ECLI:NL:GHSHE:2023:1645

Uitspraak

GERECHTSHOF ’s-HERTOGENBOSCH

Team Handelsrecht

zaaknummer 200.308.693/01

arrest van 23 mei 2023

in de zaak van

[appellante],

wonende te [woonplaats] ,

appellante,

hierna aan te duiden als [appellante] ,

advocaat: mr. H.G.A.M. Spoormans te Breda,

tegen

[geïntimeerde 1] ,wonende te [woonplaats] ,

[geïntimeerde 2] ,wonende te [woonplaats] ,

geïntimeerden,

hierna aan te duiden als [geïntimeerden] ,

advocaten: mr. J.J. Bakker en mr. D.C.J. Buskens te Amsterdam,

op het bij exploot van dagvaarding van 1 februari 2022 ingeleide hoger beroep van het vonnis van 3 november 2021, door de rechtbank Oost-Brabant, zittingsplaats Eindhoven, gewezen tussen [appellante] als eiseres en [geïntimeerden] als gedaagden.

1. Het geding in eerste aanleg (zaak-/rolnummer C/01/365487 / HA ZA 20-815)

Voor het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar voormeld vonnis.

2.Het geding in hoger beroep

Het verloop van de procedure blijkt uit:

de dagvaarding in hoger beroep;
de memorie van grieven met producties 13 tot en met 20;
de memorie van antwoord met producties 33 tot en met 38;
het namens [geïntimeerden] op 13 maart 2023 ingediende H3-formulier, met daarbij een akte overlegging producties, met producties 39 tot en met 43;
het op 13 maart 2023 namens [appellante] ingediende H12-formulier, met daarbij producties 21 en 22;
het op 21 maart 2023 namens [appellante] ingediende H12-formulier, met daarbij producties 23 en 24;
de op 22 maart 2023 gehouden mondelinge behandeling, waarbij partijen spreekaantekeningen hebben overgelegd.

Het hof heeft daarna een datum voor arrest bepaald. Het hof doet recht op bovenvermelde stukken en de stukken van de eerste aanleg.

3.De beoordeling

Kern van het geschil

In deze zaak draait het in de kern om de vraag of [appellante] een eigendomsrecht, dan

wel een ander recht heeft of had op het chalet nr. 217 gelegen op het [perceel 1] (hierna: het chalet). Daarnaast vordert [appellante] onder meer vergoeding van door haar geleden schade. De rechtbank heeft de vorderingen afgewezen en [appellante] is van dat vonnis in beroep gekomen. Het hof wijst ook in hoger beroep de vorderingen van [appellante] grotendeels af.

3.1.

In dit hoger beroep kan worden uitgegaan van de volgende feiten.

3.1.1.

[persoon A ] , [geïntimeerden] zijn broers. [persoon B ] (hierna: [persoon B ] ) en [appellante] zijn kinderen van [persoon A ] .

3.1.2.

[persoon A ] , [geïntimeerden] zijn gezamenlijk (ieder voor 1/3) eigenaar geweest van de kadastrale percelen gemeente Helmond [perceel 2] (met paardenrenbaan), [perceel 3] (met manege) en [perceel 1] (met woonwagenstandplaats). Op [perceel 1] staan acht chalets, plaatselijk bekend als [straatnaam] met de oneven nummers [----] tot en met [----] , die al jarenlang door leden van de familie [XXX] worden bewoond. Tot medio juni 2017 (inleidende dagvaarding pagina 7), dan wel november 2018 (spreekaantekeningen mr. Spoormans voor de mondelinge behandeling bij het hof op 22 maart 2023, pagina 2) heeft [appellante] het chalet bewoond en sindsdien heeft [appellante] elders verbleven.

3.1.3.

[persoon A ] , [geïntimeerde 1] , [geïntimeerde 2] en [persoon B ] hebben tot in 2017 zakelijk samengewerkt. Hun zakelijk samenwerkingsverband is inmiddels geëindigd en sindsdien trekken enerzijds [geïntimeerden] samen op en anderzijds [persoon A ] en [persoon B ] . Zij zijn (al dan niet via hun vennootschappen) betrokken (geweest) in verschillende gevoerde of aanhangige gerechtelijke procedures.

3.1.4.

Op 15 januari 2020 heeft de rechtbank bij tussen [persoon A ] enerzijds en [geïntimeerden] anderzijds gewezen vonnis (zaak C/01/337304 HA ZA 18-544), voor zover hier van belang, uitvoerbaar bij voorraad beslist:

- om de percelen [perceel 2] , [perceel 3] en [perceel 1] toe te delen:

“5.1 (…) aan [geïntimeerden] tegen de door de hierna genoemde taxateur vast te stellen waarde en onder de verplichting om aan [persoon A ] een derde deel van de getaxeerde waarde te betalen (…)”

- en bepaald dat bij weigering om aan de toedeling mee te werken:

“5.2 (…) de onderhavige uitspraak in de plaats van de akte of een deel daarvan zal treden;”

- en een taxateur aangewezen:

die de waarde van de toe te delen percelen vaststelt; (…)”.

In deze (door partijen zo genoemde) Percelenzaak heeft [persoon A ] tegen dat rechtbankvonnis hoger beroep ingesteld. In dat nog lopende beroep (zaak 200.278.970/01) heeft het hof bij het tussenarrest van 21 september 2021 echter al wel overwogen en beslist:

“5.6 Vast staat dat [persoon A ] het door hem ingestelde hoger beroep niet heeft ingeschreven in het rechtsmiddelenregister. Verder staat vast dat de eigendomsoverdracht aan [geïntimeerden] op 15 juli 2020 heeft plaatsgevonden op basis van het vonnis. Dat laatste betekent dat de eis van inschrijving in het rechtsmiddelenregister in deze zaak onverminderd geldt. (…)

Gelet op het bepaalde in artikel 3:301 lid 2 BW moet [persoon A ] echter (mogelijk gedeeltelijk) niet-ontvankelijk worden verklaard omdat het hoger beroep door eigen nalatigheid van (de advocaat van) [persoon A ] niet binnen acht dagen na het instellen van het rechtsmiddel is ingeschreven in het rechtsmiddelenregister zoals bedoeld in artikel 433 Rv. (…)

(…)

5.9

[persoon A ] heeft vier grieven aangevoerd. (…) Het hof is van oordeel dat de niet-ontvankelijkheid van [persoon A ] wegens het inschrijvingsverzuim zich beperkt tot de grieven 3 en 4. Grief 3 omdat deze grief rechtstreeks betrekking heeft op de levering van de onroerende zaken en grief 4 omdat toedeling aan [persoon A ] vanwege de reeds plaatsgevonden eigendomsoverdracht in dit hoger beroep niet meer aan de orde kan komen. Wat betreft de grieven 1 en 2 (en de nieuwe subsidiaire vordering) is [persoon A ] wel ontvankelijk omdat deze betrekking hebben op de waardebepaling van de onroerende zaken en de afrekening tussen de broers die de reeds plaatsgevonden eigendomsoverdracht niet raken (…).

5.1

De slotsom is dat [persoon A ] in zijn grieven 3 en 4 niet-ontvankelijk zal worden verklaard. Het hof zal eerst bij het eindarrest de gedeeltelijke niet-ontvankelijkverklaring uitspreken. (…)”

Tegen dit tussenarrest is voor zover het hof bekend (nog) geen tussentijdse cassatie ingesteld.

3.1.5.

Op 20 februari 2020 heeft de kantonrechter in het tussen [persoon A ] enerzijds en [geïntimeerde 1] , [geïntimeerde 2] en een vennootschap anderzijds gewezen vonnis (zaak 7880908 CV EXPL 19-6239) -kort gezegd- overwogen en beslist dat met name vanwege de afwezigheid van een bepaalbare tegenprestatie, bij de op perceel [perceel 1] aan familieleden ter beschikking gestelde chalets geen sprake is van (door [persoon A ] gestelde en door [geïntimeerden] betwiste) overeenkomsten die kwalificeren als huur.

In deze (door partijen zo aangeduide) Huurzaak heeft het hof dat vonnis van de kantonrechter bij eindarrest van 6 september 2022 (zaak 200.278.842/01) bekrachtigd.

3.1.6.

Op 15 juli 2020 zijn ter uitvoering van het in de Percelenzaak op 15 januari 2020 gewezen -uitvoerbaar bij voorraad verklaarde- rechtbankvonnis de percelen [perceel 2] , [perceel 3] en [perceel 1] toegescheiden aan [geïntimeerden] . Dit is gebeurd tegen een aan [persoon A ] betaald bedrag van € 743.333,=. Dit bedrag is gebaseerd op een door [persoon C] (hierna: [persoon C] ) in opdracht van de rechtbank opgemaakt taxatierapport van 8 juni 2020, waarin de marktwaarde van de drie percelen werd getaxeerd op € 2.230.000,= (inclusief € 867.000,= voor de acht chalets).

3.1.7.

Op 30 oktober 2020 (productie 9 inleidende dagvaarding) heeft [appellante] aan [geïntimeerden] een brief doen betekenen betreffende:
“revindicatie Chalet (…) [nummer] ”.

[geïntimeerden] hebben niet aan de hierin vervatte sommatie tot afgifte van het chalet voldaan. Zij ontkennen dat [appellante] het eigendomsrecht van dat chalet heeft.

3.1.8.

Op 9 november 2020 heeft [appellante] (op grond van door de voorzieningenrechter op 5 november 2020 verleend verlof (zaak C/01/364576/ BP RK 20-627)) ten laste van [geïntimeerden] conservatoir beslag tot afgifte doen leggen op chalet [nummer] als roerende zaak.

3.1.9.

[geïntimeerden] hebben in kort geding onder meer opheffing van voormeld conservatoir beslag gevorderd. Bij vonnis van 14 mei 2021 heeft de voorzieningenrechter, kort gezegd, uitvoerbaar bij voorraad:

A. het ten laste van [geïntimeerden] gelegde conservatoire beslag tot afgifte van het chalet opgeheven;

B. [appellante] veroordeeld om te dulden dat [geïntimeerden] ongestoord gebruik kunnen maken van het chalet totdat in een rechterlijke uitspraak anders wordt beslist, zulks op verbeurte van een door [appellante] te betalen dwangsom van € 5.000,= voor iedere keer dat zij daaraan niet voldoet, tot een maximum van € 150.000,= aan verbeurde dwangsommen is bereikt;

C. [appellante] verboden om het chalet te koop aan te bieden en/of te verkopen en/of over te dragen zolang niet in een rechterlijke uitspraak is vastgesteld dat [appellante] de eigenaar van het chalet is, zulks op verbeurte van een door [appellante] te betalen dwangsom van € 10.000,= voor iedere keer dat zij daaraan niet voldoet, tot een maximum van € 100.000,= aan verbeurde dwangsommen is bereikt;

D. [appellante] veroordeeld in de op € 1.428,83 begrote proces- en nakosten, allebei te vermeerderen met wettelijke rente.

3.1.10.

[appellante] heeft hoger beroep ingesteld tegen het vonnis van de voorzieningenrechter van 14 mei 2021. Het gerechtshof heeft bij uitspraak van 24 november 2022 (zaaknummer 200.305.929/01) het vonnis van de voorzieningenrechter bekrachtigd.

3.1.11.

Het chalet is inmiddels afgebroken.

De vorderingen van [appellante] in de onderhavige procedure

3.2.1.

In de onderhavige procedure vorderde [appellante] in eerste aanleg - samengevat - (primair) dat [geïntimeerden] worden veroordeeld tot afgifte van het chalet op straffe van verbeurte van een dwangsom, een verklaring voor recht dat [geïntimeerden] haar eigendomsrecht hebben geschonden en veroordeling van [geïntimeerden] om de schade die [appellante] daardoor stelt te hebben geleden te vergoeden, nader op te maken in een schadestaatprocedure.

Daarnaast vordert [appellante] dat [geïntimeerden] aan haar beslag- en proceskosten

vergoeden, nakosten daaronder begrepen, vermeerderd met de wettelijke rente.

Voor het geval de rechtbank deze vorderingen niet zal toewijzen, omdat het chalet toch

eigendom zou zijn van [geïntimeerden] , vordert [appellante] (subsidiair) bedragen aan

schadevergoeding van [geïntimeerden] en verder eveneens beslag- en proceskosten, de

nakosten daaronder begrepen, vermeerderd met de wettelijke rente

3.2.2.

Aan deze vordering heeft [appellante] , kort samengevat, het volgende ten grondslag gelegd.

[appellante] heeft altijd in het chalet gewoond. Zij huurde dat chalet. In juni 2017 heeft [persoon A ] het chalet formeel aan haar in eigendom overgedragen. [appellante] heeft toen fors geïnvesteerd in het chalet door onder andere een nieuwe keuken in dat chalet te laten installeren. Toen het zakelijke geschil tussen [persoon A ] enerzijds en [geïntimeerden] anderzijds escaleerde, hebben [geïntimeerden] het [appellante] onmogelijk gemaakt om in het chalet te blijven wonen en is zij noodgedwongen ergens anders gaan wonen. Het chalet bleef echter haar eigendom en [geïntimeerden] hebben op haar eigendomsrecht inbreuk gemaakt. [appellante] vordert naast afgifte van het chalet daarom ook vergoeding van de door die inbreuk ontstane schade. [appellante] stelt zich op het standpunt dat het chalet een roerende zaak is en dat zij in 2017 rechtsgeldig de eigendom van dat chalet van [persoon A ] heeft overgedragen gekregen.

[appellante] voert verder aan dat [persoon A ] en [geïntimeerde 2] hebben erkend dat er sprake was van huur van de chalets op de percelen door de diverse bewoners dus ook door [appellante] van het chalet en dat zij daarom ook om die reden recht heeft op toegang tot haar chalet.

Voor het geval geoordeeld zou worden dat [geïntimeerden] door natrekking eigenaar zouden zijn geworden van het chalet, stelt [appellante] dat [persoon A ] en [geïntimeerde 2] hierdoor ongerechtvaardigd zijn verrijkt. [appellante] vordert primair de waarde van het chalet ( € 108.375,00) en subsidiair de waarde van de door haar in het chalet geplaatste keuken ( € 32.000,00). Subsidiair beroept [appellante] zich ook op onrechtmatige daad van [geïntimeerden] en meer subsidiair op de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid. Ook vordert [appellante] de kosten van het door haar ten laste van [geïntimeerden] gelegde conservatoire beslag en de proces- en nakosten.

3.2.3.

[geïntimeerden] hebben verweer gevoerd. Dat verweer zal, voor zover in hoger beroep van belang, in het navolgende aan de orde komen.

3.2.4.

In het tussenvonnis van 17 februari 2021 heeft de rechtbank een comparitie van partijen gelast. De comparitie heeft op 11 oktober 2021 plaats gevonden.

3.2.5.

In het eindvonnis van 3 november 2021 heeft de rechtbank de vorderingen van [appellante] afgewezen en haar veroordeeld in de proceskosten, daaronder begrepen de nakosten.

3.3.

[appellante] heeft in hoger beroep 12 grieven aangevoerd (waarbij zij de grieven I tot en met V opeenvolgend heeft genummerd en daarna VII tot en met XIII; ten onrechte wordt de toelichting op grief V “toelichting op grief VI” genoemd want grief VI ontbreekt) en haar eis vermeerderd. [appellante] vordert dat het hof het beroepen vonnis, bij arrest voor zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, vernietigt en opnieuw rechtdoende:

Primair:

[geïntimeerden] veroordeelt tot:

A. afgifte aan [appellante] van het chalet, staande en gelegen op [perceel 1] , op straffe van een dwangsom van € 5.000,00 (zegge: vijfduizend euro) per dag of dagdeel dat [geïntimeerden] niet aan deze veroordelingen voldoen, althans een veroordeling door het hof, in goede justitie te bepalen;

B. verklaart voor recht dat [geïntimeerden] het eigendomsrecht van [appellante] hebben

geschonden en hen veroordeelt tot de schade die [appellante] hierdoor heeft geleden, de hoogte

daarvan nader op te maken bij staat,

Subsidiair:

A. verklaart voor recht dat [appellante] een eeuwigdurend vruchtgebruik heeft op I) primair, het chalet, staande en gelegen op het [perceel 1] en II) subsidiair, op het perceel gelegen te [plaats] aan de [adres 1] (het hof leest: [nummer] ) met kadastrale aanduiding [perceel 1] ;

B. [geïntimeerden] veroordeelt tot I) primair, het bezit te verschaffen van het chalet,

staande en gelegen op het perceel aan de [adres 2] te [plaats] en II) subsidiair tot

het vestigen van een eeuwigdurend recht van vruchtgebruik op de onroerende zaak te [plaats] aan de [adres 2] met kadastrale aanduiding [perceel 1] door middel van een notariële akte die moet worden ingeschreven in de openbare registers, op straffe van een dwangsom van € 5.000,- per dag of dagdeel dat [geïntimeerden] niet aan deze veroordelingen voldoen, althans een veroordeling door het hof, in goede justitie te bepalen;

Meer subsidiair:

[geïntimeerden] , hoofdelijk, des de een betalende, de ander te zijn bevrijd, veroordeelt tot:

A. betaling van een bedrag van € 108.375,00, althans een bedrag van € 32.000,-, althans een

bedrag door het hof, in goede justitie te bepalen, althans [geïntimeerden] te veroordelen tot de schade die [appellante] heeft geleden, de hoogte daarvan nader op te maken bij staat;

Zowel primair, subsidiair als meer subsidiair:

[geïntimeerden] veroordeelt in

A. de beslagkosten, zijnde € 245,35;

B. de proceskosten in beide instanties;

C. de nakosten in beide instanties voor wat betreft salaris van de advocaat te verhogen met de

explootkosten indien [geïntimeerden] deze kosten niet binnen 14 dagen vanaf de dagtekening van het door het hof, te wijzen arrest tot de dag der algehele voldoening van het arrest, hebben voldaan;

D. de wettelijke rente over de bedragen zoals vermeld onder A, (het hof begrijpt:)B, C, vanaf de datum dat [geïntimeerden] in verzuim verkeren, zijnde vanaf de vijftiende dag van betekening van het arrest aan [geïntimeerden] , indien deze kosten dan niet door hen zijn voldaan

[appellante] heeft hiertoe, verkort weergegeven het volgende aangevoerd.

Het staat in rechte nog niet onherroepelijk vast dat het perceel waarop het chalet staat in eigendom aan [geïntimeerden] toebehoort. De vraag of het chalet roerend of onroerend is, is alleen relevant als onherroepelijk komt vast te staan dat het perceel in eigendom toebehoort aan [geïntimeerden] (grieven I en II).
Het chalet is roerend. Het kan betrekkelijk eenvoudig en zonder significante beschadigingen worden gedemonteerd en verplaatst. Verder blijkt uit de bedoeling van de bouwer ( [persoon A ] ) dat het chalet als roerend moet worden beschouwd. Het chalet staat op wieltjes die op pootjes staan (verwezen wordt naar productie 16) en heeft geen hechte fundering. Het gegeven dat het chalet niet duurzaam met de grond is verenigd heeft ook nooit ter discussie gestaan. Dit blijkt ook uit de intentieovereenkomst die gesloten is tussen [persoon A ] , [geïntimeerden] (productie 12 inleidende dagvaarding). Het chalet en de grond zijn op geen enkele wijze op elkaar afgestemd. Evenmin is er sprake van dat de grond bij het ontbreken van het chalet als incompleet moet worden aangemerkt. [appellante] wijst er verder op dat zij haar chalet te koop wilde zetten, waarbij de mogelijkheid bestond het chalet naar een andere locatie te verplaatsen. Dat [geïntimeerden] ook weten dat het chalet roerend is blijkt wel uit het feit dat zij het chalet gedemonteerd hebben terwijl er op het perceel in 2018 beslag is gelegd door AIM Europe. Het chalet is niet voorzien van vaste aansluitingen op water, elektra, rioolstelsel en internet. Die aansluitingen lopen allemaal via het familiebedrijf (grief III).
[persoon A ] had in 2017 het roerende chalet in eigendom en heeft het nadien aan [appellante] in eigendom overgedragen. Dat blijkt ook uit eerder genoemde intentieovereenkomst. [appellante] heeft de volledige huisraad en inboedel vergaard en betaald en in het chalet een keuken ter waarde van € 32.000,00 laten aanbrengen. Bovendien hebben [geïntimeerden] in de verdelingsprocedure verklaard dat de chalets rustig bezit waren van de gebruikers ervan en dat die gebruikers het ongestoorde gebruiksrecht van de chalets genoten. Ook hebben zij verklaard dat de chalets door de familieleden, waaronder [appellante] , werden gehuurd. [appellante] merkt ten slotte op dat in de verdelingsprocedure door [geïntimeerden] is verklaard dat [appellante] er te allen tijde terug mocht komen wonen (grief IV). Hiermee erkennen [geïntimeerden] dat [appellante] het recht van vruchtgebruik heeft op het chalet dan wel het perceel waarop het chalet staat (zie hiervoor de subsidiaire vorderingen sub A en B).
Er is wel degelijk sprake geweest van een huurovereenkomst met betrekking tot het chalet. De huur ad € 700,00 per maand werd in natura betaald in die zin dat de huurders bij wijze van tegenprestatie voor het wonen in de chalets in het familiebedrijf werkzaamheden verrichtten (grief V).
[appellante] mocht het chalet gebruiken op grond van een bruikleenovereenkomst. Dat zij het chalet vanwege de familieruzie tijdelijk heeft moeten verlaten betekent niet dat zij daarmee afstand heeft gedaan of willen doen van dat gebruiksrecht (grief VII).
[persoon A ] heeft het chalet, waarvan de bouw door [geïntimeerde 1] , [geïntimeerde 2] en [persoon A ] is betaald, in eigendom overgedragen aan [appellante] . Zij heeft dat chalet vervolgens helemaal ingericht en een keuken ter waarde van € 32.000,00 laten inbouwen. Dat zou zij niet hebben gedaan als het chalet niet haar eigendom was geweest. [geïntimeerden] zijn wel degelijk ongerechtvaardigd verrijkt doordat zij de keuken hebben verworven en [appellante] stelt schade te hebben geleden ten bedrage van primair € 108.375,00 en subsidiair € 32.000,00. Subsidiair beroept [appellante] zich op de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid. Tot slot merkt [appellante] op dat [geïntimeerden] in verband met de toedeling van de percelen niet hebben betaald voor de keuken die [appellante] had laten aanbrengen. De chalets zijn immers enkel casco getaxeerd in het kader van de verdeling (grief VIII).
De rechtbank heeft ten onrechte overwogen dat alle vorderingen en nevenvorderingen van [appellante] worden afgewezen (grief IX).
[appellante] ontkent dat zij in strijd met artikel 21 Rv heeft gehandeld. De rechtbank heeft daarom ten onrechte ten laste van haar een dubbel aantal punten aan gemachtigdensalaris gerekend (grief X).
De rechtbank heeft ten onrechte alle vorderingen van [appellante] afgewezen en haar ten onrechte veroordeeld in de proceskosten, waaronder de nakosten (grieven XI tot en met XIII)

3.4.

[geïntimeerden] hebben verweer gevoerd. Op dat verweer zal het hof, waar nodig, hierna ingaan.

3.5.

Voordat het hof op de grieven van [appellante] zal ingaan overweegt het hof dat vast staat dat het chalet niet langer bestaat. Uit hetgeen beide partijen onder meer tijdens de mondelinge behandeling naar voren hebben gebracht en op grond van de in het geding gebrachte foto’s blijkt dat het chalet volledig is gesloopt. Dit leidt ertoe dat de primaire vordering sub A en de subsidiaire vordering sub B.I hoe dan ook niet meer kunnen worden toegewezen.

3.6.

Het hof is van oordeel dat de grieven (op grieven X en XII na) niet slagen. Het hof zal hierna weergeven hoe het tot dit oordeel komt.

Wiens eigendom was de (onder)grond en was het chalet roerend/onroerend (grieven I tot en met IV)?

3.6.1.

Onbetwist staat vast dat ingevolge de beslissing in de verdelingszaak tussen [geïntimeerden] enerzijds en [persoon A ] anderzijds diverse percelen, waaronder het perceel waarop het chalet stond, op 15 juli 2020 aan [geïntimeerden] zijn geleverd. Bovendien heeft het hof in het tussenarrest van 21 september 2021 in de Percelenzaak met rolnummer 200.278.970/01 geoordeeld dat [persoon A ] voor wat betreft de grieven 3 en 4 in die zaak, gericht tegen de toedeling door de rechtbank van onder meer het perceel waar het chalet op stond, aan [persoon A ] en [geïntimeerde 1] niet ontvankelijk is (omdat het hoger beroep niet tijdig in het rechtsmiddelenregister is ingeschreven). Tegen die beslissing van het hof in dat tussenarrest is nog geen cassatie ingesteld.

Het hof, ex nunc oordelend, gaat er daarom bij de beoordeling in de onderhavige zaak van uit dat het perceel waarop het chalet stond eigendom is van [geïntimeerden] . Er is dan ook geen grond om, zoals door [appellante] is verzocht, de beoordeling in de onderhavige zaak aan te houden tot onherroepelijk beslist is in de Percelenzaak en het hof verwerpt dat verzoek dan ook. Daarbij overweegt het hof verder dat, ook al zou uiteindelijk het perceel (waarop het chalet stond) dat nu aan [geïntimeerden] is geleverd alsnog aan [persoon A ] worden toebedeeld, [appellante] nog steeds, reeds bij gebreke van wettelijk voorgeschreven leveringshandelingen, geen eigenaar van het perceel is geworden. Anders gezegd: [appellante] ’s rechtspositie is, zoals [geïntimeerden] terecht hebben aangevoerd, niet afhankelijk van de beslissing in de Percelenzaak.

3.6.2.

Vervolgens komt de vraag aan de orde of het chalet als roerend of onroerend moet/moest worden beschouwd. Het hof is van oordeel dat het chalet als onroerend moet worden beschouwd en overweegt daarover het volgende.

- Op grond van artikel 3:3 lid 1 BW zijn onroerend de grond, de nog niet gewonnen

delfstoffen, de met de grond verenigde beplantingen, alsmede de gebouwen en werken die

duurzaam met de grond zijn verenigd, hetzij rechtstreeks, hetzij door vereniging met andere

gebouwen of werken. Lid 2 van voornoemd wetsartikel bepaalt dat alle zaken die niet

onroerend zijn, roerend zijn.

- De vraag of een gebouw roerend dan wel onroerend is, moet worden beantwoord

aan de hand van de maatstaven uit het arrest van de Hoge Raad van 31 oktober 1997, NJ

1998,97 (Portacabin). In dat arrest heeft de Hoge Raad bepaald:

a. dat een gebouw duurzaam met de grond verenigd kan zijn in de zin van artikel 3:3 BW, doordat het naar aard en inrichting bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven. Niet meer van belang is dan dat technisch de mogelijkheid bestaat om het bouwsel te verplaatsen;

b) dat bij beantwoording van de vraag of een gebouw of een werk bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven moet worden gelet op de bedoeling van de bouwer voor zover deze naar buiten kenbaar is. Onder de bouwer moet hier mede worden verstaan degene in wiens opdracht het bouwwerk wordt aangebracht;

c) dat de bestemming van een gebouw of een werk om duurzaam ter plaatse te blijven naar buiten kenbaar dient te zijn. Dit vereiste vloeit voort uit het belang dat de zakenrechtelijke verhoudingen voor derden kenbaar dienen te zijn;

d) dat de verkeersopvattingen -anders dan voor de vraag of iets bestanddeel van een zaak is in de zin van artikel 3:4 BW- niet kunnen worden gebezigd als een zelfstandige maatstaf voor de beoordeling van de vraag of een zaak roerend of onroerend is. Zij kunnen echter wel in aanmerking worden genomen in de gevallen dat in het kader van de beantwoording van die vraag onzekerheid blijkt te bestaan of een object kan worden beschouwd als duurzaam met de grond verenigd. en voor de toepassing van die maatstaf nader moet worden bepaald wat in een gegeven geval als `duurzaam', onderscheidenlijk `verenigd' en in verband daarmee als `bestemming' en als 'naar buiten kenbaar' heeft te gelden.

Het chalet is in 2012 op basis van een aangevraagde en van de gemeente Helmond verkregen bouwvergunning gebouwd. Het chalet bevond zich op een vaste standplaats op het [perceel 1] , is sinds de bouw in 2012 nimmer verplaatst en werd door de gemeente ook jaarlijks aangeslagen voor onroerende zaakbelasting.
Het chalet was gebouwd op een ijzeren frame dat was geplaatst op houten balken, die op hun beurt weer rustten op een daaronder aangebrachte bestrating. Dat er wielen onder het chalet zouden hebben gezeten, zoals door [appellante] gesteld en door [geïntimeerden] gemotiveerd betwist, is niet komen vast te staan. Eventueel aanwezige wielen waren van buitenaf in ieder geval niet zichtbaar doordat het chalet tot aan de grond was afgewerkt. De buitenwanden van het chalet sloten volledig aan op de ondergrond en werden ingesloten door het omliggende bestratingswerk. Gelet op de overige kenmerken van het chalet, zou de aanwezigheid van wieltjes overigens onvoldoende gewicht in de schaal leggen om tot een andere conclusie te komen dan dat sprake is van een onroerende zaak.

Het chalet bestond uit twee geschakelde en bouwkundig met elkaar verbonden delen van elk zo’n 4 bij 17 meter en beschikte over twee woonlagen. De van een vloerverwarming voorziene begane grond bestond onder meer uit een entree met toegang tot de hal, een woonkamer, een keuken met diverse inbouwapparatuur, een slaapkamer en een badkamer met ligbad, toilet, bidet en wasbak. De door radiatoren verwarmde eerste verdieping was via een vaste trap bereikbaar en bestond uit een overloop met toegang tot twee slaapkamers en vaste kasten.
Het chalet was (direct of indirect) aangesloten op het gemeentelijk rioolstelsel en beschikte over (al dan niet met andere chalets gedeelde) vaste gas-, water- en elektriciteitsaansluitingen en een internetaansluiting. Dat het volgens [appellante] zou gaan om aansluitingen via het familiebedrijf, doet daarbij naar het oordeel van het hof niet ter zake.
Het chalet beschikte over een vrijstaande bakstenen garage en berging.

- Al het voorgaande in hun onderling verband en samenhang bezien, maakt naar het oordeel van het hof dat het chalet naar de omschrijving van artikel 3:3 lid 1 BW duurzaam met de grond verenigd en daardoor onroerend was.

- Ter onderbouwing van haar standpunt over het roerend zijn van het chalet heeft [appellante] verwezen naar verklaringen van de heren [XY] en [yy] (zie nrs. 17 en 18 memorie van grieven). Nog afgezien van het feit dat [geïntimeerden] de juistheid van die verklaringen, zoals geciteerd door [appellante] , hebben betwist, heeft [appellante] deze verklaringen zelf, ondanks die betwisting, niet in het geding gebracht. Het hof kan de inhoud daarvan om die reden niet verifiëren. Het hof zal daarom de door [appellante] geciteerde verklaringen niet bij zijn beoordeling betrekken.

- [appellante] heeft zich ter onderbouwing van haar standpunt ook beroepen op de inhoud van de verklaring van [persoon A ] van 3 november 2020 (productie 2 bij inleidende dagvaarding) en van de “intentieverklaring” (productie 12 inleidende dagvaarding).

[persoon A ] heeft in zijn schriftelijke verklaring van 3 november 2020 onder andere het volgende verklaard:

“(…) In juni 2017 heb ik de eigendom van het chalet met [nummer] door middel van bezitsverschaffing overgedragen aan mijn dochter [appellante] . Zij heeft op dit moment de eigendom met van het chalet met [nummer] (…)”

Deze verklaring kan [appellante] niet baten aangezien de bedoelde duurzame verenigdheid en onroerendheid met name wordt bepaald doordat het chalet naar aard en inrichting bestemd was om duurzaam ter plaatse te blijven. Hierdoor is verder ook niet meer van belang of technisch de mogelijkheid bestond om het chalet te verplaatsen.

Ook voor zover de bedoeling van de bouwer naar buiten kenbaar was, was deze blijkens de uiterlijke verschijning van het chalet gericht op de duurzame plaatsing ervan.

Voor wat betreft [appellante] ’s beroep op de intentieverklaring overweegt het hof allereerst dat [geïntimeerden] de juistheid van de inhoud van die intentieverklaring hebben betwist, zodat van de juistheid daarvan niet (zonder meer) kan worden uitgegaan. Daar komt bij dat in de aanhef van dat stuk wordt vermeld dat het een concept betreft en dat het “uitsluitend voor discussiedoeleinden” is opgesteld. Dit maakt dat het hof op grond van de inhoud van het betreffende document niet kan vaststellen of wat daarin onder meer over de chalets is opgenomen inderdaad ook het standpunt van [geïntimeerden] correct weergeeft of dat het stuk slechts een aanzet was om al discussiërend tot een vergelijk te komen, zonder dat [geïntimeerden] zich dus al op dit punt hadden gecommitteerd aan de weergegeven teksten.

- Omdat het chalet duurzaam met de grond was verenigd en onroerend was, concludeert het hof dat de op 15 juli 2020 aan [geïntimeerden] toegescheiden eigendom van [perceel 1] op grond van de in artikel 5:20 lid 1 onder e BW vervatte hoofdregel ook het met die grond duurzaam verenigde chalet omvatte.

- Voor zover [appellante] er op wijst dat nog wordt geprocedeerd over de (on)juistheid van het voor die toedeling door [geïntimeerden] betaalde bedrag van € 743.333,= omdat het daaronder liggende taxatierapport van [persoon C] van 8 juni 2020 onjuist wordt geacht, brengt dat hierin als zodanig geen verandering. Dit bedrag berust overigens op een getaxeerde waarde inclusief de waarde van de ter plaatse aanwezige chalets, waaruit volgt dat de aan [persoon A ] betaalde vergoeding mede diende ter vergoeding van de aanwezige chalets.

- Ook voor zover [appellante] heeft betoogd dat [persoon A ] , [geïntimeerden] ooit andere verbintenisrechtelijke afspraken hebben gemaakt -zoals bijvoorbeeld de beweerde afspraak dat de chalets zouden toekomen aan degene die ze heeft gebouwd en gefinancierd dan wel in de beweerde concept-intentieverklaring van eind 2016- kunnen die aan dat zakenrechtelijke eigendomsrecht als zodanig ook niet afdoen.

Datzelfde geldt voor de stelling van [appellante] dat tussen partijen niet in debat was dat zij op enig moment zou kunnen terugkeren naar het chalet en dat zij zich altijd als eigenaar van het chalet heeft gedragen. Dat [geïntimeerden] er
destijdsgeen probleem mee hadden dat [appellante] zou terugkeren naar het chalet, kan immers niet tot de conclusie leiden dat zij daarom als eigenaar van dat chalet moet worden beschouwd.

Het voorgaande leidt tot het oordeel van het hof dat de grieven I tot en met IV niet slagen.

Had [appellante] een huurrecht met betrekking tot het chalet (grief V)?

3.6.3.1. [appellante] heeft zich op het standpunt gesteld dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat er geen sprake is van een aan haar toekomend huurrecht. Zij wijst erop dat [geïntimeerden] zowel in de Percelenzaak (zie productie 18 bij memorie van grieven) als in de Huurzaak (productie 20 memorie van grieven) zelf hebben gesteld dat er sprake was van huurovereenkomsten met de bewoners van de chalets, dus ook met [appellante] . Ook in het taxatierapport dat [geïntimeerden] in verband met de Percelenzaak hebben laten opstellen door [taxateurs] wordt vermeld dat de chalets aan de familieleden worden verhuurd. De familieleden betalen hun huur van € 700,00 per maand in natura door te werken in het familiebedrijf, zo wordt in dat rapport vermeld. Ook taxateur [persoon C] rekent in opdracht van [geïntimeerden] met stabiele huurstromen. Het kan, aldus [appellante] , niet zo zijn dat [geïntimeerden] zich in de ene procedure met het oog op het omlaag brengen van de voor de percelen te betalen prijs op het verhuurd zijn van de chalets beroepen, en in de onderhavige zaak vervolgens het huurrecht van [appellante] ontkennen.

3.6.3.2. [geïntimeerden] hebben verweer gevoerd. Er is volgens hen nooit sprake geweest van een huurovereenkomst tussen partijen en [appellante] draagt van die stelling ook geen enkel bewijs aan. [persoon D], de boekhouder van [geïntimeerden] , heeft destijds tegenover de taxateur ook niet verklaard dat er sprake was van huurovereenkomsten met de bewoners van de chalets (zie productie G-31 conclusie van antwoord). [geïntimeerden] wijzen verder op de schriftelijke verklaringen van zes bewoners die allen verklaren dat op hun geen huurverplichting rust en dat zij nooit enige vergoeding voor het bewonen van de chalets hebben betaald (productie G-19 conclusie van antwoord). [appellante] toont, ook in hoger beroep, niet aan dat zij huur in natura zou hebben betaald door “in het bedrijf te werken”, aldus [geïntimeerden] .

3.6.3.3. Het hof is van oordeel dat grief V niet slaagt en overweegt daarover het volgende.

[appellante] heeft naar het oordeel van het hof onvoldoende onderbouwd dat in haar geval met betrekking tot het chalet voldaan is aan alle essentialia van een huurovereenkomst. Met name ontbreekt enige onderbouwing of bewijs van de huurbetaling in natura. Dat voor het in het chalet verblijven een tegenprestatie verschuldigd was is daarom niet komen vast te staan. Van het bestaan van een huurovereenkomst is niet gebleken.

Het hof overweegt verder dat het gegeven dat [geïntimeerden] zich op enig moment in een of meer procedures met [persoon A ] op huurovereenkomsten met bewoners zouden hebben beroepen, nog niet tot de conclusie kan leiden dat daarmee in de onderhavige procedure moet worden aangenomen dat er sprake is geweest van een huurovereenkomst met betrekking tot het door [appellante] bewoonde chalet. Daarbij merkt het hof overigens op dat het hof in de Huurzaak tussen [persoon A ] en [geïntimeerden] (rolnummer 200.278.842/01) in het arrest van 6 september 2022 (./. 42 [geïntimeerden] ) ook heeft geoordeeld dat niet gebleken is van enige huurbetaling door de bewoners van de chalets (rov. 3.21).

Was er tussen partijen met betrekking tot het chalet sprake van een bruikleenovereenkomst en kan [appellante] daar nog een beroep op doen (grief VII)?

3.6.4.1. [appellante] heeft aangevoerd dat er, anders dan de rechtbank heeft overwogen, wel sprake is van een bruikleenovereenkomst met betrekking tot het chalet. Zij heeft als gevolg van de familieruzie het chalet tijdelijk moeten verlaten in medio juni 2017 dan wel november 2018, maar heeft volgens haar nooit afstand gedaan van haar gebruiksrecht. Zij stelt te hebben aangegeven dat zij met haar gezin weer in het chalet wilde gaan wonen. [geïntimeerden] hebben eerder zelf aangegeven (in de Percelenzaak) dat zij daar geen bezwaren tegen hadden en dat zij voor altijd in het chalet mocht blijven wonen. Van rechtsverwerking is volgens [appellante] geen sprake.

3.6.4.2. [geïntimeerden] hebben verweer gevoerd. Ook in hoger beroep heeft [appellante] volgens hen haar stellingen niet voldoende nader onderbouwd. Zo heeft zij gesteld noch bewezen dat er tussen [appellante] enerzijds en [geïntimeerden] anderzijds een bruikleenovereenkomst tot stand is gekomen. Die overeenkomst is er ook niet, aldus [geïntimeerden] .

Voor het geval er al een gebruiksrecht voor [appellante] zou hebben bestaan, dan heeft zij dit volgens [geïntimeerden] opgegeven toen zij het chalet heeft verlaten. Zij is toen met haar gezin vertrokken en in een andere woning gaan wonen. Daarmee heeft zij haar rechten verwerkt. Zij heeft toen immers het gerechtvaardigd vertrouwen gewekt bij [geïntimeerden] dat zij niet langer aanspraak zou maken op haar gebruiksrecht. [appellante] , aldus [geïntimeerden] , wist ook dat het slechts een kwestie van tijd zou zijn dat een ander familielid intrek zou vinden in het chalet; zo ging het immers altijd.

3.6.4.3. Ook grief VII slaagt niet. Het hof overweegt daarover als volgt.

Er bij wijze van veronderstelling van uitgaande dat er met betrekking tot het chalet sprake is geweest van een bruikleenovereenkomst tussen enerzijds [appellante] en anderzijds [geïntimeerden] , is het hof van oordeel dat [appellante] haar recht op het mogen gebruiken van het chalet heeft verwerkt. Zij heeft volgens eigen zeggen (zie de spreekaantekeningen van mr. Spoormans voor de zitting van 22 maart 2023 bij het hof, pagina 2, vierde alinea van beneden) in november 2018 met haar hele gezin en huishouding het chalet verlaten. Gesteld noch gebleken is van enig signaal nadien waaruit [geïntimeerden] hebben moeten (kunnen) begrijpen dat zij alsnog/weer van haar gebruiksrecht gebruik wilde gaan maken. [geïntimeerden] hebben door het handelen van [appellante] het gerechtvaardigd vertrouwen mogen hebben dat zij afstand deed van dat gebruiksrecht. [appellante] heeft aldus de stellingen van [geïntimeerden] onvoldoende gemotiveerd betwist zodat het hof niet aan bewijslevering toekomt. Het hof overweegt hierbij nog dat het, gelet op de fors geëscaleerde familieruzie, ook onaannemelijk en onvoorstelbaar is dat [appellante] werkelijk nog weer gebruik had willen maken van het chalet, dat in eigendom was van [geïntimeerden] , de tegenpartij in die familieruzie van [persoon A ] en zijn kinderen [persoon B ] en [appellante] .

Maakt [appellante] terecht aanspraak op de vergoeding van de waarde van het chalet en/of de keuken (grief VIII)?

3.6.5.1. [appellante] stelt zich als eerste op het standpunt dat het chalet haar eigendom betreft/betrof. [persoon A ] , [geïntimeerden] hebben de kosten van het bouwen van het chalet betaald en [persoon A ] is toen eigenaar van het chalet geworden. Die eigendom heeft hij later aan haar overgedragen, aldus [appellante] . [geïntimeerden] hebben inbreuk op [appellante] ’s eigendomsrecht gemaakt en dat chalet helemaal gesloopt. [geïntimeerden] hebben onrechtmatig gehandeld. Zij vordert daarom vergoeding van de waarde van het chalet en becijfert die waarde op € 108.375,00

[appellante] heeft verder gesteld dat zij als eigenaar van het chalet in 2016 een nieuwe keuken ter waarde van € 32.000,00 in het chalet heeft laten plaatsen door Elma Keukenvernieuwingen B.V. te [vestigingsplaats]. Het granieten keukenblad is vervaardigd door [de B.V.] te [vestigingsplaats]. Los van het gegeven dat zij eigenaar was, stelt [appellante] dat de toezegging van [geïntimeerden] , dat zij altijd in het chalet kon blijven wonen, de investering in die keuken rechtvaardigde.

Voor het geval het hof [geïntimeerden] als eigenaren van het chalet zouden beschouwen, hebben zij de beschikking gekregen over een chalet op een perceel waarvoor zij nimmer betaald hebben. Daarmee staat volgens haar vast dat er sprake is van ongerechtvaardigde verrijking. [geïntimeerden] dienen daarom primair de waarde van het chalet en subsidiair de waarde van de keuken aan [appellante] te betalen. Hierbij merkt [appellante] op dat de chalets door de taxateur in het kader van de Percelenzaak enkel casco zijn getaxeerd. [geïntimeerden] hebben hoe dan ook niet voor de keuken, de badkamers etc. die [appellante] in haar chalet had aangebracht, betaald. Tijdens de mondelinge behandeling heeft [appellante] nog aangevoerd dat ook voor de door haar in het chalet aangebrachte airco moet worden betaald door [geïntimeerden] .

Meer subsidiair kan [appellante] volgens haar aanspraak maken op schadevergoeding (de waarde van het chalet) op grond van de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid.

3.6.5.2. Volgens [geïntimeerden] faalt grief VIII. Zij voeren daartoe allereerst aan dat [appellante] het chalet nooit in eigendom heeft gehad. Voor zover haar (meer) subsidiaire vorderingen op haar vermeende eigendomsrecht zijn gebaseerd moeten die dan ook worden verworpen, aldus [geïntimeerden] .

Van ongerechtvaardigde verrijking ten aanzien van het chalet is geen sprake. Op basis van het vonnis in de Percelenzaak hebben zij immers een bedrag aan [persoon A ] betaald voor de chalets.

Met betrekking tot de keuken voeren [geïntimeerden] aan dat [appellante] , ook in hoger beroep, op geen enkele wijze heeft onderbouwd of bewezen dat zij voor die keuken heeft betaald. Dat had zij eenvoudig kunnen en moeten doen en door dit na te laten heeft zij haar vordering ter zake onvoldoende onderbouwd. De keuken is volgens [geïntimeerden] met het chalet gesloopt; die keuken had geen waarde voor hen. Van verrijking is dan ook geen sprake.

[appellante] heeft verder haar vordering uit onrechtmatige daad onvoldoende onderbouwd. Zo heeft zij niet gesteld op welke wijze [geïntimeerden] onzorgvuldig jegens haar zouden hebben gehandeld of dat er enig causaal verband zou bestaan tussen dit handelen en haar vermeende schade.

Verder valt niet in te zien dat de redelijkheid en billijkheid op enige manier zou meebrengen dat [geïntimeerden] schadevergoeding aan [appellante] verschuldigd zouden zijn. Er hebben geen verbintenisrechtelijke verbanden tussen [appellante] en [geïntimeerden] bestaan.

3.6.5.3. Het hof is van oordeel dat grief VIII niet slaagt. Daartoe overweegt het hof het volgende.

Zoals uit voorgaande overweging 3.6.2. voortvloeit is [appellante] geen eigenaar van het chalet (geweest). Zij kan dan ook geen aanspraak maken op vergoeding van de waarde van het inmiddels gesloopte chalet. Van ongerechtvaardigde verrijking ten kosten van [appellante] of van onrechtmatig handelen van [geïntimeerden] ten opzichte van veronderstelde eigendomsrechten van [appellante] in verband met (de sloop van) het chalet is geen sprake.

Voor wat betreft de keuken die [appellante] stelt in het chalet te hebben aangebracht is het hof van oordeel dat van [appellante] in hoger beroep had mogen worden verwacht dat zij haar stellingen op dit punt meer concreet had onderbouwd, bijvoorbeeld door betalingsbewijzen van de aanschaf en plaatsing van de keuken in het geding te brengen en door de aanschaf van die keuken feitelijk te onderbouwen. Dit klemt te meer, nu [geïntimeerden] zowel in eerste aanleg als in hoger beroep de vorderingen van [appellante] op dit punt gemotiveerd hebben betwist. [appellante] heeft echter, zonder nadere toelichting, nagelaten haar stellingen ten aanzien van de keuken afdoende feitelijk te onderbouwen. Het hof passeert die stellingen dan ook en ziet geen grond voor het opdragen van bewijs op dit punt. Het hof komt met betrekking tot de keuken daardoor niet toe aan het beoordelen van de stellingen van [appellante] over ongerechtvaardigde verrijking, onrechtmatige daad en de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid.

[appellante] heeft in het kader van haar beroep op ongerechtvaardigde verrijking ook nog gewezen op de door haar geplaatste badkamer. Zij heeft haar stellingen ten aanzien van die badkamer echter op geen enkele manier nader ingevuld (bijvoorbeeld met betrekking tot de kosten van het plaatsen van de badkamer) en het hof passeert die stellingen dan ook.

Tijdens de mondelinge behandeling bij het hof heeft [appellante] ook nog gewezen op de door haar in het chalet aangebrachte airco. [geïntimeerden] hebben in reactie daarop aangevoerd bezwaar te maken tegen deze nieuwe, want voor het eerst tijdens die mondelinge behandeling naar voren gebrachte, stelling. Het hof volgt [geïntimeerden] hierin: het punt van de kosten van de airco is voor het eerst tijdens de behandeling in hoger beroep, en daarmee te laat, naar voren gebracht. Daarbij komt dat [appellante] haar stelling ten aanzien van de airco evenmin feitelijk heeft onderbouwd.

Afwijzing vorderingen en nevenvorderingen (grieven IX en XI)

3.6.6.

Het hof is van oordeel dat de rechtbank, gelet op het voorgaande, terecht de vorderingen en nevenvorderingen van [appellante] heeft afgewezen. Grieven IX en XI slagen niet.

De veroordeling in de proceskosten door de rechtbank: wel of geen correctiefactor toepassen (grieven X en XII)?

3.6.7.1. [appellante] bestrijdt met deze grieven het oordeel over en de veroordeling in de proceskosten zoals door de rechtbank uitgesproken. Er is volgens haar geen sprake van dat zij in strijd met het bepaalde in artikel 21 Rv heeft gehandeld door feiten te verdraaien en/of onjuist aan de rechtbank te presenteren. Het zijn volgens haar juist [geïntimeerden] die, al naar gelang het hun uitkomt, hun lezing van de feiten aanpassen. [appellante] wijst hierbij naar de wisselende standpunten van [geïntimeerden] over onder andere de huurkwestie, de intentieovereenkomst en het aan [appellante] toekomende gebruiksrecht. Zij blijft er verder bij dat het chalet wel degelijk redelijk eenvoudig demontabel is en verplaatst kan worden, dat het chalet niet aangesloten was op nutsvoorzieningen en op wieltjes op pootjes staat. Dat de rechtbank de standpunten van [appellante] niet volgt, betekent nog niet dat zij in strijd met artikel 21 Rv zou hebben gehandeld. Bovendien maakte het stellingname van [appellante] niet dat [geïntimeerden] ander of uitgebreider verweer moesten voeren dan zij toch al moesten voeren over onder meer de vraag of het chalet roerend of onroerend was, aldus nog steeds [appellante] .

3.6.7.2. [geïntimeerden] stellen zich op het standpunt dat [appellante] op meerdere manieren en meerdere malen in strijd heeft gehandeld met het bepaalde in artikel 21 Rv door aantoonbaar niet de waarheid te spreken. Het betreft onder andere haar uitlatingen over de kenmerken van het chalet, de huurkwestie en de betekenis die zij toekent aan in de concept-intentieverklaring vermelde standpunten. Ook in hoger beroep volhardt [appellante] in deze manier van procederen. Zij neemt standpunten in die in meerdere procedures en in meerdere instanties al (terecht) zijn verworpen. Door de manier van handelen van [appellante] hebben [geïntimeerden] uitgebreider verweer moeten voeren en aanzienlijk meer overleg moeten voeren met hun advocaten, bijvoorbeeld over de feitelijke situatie met betrekking tot het chalet.

De rechtbank heeft volgens hen daarom terecht een hogere proceskostenveroordeling uitgesproken.

3.6.7.3. Het hof is van oordeel dat de grieven slagen en overweegt hierbij het volgende.

a. Op grond van artikel 21 Rv zijn partijen verplicht de voor de beslissing van belang zijnde feiten volledig en naar waarheid aan te voeren. Wordt deze verplichting niet nageleefd, dan kan de rechter daaruit de gevolgtrekking maken die hij geraden acht. Partijen mogen in elk geval noot feiten stellen waarvan zij weten dat die feiten niet juist zijn of niet juist kunnen zijn, geen feiten ontkennen waarvan zij weten dat die juist zijn en geen feiten achterhouden waardoor de rechter en de wederpartij op het verkeerde been worden gezet. Het gaat er daarbij om of een partij de relevantie van een bepaald feit of het niet correct zijn van een feit kende of behoorde te kennen.

Voor wat betreft het verwijt van het aanvoeren van onjuiste feiten is het hof van oordeel dat dit verwijt niet slaagt. Het hof heeft niet kunnen vaststellen of het chalet wel of niet “eenvoudig demontabel” zou zijn, wat daaronder ook precies moet worden verstaan. Met betrekking tot het al dan niet aangesloten zijn op nutsvoorzieningen kon in redelijkheid discussie zijn over de vraag of het chalet een “eigen” aansluiting op de voorzieningen had of dat die (al dan niet deels) liepen via de aansluiting van het nabijgelegen familiebedrijf en of, als dat laatste het geval was, dan in verband met de beoordeling van de vraag of het chalet roerend of onroerend was, nog wel gesproken kon worden of “aangesloten” zijn. Dat het (juridische) standpunt van [appellante] op dit punt niet door de rechtbank en het hof wordt gevolgd, brengt echter nog niet zonder meer mee dat zij in strijd met de waarheid feiten heeft gesteld.

Met betrekking tot de wieltjes onder het chalet heeft [appellante] het volgende aangevoerd (nr. 23 memorie van grieven:

“(…) De rechtbank heeft ten onrechte overwogen dat de aanwezigheid van 'wieltjes op pootjes' onvoldoende door [appellante] is onderbouwd. Het staat immers vast dat het chalet geen fundering heeft. [appellante] legt als productie 16 een foto over die als voorbeeld dient voor het onderstel van het chalet. Daarbij is het overigens logisch dat het uit het door [geïntimeerden] overgelegde foto's niet blijkt dat het chalet op wieltjes/pootjes staat, aangezien dit hun stelling dat het chalet onroerend is, volledig zou tegenspreken. De rechtbank had overigens het voorgaande zelf kunnen onderzoeken door middel van een descente, aangezien [appellante] geen toegang meer

heeft tot het perceel en zelf daaromtrent geen andere foto's kan overleggen dan dat zij reeds heeft gedaan. (…)”

Het hof is van oordeel dat, anders dan [geïntimeerden] aanvoeren, niet (zonder meer) uit dit citaat volgt dat [appellante] de feiten ten aanzien van het al dan niet aanwezig zijn van wieltjes onder het chalet heeft verdraaid. Daarbij betrekt het hof dat op zich niet ter discussie staat dat het kan voorkomen dat zich onder chalets “wieltjes op pootjes” bevinden. [appellante] is er kennelijk van uitgegaan dat dit ook bij het chalet in kwestie het geval was, maar heeft dit verder niet zelf meer kunnen vaststellen, omdat zij (zoals zij onweersproken heeft gesteld) geen toegang meer heeft tot het perceel en er kennelijk eerder geen aanleiding of gelegenheid is geweest om zelf foto’s van het onderstel van het voormalige chalet te nemen. Bovendien was het chalet tot aan de grond afgewerkt en kon van buitenaf niet de situatie onder het chalet worden waargenomen Na afbraak van het chalet valt de aan- of afwezigheid van die wieltjes overigens ook voor het hof zelf niet meer vast te stellen.

Van het in strijd met de waarheid vermelden van feiten of het achterwege laten van voor de beslissing relevante feiten dient in het kader van artikel 21 Rv, anders dan [geïntimeerden] kennelijk menen, naar het oordeel van het te worden onderscheiden het innemen van standpunten in deze bodemprocedure, die in andere tussen partijen gevoerde procedures (bijvoorbeeld bij de voorzieningenrechter over het beslag), zijn verworpen. Het staat een partij in beginsel vrij om, na een voor die partij ongunstige beslissing over bepaalde juridische geschilpunten in bijvoorbeeld een kort geding-procedure, in een bodemprocedure opnieuw in eerste en tweede instantie een standpunt te bepleiten, waarvan bijvoorbeeld voorzieningenrechters of rechters in procedures in aanverwante zaken (met deels andere partijen) hebben geoordeeld dat die ongegrond waren.

Dat zou onder omstandigheden anders kunnen zijn, indien een partij een juridisch standpunt inneemt waarvan de onjuistheid zonder meer en zonder enige twijfel duidelijk moet zijn voor die partij, waardoor gesproken zou kunnen worden van misbruik van procesrecht. Die situatie doet zich naar het oordeel van het hof hier echter niet voor. De betreffende geschilpunten (over onder meer de vraag of het chalet roerend/onroerend was, of er sprake was van huur van het chalet en of [persoon A ] , [geïntimeerden] beoogd hebben in de intentieverklaring een gebruiksrecht voor de bewoners van de chalets af te spreken), betreffen alle geschilpunten waarover partijen op meer of minder goede gronden van mening konden verschillen en waarvan de beoordeling afhankelijk is van tal van, al dan niet in samenhang te wegen feiten en omstandigheden. Dat andere rechters in andere procedures een bepaald standpunt, bijvoorbeeld over de huurkwestie, hebben verworpen, maakt in het licht van het voorgaande nog niet dat [appellante] overduidelijk een zinloze en kansloze procedure is begonnen in de onderhavige zaak. Van misbruik van procesrecht kan dan ook niet gesproken worden.

Het voorgaande leidt ertoe dat het hof het vonnis voor wat betreft het liquidatietarief zal vernietigen en bij de berekening van het salaris advocaat geen correctiefactor zal toepassen. Er zal daarom geen € 7.080,00 maar € 3.540,00 aan salaris advocaat worden toegekend. Vermeerderd met het griffierecht (€ 1.639,00) leidt dit tot een bedrag van € 5.179,00 aan kosten advocaat en griffierecht in eerste aanleg.

De vermeerdering van eis: heeft [appellante] een recht van vruchtgebruik op het chalet en/of het perceel?

3.6.8.1. [appellante] heeft in het kader van haar vermeerderde eis aangevoerd dat [geïntimeerden] zich in de Percelenzaak op het standpunt hebben gesteld dat [appellante] te allen tijde in het chalet mocht komen wonen (zie productie 19 memorie van grieven). Hiermee erkennen [geïntimeerden] dat [appellante] het recht van vruchtgebruik heeft op het chalet. Als [appellante] niet de eigenaar van het chalet is, stelt zij zich primair op het standpunt dat zij primair het vruchtgebruik heeft op het chalet in het geval het chalet als roerend wordt bestempeld. Subsidiair, als het chalet als onroerend wordt bestempeld, heeft zij het vruchtgebruik op het perceel. Daardoor heeft [appellante] het recht om het chalet te gebruiken en de vruchten daarvan te genieten. Subsidiair vordert [appellante] een verklaring voor recht dat zij het eeuwigdurend vruchtgebruik heeft op primair het chalet en subsidiair op het perceel. Verder vordert zij dat [geïntimeerden] haar als vruchtgebruiker het bezit van het chalet verschaffen in het geval het chalet als roerend wordt beschouwd. Voor het geval het chalet als onroerend wordt gekwalificeerd, vordert [appellante] dat [geïntimeerden] worden veroordeeld tot het vestigen van een eeuwigdurend van vruchtgebruik op de onroerende zaak gelegen aan de Helmondsingel 217 te Helmond.

3.6.8.2. [geïntimeerden] stellen voorop dat [appellante] geen belang meer heeft bij haar vordering omdat het chalet niet meer bestaat. Er is dan ook geen zaak om het vruchtgebruik op te vestigen, althans niet op een manier dat een vruchtgebruik daarop [appellante] zou kunnen baten.

Volgens [geïntimeerden] moeten de vorderingen ter zake van het vruchtgebruik worden afgewezen. [appellante] heeft volgens hen onvoldoende gesteld om het bestaan van een vruchtgebruik dan wel het bestaan van een verplichting om een vruchtgebruik te vestigen te rechtvaardigen. Ook zijn niet alle elementen voor het bestaan van een dergelijk recht gesteld.

Verder voeren [geïntimeerden] aan dat het niet zo kan zijn dat als haar geen gebruiksrecht toekomt, zij wel aanspraak zou kunnen maken op vruchtgebruik.

[appellante] heeft het vruchtgebruik ook niet. Er is geen sprake geweest van vestiging van een vruchtgebruik: er heeft geen levering krachtens een geldige titel door een beschikkingsbevoegde plaats gevonden, aldus [geïntimeerden] .

Het enkele feit dat [geïntimeerden] in de Percelenzaak hebben verklaard dat de percelen rustig bezit zijn biedt onvoldoende grondslag voor het toewijzen van [appellante] ’s vordering. Ook uit de stelling van [appellante] dat dat [geïntimeerden] op enig moment hebben verklaard dat zij geen bezwaar hadden tegen de terugkeer van [appellante] op het woonwagenkamp volgt niet dat [appellante] een vruchtgebruik zou kunnen toekomen. [geïntimeerden] hebben die stelling ongeveer 4 jaar geleden onder andere omstandigheden ingenomen in een procedure waarbij [appellante] geen partij was/is en waarbij die stelling ook nog eens vrijblijvend was, aldus [geïntimeerden] .

3.6.8.3. Het hof zal de op het door [appellante] gestelde vruchtgebruik gebaseerde vorderingen afwijzen. Het overweegt daarover het volgende.

Vruchtgebruik ontstaat door vestiging of door verjaring. Gesteld noch gebleken is dat van verjaring sprake is. Vestiging geschiedt overeenkomstig de regels die voor overdracht gelden.
Omdat gesteld noch gebleken is dat vestiging van het recht op vruchtgebruik waar [appellante] aanspraak op maakt heeft plaats gevonden ( [appellante] stelt niets over levering krachtens een geldige titel door een beschikkingsbevoegde), is het hof van oordeel dat niet is komen vast te staan dat er een vruchtgebruik ten gunste van [appellante] is gevestigd, noch op het chalet noch op het perceel waarop het chalet heeft gestaan.
Voor zover [appellante] heeft willen betogen dat [geïntimeerden] vanwege eerder in andere procedures gedane uitlatingen gehouden zijn tot het vestigen ten gunste van [appellante] van het recht van vruchtgebruik op het perceel, verwerpt het hof dat betoog. De door [appellante] aangehaalde stellingen en uitlatingen van [geïntimeerden] van jaren geleden in de Percelenzaak (waarbij [appellante] geen partij is/was), rechtvaardigen niet de conclusie dat er een verplichting jegens [appellante] zou zijn ontstaan voor [geïntimeerden] om het recht van vruchtgebruik te vestigen op het perceel.

De proceskosten in hoger beroep

3.6.9.1. [appellante] zal, als de voor het merendeel in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van de procedure in hoger beroep.

[geïntimeerden] hebben in verband daarmee gevorderd, uitvoerbaar bij voorraad, dat de proceskosten niet worden berekend op basis van het liquidatietarief, maar op basis van de werkelijke door hen gemaakte juridische kosten. Zij begroten die kosten voor het hoger beroep thans op € 15.000,00.

[appellante] heeft aangevoerd dat er geen grond is om af te wijken van het liquidatietarief.

Het hof oordeelt als volgt.

De vordering tot vergoeding van alle door [geïntimeerden] in verband met de onderhavige procedure gemaakte kosten, is slechts toewijsbaar in geval van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen. Daarvan is pas sprake als het instellen van de vordering, gelet op de evidente ongegrondheid daarvan, in verband met de betrokken belangen van de wederpartij achterwege had behoren te blijven. Hiervan kan eerst sprake zijn als eiser zijn vordering baseert op feiten en omstandigheden waarvan hij de onjuistheid kende dan wel behoorde te kennen of op stellingen waarvan hij op voorhand moest begrijpen dat deze geen kans van slagen hadden. Bij het aannemen van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen door het aanspannen van een procedure past terughoudendheid, gelet op het recht op toegang tot de rechter dat mede gewaarborgd wordt door artikel 6 EVRM.

Onder verwijzing naar wat hiervoor bij r.o. 3.6.7.3. is overwogen en met inachtneming van voormelde maatstaf is het hof van oordeel dat niet is gebleken van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen van [appellante] . Voor het veroordelen in de door [geïntimeerden] gestelde (en overigens op geen enkele manier onderbouwde of gespecificeerde) werkelijke proceskosten van € 15.000,00 ziet het hof daarom geen grond.

Conclusie

Het voorgaande leidt tot de volgende conclusies:

op grieven X en XII na slagen de grieven niet;
de vermeerderde eis zal worden afgewezen;
het beroepen vonnis zal worden vernietigd voor zover het de uitgesproken proceskostenveroordeling betreft en voor het overige worden bekrachtigd;
[appellante] zal, omdat zij voor het grootste deel in het ongelijk wordt gesteld, in de kosten van de procedure in hoger beroep worden veroordeeld, waarbij het hof zal uitgaan van het geldende liquidatietarief en niet van de werkelijk aan de zijde van [geïntimeerden] gemaakte kosten. Volgens vaste rechtspraak levert een kostenveroordeling ook voor de nakosten een executoriale titel op. Een veroordeling tot betaling van de proceskosten en de wettelijke rente daarover omvat dus een veroordeling tot betaling van de nakosten en de wettelijke rente daarover, met dien verstande dat de wettelijke rente over de nakosten die zijn verbonden aan noodzakelijke betekening van de uitspraak, is verschuldigd vanaf veertien dagen na die betekening. Het hof zal de nakosten en de wettelijke rente daarover niet afzonderlijk in de proceskostenveroordeling vermelden (zie HR 10 juni 2022, ECLI:NL:HR:2022:853).

4.De uitspraak

Het hof:

vernietigt het door de rechtbank tussen partijen onder zaaknummer / rolnummer C/01/365487 / HA ZA 20-815 op 3 november 2021 gewezen vonnis,

en, opnieuw rechtdoende:

veroordeelt [appellante] in de proceskosten, aan de zijde van [geïntimeerde 1] en Jozef tot op heden begroot op € 5.179,00 aan griffierecht en salaris advocaat;

bekrachtigt het vonnis voor het overige,

veroordeelt [appellante] in de kosten van de procedure in hoger beroep, tot op heden aan de zijde van [geïntimeerden] begroot op:

€ 1.780,00 aan griffierecht;

€ 6.962,00 aan salaris advocaat (2 punten x tarief V ad € 3.481,00 per punt) en bepaalt dat deze bedragen binnen veertien dagen na de dag van deze uitspraak moeten zijn voldaan, bij gebreke waarvan deze bedragen worden vermeerderd met de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW daarover vanaf het einde van voormelde termijn tot aan de dag der voldoening;

verklaart de veroordelingen uitvoerbaar bij voorraad;

wijst af het meer of anders gevorderde.

Dit arrest is gewezen door mrs. S.M.A.M. Venhuizen, J.I.M.W. Bartelds en J.K.B. van Daalen en is in het openbaar uitgesproken door de rolraadsheer op 23 mei 2023.

griffier rolraadsheer