ECLI:NL:GHAMS:2024:3550

Uitspraak

afdeling strafrecht

parketnummer: 23-000116-24

datum uitspraak: 19 december 2024

TEGENSPRAAK

Verkort arrest van het gerechtshof Amsterdam gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de politierechter in de rechtbank Amsterdam van 9 januari 2024 in de strafzaak onder parketnummer 13-254356-23 tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedag] 2001,

adres: [adres] .

Onderzoek van de zaak

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep van 16 juli 2024, 26 november 2024 en 5 december 2024 en, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 422, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering, naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg.

Het openbaar ministerie heeft hoger beroep ingesteld tegen voormeld vonnis.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal en van hetgeen de raadsman en de gemachtigde van de benadeelde partij naar voren hebben gebracht.

Tenlastelegging

Aan de verdachte is tenlastegelegd dat:

1.hij op of omstreeks 6 mei 2023 te Amsterdam politieambtenaar [verbalisant 1] heeft bedreigd met enig misdrijf tegen het leven gericht en/of met zware mishandeling, door die [verbalisant 1] aan te kijken en daarbij met zijn hand een snijdend gebaar langs zijn keel te maken;

2.hij op of omstreeks 6 mei 2023 te Amsterdam opzettelijk een politieambtenaar, te weten [verbalisant 2], gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn/haar bediening, in zijn/haar tegenwoordigheid, mondeling heeft beledigd, door hem/haar de woorden toe te voegen: 'kom dan, kom dan, kanker jood', althans woorden van gelijke beledigende aard en/of strekking.

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zal het hof deze verbeterd lezen. De verdachte wordt daardoor niet in de verdediging geschaad.

Vonnis waarvan beroep

Het vonnis waarvan beroep zal worden vernietigd, omdat het hof tot een andere beslissing ten aanzien van de bewijsvraag komt dan de politierechter.

Bewijsoverweging

De raadsman heeft verzocht de verdachte integraal vrij te spreken van beide tenlastegelegde feiten. Kortgezegd heeft hij daartoe aangevoerd dat de herkenningen van de verdachte onbetrouwbaar zijn. De aanvullende stukken die in hoger beroep zijn ingebracht doen daar niet aan af.

Het hof overweegt als volgt.

Het hof ziet geen reden om aan de betrouwbaarheid van de herkenningen van de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] te twijfelen, temeer nu de verdachte zelf heeft verklaard dat hij zich in de groep tegenover de politie bevond, dat hij naar hen heeft geroepen om hen uit te dagen, en dat hij onder invloed was van circa tien bier en cocaïne. Hierbij betrekt het hof nog de aanvullende processen verbaal van bevindingen van 8 november 2024 en 28 augustus 2024, waaruit volgt dat de verbalisanten goed zicht hadden op de verdachten, onder wie deze verdachte, en dat de juiste persoon was aangehouden, welke persoon zich meteen na aanhouding legitimeerde.

Aldus wordt het verweer dat strekt tot integrale vrijspraak verworpen. Derhalve komt het hof, anders dan de rechtbank, tot een bewezenverklaring van de tenlastegelegde feiten.

Bewezenverklaring

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het onder 1 en 2 tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande dat:

1.hij op 6 mei 2023 te Amsterdam politieambtenaar [verbalisant 1] heeft bedreigd met enig misdrijf tegen het leven gericht, door die [verbalisant 1] aan te kijken en daarbij met zijn hand een snijdend gebaar langs zijn keel te maken;

2.hij op 6 mei 2023 te Amsterdam opzettelijk een politieambtenaar, te weten [verbalisant 2], gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening, in zijn tegenwoordigheid, mondeling heeft beledigd, door hem de woorden toe te voegen: 'kom dan, kom dan, kanker jood'.

Hetgeen onder 1 en 2 meer of anders is tenlastegelegd, is niet bewezen. De verdachte moet hiervan worden vrijgesproken.

Het bewezenverklaarde is gegrond op de feiten en omstandigheden die in de bewijsmiddelen zijn vervat, zoals deze na het eventueel instellen van beroep in cassatie zullen worden opgenomen in de op te maken aanvulling op dit arrest.

Strafbaarheid van het bewezenverklaarde

Geen omstandigheid is aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het onder 1 en 2 bewezenverklaarde uitsluit, zodat dit strafbaar is.

Het onder 1 bewezenverklaarde levert op:

bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht.

Het onder 2 bewezenverklaarde levert op:

eenvoudige belediging, terwijl de belediging wordt aangedaan aan een ambtenaar gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening.

Strafbaarheid van de verdachte

De verdachte is strafbaar, omdat geen omstandigheid aannemelijk is geworden die de strafbaarheid ten aanzien van het onder 1 en 2 bewezenverklaarde uitsluit.

Oplegging van straffen en maatregel

De politierechter in de rechtbank Amsterdam heeft de verdachte ten aanzien van het tenlastegelegde vrijgesproken.

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat de verdachte zal worden veroordeeld tot een taakstraf van 50 uren, subsidiair 25 dagen hechtenis, waarvan 30 uren subsidiair 15 dagen voorwaardelijk, met een proeftijd van 2 jaren, en oplegging van de artikel 38v-maatregel, inhoudende dat de verdachte geen wedstrijden van AZ in het betaald voetbal mag bezoeken en dat een locatieverbod geldt, voor de duur van 2 jaren.

Algemene overweging ‘themazitting’

Op de zittingen van 15, 26 en 28 november 2024 heeft het hof in totaal strafzaken tegen 22 verdachten behandeld die zien op ernstige openbare ordeverstoringen bij of rond wedstrijden in het betaald voetbal. Het gaat om de wedstrijden Ajax tegen AZ op 6 mei 2023, AZ tegen West Ham United op 18 mei 2023 en Ajax tegen Feyenoord op 23 september 2023. De verdenking betreft in verreweg de meeste gevallen openlijke geweldpleging, maar ook vernieling, bedreiging en belediging zijn de revue gepasseerd. De verdachten zijn allemaal voetbalsupporters. In eerste aanleg liepen de vorderingen van de verschillende officieren van justitie (soms fors) uiteen. Datzelfde geldt voor de straffen die de verschillende politierechters hebben opgelegd. Bovendien is er veelal sprake van een aanmerkelijk verschil tussen de eis (hoger) en de opgelegde straf (lager). Het openbaar ministerie heeft in alle zaken hoger beroep ingesteld, omdat het – zo begrijpt het hof, kort samengevat – de straffen te laag vindt en het aan rechtseenheid en uniformiteit op dit vlak ontbreekt. Het hof zal in de navolgende overwegingen tot op zekere hoogte tegemoet komen aan de door het openbaar ministerie geuite wens om enige richting te geven. Een beperking daarbij is gelegen in het karakter van het misdrijf openlijk geweld, waar onder immers een scala aan uiteenlopende gedragingen kan vallen. Zo kan het bij openlijk geweld gaan om de ‘meeloper’ die schreeuwt en een trap geeft tegen een afvalbak, maar ook om iemand die een leidende rol heeft, vuurwerk afsteekt, stenen gooit richting de Mobiele Eenheid (hierna: ME) of ander grof geweld tegen mensen gebruikt. Welke strafrechtelijke reactie passend en geboden is, zal altijd afhangen van de concrete feiten en omstandigheden van het geval en de persoon van de verdachte.

Ernst van de feiten

De brede volkssport voetbal heeft een groot maatschappelijk belang. Het biedt ontspanning en kijkplezier voor grote groepen mensen en kan een belangrijke promotie van sportiviteit zijn. Met name bij zogenoemde hoog risico wedstrijden vergt het echter ook een enorme inzet van publieke middelen en inzet van de politie en andere hulpdiensten om alles in goede banen te leiden. Helaas gaat het desondanks geregeld mis in en rond de voetbalstadions en ontstaan er met enige regelmaat rellen, waarbij betrokkenen vaak (overmatig) alcohol en/of drugs hebben gebruikt. Deze rellen veroorzaken grote materiele schade, en soms ook letsel. Bovendien is de impact op stewards, politiemensen en andere hulpverleners vaak groot. Zij lopen de kans met grof (verbaal) geweld te worden geconfronteerd terwijl zij gewoon hun werk doen en er juist voor proberen te zorgen dat iedereen van de voetbalwedstrijd kan genieten. Ook worden de clubs en de maatschappij met de kosten en gevolgen (schade) geconfronteerd. Een aanzienlijk deel van de politiecapaciteit gaat daardoor op aan het betaald voetbal, en kan niet in worden gezet voor andere politietaken. Daarnaast leiden dergelijke feiten, die zich in het openbaar afspelen, tot gevoelens van angst, boosheid en onveiligheid bij de reguliere supporters en ook elders in de samenleving (zoals stadscentra, horecagebieden). Er bestaat dan ook een breed gedragen roep in de samenleving om dit wangedrag een halt toe te roepen en de daders ervan streng te straffen.

Persoon van de verdachte(n)

Het hof heeft in de 22 zaken allerlei verdachten voor zich gezien, die door hun raadslieden meer dan eens als ‘atypisch’ of ‘geen echte hooligan’ zijn bestempeld. Het grootste deel van hen had geen of een beperkt strafblad, en lijkt in het dagelijks leven over het algemeen naar behoren te functioneren (werk, opleiding, gezinssituatie). Men kan zich bij zo veel ‘atypische’ verdachten afvragen wat dan een typische verdachte van dergelijke delicten is. Vrijwel alle verdachten hebben enige tijd in voorarrest gezeten. Bij veel van de verdachten lijkt het strafrechtelijk ingrijpen diepe indruk te hebben gemaakt. De meeste verdachten hebben spijt betuigd. Het beeld dat veel van deze verdachten ter terechtzitting van zichzelf gaven vindt het hof zeer moeilijk te rijmen met de grofheid en ernst van de feiten waarvan zij worden verdacht, en welke zij veelal ook hebben bekend. Het lijkt alsof sommige verdachten op de betreffende “voetbal” dag elk fatsoen hebben verloren en (tijdelijk) volledig ontremd waren. Eenmaal bij zinnen lijken ze te zijn geschrokken van hun daden en de gevolgen daarvan voor anderen, maar ook voor zichzelf. Een gevangenisstraf kan immers leiden tot verlies van werk of zelfs woning en soms relaties onder spanning zetten. Desondanks kan het hof kan zich niet aan de indruk onttrekken dat veel verdachten onvoldoende onder ogen zien dat hun eigen gedragingen niet op zichzelf staan, maar dat daarvan een katalyserende werking is uitgegaan die kenmerkend is voor dit soort ernstige ordeverstoringen. In groepsverband lokt de ene geweldshandeling de volgende uit en draagt op die manier bij aan verdere escalatie van dat (groeps)geweld als geheel.

Welke (strafrechtelijke) sancties komen in beeld?

De landelijke oriëntatiepunten voor straftoemeting (LOVS) suggereren voor de in deze zaken tenlastegelegde (kale) feiten veelal taakstraffen (en voor belediging en ‘eenvoudige’ bedreiging geldboetes). Het hof acht deze oriëntatiepunten echter niet toereikend in de context van voetbalrellen als de onderhavige. De ernst van de feiten, bezien in de hiervoor beschreven context, en de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen zijn daarvoor simpelweg te groot. Wanneer men met het plegen van een strafbaar feit bijdraagt aan grootschalige ordeverstoringen rond voetbalwedstrijden dient naar het oordeel van het hof vanuit het oogpunt van vergelding en preventie een gevangenisstraf daarom het
uitgangspuntte zijn. Na beschouwing van de 22 aan het hof voorgelegde zaken komt het hof tot een bandbreedte van ongeveer 2 weken tot 3 maanden gevangenisstraf, al dan niet in combinatie met een taakstraf. Buiten deze bandbreedte vallen zaken waarin sprake is van (ernstig) letsel of zaken van verdachten met een strafblad waarop al soortgelijke misdrijven staan (zoals bij recidiverende ‘hooligans’). De aard en ernst van het concrete geval en de persoonlijke omstandigheden van de verdachte, zijn factoren die vervolgens richting geven aan het vaststellen van de uiteindelijk op te leggen straf. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan de concrete bijdrage aan het openlijk geweld, de omvang van de ordeverstoring, de schade, het aantal geweldshandelingen door een verdachte, het gebruik van (voorwerpen als) wapens, het dragen van gezichtsbedekkende kleding, discriminatoire aspecten, etc. Onder omstandigheden kunnen die factoren er ook toe leiden dat een straf onder of boven de genoemde bandbreedte passend is.

Het hof beoogt met deze bandbreedte een richtsnoer te geven waarbij recht wordt gedaan aan de strafdoelen van vergelding, bijzondere en algemene preventie en een duidelijk signaal (norminprenting) te geven dat dit gedrag, dat de maatschappij zeer veel schade berokkent, onaanvaardbaar is.

Voorts is het hof van oordeel dat in dit soort zaken in beginsel een verbod dient te volgen om (bepaalde) wedstrijden in het bepaald voetbal bij te wonen, bijvoorbeeld in de vorm van een stadionverbod. In eerste instantie ligt het op de weg van de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) en/of betaald voetbal organisaties (BVO’s) om een (civielrechtelijk) stadionverbod op te leggen, te meer daar een dergelijk verbod langs die weg over het algemeen sneller in werking kan treden. Het strafrecht biedt echter ook mogelijkheden op dit vlak. Een van de redenen om (ook) voor een verbod langs strafrechtelijke weg te kiezen (waarbij het stadionverbod als bijzondere voorwaarde wordt opgelegd, gekoppeld aan een voorwaardelijke straf gedurende een bepaalde proeftijd), kan zijn dat het strafrecht zwaardere gevolgen kan verbinden aan overtreding van een dergelijk verbod.

Verder kunnen ook de schadevergoedingsmaatregel en de storting in het schadefonds geweldsmisdrijven in beeld komen als passende reacties. In de 22 zaken waarover het hof zich nu heeft gebogen is slechts in drie gevallen een vordering van benadeelde partijen aan de orde. In de overige zaken is geen schadevergoedingsmaatregel of andere financiële sanctie gevorderd. Gelet hierop en nu deze sancties ook geen onderdeel zijn geweest van het (meer algemene) debat tijdens deze door het openbaar ministerie geëntameerde themazitting, laat het hof die mogelijkheden in deze algemene overweging verder onbesproken.

Het verdient de aanbeveling dat er in zaken van grootschalige ordeverstoring met veel maatschappelijke impact een lik-op-stukbeleid plaatsvindt. Dat wil zeggen dat toepassing van snelrecht – zoals in de onderhavige zaken ook daadwerkelijk is gebeurd – wordt aangemoedigd. Juist in zaken die leiden tot grote maatschappelijke onrust, is het van grote waarde dat er direct een duidelijk signaal wordt afgegeven dat er wordt ingegrepen. Het strafrecht kan op die manier een bijdrage leveren aan herstel van de maatschappelijke orde.

Ten slotte overweegt het hof nog het volgende. Hoewel het openbaar ministerie in al deze zaken in hoger beroep is gegaan en heeft aangestuurd op een zogenoemde themazitting met het oog op – kort gezegd – zwaardere sancties en meer rechtseenheid, is in een groot deel van de zaken door de advocaat-generaal bij zijn strafeis nagenoeg aangesloten bij die van de officieren van justitie in eerste aanleg. Deze eisen, verdeeld over drie voetbalwedstrijden, liepen als gezegd flink uiteen. Door de advocaat-generaal werd daardoor niet een min of meer eenduidige lijn getrokken. Het hof werd in vrijwel alle zaken geconfronteerd met het dilemma dat – gelet op de ernst van de feiten – een forse gevangenisstraf passend werd geacht, maar – gelet op de persoon van de verdachte – de gevolgen voor de individuele verdachten zeer ingrijpend zouden zijn als zij opnieuw zouden komen vast te zitten. Per zaak en per verdachte heeft het hof steeds alle aspecten afgewogen en vervolgens, ook op dit punt, een beslissing genomen.

Wedstrijd Ajax – AZ en rol van de verdachte

In deze specifieke zaak betreft het de wedstrijd van Ajax tegen AZ op 6 mei 2023. De verdachte was samen met andere supporters van AZ in de Amsterdamse metro onderweg naar de Johan Cruyff ArenA, waar AZ een uitwedstrijd speelde in de Eredivisie tegen Ajax. In die metro werden door AZ-supporters (groeps)beledigende liederen gezongen. Deze groep supporters, waarvan de verdachte onderdeel uitmaakte, is uit de metro gehaald en aangehouden. De arrestanten werden met bussen van het openbaar vervoerbedrijf GVB overgebracht naar het politiebureau. Van een van de bussen zijn ruiten vernield. Ook zijn er beledigingen en bedreigingen geuit naar de politieagenten.

De verdachte heeft met zijn gedrag hieraan bijgedragen, door een politieagent aan te kijken en daarbij met zijn hand een snijdend gebaar langs zijn keel te maken en een andere politieagent te beledigen met woorden als 'kanker jood'. Het agressieve en provocerende gedrag van de verdachte heeft bijgedragen aan de onrust en agressie in de groep aanwezige AZ-supporters en aan het ontstaan van een beangstigende situatie voor de aanwezige agenten die hun werk deden.

Sanctionering

In strafmatigende zin houdt het hof rekening met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte, zoals ter zitting door de raadsman naar voren gebracht. Gelet op die omstandigheden en het feit dat het tenlastegelegde plaatsvond op een plek die (enigszins) is onttrokken aan het zicht van het publiek (het cellencomplex Zuidoost) ziet het hof reden om een gevangenisstraf aan de onderkant van voornoemde bandbreedte geheel voorwaardelijk op te leggen. Teneinde de strafdoelen van vergelding en speciale preventie op verantwoorde wijze met elkaar in evenwicht te brengen, zal het hof daarbij een onvoorwaardelijke taakstraf van 60 uren opleggen. Hieruit volgt dat het hof van oordeel is dat straf die door de advocaat-generaal is gevorderd onvoldoende recht doet aan de ernst van de feiten.

Het hof acht, alles afwegende, een voorwaardelijke gevangenisstraf en een taakstraf van na te melden duur passend en geboden. Tevens acht het hof het passend en geboden dat het de verdachte wordt verboden om wedstrijden van AZ te bezoeken in het betaald voetbal. Het hof kiest, anders dan de advocaat-generaal, er echter voor om dit verbod in de vorm van een bijzondere voorwaarde bij de voorwaardelijke gevangenisstraf te bepalen, waardoor de dreiging van twee weken in detentie heeft te gelden als stok achter de deur voor het geval dat de verdachte toch in de proeftijd van drie jaar een wedstrijd van AZ in het betaald voetbal bezoekt.

Toepasselijke wettelijke voorschriften

De op te leggen straffen en maatregel zijn gegrond op de artikelen 9, 14a, 14b, 14c, 22c, 22d, 57, 266, 267 en 285 van het Wetboek van Strafrecht.

BESLISSING

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep en doet opnieuw recht:

Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat de verdachte het onder 1 en 2 tenlastegelegde heeft begaan.

Verklaart niet bewezen hetgeen de verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart het onder 1 en 2 bewezenverklaarde strafbaar, kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart de verdachte strafbaar.

Veroordeelt de verdachte tot een
gevangenisstrafvoor de duur van
2 (twee) weken.

Bepaalt dat de gevangenisstraf niet ten uitvoer zal worden gelegd, tenzij de rechter later anders mocht gelasten omdat de verdachte zich voor het einde van een proeftijd van
3 (drie) jarenaan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt of de verdachte gedurende de proeftijd van 3 (drie) jaren ten behoeve van het vaststellen van zijn/haar identiteit geen medewerking heeft verleend aan het nemen van een of meer vingerafdrukken of geen identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht ter inzage heeft aangeboden dan wel de hierna te noemen bijzondere voorwaarde(n) niet heeft nageleefd.

Stelt als bijzondere voorwaarde dat de verdachte gedurende de proeftijd geen wedstrijden van de voetbalclub AZ in het betaald voetbal mag bijwonen.

Veroordeelt de verdachte tot een
taakstrafvoor de duur van
60 (zestig) uren, indien niet naar behoren verricht te vervangen door
30 (dertig) dagen hechtenis.

Dit arrest is gewezen door de meervoudige strafkamer van het gerechtshof Amsterdam, waarin zitting hadden mr. W.S. Ludwig, mr. M.M.H.P. Houben en mr. T. de Bont, in tegenwoordigheid van
mr. R.J. den Arend, griffier, en is uitgesproken op de openbare terechtzitting van dit gerechtshof van
19 december 2024.

De oudste raadsheer is buiten staat dit arrest mede te ondertekenen.

=========================================================================

[…]