Uitspraak
GERECHTSHOF DEN HAAG
arrest van 15 december 2020
KPN B.V.,
Telecom Vastgoed B.V.,
Het geding
Beoordeling van het hoger beroep
non-recourse loan(APWireless leent een bepaald bedrag aan een eigenaar, de eigenaar betaalt aflossingen vermeerderd met rente aan APWireless door vorderingen aan haar te cederen en APWireless en de eigenaar spreken af dat APWireless zich niet op andere goederen van de eigenaar kan verhalen dan op – ten onrechte – door het betreffende telecombedrijf aan de eigenaar voldane vorderingen). APWireless maakt winst als er een positief verschil bestaat tussen enerzijds de kasstromen die zij op de lange termijn ontvangt en anderzijds de afkoopsommen die zij (per direct) investeert. APWireless heeft er belang bij dat haar investeringen worden terugbetaald door een paar grote kapitaalkrachtige bedrijven, en niet door een grote hoeveelheid particulieren of kleinere bedrijven (zoals het gros van de Landlords). Om dat te bereiken bepaalt zij voor ieder land haar lokale investeringsstructuur op basis van lokaal geldend recht.
"akte houdende de overeenkomst tot en de vestiging van een kwalitatieve verplichting en de vestiging van vruchtgebruik op huurpenningen". In deze akten (hierna: de Akten) is de Landlord aangeduid als "Eigenaar". De Akten vermelden, voor zover thans van belang, tenminste (in essentie, de bewoordingen wijken soms af) het volgende:
Eigenaar zal eventueel aan hem betaalde huurpenningen die betrekking hebben op de periode vanaf ondertekening van deze akte, direct en zonder toepassing van enige verrekening betalen aan Telecom Vastgoed.
Indien (…) Eigenaar of diens Rechtsopvolger tekortschiet in de nakoming in één of meer van de aan hem in artikel 4 (…) opgelegde verplichtingen, verbeurt hij, door het enkele feit van (…) het tekortschieten ten behoeve van Telecom Vastgoed een direct opeisbare boete ter hoogte van deze Tegenprestatie (…) per (…) niet nagekomen verplichting (…) "
"Partijen verstaan dat met deze akte geen vruchtgebruik of enig ander zakelijk recht op het Registergoed wordt gevestigd zodat Eigenaar zijn recht om dat in de toekomst te doen ten volle kan blijven uitoefenen (…)".
"akte houdende de overeenkomst tot en de vestiging van een kwalitatieve verplichting en de vestiging van vruchtgebruik op retributie/andere geldelijke verplichtingen"(ook deze akten worden hierna aangeduid als: de Akten). Deze Akten zijn – in essentie – gelijkluidend aan de in rov. 2.6 bedoelde Akten, zij het dat huurovereenkomst is vervangen door recht van opstal en huurpenningen door retributies.
non-recourse loan. Dit is volgens KPN relevant omdat partijen weliswaar binnen de contouren van het vruchtgebruik de vrijheid hebben om de rechtsverhouding naar eigen inzicht in te richten, maar zij daar niet buiten kunnen treden. KPN meent voorts dat van vruchtgebruik geen sprake kan zijn, omdat niet aan de wettelijke vereisten voor vruchtgebruik is voldaan. Zij wijst er onder meer op dat het niet mogelijk is dat het goed waar het vruchtgebruik op rust en de vrucht samenvallen, terwijl dit blijkens de Akten wel het geval is.
"de periodieke huurpenningen, alsmede op alle andere geldelijke verplichtingen welke als vorderingsrechten van de Eigenaar voortvloeien uit de Huurovereenkomst".Onder vruchten dient, zo volgt uit artikel 4 van de Akten, in ieder geval te worden begrepen
"de periodieke huurpenningen, alsmede alle andere geldelijke verplichtingen welke als vorderingsrechten voortvloeien uit de Huurovereenkomsten".Gelet op deze (op de woorden:
"van de Eigenaar"na) gelijkluidende omschrijvingen valt moeilijk in te zien dat het recht van vruchtgebruik niet gelijk is aan de vruchten. Volgens [naam] omvat het recht van vruchtgebruik echter
"veel meer", omdat het ziet op een langdurige relatie. Na het oogsten van de vruchten komen er immers steeds weer nieuwe vruchten, waartoe de vruchtgebruiker gerechtigd is. En als er geen vruchten meer zouden zijn, heeft de vruchtgebruiker op grond van het in de Akten opgenomen verteringsrecht de bevoegdheid de aan het vruchtgebruik onderworpen goederen te vervreemden of te verteren. Vaststaat echter dat niet in alle Akten een verteringsrecht is opgenomen. Los hiervan valt niet in te zien waarom de samenval tussen het recht van vruchtgebruik en de vruchten geacht wordt er niet (meer) te zijn doordat telkens nieuwe huurvorderingen ontstaan waarop het vruchtgebruik rust; de samenval repeteert zich dan. Dat herhalingseffect maakt niet dat wat eenmalig, vanwege de samenval, niet kan, door die herhaling wel moet kunnen.
non-recourse loan, maar dat zij niet, althans onvoldoende overtuigend, heeft toegelicht welk te respecteren belang zij heeft bij de door haar gekozen (op het eerste gezicht niet bij dit doel passende) vruchtgebruikconstructie. Dit maakt dat het hof van oordeel is dat Telecom Vastgoed ook het door KPN gemaakte verwijt van
cherry-pickingonvoldoende heeft weersproken. Volgens KPN beoogt Telecom Vastgoed materieel de rechten te verkrijgen behorend bij het vruchtgebruik van de onroerende zaak (bijvoorbeeld het recht om – op eigen naam – nieuwe huurovereenkomsten aan te gaan met betrekking tot de onroerende zaak, zie hiervoor onder 4.8), zonder de daarbij behorende verplichtingen (de verhuurdersverplichtingen, bijvoorbeeld de onderhoudsplicht ten aanzien van de onroerende zaak) en zonder gebonden te zijn aan de daarvoor geldende voorwaarden (bijvoorbeeld de leveringsvoorwaarden voortkomend uit artikel 3:89 BW ten aanzien van het vruchtgebruik op die zaak). Zij probeert dit doel zeker te stellen door naast het door haar geclaimde vruchtgebruik van de vorderingen kwalitatieve verbintenissen aan te gaan, die zich moeilijk verhouden tot een recht van vruchtgebruik op de vordering. Het hof acht het in dit kader tekenend dat Telecom Vastgoed op haar website spreekt van "(ver)koop" van de vordering, niet van vruchtgebruik. Ten slotte duidt het feit dat in de Akten kwalitatieve verplichtingen zijn opgenomen in de vorm van een kettingbeding er naar het oordeel van het hof op dat de opstellers van de Akten zich ervan bewust waren dat de afspraken buiten de wettelijke regeling en daarmee buiten de zakelijke werking van het vruchtgebruik vielen. Die verbintenissen zijn immers verbonden aan het registergoed en niet aan de vordering waarop het vruchtgebruik is gevestigd. Zou dat anders zijn, dan zou een kettingbeding niet nodig zijn. Naar het oordeel van het hof is daarom – zo al zou moeten worden geoordeeld dat sprake is van een rechtsgeldig vruchtgebruik – sprake van misbruik van bevoegdheid. (Ook) artikel 3:313 BW staat dus aan een beroep op artikel 3:210 BW in de weg.
"exclusief gebruik door Telecom Vastgoed"immers slechts bedoeld dat Telecom Vastgoed exclusief bevoegd zal zijn de vorderingen te innen, aldus Telecom Vastgoed en