ECLI:NL:HR:2013:134

• Datum uitspraak: 2 juli 2013
• Publicatiedatum: 22 juli 2013
• Zaaknummer: 12/02142
• Instantie: Hoge Raad
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Cassatie
• Rechters: W.A.M. van Schendel; W.F. Groos; Y. Buruma; J. Wortel; N. Jörg
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Cassatie in de zaak tegen de verdachte in de Checkpoint-zaak met betrekking tot de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie

In deze zaak gaat het om een cassatieberoep tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Gravenhage, waarin het Hof het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk heeft verklaard in de vervolging van de verdachte. De verdachte was betrokken bij de coffeeshop Checkpoint en werd beschuldigd van verschillende overtredingen van de Opiumwet, waaronder het telen en verkopen van hennep en hasjiesj. De Hoge Raad oordeelt dat het middel slaagt op de gronden zoals vermeld in een eerder arrest, waarin ook de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie aan de orde was. De Hoge Raad stelt vast dat de overwegingen van het Hof niet voldoende zijn om de niet-ontvankelijkheid te rechtvaardigen. De Hoge Raad vernietigt de uitspraak van het Hof en verwijst de zaak naar het Gerechtshof Amsterdam voor herbehandeling. De uitspraak benadrukt de noodzaak van een zorgvuldige afweging van de belangen van de verdachte en de rol van het Openbaar Ministerie in de vervolging.

Uitspraak

2 juli 2013

Strafkamer

nr. 12/02142

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Gravenhage van 2 februari 2012, nummer 22/002122-10, in de strafzaak tegen:

[verdachte] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1974.

1. Geding in cassatie

Het beroep is ingesteld door de Advocaat-Generaal bij het Hof. Deze heeft bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De raadsman van de verdachte, mr. M.C. van der Want, advocaat te Middelburg, heeft het beroep tegengesproken.

De Advocaat-Generaal A.J. Machielse heeft geconcludeerd tot vernietiging van het bestreden arrest en tot verwijzing naar een aangrenzend hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De raadsman heeft daarop schriftelijk gereageerd.

2. Beoordeling van het middel

2.1.

Het middel klaagt over het oordeel van het Hof dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard in de vervolging van de verdachte wegens schending van beginselen van behoorlijke procesorde.

2.2.

Aan de verdachte is tenlastegelegd dat:

"1.

hij op één of meer tijdstip(pen) in of omstreeks de periode van 02 juni 2007 tot en met 19 mei 2008, in de gemeente(n) Terneuzen en/of Breda en/of Heusden en/of Etten-Leur en/of Bergen op Zoom en/of Roosendaal en/of Hulst en/of Vlissingen, althans in het Arrondissement Middelburg en/of het Arrondissement Breda, in elk geval in Nederland, (telkens) tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, al dan niet in de uitoefening van een beroep of bedrijf (te weten als medewerker van coffeeshop Checkpoint), (telkens) opzettelijk heeft geteeld en/of bereid en/of bewerkt en/of verwerkt en/of verkocht en/of afgeleverd en/of verstrekt en/of vervoerd, (een) hoeveelhe(i)d(en) hennep en/of hasjiesj (gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd), en/of (telkens) opzettelijk aanwezig heeft gehad (een) hoeveelhe(i)d(en) (van meer dan 30 gram) hennep en/of hasjiesj (gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd), zijnde hennepen/of hasjiesj (een) middel(en) als bedoeld in de bij de Opiumwet behorende lijst II, dan wel aangewezen krachtens het vijfde lid van artikel 3a van die wet;

2.

hij op of omstreeks 20 mei 2008, in de gemeente Terneuzen, tezamen en in vereniging met ander of een anderen, althans alleen, opzettelijk aanwezig heeft gehad (in een pand gelegen aan de Lange Kerkstraat 104) ongeveer 41 gram hennep en/of 93 gram hasjiesj (gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd), althans (een) hoeveelhe(i)d(en) van meer dan 30 gram hennep en/of hasjiesj, zijnde hennep en/of hasjiesj (een) middel(en) als bedoeld in de bij de Opiumwet behorende lijst II, dan wel aangewezen krachtens het vijfde lid van artikel 3a van die wet;

3.

hij op of omstreeks 20 mei 2008 in de gemeente Terneuzen, al dan niet in de uitoefening van een beroep of bedrijf (te weten als medewerker van coffeeshop Checkpoint), opzettelijk heeft geteeld en/of bereid en/of bewerkt en/of verwerkt (in een pand aan de [c-straat 1]) ongeveer 6, althans een aantal hennepplanten en/of delen daarvan, zijnde hennep een middel als bedoeld in de bij de Opiumwet behorende lijst II, dan wel aangewezen krachtens het vijfde lid van artikel 3a van die wet;

4.

hij op één of meer tijdstip(pen) in of omstreeks de periode van 02 juni 2007 tot en met 20 mei 2008, in de gemeente(n) Terneuzen en/of Hulst en/of Breda en/of Heusden en/of Etten-Leur en/of Roosendaal en/of Bergen op Zoom en/of Vlissingen, althans in het Arrondissement Middelburg en/of het Arrondissement Breda, en/of elders in Nederland, tezamen en in vereniging met een of meer anderen, althans alleen, (telkens) opzettelijk heeft deelgenomen aan een organisatie, bestaande uit een samenwerkingsverband van perso(o)n(en) en/of rechtsperso(o)n(en), te weten uit hem, verdachte, en/of [medeverdachte 13] en/of [medeverdachte 1] en/of [medeverdachte 6] en/of [medeverdachte 5] en/of [medeverdachte 4] en/of [medeverdachte 9] en/of [medeverdachte 12] en/of [medeverdachte 11] en/of [medeverdachte 7] en/of [medeverdachte 8] en/of [medeverdachte 3] en/of [medeverdachte 10] en/of een of meer andere perso(o)n(en) en/of rechtsperso(o)n(en), welke organisatie tot oogmerk had het plegen van (een) misdrijf/misdrijven als bedoeld in artikel 11, derde lid, van de Opiumwet en/of artikel 11, vierde lid en/of artikel 11, vijfde lid van de Opiumwet, namelijk:

- het opzettelijk aanwezig hebben van een grote hoeveelheid hennep en/of hasjiesj (gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd), althans van een of meer middel(en) vermeld op de lijst II van de Opiumwet en/of

- het in de uitoefening van een beroep of bedrijf, opzettelijk telen en/of bereiden en/of bewerken en/of verwerken en/of verkopen en/of afleveren en/of verstrekken en/of vervoeren van hennep en/of hasjiesj

(gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd), althans van een of meer middel(en) vermeld op lijst II van de Opiumwet en/of

- het opzettelijk binnen en/of buiten het grondgebied van Nederland brengen van hennep en/of hasjiesj (gebruikelijk vast mengsel van hennephars en plantaardige elementen van hennep waaraan geen andere substanties zijn toegevoegd), althans van een of meer middel(en) vermeld op lijst II van de Opiumwet en/of

- het medeplegen van en/of medeplichtig zijn aan een of meer van de hierboven omschreven gedraging(en), en welke deelneming bestond uit:

- het aangaan/hebben van een dienstverband (arbeidsovereenkomst) met "coffeeshop Checkpoint" en/of een aan die coffeeshop verbonden rechtspersoon en/of

(zie onder meer pagina 3392 tot en met 3394, 6003, 6296)

- het ontvangen van (maandelijks) loon van "coffeeshop Checkpoint" en/of een aan "coffeeshop Checkpoint" verbonden rechtspersoon en/of

(zie onder meer pagina 3393)

- het onderhouden van contact en/of het hebben van één of meer ontmoeting(en) met een of meer mededader(s) met betrekking tot de uitvoering van bovengenoemd(e) misdrijf/misdrijven en/of

(zie onder meer pagina 5412, 5469, 6253, 8055, 8070, 8076, 8095, 12105 tot en met 12151, 12167 tot en met 12185, 12250, 12251, 12569, 12470, 12522, 12535 tot en met 12539, 12614 tot en met 12620, 12622, 12757, 12763, 12766, 12770, 12775)

- het maken van één of meer afspra(a)k(en) met een of meer mededader(s) met betrekking tot de uitvoering van bovengenoemd(e) misdrijf/misdrijven en/of

(zie onder meer pagina 8076, 8088, 12105 tot en met 12148, 12165, 12166 tot en met 12185, 12215 tot en met 12220, 12240 tot en met 12244, 12331, 12332, 12359 tot en met 12362, 12375, 12381 tot en met 12388, 12402, 12403, 12404, 12452 tot en met12458, 12490 tot en met 12504, 12527 tot en met 12530, 12584 tot en met 12585, 12646, 12647)

- het onderhouden van contact en/of het hebben van één of meer ontmoeting(en) met één of meer leverancier(s) van bovengenoemd(e) verdovend(e) middel(en) en/of

(zie onder meer pagina 6207, 6256, 6353, 8157, 12153 tot en met 12164, 12188, 12328, 12369 tot en met 12373, 12405, 12406, 12407, 12488, 12578 tot en met 12580)

- het maken van afspraken met een of meer leverancier(s) van bovengenoemd(e) verdovend(e) middel(en) en/of

(zie onder meer pagina 8055, 12188, 12190, 12196 tot en met 12213, 12228 tot en met 12236, 12247 tot en met 12249, 12227, 12228, 12283, 12317 tot en met 12330, 12366, 12445 tot en met 12449, 12773, 12774, 12782, 12831 tot en met 12835, 12850 tot en met 12860)

- het maken van prijsafspraken met één of meer leverancier(s) omtrent de aankoop van een of meer partij(en) van bovengenoemd(e) verdovend(e) middel(en) en/of

(zie onder meer pagina 12190 tot en met 12194, 12200 tot en met 12214, 12223, 12227, 12281, 12282, 12289, 12302, 12306, 12356, 12637 tot en met 12639)

- het inkopen (bij een of meer leverancier(s)) van bovengenoemd(e) verdovend(e) middel(en) en/of

(zie onder meer pagina 5948, 6195, 6206, 6251, 6256, 6353, 6376, 8055, 8070, 8081, 8088, 8091, 8095, 8156A, 81568, 8157, 8176, 12716 tot en met 12720, 12742 tot en met 12753)

- het doen van één of meer betaling(en) aan een of meer leverancier(s) van bovengenoemd(e) verdovend(e) middel(en) en/of aan één of meer mededader(s) en/of

(zie onder meer pagina 5962, 6364, 12232, 12252, 12379, 12407)

- het vervoeren van één of meer partij(en) van bovengenoemd(e) verdovend(e) middel(en) (van en/of naar een of meerdere thuiswerkster(s) en/of van en of naar een of meerdere opslagplaatsen en/of naar "coffeeshop Checkpoint") en/of

(zie onder meer pagina 5196, 5230, 5348, 5407, 5412, 5440, 5469, 5948, 6012, 6196, 6213, 6247, 6353, 8037, 8042, 8055, 8088, 8095, 8113, 8156A, 8156B, 8157, 8176)

- het (mede)plegen van en/of medeplichtig zijn aan een of meer van bovengenoemde misdrijven

(zie onder meer pagina 5415, 6244, 6245, 8182)."

2.3.

Het Hof heeft in het bestreden arrest ten aanzien van de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in zijn vervolging verwezen naar zijn overwegingen in de zaak van een medeverdachte. De Hoge Raad doet heden uitspraak in de zaak van die medeverdachte onder nummer 12/01359, LJN BZ6654. De voormelde overwegingen van het Hof zijn in deze uitspraak weergegeven onder 2.3.

Voorts heeft het Hof in deze zaak ten aanzien van de verdachte nog overwogen:

" Aan de verdachte is (onder meer) ten laste gelegd dat hij in de periode van 2 juni 2007 tot en met 20 mei 2008 samen met de medeverdachten, onder wie [medeverdachte 13], heeft deelgenomen aan een organisatie die tot oogmerk het plegen van misdrijven als bedoeld in artikel 3, juncto 11, van de Opiumwet heeft gehad.

Het hof constateert dat de overige aan de verdachte verweten gedragingen met bovengenoemd feit in nauw verband staan.

De ten laste gelegde feiten vinden hun grondslag in het onderzoek 'Roden'. Dat onderzoek is een deelonderzoek van het onderzoek 'Checkpoint'. Onder die noemer is de onderhavige zaak aangebracht en berecht.

Uit de stukken blijkt dat met bovenomschreven organisatie Coffeeshop Checkpoint te Terneuzen wordt bedoeld, waarvan de medeverdachte [medeverdachte 13] de eigenaar/exploitant is geweest. Voorts blijkt uit de stukken dat de verdachte bij de medeverdachte [medeverdachte 13] in loondienst was en werkzaamheden voor Checkpoint verrichtte.

Op grond van hetgeen hierboven is overwogen, stelt het hof vast dat de onderhavige zaak nauw verweven is met de zaak tegen de medeverdachte [medeverdachte 13]. Gelet op die vaststelling is het hof van oordeel dat hetgeen in de zaak tegen de medeverdachte [medeverdachte 13] is overwogen hier onverminderd van toepassing is. Mitsdien dient het openbaar ministerie ter zake van de aan de verdachte ten laste gelegde feiten eveneens niet-ontvankelijk in de vervolging te worden verklaard."

2.4.

Op overeenkomstige gronden als vermeld in het heden uitgesproken arrest in de zaak onder nummer 12/01359, LJN BZ6654, slaagt het middel. De desbetreffende overwegingen luiden als volgt:

"2.4.1. Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat in art. 167, eerste lid, Sv aan het openbaar ministerie de bevoegdheid is toegekend zelfstandig te beslissen of naar aanleiding van een ingesteld opsporingsonderzoek vervolging moet plaatsvinden. De beslissing van het openbaar ministerie om tot vervolging over te gaan leent zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke rechterlijke toetsing in die zin dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging op de grond dat het instellen of voortzetten van die vervolging onverenigbaar is met beginselen van een goede procesorde (vgl. HR 6 november 2012, LJN BX4280, NJ 2013/109).

2.4.2.

Zo'n uitzonderlijk geval doet zich voor wanneer de vervolging wordt ingesteld of voortgezet nadat door het openbaar ministerie gedane, of aan het openbaar ministerie toe te rekenen, uitlatingen (of daarmee gelijk te stellen gedragingen) bij de verdachte het gerechtvaardigde vertrouwen hebben gewekt dat hij niet (verder) zal worden vervolgd.

Aan uitlatingen of gedragingen van functionarissen aan wie geen bevoegdheden in verband met de vervolgingsbeslissing zijn toegekend kan zulk gerechtvaardigd vertrouwen dat (verdere) vervolging achterwege zal blijven evenwel in de regel niet worden ontleend (vgl. HR 8 mei 2012, LJN BW5002).

2.4.3.

Een uitzonderlijk geval als zojuist bedoeld doet zich ook voor wanneer de vervolging wordt ingesteld of voortgezet terwijl geen redelijk handelend lid van het openbaar ministerie heeft kunnen oordelen dat met (voortzetting van) de vervolging enig door strafrechtelijke handhaving beschermd belang gediend kan zijn. In het geval van een zodanige, aperte onevenredigheid van de vervolgingsbeslissing is de (verdere) vervolging onverenigbaar met het verbod van willekeur (dat in de strafrechtspraak in dit verband ook wel wordt omschreven als het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging). Zoals overwogen in het hierboven genoemde arrest van 6 november 2012 dienen aan het oordeel dat het openbaar ministerie om deze reden in de vervolging van een verdachte niet-ontvankelijk moet worden verklaard zware motiveringseisen te worden gesteld.

2.5.

Zijn hiervoor weergegeven overwegingen kunnen het oordeel van het Hof dat schending van het vertrouwensbeginsel en schending van het beginsel van redelijke en billijke belangenafweging ertoe moet voeren dat het Openbaar Ministerie in de vervolging van de verdachte niet-ontvankelijk moet worden verklaard, niet dragen.

2.5.1.

Indien die overwegingen aldus moeten worden begrepen dat daarin tot uitdrukking is gebracht dat de verdachte, die ervan kon uitgaan dat het plaatselijke gezag bekend was met het stelselmatige overtreden van de in de gedoogvergunning gestelde voorwaarden, aan het uitblijven van bestuursrechtelijke en (in de periode vóór 1 juni 2007) strafvorderlijke maatregelen ter beëindiging van die overtredingen het vertrouwen heeft kunnen ontlenen dat hij ter zake van de in strijd met de gedoogvoorwaarden begane misdrijven tegen de Opiumwet niet zou worden vervolgd, heeft het Hof miskend dat zulk uitblijven van handhavend optreden niet op één lijn kan worden gesteld met een door het Openbaar Ministerie gedane, of aan het Openbaar Ministerie toe te rekenen, uitlating als hiervoor in 2.4.2 bedoeld. Dit wordt niet anders door de enkele omstandigheid dat bij het zogenoemde driehoeksoverleg, waarin het plaatselijke coffeeshopbeleid en de gang van zaken bij Checkpoint werden besproken, ook het Openbaar Ministerie was vertegenwoordigd.

2.5.2.

Voor zover de hiervoor weergegeven overwegingen van het Hof aldus moeten worden verstaan dat de Officier van Justitie niet heeft kunnen verantwoorden dat het belang van de verdachte bij het ontgaan van straf en/of strafrechtelijke maatregelen ter zake van zijn in de tenlastelegging omschreven gedragingen minder zwaar moet wegen dan het belang van strafrechtelijke rechtshandhaving, en de Officier van Justitie met name niet aannemelijk heeft gemaakt dat een aanvaardbaar niveau van rechtshandhaving ook door toepassing van uitsluitend bestuursrechtelijke bevoegdheden bereikt had kunnen worden, heeft het Hof miskend dat het de strafrechter niet vrijstaat om de aan de officier van justitie voorbehouden vervolgingsbeslissing op die wijze ten volle te toetsen. In verband met de ontvankelijkheid van de officier van justitie in een strafvervolging dient de strafrechter immers uitsluitend te onderzoeken of zich de hiervoor in 2.4.3 bedoelde situatie voordoet dat geen redelijk oordelend lid van het openbaar ministerie tot het instellen of voortzetten van die vervolging had kunnen besluiten.

Overigens valt zonder nadere motivering niet in te zien waarom doeltreffend bestuurlijk optreden na 1 juni 2007 slechts mogelijk was geweest indien was voldaan aan het verzoek van de burgemeester van Terneuzen hem in het bezit te stellen van de stukken betreffende het strafrechtelijke onderzoek, en valt evenmin zonder meer in te zien waarom de (plaatsvervangend hoofd)Officier van Justitie onjuist heeft gehandeld door niet aan dat verzoek te voldoen.

2.5.3.

Indien het Hof het hiervoor in 2.4.3 overwogene niet heeft miskend, en heeft beoogd tot uitdrukking te brengen dat de vervolgingsbeslissing in de door het Hof vastgestelde omstandigheden blijk geeft van aperte onevenredigheid, is dat oordeel niet zonder meer begrijpelijk. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat het Hof blijkens die overwegingen aannemelijk heeft geacht dat de vervolging van de verdachte onder meer een groot aantal feiten betreft waarop volgens de Opiumwet straffen van aanzienlijke zwaarte kunnen volgen, en in die overwegingen ook besloten ligt dat de verdachte zich ervan bewust was dat de grenzen waarbinnen die gedragingen ingevolge de daartoe strekkende beschikking zouden worden gedoogd, stelselmatig werden overschreden."

3. Slotsom

Hetgeen hiervoor is overwogen brengt mee dat als volgt moet worden beslist.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

vernietigt de bestreden uitspraak;

verwijst de zaak naar het Gerechtshof Amsterdam, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Dit arrest is gewezen door de vice-president W.A.M. van Schendel als voorzitter, en de raadsheren W.F. Groos, Y. Buruma, J. Wortel en N. Jörg, in bijzijn van de griffier S.P. Bakker, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van
2 juli 2013 .