam er een politieauto achter me en toen werd ik aangehouden.

A: Die jongens die naar dat tankstation zijn gegaan zijn naar binnen gegaan en die zijn met die tas rennend naar mijn auto gekomen en hebben deze tas in de auto gedaan. Zij zijn toen naar hun eigen auto gerend en vervolgens zijn we weggereden.

A: Ik ben gewoon met mijn vrienden meegegaan, klaar.

V: Ben je in je eentje in die auto van Den Haag naar Erm gereden?

A: Nee, ik zat niet in mijn eentje in die auto. Het gereedschap lag bij mij in de auto en de rookwaar en in die andere auto lag niks.

A: Ik wou gewoon geld maken met hun en daarom ben ik meegegaan.

V: Wie kwam er met het idee om in dat tankstation in te breken?

A: Zij wisten ervan.

V: Hoe wisten zij waar ze moesten zijn dan?

A: Uit hun hoofd, via internet hebben ze gezocht denk ik. Zij zeiden dat ze daar heen zouden gaan. Ik zou terug rijden. Ik ben met ze meegegaan.

V: Jij reed in die Hyundai toch?

A: Ja.

V: Bij het tankstation Texaco is een tas achter gebleven. We laten je nu een foto zien waarop de tas is te zien. Van wie is deze tas?

A: Die is van ons want die hebben ze denk ik achtergelaten. We hadden twee tassen bij ons.

V: In jouw auto lag een zelfde soort tas als die is achtergebleven op de plaats delict. Van wie is deze tas?

A: Van ons.

V: Wat zou jij verdienen, is dat afgesproken?

A: Gewoon dat wat er uit zou komen.

V: We laten je nu een aantal foto’s zien van de auto waarin jij reed. Op de foto's is te zien wat er allemaal waar in jouw auto lag. Van wie zijn de goederen die we je nu laten zien?

A: Die rooie schroevendraaier is van mij en die fles olie. De rest is niet van mij.

V: Van wie zijn die spullen dan wel?

A: Van de zaak van het tankstation.

V: De blauwe tas die te zien is van wie is die?

A: Die tas is van de jongens en de rookwaar is van de Texaco.

A: Zij hebben alles in mijn auto gestopt. Het lag eerst in hun auto maar ze hebben nadat ze die inbraak hebben gedaan alles in mijn auto gestopt. Toen ik wegging zag ik het blauwe Albert Heijn tasje en ik zag het gereedschap. Ik heb die tas weggestopt en ben weggereden.

V: Hoe laat zijn jullie uit Den Haag weggegaan?

A: Tussen twaalf en één 's nachts.

V: Hoe wist jij hoe je moest rijden?

A: Die jongen die naast mij zat wist dat.

V: Reed jij voorop of achterop.

A: Ik reed voorop.

2. Een schriftelijk stuk, te weten een kopie van een in de wettelijke vorm door een daartoe bevoegde opsporingsambtenaar opgemaakt proces-verbaal verhoor d.d. 26 juli 2012 (pagina 86-87 van zaaksdossiernummer PL032W 2012052430), inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van getuige [getuige] :

Op 26 juli 2012 omstreeks 03:30 uur reed ik over de N34 van Emmen richting Coevorden. Ik nam de afslag bij Erm. Ik zag boven bij de afrit 2 voertuigen met hoge snelheid naderen. Zij kwamen vanuit de richting Erm. Ik schat dat beide voertuigen ongeveer 150 of 160 kilometer per uur reden. Van het eerste voertuig heb ik het kenteken opgeslagen en in mijn telefoon gezet. Het kenteken dat ik in mijn telefoon heb opgeslagen is: [AA-00-BB] . Het was een champagnekleurige auto. De andere auto was een donkere Volkswagen. De auto waar ik het kenteken van genoteerd heb reed voorop.

3. Een schriftelijk stuk, te weten een kopie van een in de wettelijke vorm door een daartoe bevoegde opsporingsambtenaar opgemaakt proces-verbaal aangifte d.d. 26 juli 2012 (pagina 64-67 van zaaksdossiernummer PL032W 2012052430), inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van aangever [betrokkene] :

Ik ben namens de benadeelde, Texaco S.S Erm, Oosterlangen 4a te Erm, gerechtigd tot het doen van aangifte. Op 25 juli 2012 sloot een werkneemster omstreeks 19:30 de winkel af. Ze zette het alarm aan. In de vroege ochtend van 26 juli 2012 ontving ik een bericht van de alarmcentrale. Ik ben daarop naar het tankstation gereden. Toen ik daar aankwam was het denk ik 04:00 uur. Ik zag dat er politie bij het tankstation stond. Ik zag dat de lamp van het alarm buiten af ging. Ik zag dat er op de grond, bij het raam, een plastic boodschappentas op de grond lag. Ik keek bij de entreedeur en ik zag dat het slot helemaal ontzet was. Er was veel schade op de deur en op het kozijn. Toen ik verder keek in de winkel zag ik direct bij de ingang 3 witte planken liggen en enkele pakjes sigaretten. Deze planken horen daar niet thuis. Achter de kassa hebben wij een grote stellagekast staan waar alle sigaretten staan gestald en daar horen de witte planken ook in thuis. Ik zag dat deze planken er niet zaten maar dus in de winkel lagen. Ik zag dat er allemaal pakjes sigaretten achter de kassa op de grond en op de toonbank lagen. Deze pakjes komen uit de stellagekast. Ik zag dat de onderkant van de stellagekast open was gebroken.

4. Een schriftelijk stuk, te weten een kopie van een in de wettelijke vorm door een daartoe bevoegde opsporingsambtenaar opgemaakt proces-verbaal van bevindingen d.d. 27 juli 2012 (pagina 91-93 van zaaksdossiernummer PL032W 2012052430), inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van verbalisant:

Op 26 juli 2012 heeft verbalisant [verbalisant] bij het bergingsbedrijf […] te Tynaarlo een onderzoek ingesteld aan en in het voertuig die eerder die dag was inbeslaggenomen. Het voertuig was van het merk Hyundai I 10, kleur beige, voorzien van het kenteken [AA-00-BB] . In het voertuig trof verbalisant [verbalisant] een "shopper" boodschappentas aan. Ik zag dat in deze tas een grote hoeveelheid sigaretten zat. Tevens zag ik dat er plastic onderdelen in de tas lagen, die kennelijk afkomstig zijn van een schappenindeling/scheiding van een winkelstelling. Het aantreffen van deze tas is door hem fotografisch vastgelegd en vervolgens is de tas met inhoud inbeslaggenomen en overgebracht naar het hoofdbureau van politie in Emmen. Na inventarisatie van de inhoud van de tas bleek mij het volgende. In de tas zaten de volgende goederen:

SIGARETTEN:

1 pakje Gladstone rood filtersigaretten t.w.v. 6 euro per stuk.

10 pakjes Gladstone groen filtersigaretten t.w.v. 6 euro per stuk.

2 pakjes Stuyvesant rood, filtersigaretten twv 6 euro per stuk.

2 pakjes JPS filtersigaretten twv 4,80 euro per stuk

3 pakjes JPS filtersigaretten twv 5,70 euro per stuk

1 pakje JPS filtersigaretten twv 4,60 euro per stuk

5 pakjes Chesterfield rood sigaretten twv 5,20 euro per stuk

10 pakjes Chesterfield blauw sigaretten twv 6 euro per stuk

2 pakjes West grijs sigaretten twv 5,70 euro per stuk

1 pakje West blauw sigaretten twv 4,60 euro per stuk

2 pakjes West grijs sigaretten twv 4,80 euro per stuk

9 pakjes JPS grijs sigaretten twv 4,60 euro per stuk

3 pakjes JPS grijs sigaretten twv 5,50 euro per stuk

5 pakjes JPS grijs sigaretten twv 6,50 euro per stuk

6 pakjes Gauloises blauw sigaretten twv 5,20 euro per stuk

6 pakjes Gauloises blauw sigaretten twv 6 euro per stuk

3 pakjes Gauloises rood sigaretten twv 5,20 euro per stuk

2 pakjes L&M blauw sigaretten twv 5,50 euro per stuk

4 pakjes L&M blauw sigaretten twv 6,50 euro per stuk

6 pakjes Pall Mall blauw sigaretten twv 5,50 euro per stuk

2 pakjes Pall Mall rood sigaretten twv 6,50 euro per stuk

7 pakjes West rood sigaretten twv 4,80 euro per stuk

5 pakjes West rood sigaretten twv 6,95 euro per stuk

2 pakjes L&M grijs sigaretten twv 4,80 euro per stuk

1 pakje L&M grijs sigaretten twv 6 euro per stuk

3 pakjes L&M rood sigaretten twv 5,50 euro per stuk

2 pakjes L&M rood sigaretten twv 4,80 euro per stuk

1 pakje Lucky Strike rood sigaretten twv 5,20 euro per stuk

1 pakje Lucky Strike rood sigaretten twv 6 euro per stuk

2 pakjes Elixyr rood XXL sigaretten twv 6,50 euro per stuk

1 pakje Pall Mall rood sigaretten twv 4,80 euro per stuk

1 pakje Kent sigaretten twv 5,40 euro per stuk

SHAG:

1 pakje DRUM bruin twv 5,50 euro per stuk

2 pakjes Pall Mall twv 6,50 euro per stuk

9 pakjes L&M twv 6 euro per stuk

2 pakjes ZILVER twv 4,50 euro per stuk

3 pakjes Pall Mall twv 6,50 euro per stuk

6 pakjes Look Out twv 4,70 euro per stuk

8 pakjes Javaanse Jongens twv 5,90 euro per stuk

1 pakje Brandaris twv 5,595 euro per stuk

5 pakjes Elixyr blauw twv 4,40 euro per stuk

2 pakjes Gauloises rood twv 5,10 euro per stuk

5 pakjes DRUM blauw twv 5,50 euro per stuk

6 pakjes Samson twv 5,50 euro per stuk

1 pakje DRUM geel twv 5,60 euro per stuk

1 pakje DRUM blauw twv 4,80 euro per stuk

6 pakjes L&M rood twv 6 euro per stuk

SLOFFEN SIGARETTEN:

1 slof Benson&HEDGES Gold a 10 pakjes waarde onbekend

1 slof DUNHILL (aangebroken) a 4 pakjes twv 5,60 euro p.p.

1 slof Caballero a 8 pakjes twv 6,80 euro p.p.

1 slof Davidoff Gold a 10 pakjes, waarde onbekend

1 slof Davidoff Menthol a 10 pakjes, waarde onbekend

1 slof Davidoff Classic a 10 pakjes, waarde onbekend.

1 slof Activate Freshness a 10 pakjes twv 4,90 euro p.p.

1 slof Winston Bleu a 8 pakjes twv 6,30 euro p.p.

1 slof Marlboro Gold Advance a 10 pakjes twv 5,40 euro p.p.

2 slof Marlboro Gold Beyond a 10 pakjes twv 5,40 euro p.p.

2 slof GLAMM Menthol a 10 pakjes, waarde onbekend.

AANSTEKERS:

1 doos a 50 stuks CRICKET aanstekers. (waarde onbekend)

MATERIAAL VAKKEN:

28 stuks plastic strippen

19 stuks houders

MEMO-BRIEFJE:

In de shopper tas tussen de pakjes sigaretten zat tevens een geel memobriefje met daarop de handgeschreven tekst "Hei […] , de LPG pompen doen het nog niet goed. […] weet er van. Werkse […] "

Verder lag in de auto nog een plastic tas van AH, kleur blauw, met als inhoud:

1 bitjes schroevendraaier, oranje zwart, vermoedelijk van het zelfde merk als de schroevendraaier die in de kiosk is aangetroffen.

1 schroevendraaier met zwart heft (omkeerbaar naar kruiskop)

1 vermoedelijk pullytrekker

1 plastic sleutel, kleur geel.

Zwarte tas inhoudende:

1 Nieuw geel veiligheidsvest in verpakking:

2 grote schroevendraaiers met zwart heft, merk Skandia

1 kruiskop schroevendraaier met oranje/rood heft

1 verpakking autowax

2 pakjes WEST sigaretten

2 pakjes ZILVER shag

1 pakje SAMSON shag

5. Een schriftelijk stuk, te weten een kopie van een in de wettelijke vorm door een daartoe bevoegde opsporingsambtenaar opgemaakt proces-verbaal verhoor d.d. 27 juli 2012 (pagina 80-81 van zaaksdossiernummer PL032W 2012052430), inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van aangever [betrokkene] :

- Opmerking verbalisant: Aan aangever zijn foto's getoond. -

Naar aanleiding van een gepleegde inbraak bij Texaco aan de Oosterlangen 4a te Erm op 26 juli 2012, omstreeks 04:00 uur, ben ik naar het politiebureau gekomen om een aantal goederen te bekijken die zijn aangetroffen door de politie.

U toont mij een hoeveelheid pakjes sigaretten en pakjes shag en sloffen sigaretten en een doos met 50 aanstekers. (Foto 2) Ik herken deze goederen als zijnde soortgelijk aan de goederen die uit mijn bedrijf zijn weggenomen. Ook de hoeveelheid klopt wel ongeveer met de hoeveelheid die ik mis.

U toont mij tevens enkele plastic voorwerpen die u samen met de sigaretten hebt aangetroffen. (Foto 1) Ik herken deze goederen als zijnde mijn eigendom.

U toont mij ook een geel "memo briefje" met daarop een handgeschreven tekst "Hoi […] , de LPG pompen doen het nog niet goed. […] weet er van. Werkse […] " die u tussen de sigaretten heeft aangetroffen. Ik herken dat geschreven papiertje. Dit briefje hing aan de balie van mijn bedrijf en is geschreven door een medewerkster van mij.

U toont mij tevens een zwarte tas met daarin een schroevendraaier, een veiligheidsvest, autowas. In die tas zie ik ook enkele pakjes shag en sigaretten. Ook die zijn mijn eigendom. Aan de hand van de tellijst die ik aan de politie heb overhandigd en de hoeveelheid die u heeft aangetroffen zie ik dat dit exact overeenkomt."

2.3.

Het Hof heeft ten aanzien van de bewezenverklaring voorts het volgende overwogen:

"Subsidiair heeft de raadsman gesteld dat het ten laste gelegde medeplegen niet wettig en overtuigend bewezen kan worden; uit verdachtes rol kan geen bewuste en nauwe samenwerking afgeleid worden.

Het hof overweegt als volgt.

(...)

Medeplegen

Uit het strafdossier, met name verdachtes eigen verklaring, blijkt vervolgens het volgende. Verdachte is samen met zijn mededaders met twee auto's vanuit Den Haag naar Erm gereden om - naar zijn zeggen - 'geld te maken'. Op de heenweg zat één van de mededaders bij verdachte in de auto. Verdachte was de bestuurder en reed voorop. Deze mededader wist waar ze heen moesten. Verdachte zette vlak bij het tankstation zijn auto neer. Vervolgens is er ingebroken in het tankstation en is er rookwaar weggenomen. De tas met de buit en gereedschap is in verdachtes auto gelegd.

Verdachte is in zijn auto en de mededaders zijn in de andere auto weggereden. Opnieuw reed verdachte voorop. Verdachte heeft verklaard dat afgesproken was dat hij zou delen in de buit.

Voor medeplegen is noodzakelijk dat er sprake is van een gezamenlijke uitvoering en/of dat er bewust en nauw is samengewerkt. Medeplegen van een bepaald strafbaar feit verlangt zowel opzet gericht op de samenwerking als op de delictsgedraging van het grondfeit.

Uit de hiervoor vastgestelde gang van zaken blijkt van een dergelijke gezamenlijke uitvoering en bewuste en nauwe samenwerking tussen verdachte en zijn mededaders met betrekking tot de diefstal met braak.

Hoewel niet is vast komen te staan dat verdachte zelf bij het tankstation naar binnen is geweest en goederen heeft weggenomen, heeft hij door middel van de door hemzelf toegegeven handelingen toch een aanzienlijke en substantiële bijdrage daaraan geleverd. Vast is komen te staan dat sprake was van een vooropgezet plan en dat verdachte hiervan ook op de hoogte was. Verdachte heeft actief meegewerkt aan de uitvoering van het plan en heeft daarin een aanzienlijk en relevant aandeel gehad. Uit het voorgaande kan tevens afgeleid worden dat verdachte opzet heeft gehad op zowel het medeplegen als de diefstal met braak."

3.Aan de beoordeling van het middel voorafgaande opmerkingen

In zijn arresten van 2 december 2014, ECLI:NL:HR:2014:3474, NJ 2015/390 en 24 maart 2015, ECLI:NL:HR:2015:716 heeft de Hoge Raad enige algemene overwegingen over het medeplegen gegeven. Daarbij is aangegeven dat het een belangrijke en moeilijke vraag is wanneer de samenwerking zo nauw en bewust is geweest dat van medeplegen mag worden gesproken. De kwalificatie medeplegen vereist dat sprake is van nauwe en bewuste samenwerking. Dat vergt dat de bewezenverklaarde - intellectuele en/of materiële - bijdrage aan het delict van de verdachte van voldoende gewicht is. De vraag of aan deze eis is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vergt een beoordeling van het concrete geval, zoals ook in bovengenoemde arresten is benadrukt. De Hoge Raad kan hieromtrent geen algemene regels geven, maar slechts tot op zekere hoogte duidelijkheid verschaffen door het formuleren van aandachtspunten zoals in bovengenoemde arresten is gebeurd alsook door het beslissen van concrete gevallen, waarbij de toetsing in cassatie overigens sterk wordt gekleurd door de precieze bewijsvoering van de feitenrechter, waaronder begrepen een eventuele op het medeplegen toegesneden nadere motivering.

Het beslissingskader zoals dat is neergelegd in de hierboven genoemde arresten kan, met begrippen die niet steeds precies van elkaar af te grenzen zijn, niet anders dan globaal zijn (vgl. het arrest van heden ECLI:NL:HR:2016:1316). Dat hangt enerzijds samen met de variëteit van concrete omstandigheden in afzonderlijke gevallen, waarbij ook de aard van het delict een rol kan spelen (vgl. het arrest van heden ECLI:NL:HR:2016:1320 over art. 141 Sr en ECLI:NL:HR:2016:1322 over bedreiging met geweld). Anderzijds is van belang de variëteit in de mate waarin die concrete omstandigheden kunnen worden vastgesteld, in welk verband de procesopstelling van de verdachte een rol kan spelen (vgl. de arresten van heden ECLI:NL:HR:2016:1315 en ECLI:NL:HR:2016:
1323). In concrete zaken kan een en ander leiden tot een moeilijke afweging bij de beantwoording van de vraag of sprake is van medeplegen. Daaraan valt niet te ontkomen omdat er altijd zogenoemde grensgevallen zullen zijn.

4.Beoordeling van het middel

4.1.

Het middel klaagt dat de bewezenverklaring ten aanzien van het handelen "tezamen en in vereniging met anderen" (hierna: het medeplegen) niet uit de bewijsvoering kan worden afgeleid.

4.2.

Het Hof heeft in zijn bewijsoverweging gemotiveerd op grond waarvan naar zijn oordeel het tenlastegelegde medeplegen bewezen is. De door het Hof in aanmerking genomen feiten en omstandigheden zijn voldoende om te kunnen aannemen dat de bijdrage van de verdachte aan het bewezenverklaarde delict van voldoende gewicht is dat van medeplegen mag worden gesproken. Daarbij wordt mede in aanmerking genomen dat uit de vaststellingen van het Hof volgt dat de verdachte met zijn mededaders heeft samengewerkt door samen met hen, verdeeld over twee auto's, naar het vooraf uitgekozen tankstation te rijden en hij in nabijheid van het tankstation in zijn auto op hen heeft gewacht om direct na de inbraak de door hen buitgemaakte goederen en het bij de inbraak gebruikte gereedschap met zijn auto te vervoeren, terwijl de verdachte is meegegaan om "geld te maken" en ook was afgesproken dat hij zou delen in de buit.

4.3.

Het middel faalt.

5.Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Dit arrest is gewezen door de vice-president A.J.A. van Dorst als voorzitter, en de raadsheren J. de Hullu, Y. Buruma, V. van den Brink en M.J. Borgers, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
5 juli 2016.