ECLI:NL:GHSHE:2022:4836

• Datum uitspraak: 3 februari 2022
• Publicatiedatum: 16 maart 2023
• Zaaknummer: 200.295.190_01
• Instantie: Gerechtshof 's-Hertogenbosch
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Civiel recht; Personen- en familierecht
• Procedures: Hoger beroep
• Rechters: E.M.C. Dumoulin; J.C.E. Ackermans-Wijn; E.A.M. Scheij
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Erkenning van Marokkaanse alimentatiebeslissingen en rechtsmacht van de Nederlandse rechter in een echtscheidingszaak

In deze zaak heeft het Gerechtshof 's-Hertogenbosch op 3 februari 2022 uitspraak gedaan in hoger beroep over de erkenning van een Marokkaanse beslissing inzake alimentatie en de rechtsmacht van de Nederlandse rechter. De man en de vrouw, beiden met de Nederlandse en Marokkaanse nationaliteit, zijn in Marokko gehuwd en hebben drie minderjarige kinderen. De man heeft in Marokko een verzoek tot echtscheiding ingediend, terwijl de vrouw in Nederland een verzoek tot echtscheiding met nevenvoorzieningen heeft ingediend. De Marokkaanse rechter heeft op 12 maart 2020 de echtscheiding uitgesproken en alimentatieverplichtingen opgelegd aan de man. De vrouw heeft in hoger beroep gevraagd om erkenning van deze Marokkaanse beslissing in Nederland.

Het hof heeft geoordeeld dat de Marokkaanse beslissing inzake kinderalimentatie in Nederland kan worden erkend en dat de Nederlandse rechter onbevoegd is om kennis te nemen van het verzoek van de vrouw tot vaststelling van kinderalimentatie. Dit is gebaseerd op het feit dat de Marokkaanse beslissing uitvoerbaar bij voorraad is verklaard en dat de Nederlandse rechter geen bevoegdheid heeft om te oordelen over een onderwerp waarover al een buitenlandse beslissing is genomen. De vrouw heeft echter ook een verzoek gedaan om partneralimentatie, waarover het hof nog geen beslissing heeft genomen, omdat er meer informatie nodig is over de aard van de Marokkaanse alimentatiebeslissingen.

Het hof heeft partijen in de gelegenheid gesteld om schriftelijk informatie te verstrekken over de Marokkaanse beslissingen en de wijze van berekening van de alimentatie. De beslissing over de partneralimentatie is aangehouden tot een later moment.

Uitspraak

GERECHTSHOF ’s-HERTOGENBOSCH

Team familie- en jeugdrecht

zaaknummer : 200.295.190/01

zaaknummer rechtbank : C/01/350244/ FA RK 19428_2

beschikking van de meervoudige kamer van 3 februari 2022

inzake

[de man] ,

wonende te [woonplaats] ,

verzoeker in het principaal hoger beroep,

verweerder in het incidenteel hoger beroep,

hierna te noemen: de man,

advocaat mr. S. Bouddount, voorheen mr. S.A. Ray te Rotterdam,

tegen

[de vrouw] ,

wonende te [woonplaats] ,

verweerster in het principaal hoger beroep,

verzoekster in het incidenteel hoger beroep,

hierna te noemen: de vrouw,

advocaat mr. M.H. Kroon te Eindhoven.

1. Het verloop van het geding in eerste aanleg

Het hof verwijst voor het verloop van het geding in eerste aanleg naar de (tussen)beschikking van de rechtbank Oost-Brabant ('s-Hertogenbosch) van 23 maart 2021, uitgesproken onder voormeld zaaknummer.

2. Het geding in hoger beroep

2.1.

De man is op 3 juni 2021 in hoger beroep gekomen van voormelde beschikking.

2.2.

De vrouw heeft op 19 juli 2021 een verweerschrift tevens houdende incidenteel hoger beroep ingediend.

2.3.

De man heeft op 30 augustus 2021 een verweerschrift op het incidenteel hoger beroep ingediend.

2.4.

Bij het hof zijn voorts de volgende stukken ingekomen:

van de zijde van de man:

- een journaalbericht van 14 juni 2021 met producties;

- een journaalbericht van 27 juli 2021 met producties;

- een journaalbericht 9 september 2021 met producties 9 t/m 18;

- een journaalbericht 10 september 2021 met producties 19 en 20;

- een journaalbericht 20 september 2021 met bijlage;

- een journaalbericht 20 september 2021 met productie 21,

van de zijde van de vrouw:

- een journaalbericht van 8 september 2021 met producties V t/m XIV;

- een journaalbericht 15 september 2021 met de vertaling van de als productie VI overgelegde stukken.

2.5.

De mondelinge behandeling heeft op 20 september 2021 plaatsgevonden. Partijen zijn in persoon verschenen, de man bijgestaan door zijn toenmalige advocaat mr. Ray, de vrouw bijgestaan door haar advocaat, mr. Kroon. Ook is namens de man mr. S. Bouddount en namens de vrouw mr. El Hannouche verschenen, beiden gespecialiseerd in het Marokkaanse familierecht.

De advocaat van de man heeft ter zitting pleitnotities overgelegd.

3. De feiten

3.1.

Het hof gaat uit van de volgende feiten.

3.2.

Partijen zijn op 30 december 2012 in Marokko met elkaar gehuwd op basis van de Koran en de soena.

3.3.

Partijen zijn op 28 mei 2013 te [plaats] met elkaar gehuwd.

3.4.

Uit het huwelijk van partijen zijn geboren:

• [minderjarige 1] (hierna te noemen: [minderjarige 1] ), op [geboortedatum] 2014 te [geboorteplaats] ;
• [minderjarige 2] (hierna te noemen: [minderjarige 2] ), op [geboortedatum] 2016 te [geboorteplaats] ;
• [minderjarige 3] (hierna te noemen: [minderjarige 3] ), op [geboortedatum] 2017 te [geboorteplaats] ,

(hierna ook: de kinderen).

3.5.

Partijen hebben zowel de Nederlandse als de Marokkaanse nationaliteit.

3.6.

De man heeft op 19 augustus 2019 een verzoekschrift tot echtscheiding ingediend bij de rechtbank te Marrakesh, Marokko.

3.7.

De vrouw heeft op 5 september 2019 een verzoekschrift tot echtscheiding met nevenvoorzieningen ingediend bij de rechtbank Oost-Brabant. Hiermee is deze procedure ingeleid.

3.8.

De rechtbank te Marrakesh, Marokko, Sector Familierecht, heeft bij beschikking van 12 maart 2020 de echtscheiding uitgesproken van het op 30 december 2012 in Marokko gesloten huwelijk tussen partijen. Bij die beschikking heeft de Marokkaanse rechter voorts, uitvoerbaar bij voorraad bepaald, dat de man aan de vrouw moet voldoen:

- een genoegdoeningscompensatie van 100.000,-- dirham (omgerekend naar de huidige koers is dit circa € 10.000,--);

- een woonkostencompensatie van 5.000,-- dirham (circa € 500,--)
;

- als kinderalimentatie: 2.000,-- dirham per kind per maand (circa € 200,--);

- een woonkostencompensatie van 400,-- dirham per kind per maand (circa € 40,--);

- een zorgkostencompensatie van 100,-- dirham per kind per maand (circa € 10,--).

De vrouw is van deze beschikking in hoger beroep gegaan (in Marokko). Aldaar heeft zij in hoger beroep, samengevat, verzocht haar rechten te verhogen ‘naar het passend niveau van het werkelijke inkomen van de [man]’ (prod. 16 van de zijde van de vrouw).

3.9.

Bij (tussen)beschikking van 26 juni 2020 heeft de rechtbank geoordeeld dat het op 28 mei 2013 in Nederland gesloten huwelijk tussen partijen nietig is.

3.10.

Bij de bestreden beschikking heeft de rechtbank voor recht verklaard dat de Marokkaanse beschikking van 12 maart 2020 in Nederland wordt erkend (het hof begrijpt:) voor zover het de echtscheiding betreft.

4. De omvang van het geschil

4.1.

Bij de bestreden beschikking heeft de rechtbank voorts, voor zover thans van belang en uitvoerbaar bij voorraad, bepaald dat de man met ingang van de datum van de bestreden beschikking aan de vrouw moet betalen:

- tot verzorging en opvoeding van de kinderen (hierna ook: kinderalimentatie) € 557,79 per kind per maand;

- als bijdrage in de kosten van haar levensonderhoud (hierna ook: partneralimentatie) € 1.200,-- per maand tot 21 juli 2021 en € 2.600,-- per maand vanaf 21 juli 2021.

4.2.

De grieven van de man zien op de bevoegdheid van de Nederlandse rechter (grieven 1 en 2) en zijn draagkracht (grief 3).

De man verzoekt te bepalen dat de Nederlandse rechter onbevoegd is om te oordelen over de kinder- en partneralimentatie.

In het geval het hof zich bevoegd acht om te oordelen over de kinder- en partneralimentatie, verzoekt de man te bepalen dat hij aan de vrouw een bedrag van € 345,-- moet voldoen als bijdrage in het levensonderhoud van de kinderen en geen draagkracht heeft om bij te dragen in het levensonderhoud van de vrouw.

4.2.1.

Het incidenteel verzoek van de man tot schorsing van de uitvoerbaarheid bij voorraad van de bestreden beschikking is afgesplitst en ter griffie van het hof geadministreerd onder zaaknummer 200.295.190/02. Op dit verzoek heeft het hof bij beschikking van 9 september 2021 afwijzend beslist.

4.3.

De grieven van de vrouw zien op de behoefte van de kinderen, haar (aanvullende) behoefte en de draagkracht van de man.

De vrouw verzoekt de bestreden beschikking te vernietigen voor zover het de kinderalimentatie en de partneralimentatie betreft en, opnieuw rechtdoende, de man te veroordelen om bij te dragen:

• in de kosten van verzorging van de minderjarige kinderen met € 1.095,-- per maand voor [minderjarige 1] , € 1.095,-- per maand voor [minderjarige 2] en € 1.565,-- per maand voor [minderjarige 3] ;
• in de kosten van levensonderhoud van de vrouw met € 7.052,-- per maand.

4.4.

Het hof zal de grieven in principaal en incidenteel hoger beroep per onderwerp bespreken.

5. De motivering van de beslissing

Rechtsmacht en toepasselijk recht

5.1.

Het hof dient zijn rechtsmacht ten aanzien van de nevenvoorzieningen afzonderlijk te beoordelen (HR 12 januari 2018, ECLI:NL:HR:2018:31). De verzoeken van de vrouw betreffen onderhoudsverplichtingen als bedoeld in artikel 1 van de Alimentatieverordening (nr. 4/2009 Raad van 18 december 2008, hierna Ali-vo), welke verordening een universeel toepassingsgebied kent. Omdat zowel de man, als verweerder, als de vrouw als verzoekster, hun gewone verblijfplaats in Nederland hebben, is de Nederlandse rechter bevoegd van de verzoeken kennis te nemen (artikel 3 sub a en b Ali-vo).

De rechtbank heeft Nederlands recht toegepast. Daartegen zijn geen grieven gericht, zodat ook het hof Nederlands recht zal toepassen (zie de conclusie van AG Vlas voor HR 27 april 2012, ECLI:NL:PHR:2012:BV6684).

Erkenning Marokkaanse beslissingen

5.2.

De man verzoekt te bepalen dat de Nederlandse rechter onbevoegd is om te oordelen over de kinder- en partneralimentatie omdat de rechtbank te Marrakesh hierover al – uitvoerbaar bij voorraad – heeft beslist bij de echtscheidingsbeschikking van 12 maart 2020 en de vrouw bovendien van deze beschikking in hoger beroep is gegaan.

5.3.

Op grond van artikel 12 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) kan, indien een zaak voor een rechter van een vreemde staat aanhangig is gemaakt en daarin een beslissing kan worden gegeven die voor erkenning en, in voorkomend geval, voor tenuitvoerlegging in Nederland vatbaar is, de Nederlandse rechter bij wie nadien een zaak tussen dezelfde partijen over hetzelfde onderwerp is aangebracht, de behandeling aanhouden totdat daarin door eerst bedoelde rechter is beslist. Indien die beslissing voor erkenning en, in voorkomend geval, voor tenuitvoerlegging in Nederland vatbaar blijkt te zijn, verklaart de Nederlandse rechter zich onbevoegd. Deze regeling beoogt te voorkomen dat er gelijktijdig twee procedures tussen dezelfde partijen over hetzelfde onderwerp wordt gevoerd.

Of de Nederlandse rechter bevoegd is om kennis te nemen van de verzoeken van de vrouw is dus ervan afhankelijk of
i) de Marokkaanse beslissingen voor erkenning en tenuitvoerlegging vatbaar zijn en
ii) hetzelfde onderwerp betreffen als waarover de Marokkaanse rechter reeds heeft beslist.

Tussen Nederland en Marokko geldt geen verdrag of verordening waarin de wederzijdse erkenning van rechterlijke beslissingen is geregeld. De Alimentatieverordening is alleen van toepassing op de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen afkomstig uit een lidstaat van de Europese Unie en dus niet op beslissingen uit Marokko. De erkenning van de Marokkaanse beslissingen in Nederland wordt daarom beheerst door het Nederlandse commune internationaal privaatrecht, te weten artikel 431 Rv.

5.4.

In zijn arrest van 26 september 2014, ECLI:NL:HR:2014:2838 (Gazprombank), heeft de Hoge Raad de voorwaarden voor de erkenning van buitenlandse beslissingen naar commuun internationaal privaatrecht volgens artikel 431 Rv uiteengezet:

‘3.6.4 In een geding op de voet van art. 431 lid 2 Rv dient bij de beantwoording van de vraag of een buitenlandse beslissing voor erkenning vatbaar is, tot uitgangspunt dat een buitenlandse beslissing in Nederland in beginsel wordt erkend indien (i) de bevoegdheid van de rechter die de beslissing heeft gegeven, berust op een bevoegdheidsgrond die naar internationale maatstaven algemeen aanvaardbaar is, (ii) de buitenlandse beslissing is tot stand gekomen in een gerechtelijke procedure die voldoet aan de eisen van behoorlijke en met voldoende waarborgen omklede rechtspleging, (iii) de erkenning van de buitenlandse beslissing niet in strijd is met de Nederlandse openbare orde, en (iv) de buitenlandse beslissing niet onverenigbaar is met een tussen dezelfde partijen gegeven beslissing van de Nederlandse rechter, dan wel met een eerdere beslissing van een buitenlandse rechter die tussen dezelfde partijen is gegeven in een geschil dat hetzelfde onderwerp betreft en op dezelfde oorzaak berust, mits die eerdere beslissing voor erkenning in Nederland vatbaar is.’

5.5.

Het hof is van oordeel dat aan de voorwaarden voor erkenning van de Marokkaanse alimentatiebeslissingen is voldaan. Het hof overweegt daartoe als volgt.

(i) Is de Marokkaanse rechter naar internationale maatstaven bevoegd?

De bevoegdheidsgronden die naar internationale maatstaven algemeen aanvaardbaar zijn, zijn kenbaar uit internationale verdragen, zoals de Alimentatieverordening. Gekeken naar de bevoegdheidsgronden van de Alimentatieverordening (hoewel hier niet van toepassing bevat deze wel algemeen erkende uitgangspunten waaraan een universele gelding kan worden toegekend), komt de Marokkaanse rechter rechtsmacht toe, omdat de onderhoudsverplichtingen een nevenvoorziening zijn bij echtscheiding en de vrouw in de procedure is verschenen zonder de bevoegdheid van de Marokkaanse rechter te betwisten.

(ii) Voldoet de Marokkaanse procedure aan de eisen van behoorlijke en met voldoende waarborgen omklede rechtspleging?

Uit de Marokkaanse beschikking blijkt dat de vrouw is opgeroepen, dat zij in de procedure is vertegenwoordigd door een advocaat en dat deze het standpunt van de vrouw naar voren heeft gebracht. Het hof ziet dan ook geen aanleiding voor de conclusie dat de rechtspleging in Marokko met onvoldoende waarborgen was/is omkleed.

(iii) Is de erkenning van de Marokkaanse beslissingen in strijd met de Nederlandse openbare orde?

Niet gebleken is dat de erkenning van de Marokkaanse beslissingen op het punt van de alimentatie in strijd is met de Nederlandse openbare orde. Ingevolge artikel 10:6 BW is van strijd met de openbare orde pas sprake indien het buitenlandse rechtsfeit in strijd is met materieelrechtelijke beginselen van juridische, sociale en morele aard, die in onze rechtsgemeenschap voor fundamenteel worden gehouden. Het enkele feit dat het in het buitenland toegepaste recht afwijkt van of niet identiek is aan het Nederlandse recht betekent niet dat sprake is van strijd met de Nederlandse openbare orde. Hetgeen van de zijde van de vrouw is aangevoerd, namelijk dat naar Marokkaans recht alleen de man (en dus niet de vrouw) een onderhoudsverplichting kan worden opgelegd, raakt niet aan de beslissing van de Marokkaanse rechter, omdat het hier enkel gaat om de alimentatieverplichting van de man.

(iv) Zijn de Marokkaanse beslissingen onverenigbaar met een eerdere tussen partijen gegeven alimentatiebeslissing?

Van strijdigheid met een eerdere alimentatiebeslissing tussen partijen kan geen sprake zijn omdat de alimentatie voor het eerst onderdeel was van een procedure tussen partijen.

5.6.

Uit het voorgaande volgt dat de Marokkaanse beslissingen vatbaar zijn voor erkenning in Nederland. Dit betekent dat de vrouw een vordering ex artikel 431 lid 2 Rv kan instellen om een in Nederland vatbare titel te verwerven. Toewijzing van die vordering stuit niet af op het feit dat van deze beslissingen (in Marokko) hoger beroep is ingesteld. De Marokkaanse beslissingen zijn immers uitvoerbaar bij voorraad verklaard.

Omdat de waardering van de voorwaarden voor erkenning en tenuitvoerlegging ten aanzien van de beslissingen in hoger beroep niet anders zal zijn als hiervoor weergegeven – gebleken is dat ook in hoger beroep beide partijen zijn opgeroepen en de vrouw heeft verklaard dat zij zich in hoger beroep zal laten vertegenwoordigen door haar advocaat – zullen ook deze beslissingen te zijner tijd in Nederland kunnen worden erkend en ten uitvoer gelegd door het voeren van een artikel 431 lid 2 Rv procedure.

5.7.

De vraag die vervolgens voorligt is of de beslissingen van de rechtbank te Marrakesh de kinder- en partneralimentatie betreffen. Immers indien dat het geval is, is de Nederlandse rechter onbevoegd kennis te nemen van de inleidende verzoeken dan de vrouw.

De kinderalimentatie

5.8.

Tussen partijen is niet in geschil dat de Marokkaanse rechter een beslissing over de kinderalimentatie heeft genomen. Nu die Marokkaanse beslissing in Nederland kan worden erkend en ten uitvoer kan worden gelegd, is de Nederlandse rechter onbevoegd kennis te nemen van het inleidende verzoek van de vrouw aangaande de kinderalimentatie. Gesteld noch gebleken is dat het verzoek van de vrouw als een wijzigingsverzoek is aan te merken. Het hof zal de bestreden beschikking daarom vernietigen voor zover het de kinderalimentatie betreft en de Nederlandse rechter onbevoegd verklaren om kennis te nemen van het inleidende verzoek van de vrouw tot vaststelling van de kinderalimentatie.

De partneralimentatie

5.9.

Partijen zijn het niet eens over de vraag of de Marokkaanse rechter ook reeds een beslissing over de partneralimentatie heeft genomen. De man betoogt dat dit wel het geval is en dat hij ernstig benadeeld zou worden als hij op ‘twee fronten’ zou moeten betalen. De vrouw betoogt dat er in Marokko geen beslissing over de partneralimentatie is genomen omdat het Marokkaanse recht ‘geen partneralimentatie kent zoals bedoeld in artikel 1:157 BW’. Volgens haar is de door de Marokkaanse rechter opgelegde genoegdoeningscompensatie geen partneralimentatie, maar een eenmalig bedrag van, omgerekend € 11.250,-- dat in geen enkele verhouding staat tot het bedrag dat zij in de onderhavige zaak (in Nederland) aan partneralimentatie heeft verzocht. Het opgelegde bedrag heeft zij bovendien al moeten aanwenden om de kosten van de procedure in Marokko te betalen.

Over de aard van de ook door de Marokkaanse rechter vastgestelde woonkosten- en zorgkostencompensatie hebben partijen zich niet uitgelaten.

5.10.

Ter beoordeling ligt derhalve voor de vraag of de Marokkaanse genoegdoeningscompensatie en/of woonkostencompensatie en/of zorgkostencompensatie als (een) onderhoudsverplichting(en) jegens de vrouw is te kwalificeren. Als dat zo is, dient het hof de Nederlandse rechter ook ten aanzien van het inleidende verzoek om partneralimentatie onbevoegd te verklaren.

Ter beantwoording van die vraag heeft het hof behoefte aan nadere informatie over de aard en wijze van berekening van de genoegdoeningscompensatie en tevens over de aard en wijze ven berekening van de woonkostencompensatie en de zorgkostencompensatie. Partijen dienen zich daarom schriftelijk en gemotiveerd uit te laten over de volgende vragen:

I. wat is het doel, aard en de achterliggende gedachte van het recht op genoegdoeningscompensatie; waarin beoogt het te voorzien en hoe is dit geregeld;

II. op welke wijze wordt de genoegdoeningscompensatie berekend en welke factoren, componenten of omstandigheden zijn voor de berekening van de genoegdoeningscompensatie van belang;

III. in hoeverre wordt daarbij ook rekening gehouden met behoefte en draagkracht en zo ja, waaruit blijkt dat;

IV. wat is het doel en de aard van de woonkostencompensatie ten behoeve van de vrouw en de zorgkostencompensatie en hoe is dit geregeld;

V. op welke wijze worden de woonkosten- en zorgkostencompensatie berekend en welke factoren, componenten of omstandigheden zijn voor de berekening ervan van belang;

VI. hoe is de Marokkaanse rechter in zijn beslissing van 12 maart 2020 tot de vaststelling van de daar genoemde bedragen gekomen, met andere woorden hoe is concreet de rekensom geweest die heeft geleid tot het vastgestelde bedrag aan genoegdoeningscompensatie respectievelijk de bedragen aan woonkosten – en zorgkostencompensatie?

5.11.

Nadat partijen zich hebben uitgelaten, zullen zij in de gelegenheid worden gesteld schriftelijk op elkaars standpunten te reageren. Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.

6. De slotsom

in het principaal en het incidenteel hoger beroep

Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, zal het hof de bestreden beschikking gedeeltelijk vernietigen en beslissen als volgt.

7. De beslissing

Het hof:

op het principaal en incidenteel hoger beroep

vernietigt de beschikking van de rechtbank Oost-Brabant ('s-Hertogenbosch) van 23 maart 2021, voor zover het de kinderalimentatie betreft;

en in zoverre opnieuw rechtdoende:

verklaart de Nederlandse rechter onbevoegd om kennis te nemen van het inleidend verzoek van de vrouw tot vaststelling van kinderalimentatie;

stelt partijen in de gelegenheid om binnen 4 weken na heden de in rov. 5.10. verlangde schriftelijke informatie te verstrekken;

stelt partijen vervolgens in de gelegenheid om binnen 4 weken daarna op elkaars stukken te reageren;

houdt iedere verdere beslissing omtrent de partneralimentatie aan tot PRO FORMA 31 maart 2022.

Deze beschikking is gegeven door mrs. E.M.C. Dumoulin, J.C.E. Ackermans-Wijn en E.A.M. Scheij en is op 3 februari 2022 uitgesproken in het openbaar in tegenwoordigheid van de griffier.