ECLI:NL:GHARL:2024:4238

Uitspraak

GERECHTSHOF ARNHEM-LEEUWARDEN

locatie Arnhem

afdeling civiel recht

zaaknummer gerechtshof 200.324.018

(zaaknummer rechtbank Midden-Nederland, locatie Utrecht 536914)

beschikking van 25 juni 2024

inzake

[verzoeker],

wonende te [woonplaats1] ,

verzoeker in het principaal hoger beroep,

verweerder in het incidenteel hoger beroep,

hierna: [de betrokkene] ,

verschenen in persoon,

tegen:

de vereniging
AVROTROS,

gevestigd te Hilversum,

verweerster in het principaal hoger beroep,

verzoekster in het incidenteel hoger beroep,

hierna: Avrotros,

advocaat: mr. H.A.J.M. van Kaam.

1.Het verloop van de procedure in hoger beroep

1.1

[de betrokkene] heeft hoger beroep ingesteld tegen de beschikking van 4 januari 2023 die de rechtbank Midden-Nederland, locatie Utrecht tussen partijen heeft gegeven. Het procesverloop in hoger beroep blijkt uit:

het beroepschrift met bijlagen 1 tot en met 13 en de stukken van de procedure bij de rechtbank;
het verweerschrift in hoger beroep tevens houdende incidenteel hoger beroep met bijlagen 1 tot en met 6;
het verweerschrift in incidenteel hoger beroep tevens houdende aanvulling beroepschrift in hoger beroep tevens houdende vermindering van eis met bijlagen 14 en 15;
het bericht van Avrotros van 5 april 2024 met bijlagen 7 en 8;
de correspondentie tussen partijen en het hof, waaronder die inzake de omvang van de processtukken en de duur van de spreektijd.

1.2.

De mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden op 16 april 2024. Daarvan is een proces-verbaal (een verslag) gemaakt dat aan het dossier is toegevoegd. Vervolgens heeft het hof beschikking bepaald.

2. De kern van de zaak

2.1

[de betrokkene] heeft Avrotros verzocht om inzage in zijn persoonsgegevens die Avrotros heeft verwerkt met betrekking tot overtredingen van de huisregels door hem als gebruiker van het Radar forum. Avrotros heeft aan dat verzoek niet voldaan.

2.2

[de betrokkene] heeft de rechtbank verzocht om Avrotros te bevelen hem een kopie te verstrekken van, kort gezegd, alle informatie in verband met overtredingen van de huisregels door hem, en de overige informatie als bedoeld in artikel 15 lid 1 onder a tot en met h AVG. De rechtbank heeft het beroep van Avrotros op de zogenoemde journalistieke exceptie en op gebrek aan belang/misbruik van recht verworpen, geoordeeld dat Avrotros met de door haar verstrekte overzichten al voldoende heeft voldaan aan het verzoek tot het verstrekken van inzage in de gevraagde persoonsgegevens en heeft Avrotros veroordeeld de informatie zoals omschreven in artikel 15 lid 1 onder a tot en met h AVG te verstrekken aan [de betrokkene] , en heeft het meer of anders verzochte afgewezen.

2.3

[de betrokkene] is in hoger beroep gekomen en heeft zijn verzoek aangepast. Avrotros heeft incidenteel hoger beroep ingesteld. De bedoeling van het hoger beroep van [de betrokkene] is dat hem (alsnog) de gegevens worden verstrekt waar hij om vraagt, en de informatie die hij volgens hem nog niet heeft gekregen of waarvan de opgave onjuist is. De bedoeling van het hoger beroep van Avrotros is onder meer dat het hof zal oordelen dat [de betrokkene] geen beroep op het inzagerecht kan doen.

3.De feiten

3.1

Het hof gaat uit van de feiten zoals hierna beschreven en verder zoals beschreven in de rechtsoverwegingen 2.1 t/m 2.7 van de bestreden beschikking.

3.2

Op haar website biedt Avrotros een forum aan onder de naam ‘Radar forum’ (hierna: forum). Op het forum kunnen mensen die zich hebben geregistreerd artikelen plaatsen (zogenoemde topics) en op artikelen/reacties van anderen reageren. Gebruikers van het forum dienen zich te houden aan de ‘Huisregels en gebruiksvoorwaarden’ (hierna: de Huisregels). Het forum wordt beheerd en gemodereerd door moderators (hierna: de Moderator).

3.3

[de betrokkene] neemt sinds 2006 deel aan dit forum onder het profiel ‘ [profielnaam] ’. Hij heeft sindsdien bijna 22.000 berichten op het forum geplaatst. In de loop van de jaren zijn er berichten van [de betrokkene] op het forum verwijderd door de Moderator. Op 3 februari 2022 is hem een ‘ban’ van één maand gegeven wegens ruzie met een andere deelnemer.

3.4

[de betrokkene] wil in hoger beroep dat Avrotros hem alsnog de persoonsgegevens verstrekt waar hij om vraagt en die hem niet zijn gegeven. Ook vindt [de betrokkene] dat het overzicht met de informatie zoals omschreven in artikel 15 lid 1 onder a tot en met h AVG, dat Avrotros hem intussen (na de uitspraak van de rechtbank) heeft doen toekomen, onjuist en onvolledig is.

3.5

Avrotros roept in hoger beroep opnieuw de journalistieke exceptie in, en vindt dat [de betrokkene] misbruik maakt van het inzagerecht en geen belang heeft, en dat zij met de verstrekte overzichten al heeft voldaan aan het verzoek.

4.Het oordeel van het hof

4.1

Het hof zal beslissen dat het beroep van Avrotros op de journalistieke exceptie slaagt, zodat de bestreden beschikking vernietigd moet worden. Hierna legt het hof uit hoe het tot zijn beslissing komt.

4.2

Het inzageverzoek van [de betrokkene] moet worden beoordeeld aan de hand van de regels uit de Algemene Verordening gegevensbescherming (AVG) en de Uitvoeringswet op de AVG (UAVG). Het inzagerecht is uitgewerkt in artikel 15 AVG en heeft tot doel de betrokkene in staat te stellen kennis te nemen van de persoonsgegevens die over hem zijn verzameld en te controleren of die gegevens juist zijn en rechtmatig zijn verwerkt. Tussen partijen is niet in geschil dat er op het forum en bij het modereren van berichten op het forum door Avrotros persoonsgegevens van [de betrokkene] worden verwerkt en het hof sluit zich daarbij aan (de informatie kan tot de persoon van [de betrokkene] worden herleid).^[1]

4.3

In artikel 85 AVG is bepaald dat de lidstaten het recht op bescherming van persoonsgegevens wettelijk in overeenstemming brengen met het recht op vrijheid van meningsuiting en van informatie, waaronder de verwerking voor journalistieke doeleinden. De lidstaten stellen uitzonderingen of afwijkingen van (hoofdstukken van) de AVG vast indien deze noodzakelijk zijn om het recht op bescherming van persoonsgegevens in overeenstemming te brengen met de vrijheid van meningsuiting en van informatie. In artikel 43 UAVG is daartoe bepaald dat het grootste deel van de UAVG en delen van de AVG, waaronder het inzagerecht, niet van toepassing zijn op, voor zover hier van belang, de verwerking van persoonsgegevens voor “
uitsluitend journalistieke doeleinden.” Volgens het HvJ EU is hiervan sprake “
indien die verwerking als enig doel heeft de bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen of ideeën. Het staat aan de nationale rechter om te beoordelen of dit het geval is.”^[2]Het meest verstrekkende verweer van Avrotros is dat aan [de betrokkene] geen inzagerecht toekomt omdat deze journalistieke exceptie van toepassing is.

4.4

Het inzageverzoek van [de betrokkene] heeft betrekking op de moderatie op het forum. Hij vraagt om een kopie van alle verwerkte persoonsgegevens met betrekking tot overtredingen van de Huisregels “door [de betrokkene] verricht” (het hof begrijpt: die volgens de Moderator door [de betrokkene] zijn begaan). [de betrokkene] vindt dat hij de besluiten van de Moderator om zijn berichten te verwijderen (bijvoorbeeld omdat deze ‘off-topic’ zijn) en de ‘ban’ van een maand die hem in 2022 is opgelegd vanwege overtreding van de Huisregels van het forum en de berichtgeving daarover door Avrotros, op juistheid en rechtmatigheid moet kunnen controleren, en dat het modereren buiten de journalistieke exceptie valt. Het hof volgt hem hier niet in.

4.5

Het hof stelt om te beginnen vast dat het forum een integraal onderdeel uitmaakt van het gehele journalistieke platform van Radar. Zoals Avrotros gemotiveerd heeft betoogd, vervult het televisieprogramma Radar al jarenlang de rol van ‘public watchdog’ die zich kritisch, waarschuwend en informerend uitlaat over twijfelachtige praktijken tegen consumenten. De uitzendingen hebben niet zelden maatschappelijke impact en kunnen leiden tot Kamervragen en actie vanuit de toezichthouder. Aan de televisie-uitzendingen zijn in de loop der jaren diverse producten toegevoegd, zoals de Radar-website, een Instagram-pagina, een Tiktok-pagina, een (onderzoeks-)panel, en het forum. Het forum is een online platform waar consumenten terecht kunnen voor vragen, het uitwisselen van kennis en ervaringen (problemen, klachten), en het delen van informatie. Ook kunnen bedrijven en instanties zich (bijvoorbeeld met een webcare-account) in de discussies mengen, vragen beantwoorden en tekst en uitleg geven. Daarmee levert het forum ook actuele input op voor bijvoorbeeld het televisieprogramma of voor artikelen op de website van Radar en sluit het aan bij het doel van het gehele platform om voorlichting te geven en bescherming te bieden aan consumenten (waarvan Avrotros in de stukken en ter zitting bij het hof een aantal voorbeelden heeft gegeven, zoals bedrijven die zich bedienen van woekerboetes of agressieve verkooptechnieken). Dat het forum deze functies vervult staat tussen partijen ook niet ter discussie.

4.6

Anders dan de rechtbank, is het hof van oordeel dat de verwerking van persoonsgegevens op het forum niet los gezien kan worden van de journalistieke doeleinden die Avrotros dient met het programma Radar en de andere bijkomende producten en de algehele bijdrage die aldus wordt geleverd aan het publieke debat. Dat Avrotros ‘louter’ hostingprovider is van het forum en daaraan zelf geen eigen journalistiek-inhoudelijke bijdragen levert, zoals de rechtbank heeft overwogen, maakt nog niet dat het forum geen journalistieke activiteit is. Het aanbieden van een discussieplatform zoals het forum kan, in combinatie met andere journalistieke activiteiten, een belangrijke rol spelen in het bevorderen van een open discussie en de uitwisseling van ideeën met betrekking tot onderwerpen van maatschappelijk belang.^[3]Naar het oordeel van het hof zijn de activiteiten van Avrotros in het kader van het programma Radar en de daaraan verbonden producten zoals het forum zo nauw met elkaar verweven, dat het overkoepelende geheel van journalistieke activiteiten als enige doel heeft de bekendmaking aan het publiek van informatie, meningen en ideeën.

4.7

Het modereren staat evengoed in dienst van de publieke uitwisseling van informatie, gegevens en ideeën. Daarmee wordt immers door of namens Avrotros toezicht uitgeoefend op de naleving van de Huisregels voor de gebruikers van het forum als openbare discussieplaats over consumentenproblemen. Zonder modereren bestaat ook de kans dat gebruikers niet meer op het forum durven te posten uit angst voor reacties van anderen. Zo kan de Moderator op grond van de Huisregels niet alleen ingrijpen als een bericht ‘off-topic’ is, maar bijvoorbeeld ook als in bijdragen op de man wordt gespeeld, of wordt geprovoceerd richting mede-forumgebruikers. Het (achter de schermen) verwerken van persoonsgegevens, bijvoorbeeld het verwijderen van een bericht dat op de man speelt of anderszins de inhoudelijke discussie niet dient, is in dat kader noodzakelijk om de vrijheid van meningsuiting van forumgebruikers onderling te beschermen. Met Avrotros is het hof van oordeel dat het van de journalistieke exceptie uitzonderen van de moderatiefunctie ook een ‘chilling effect’ op de uitingsvrijheid zou hebben. Niet alleen omdat de bijdragen op het forum zich dan van de inhoud naar discussies over de moderatie zouden verplaatsen, maar ook omdat gebruikers dan terughoudender worden met bijdragen leveren aan het forum of meldingen doen aan de redactie, omdat zij er rekening mee moeten houden in een discussie te worden betrokken over de moderatie. Dat het modereren op zichzelf niet neerkomt op het uiten van een mening, maakt dus niet dat dit niet nodig is om ervoor te zorgen dat het forum toegankelijk blijft voor uitingen door gebruikers, van wie de meningen ook tegengesteld aan elkaar kunnen zijn. Dit alles betekent dat sprake is van een verwerking van persoonsgegevens voor uitsluitend journalistieke doeleinden in de zin van artikel 85 AVG in verbinding met artikel 43 UAVG, waarop het inzagerecht niet van toepassing is.

4.8

Bij het voorgaande komt nog dat [de betrokkene] tijdens de mondelinge behandeling bij het hof heeft verklaard dat hij zich niet gebonden acht aan de (huidige) Huisregels van het forum. Het hof leidt uit zijn stellingen af dat [de betrokkene] met name niet aanvaardt dat de Moderator bepaalt of hij de Huisregels heeft overtreden, en wil controleren hoe de moderatie van zijn bijdragen zich verhoudt tot de moderatie van bijdragen van andere (veel-)gebruikers van het forum. Dit vormt een extra aanwijzing dat het genoemde ‘chilling effect’ zich hier zou voordoen.

4.9

Nu het beroep van Avrotros op de journalistieke exceptie slaagt, betekent dit dat aan [de betrokkene] geen inzagerecht toekomt. Bij die stand van zaken kan de bestreden beschikking niet in stand blijven en zullen zijn verzoeken alsnog worden afgewezen.

5.Slotsom

5.1

Grief I van het incidenteel hoger beroep slaagt. De bestreden beschikking zal worden vernietigd. Aan de overige grieven (in incidenteel en principaal hoger beroep) komt het hof niet toe.

5.2

Als de in het ongelijk gestelde partij zal [de betrokkene] in de proceskosten worden veroordeeld. Ander dan [de betrokkene] betoogt, staat artikel 47 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie in verbinding met (thans) artikel 79 AVG daar niet aan in de weg. Het gaat hier niet om een heffing voor een administratieve beroepsgang die kosten doet ontstaan naast de kosten voor de voorziening in rechte, waar het HvJ EU in de zaak
Puskarhet oog op had.^[4]Ook kan de kostenveroordeling volgens het liquidatietarief in civiele zaken in algemene zin niet worden aangemerkt als buitensporig of een belemmering voor de effectieve toegang tot de rechter. Het hof weegt niettemin mee dat [de betrokkene] in persoon procedeert (art. 35 lid 4 UAVG). Het hof ziet hierin aanleiding om de proceskostenveroordeling te beperken tot het griffierecht dat Avrotros heeft betaald.

6.De beslissing

Het hof, beschikkende in hoger beroep:

6.1

vernietigt de bestreden beschikking van de rechtbank Midden Nederland, locatie Utrecht van 4 januari 2023;

6.2

wijst de verzoeken van [de betrokkene] af;

6.3

veroordeelt [de betrokkene] in de kosten van Avrotros, tot aan deze uitspraak vastgesteld op € 783 voor griffierecht;

6.4

verklaart de veroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Deze beschikking is gegeven door mrs. M.P.M. Hennekens, L. Janse en G.R. den Dekker, en is in aanwezigheid van de griffier in het openbaar uitgesproken op 25 juni 2024.