ECLI:NL:HR:2014:3603

• Datum uitspraak: 19 december 2014
• Publicatiedatum: 15 december 2014
• Zaaknummer: 13/05786
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Bestuursrecht; Belastingrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: J.A.C.A. Overgaauw; D.G. van Vliet; E.N. Punt; P.M.F. van Loon; M.A. Fierstra
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Vergoeding van kosten ter zake van bezwaar tegen belastingaangifte en de rol van de Inspecteur

In deze zaak heeft de Hoge Raad op 19 december 2014 uitspraak gedaan in een cassatieprocedure over de vergoeding van kosten in verband met bezwaar tegen een belastingaangifte. De belanghebbende had op 17 oktober 2011 aangifte gedaan voor de belasting van personenauto's en motorrijwielen (bpm) en had een bedrag aan bpm voldaan. Na bezwaar werd het bedrag aan bpm verlaagd, maar de Inspecteur weigerde een vergoeding voor de kosten die de belanghebbende had gemaakt in verband met het bezwaar. De belanghebbende stelde dat er sprake was van een onrechtmatigheid aan de zijde van de Inspecteur, omdat de wettelijke regeling in strijd was met het recht van de Unie.

De Hoge Raad oordeelde dat de omstandigheid dat er geen beschikking door de Inspecteur was gegeven, niet uitsloot dat er sprake kon zijn van een aan het bestuursorgaan te wijten onrechtmatigheid. De Hoge Raad verwees naar eerdere jurisprudentie waarin was geoordeeld dat de voorgeschreven vermindering van de catalogusprijs in strijd was met het recht van de Unie. Dit betekende dat de belanghebbende bij zijn aangifte had mogen vertrouwen op de geldende regelgeving, die later onrechtmatig bleek te zijn.

De Hoge Raad vernietigde de uitspraak van het Hof en de Rechtbank, en oordeelde dat de belanghebbende recht had op een vergoeding van de kosten die hij had gemaakt in verband met het bezwaar. De Staatssecretaris van Financiën werd veroordeeld tot vergoeding van het griffierecht en de kosten van rechtsbijstand. Dit arrest benadrukt de verantwoordelijkheid van de Inspecteur in gevallen waar de wetgeving in strijd is met het recht van de Unie, en bevestigt het recht van belanghebbenden op een integrale vergoeding van gemaakte kosten in dergelijke situaties.

Uitspraak

19 december 2014

nr. 13/05786

Arrest

gewezen op het beroep in cassatie van
[X] te
[Z] (hierna: belanghebbende) tegen de uitspraak van het
Gerechtshof Amsterdam van 17 oktober 2013, nr. 12/00968, op het hoger beroep van belanghebbende tegen een uitspraak van de Rechtbank te Haarlem (nr. AWB 12/2897) betreffende de beslissing van de Inspecteur belanghebbende geen vergoeding toe te kennen voor kosten in verband met het maken van bezwaar. De uitspraak van het Hof is aan dit arrest gehecht.

1. Geding in cassatie

Belanghebbende heeft tegen ’s Hofs uitspraak beroep in cassatie ingesteld. Het beroepschrift in cassatie is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Staatssecretaris van Financiën heeft een verweerschrift ingediend.

Belanghebbende heeft een conclusie van repliek ingediend.

2. Beoordeling van de middelen

2.1.

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

2.1.1.

Belanghebbende heeft op 17 oktober 2011 op de voet van artikel 6, lid 1, van de Wet op de belasting van personenauto’s en motorrijwielen 1992 (tekst 2011; hierna: de Wet BPM) aangifte gedaan met het oog op voldoening van belasting van personenauto’s en motorrijwielen (hierna: bpm) ter zake van de registratie van een personenauto (hierna: de auto) in het krachtens de Wegenverkeerswet 1994 aangehouden register van opgegeven kentekens en op 20 oktober 2011 een bedrag aan bpm voldaan.

2.1.2.

In verband met de gebruikte staat van de auto heeft belanghebbende in zijn aangifte bij de berekening van het verschuldigde bedrag aan bpm op grond van artikel 10, lid 1, van de Wet BPM een belastingvermindering in aanmerking genomen. Die vermindering is, ingevolge het bepaalde in artikel 10, lid 2, van de Wet de afschrijving, uitgedrukt in procenten van de inkoopwaarde in Nederland op het tijdstip waarop het motorrijtuig voor het eerst in gebruik is genomen. Belanghebbende heeft ervoor gekozen in afwijking van het bepaalde in artikel 10, lid 2, van de Wet BPM de hoogte van het afschrijvingspercentage te berekenen op de wijze die artikel 10, lid 6, van de Wet BPM biedt, te weten aan de hand van een bij artikel 8, lid 6, van de Uitvoeringsregeling belasting van personenauto’s en motorrijwielen 1992 (tekst 2011; hierna: de Uitvoeringsregeling) vastgestelde forfaitaire tabel.

2.1.3.

Namens belanghebbende heeft zijn gemachtigde tegen de voldoening van het hiervoor in 2.1.1 bedoelde bedrag aan bpm bezwaar gemaakt op de grond dat hij de belastingvermindering bij nader inzien wil vaststellen volgens de in artikel 10, lid 2, van de Wet BPM neergelegde berekeningswijze op basis van de werkelijke afschrijving op de waarde van de auto, met dien verstande dat de in artikel 10, lid 1, van de Wet BPM bedoelde vermindering niet wordt berekend overeenkomstig de daartoe in artikel 8, lid 1, van de Uitvoeringsregeling neergelegde berekeningswijze aangezien die berekeningswijze in strijd zou zijn met het Unierecht. Volgens belanghebbende moet de in artikel 10, lid 1, van de Wet BPM bedoelde vermindering worden berekend door de inkoopwaarde van de auto in gebruikte staat zoals bepaald in de door hem overgelegde koerslijst X-Ray, af te zetten tegen de consumentenprijs van een vergelijkbare auto in nieuwstaat.

2.1.4.

In het arrest van 2 maart 2012, nr. 11/00785, ECLI:NL:HR:2012:BV7393, BNB 2012/147 (hierna: het arrest van 2 maart 2012) heeft de Hoge Raad geoordeeld dat met het oog op de heffing van bpm voor gebruikte motorrijtuigen de in artikel 10, lid 2, van de Wet BPM voorgeschreven vermindering van de catalogusprijs in strijd is met artikel 110 VWEU en dat deze bepaling in zoverre buiten toepassing moet blijven. Met inachtneming van het arrest van 2 maart 2012 heeft de Inspecteur bij uitspraak het bezwaar van belanghebbende gegrond verklaard en het voor de auto op aangifte te voldoen bedrag aan bpm op een lager bedrag vastgesteld. Aan belanghebbende is een bedrag van € 736 aan bpm terugbetaald alsmede een bedrag van € 4 aan heffingsrente.

Het verzoek om toekenning van een vergoeding voor de kosten die belanghebbende in verband met het bezwaar heeft moeten maken, heeft de Inspecteur afgewezen op de grond dat geen sprake is geweest van een aan hem te wijten onrechtmatigheid aangezien het voldane bedrag aan bpm overeenstemde met de door belanghebbende in zijn gedane aangifte verstrekte gegevens.

2.2.

Het Hof heeft – in navolging van de Rechtbank - geoordeeld dat de Inspecteur terecht geen proceskostenvergoeding heeft toegekend aangezien het bestreden besluit niet bij uitspraak op bezwaar is herroepen wegens een aan de Inspecteur te wijten onrechtmatigheid. Tegen dit oordeel richt zich middel I.

2.3.1.

Bij de behandeling van middel I wordt het volgende vooropgesteld.

2.3.2.

Artikel 26, lid 2, AWR bepaalt dat de voldoening of afdracht op aangifte van een bedrag als belasting voor de mogelijkheid van beroep wordt gelijkgesteld met een voor bezwaar vatbare beschikking van de inspecteur en dat de wettelijke voorschriften inzake bezwaar en beroep tegen een zodanige beschikking van overeenkomstige toepassing zijn, voor zover de aard van de voldoening of afdracht zich daartegen niet verzet.

2.3.3.

Met artikel 7:15, lid 2, Awb heeft de wetgever een voorziening getroffen voor vergoeding van de kosten die een belanghebbende in verband met de behandeling van zijn bezwaar tegen een door een bestuursorgaan genomen besluit redelijkerwijs heeft moeten maken. Blijkens dat artikellid worden dergelijke kosten door het bestuursorgaan uitsluitend vergoed op verzoek van de belanghebbende voor zover het bestreden besluit wordt herroepen wegens een aan het bestuursorgaan te wijten onrechtmatigheid.

2.3.4.

Het bepaalde in artikel 7:15, lid 2, Awb dat sprake moet zijn van het herroepen van een bestreden besluit wegens een aan het bestuursorgaan te wijten onrechtmatigheid, doet de vraag rijzen of en in hoeverre artikel 7:15, lid 2, Awb overeenkomstige toepassing kan vinden bij belastingen die worden geheven bij wege van voldoening of afdracht op aangifte. Bij deze belastingen is immers - anders dan bij belastingen die bij wege van aanslag worden geheven - geen sprake van een door de inspecteur daadwerkelijk gegeven beschikking. Het ontbreken van dat laatste sluit echter niet uit dat een naderhand gebleken onjuiste voldoening of afdracht van belasting ook dan te wijten kan zijn geweest aan een aan de inspecteur toerekenbare onrechtmatigheid.

2.3.5.

In het onderhavige geval heeft belanghebbende bij de berekening van de ter zake van de registratie van de auto te betalen bpm de afschrijving bepaald aan de hand van de tabel van artikel 8, lid 6, van de Uitvoeringsregeling, waarbij hij ervan uit heeft mogen gaan dat de andere in artikel 10, lid 2, van de Wet BPM in samenhang gelezen met artikel 8, lid 1, van de Uitvoeringsregeling voorziene berekeningswijze in overeenstemming is met het recht van de Unie. Aangezien de Hoge Raad bij het arrest van 2 maart 2012 heeft geoordeeld dat de in artikel 10, lid 2, van de Wet BPM voorgeschreven vermindering van de catalogusprijs in strijd is met artikel 110 VWEU, heeft belanghebbende bij de aangifte zijn keuze voor berekening van de bpm volgens de berekeningswijze van artikel 10, lid 6, van de Wet BPM in samenhang gelezen met artikel 8, lid 6, van de Uitvoeringsregeling gemaakt op basis van een (ministeriële) regeling die in voorkomende gevallen strijdt met het recht van de Unie zoals het geval is geweest voor de auto. Onder deze omstandigheden moet dit onrechtmatig handelen van de wetgever voor rekening komen van de Inspecteur, zodat de te hoge voldoening op aangifte van bpm aan de Inspecteur is te wijten. Middel I slaagt derhalve.

2.4.

Gelet op hetgeen hiervoor in 2.3 is overwogen, kan ’s Hofs uitspraak niet in stand blijven. Middel II behoeft geen behandeling. De Hoge Raad kan de zaak afdoen.

Belanghebbende heeft de Inspecteur verzocht om een integrale vergoeding van de kosten die hij ter zake van het maken van bezwaar heeft moeten maken. Hij heeft daartoe gesteld dat sprake is van bijzondere omstandigheden in de zin van artikel 2, lid 3, van het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Besluit), aangezien bij de onderhavige heffing van bpm sprake is geweest van een ernstige miskenning door de Inspecteur van het recht van de Unie en dat een dergelijke schending noopt tot toekenning van vergoeding van de werkelijke kosten die in verband met de behandeling van het bezwaar zijn gemaakt.

Het feit dat een onjuist bevonden standpunt van het betrokken bestuursorgaan in strijd is met bepalingen van recht van de Unie, brengt niet met zich dat sprake is van bijzondere omstandigheden in vorenbedoelde zin (vgl. HR 17 december 2004, nr. C03/114HR, ECLI:NL:HR:2004:AQ3810, NJ 2005/361) of dat aan het recht van de Unie aanspraak op een hogere vergoeding kan worden ontleend (zie HR 7 oktober 2005, nr. 35729, ECLI:NL:HR:2005:AU3929, BNB 2005/374). Bijkomende omstandigheden kunnen in samenhang met deze omstandigheden tot een andere conclusie nopen, maar zulke omstandigheden zijn in dit geval niet aangevoerd. Derhalve is er geen aanleiding een hogere vergoeding toe te kennen dan de vergoeding van de forfaitaire proceskosten als bedoeld in het Besluit.

2.5. ’

s Hofs uitspraak kan niet in stand blijven. De Hoge Raad kan de zaak afdoen.

3. Proceskosten

De Staatssecretaris zal worden veroordeeld in de kosten van het geding in cassatie en de Inspecteur in de kosten van het geding voor het Hof, van het geding voor de Rechtbank en in verband met de behandeling van het bezwaar.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

verklaart het beroep in cassatie gegrond,

vernietigt de uitspraak van het Hof, alsmede de uitspraak van de Rechtbank,

vernietigt de uitspraak van de Inspecteur, doch uitsluitend voor zover deze betrekking heeft op de kosten van bezwaar,

gelast dat de Staatssecretaris van Financiën aan belanghebbende vergoedt het door deze ter zake van de behandeling van het beroep in cassatie betaalde griffierecht ten bedrage van € 239, en gelast dat de Inspecteur aan belanghebbende vergoedt het bij het Hof betaalde griffierecht ter zake van de behandeling van de zaak voor het Hof ten bedrage van € 232 en het bij de Rechtbank betaalde griffierecht ter zake van de behandeling van de zaak voor de Rechtbank ten bedrage van € 156,

veroordeelt de Staatssecretaris van Financiën in de kosten van het geding in cassatie aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op € 1948 voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand, en

veroordeelt de Inspecteur in de kosten van het geding voor het Hof aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op € 974 voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand en in de kosten van het geding voor de Rechtbank aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op € 974 voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand en in de kosten in verband met de behandeling van het bezwaar aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op € 486 voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

Dit arrest is gewezen door de vice-president J.A.C.A. Overgaauw als voorzitter, en de raadsheren D.G. van Vliet, E.N. Punt, P.M.F. van Loon en M.A. Fierstra, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier E. Cichowski, en in het openbaar uitgesproken op 19 december 2014.