Uitspraak
GERECHTSHOF AMSTERDAM
afdeling civiel recht en belastingrecht, team I
zaaknummer: 200.225.404/01
zaak- / rolnummer rechtbank Noord-Holland : C/15/247981 / HA ZA 16-567
arrest van de meervoudige burgerlijke kamer van 12 maart 2019
inzake
de vennootschap naar buitenlands recht
SKYVETS ApS,
gevestigd te Brøndby, Denemarken,
appellante,
advocaat: mr. H. Biesheuvel te Amsterdam,
tegen
IDEXX ANIMANA B.V.,
gevestigd te Schiphol,
geïntimeerde,
advocaat: mr. F.E. Vermeulen te Amsterdam.
1.Het geding in hoger beroep
Partijen worden hierna SkyVets en IDEXX genoemd.
SkyVets is bij dagvaarding van 6 oktober 2017 in hoger beroep gekomen van een vonnis van de rechtbank Noord-Holland van 2 augustus 2017 onder bovenvermeld zaak-/rolnummer gewezen tussen SkyVets als eiseres en IDEXX als gedaagde.
Partijen hebben daarna de volgende stukken ingediend:
- memorie van grieven, tevens houdende wijziging van eis, met producties;
- memorie van antwoord met producties.
Partijen hebben de zaak ter zitting van 18 december 2018 doen bepleiten, SkyVets door mr. C.J. Jager, advocaat te Amsterdam en IDEXX door mrs. R.M. Woudenberg en T.A. Janse, advocaten te Amsterdam, ieder aan de hand van pleitnotities die zijn overgelegd. SkyVets heeft nog producties in het geding gebracht.
Ten slotte is arrest gevraagd.
SkyVets heeft geconcludeerd dat het hof het bestreden vonnis zal vernietigen en - uitvoerbaar bij voorraad - de vorderingen van SkyVets zoals gewijzigd in haar memorie van grieven alsnog zal toewijzen en IDEXX zal veroordelen tot terugbetaling van al hetgeen SkyVets uit hoofde van het bestreden vonnis aan IDEXX heeft betaald, met rente, met beslissing over de proceskosten met nakosten en rente.
IDEXX geconcludeerd tot bekrachtiging van het bestreden vonnis met beslissing, uitvoerbaar bij voorraad, over de proceskosten met nakosten en rente.
Beide partijen hebben in hoger beroep bewijs van hun stellingen aangeboden.
2.Feiten
De rechtbank heeft in het bestreden vonnis onder 2.1 tot en met 2.14 de feiten vastgesteld die zij tot uitgangspunt heeft genomen. Deze feiten zijn in hoger beroep niet in geschil en dienen derhalve ook het hof als uitgangspunt. Voor zover in hoger beroep relevant en waar nodig aangevuld met andere feiten die als enerzijds gesteld en anderzijds niet of onvoldoende betwist zijn komen vast te staan, zijn die feiten de volgende.
2.1.
SkyVets drijft een onderneming die zich bezig houdt met de ontwikkeling en verkoop van (administratieve) softwaresystemen voor de veterinaire sector op de Scandinavische markt.
2.2.
Animana B.V. (hierna: Animana) heeft een softwaresysteem ontwikkeld voor veterinaire klinieken ter ondersteuning van medische administratie en praktijkmanagement (hierna: het softwaresysteem).
2.3
IDEXX houdt zich bezig met de ontwikkeling, productie en distributie van (onder meer) IT-oplossingen voor (gezelschaps-) diergeneeskunde. In 2015 zijn Animana en IDEXX gefuseerd.
2.4.
Op 20 juni 2014 hebben SkyVets en Animana een ‘Animana Reseller Agreement’ (hierna: de overeenkomst) gesloten. Krachtens de overeenkomst heeft SkyVets de exclusieve bevoegdheid om het softwaresysteem onder de merknaam Animana te leveren aan haar klanten in Zweden, Denemarken, Noorwegen en Finland. Daarbij is overeengekomen dat SkyVets bepaalde percentages van de van haar klanten te ontvangen vergoedingen aan Animana afdraagt.
2.5
De overeenkomst luidt, voor zover hier relevant, als volgt:
1.4
Animana shall not have direct contact with customers or their end users without the prior express permission of SkyVets.
(…)
11.3
Either party may terminate the agreement at any time by providing one month’s prior written notice to the other party.
(…)
11.5
In case of termination under clause 11.3, the agreement shall remain in force for an additional period of two years.
(…)
11.7
During the additional period Animana shall initiate no contact (excluding communications to the general public such as website information, trade show attendance, advertisements in magazines or public websites) or do business (actively or passively) with SkyVets customers. (…).
2.6.
Op 2 oktober 2015 heeft IDEXX, met inachtneming van één maand opzegtermijn, de overeenkomst per 2 november 2015 opgezegd.
2.7.
Tussen 27 en 30 oktober 2015 hebben partijen met elkaar gecorrespondeerd over de inhoud van een gezamenlijke, aan de klanten van SkyVets te sturen verklaring over de opzegging van de overeenkomst. In het eerste tekstvoorstel dat IDEXX hiertoe op 28 oktober 2015 heeft gedaan, is vermeld:
SkyVets and IDEXX have decided together to end their current agreement for IDEXX Animana in the Nordics. (…) SkyVets will continue to support IDEXX Animana customers over the next 2 years until late 2017. After this period, IDEXX will support the IDEXX Animana customers directly.
In het laatste tekstvoorstel dat IDEXX hiertoe op 30 oktober 2015 heeft gedaan, is vermeld:
IDEXX and SkyVets have terminated the reseller agreement for Animana. Animana customers will continue to be supported by SkyVetss for the next two years. Following that period, IDEXX will support Animana customers directly.(…)
Dit tekstvoorstel was onaanvaardbaar voor SkyVets en partijen zijn vervolgens niet meer tot overeenstemming gekomen over de inhoud van een gezamenlijke verklaring.
2.8.
Op 12 november 2015 heeft SkyVets haar klanten door middel van een verklaring geïnformeerd over de beëindiging van de overeenkomst door IDEXX. De Engelse vertaling daarvan, zoals ingediend door SkyVets bij haar memorie van grieven, luidt als volgt:
IDEXX has terminated SkyVets reseller agreement for Animana
In the spring of 2014 SkyVets chose the Dutch system Animana as our future medical record keeping system for the Nordic veterinarian industry. In the autumn of 2014 Animana was acquired by IDEXX, who now has decided to terminate SkyVets’ reseller agreement for Animana. With a few exceptions, the reseller agreement remains in force for 2 years. SkyVets will continue to service all our Nordic customers using the Animana software until November 2017.
It was planned from the start that Animana whould be developed in a number of areas during 2014-2015, so that the system would match the recordkeeping and administrative requirements of the Nordic clinics and practices. Unfortunately, these developments have not been implemented and IDEXX’ obligation to develop the system ends with the termination of the agreement.
Have you started with the use of the Animana-system, does it work well for you and you can live with that it probably will not be developed further according to Nordic demands, we think you should continue with the system and wait. SkyVets will service you the coming two years and maybe there will arise opportunities we do not see today. If you want to switch to another system, you can terminate your agreement regarding your use of the Animana software with one month’s notice and get all your data handed out in a commonly used data format.
We are very sorry for the situation that has occurred, which has come as a surprise to us. In the past days we have tried everything in our power to change the situation. However, this has not been possible. (…).
2.9.
Op 27 november 2015 heeft IDEXX, in reactie op deze verklaring, aan SkyVets geschreven dat de overeenkomst met ingang van voornoemde datum partieel werd ontbonden, in dier voege dat zij artikel 11.7 van de overeenkomst niet langer van toepassing achtte.
2.10.
Op 1 december 2015 heeft IDEXX de volgende notificatie op de startpagina van de software geplaatst:
Notice to all Animana customers.
IDEXX Animana supports and will continue to support all Animana customers in the Nordics who have purchased and will purchase Animana software, either directly or through distribution. Ongoing software development of new features and software maintenance is part of IDEXX’s portfolio and these services will be maintained and supported for all Animana customers, including the Nordics. These services will be provided by IDEXX. IDEXX is extremely committed to the Nordics and Animana customers in these important markets. If you have additional questions please contact the IDEXX Animana Support team at (…).
2.11.
Bij brief van 3 december 2015 heeft SkyVets IDEXX gesommeerd de notificatie van de startpagina te verwijderen wegens strijd met artikel 11.7 van de overeenkomst. IDEXX heeft de notificatie niet verwijderd.
2.12.
Bij brief van 15 december 2015 heeft SkyVets de overeenkomst ontbonden.
2.13.
Bij brief van 21 december 2015 heeft IDEXX aan SkyVets geantwoord dat de door SkyVets ingeroepen ontbinding niet geldig is en, op haar beurt, de overeenkomst ontbonden.
3.Beoordeling
3.1.
In eerste aanleg heeft Skyvets, voor zover relevant voor dit hoger beroep, gevorderd - kort weergegeven - dat IDEXX zal worden veroordeeld tot vergoeding van de schade die SkyVets heeft geleden als gevolg van de (rechtsgeldige) ontbinding door SkyVets van de overeenkomst althans een onrechtmatige daad dan wel een ongerechtvaardigde verrijking van IDEXX ten koste van SkyVets.
3.2.
De rechtbank heeft deze vorderingen afgewezen en daartoe, samengevat, overwogen dat IDEXX door het plaatsen van de notificatie op 1 december 2015 niet heeft gehandeld in strijd met artikel 11.7 van de overeenkomst, omdat die notificatie in de gegeven omstandigheden volstrekt gerechtvaardigd was, neutraal van toon was en geen verwijten richting SkyVets bevatte. Omdat deze notificatie niet is aan te merken als een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst door IDEXX ontbreekt de grondslag voor ontbinding van de overeenkomst door SkyVets en dus ook de grondslag voor het primair gevorderde, zo heeft de rechtbank geconcludeerd. Omdat de overige vorderingen zijn gegrond op hetzelfde feitencomplex, zijn ook die door de rechtbank afgewezen. Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt SkyVets met vier grieven op.
3.3.
De grieven van SkyVets lenen zich voor een gezamenlijke bespreking en komen op het volgende neer. De rechtbank heeft ten onrechte geoordeeld dat de verklaring die SkyVets op 12 november 2015 aan haar klanten heeft verstuurd onrechtmatig was. Die verklaring bevatte geen verwijten jegens IDEXX en was bedoeld om de klanten te informeren over het feit dat IDEXX, door haar opzegging van de overeenkomst, niet meer gehouden was de software, waar de klanten afhankelijk van waren, verder te ontwikkelen. SkyVets heeft deze verklaring mede gestuurd om haar eigen aansprakelijkheid jegens haar klanten uit te sluiten. Dit was nodig, omdat IDEXX, volgens SkyVets, in strijd met de overeenkomst achterliep met het ontwikkelen van functionaliteiten die noodzakelijk waren om de software geschikt en verkoopbaar te maken voor gebruikers op de Scandinavische markt en SkyVets haar klanten had toegezegd dat deze software zou worden ontwikkeld. Hieruit vloeit voort dat IDEXX geen grond had om op 27 november 2015 de overeenkomst partieel, namelijk wat betreft artikel 11.7, te ontbinden. De notificatie die IDEXX, op haar beurt, op 1 december 2015 heeft doen uitgaan was daarentegen wel onrechtmatig, aldus SkyVets. Artikel 11.7 en artikel 1.4 van de overeenkomst bevatten immers een verbod voor IDEXX om contact op te nemen met de klanten van SkyVets. Het bericht van IDEXX was direct gericht aan en uitsluitend zichtbaar voor die klanten en bedoeld om deze te werven. Daarvoor bestond geen rechtvaardiging. SkyVets had dus wel goede grond om op 15 december 2015 de volledige overeenkomst te ontbinden. De schade die SkyVets heeft geleden als gevolg van die ontbinding dient IDEXX te vergoeden. Subsidiair en meer subsidiair stelt SkyVets dat IDEXX gehouden is de schade te vergoeden op grond van onrechtmatige daad respectievelijk ongerechtvaardigde verrijking.
3.4.
IDEXX heeft onder meer als verweer gevoerd dat de mededeling van SkyVets van 12 november 2015 wel onrechtmatig was en dat zijzelf de overeenkomst niet heeft geschonden door het plaatsen van een notificatie op 1 december 2015. Daarnaast heeft zij aangevoerd dat, zelfs al zou haar eigen notificatie als een tekortkoming moeten worden aangemerkt, deze tekortkoming, gezien haar bijzondere aard en beperkte omvang, de ontbinding met haar gevolgen niet rechtvaardigt. Zij stelt in dit verband dat haar eigen notificatie een noodzakelijke en evenredige reactie was op de mededeling die SkyVets op 12 november 2015 aan haar klanten had verzonden. Door vervolgens de overeenkomst te gaan ontbinden heeft SkyVets zelf destructief gehandeld; zij heeft hierdoor immers in een klap al haar klanten verloren, terwijl de bedoeling van de twee jaar durende uitloopperiode nu juist was dat SkyVets die zou benutten om een nieuwe partner te vinden, zodat haar klanten na ommekomst van deze termijn konden overstappen op een ander door SkyVets aangeboden systeem. De ontbinding van de overeenkomst door SkyVets was daarom niet nodig geweest, aldus IDEXX.
3.5.
Art. 6:265 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) bepaalt ten aanzien van wederkerige overeenkomsten dat iedere tekortkoming van een partij in de nakoming van een van haar verbintenissen, aan de wederpartij de bevoegdheid geeft om de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden, tenzij de tekortkoming, gezien haar bijzondere aard of geringe betekenis, deze ontbinding met haar gevolgen niet rechtvaardigt. Zoals de Hoge Raad heeft overwogen in zijn arrest van 28 september 2018 (ECLI:NL:HR:2018:1810) brengen in dit artikel de hoofdregel en de tenzij-bepaling tezamen de materiële rechtsregel tot uitdrukking dat, kort gezegd, slechts een tekortkoming van voldoende gewicht recht geeft op (gehele of gedeeltelijke) ontbinding van de overeenkomst. In zodanig geval behoeft niet van een schuldeiser gevergd te worden dat hij met een tekortschietende wederpartij als contractspartner verder moet.
3.6.
Naar het oordeel van het hof kan in het midden blijven of de door Skyvets respectievelijk door IDEXX uitgebrachte mededelingen tekortkomingen in de nakoming van de overeenkomst vormen. Zelfs indien het hof tot de conclusie zou komen dat de verklaring van SkyVets van 12 november 2015 geen tekortkoming vormt en die van IDEXX van 1 december 2015 wel (omdat daarmee de artikelen 1.4 en 11.7 van de overeenkomst zouden zijn geschonden) dan nog dient het hof te beslissen, gelet op het door IDEXX gevoerde subsidiaire verweer, of die tekortkoming van IDEXX ‘van voldoende gewicht is’ en daarmee de algehele ontbinding van de overeenkomst door SkyVets rechtvaardigt. Naar het oordeel van het hof is dit niet het geval en wel om de volgende redenen.
3.6.1.
Van belang is in de eerste plaats de inhoud en aard van de volgens SkyVets door IDEXX geschonden bedingen, de artikelen 1.4 en 11.7 van de overeenkomst. Deze bevatten een verbod voor IDEXX om contact op te nemen met klanten van SkyVets zonder voorafgaande expliciete instemming van SkyVets, respectievelijk een verbod, gedurende de uitloopperiode, om dergelijk contact op te nemen, met uitzondering van bepaalde mededelingen aan het algemene publiek. De bedoeling van deze bedingen is kennelijk te voorkomen dat IDEXX gedurende de looptijd van de overeenkomst (inclusief de uitloopperiode daarvan) klanten ‘wegkaapt’ bij SkyVets door dier netwerk te gebruiken voor het werven van eigen klanten. SkyVets heeft weliswaar gesteld, onder verwijzing naar de e-mailcorrespondentie tussen partijen die vooraf is gegaan aan het uitbrengen van haar eigen verklaring op 12 november 2015 (zie 2.7.), dat IDEXX de intentie had om, gedurende de uitloopperiode, klanten van SkyVets over te nemen, maar het hof kan die bedoeling uit de genoemde e-mails niet afleiden. In het laatste voorstel van IDEXX werd niet meer van “IDEXX Animana customers” gesproken en SkyVets heeft onvoldoende uitgelegd waarom de aankondiging dat gebruikers van het softwaresysteem na de uitloopperiode vanuit IDEXX zouden worden begeleid, in strijd was met de inhoud van de overeenkomst. Voorts heeft SkyVets in het geheel niet toegelicht welke concrete, nadelige gevolgen zij heeft ondervonden van de notificatie die IDEXX vervolgens op 1 december 2015 heeft verzonden, welke gevolgen zij ter zitting als ‘desastreus’ heeft gekwalificeerd. Zij heeft weliswaar gesteld dat door het bericht ‘de rechtstreekse communicatie tussen IDEXX en de klanten van SkyVets was geopend’, dat hierdoor ‘het fundament achter de uitloopperiode was weggeslagen’, en dat zij ‘geen andere keuze had dan de overeenkomst te ontbinden, maar zij heeft niet gesteld wat daarvan dan weer het concrete, schadelijke, gevolg is geweest, bijvoorbeeld dat zij daadwerkelijk klanten heeft verloren. Het niet nader concretiseren van deze gevolgen is des te opvallender nu SkyVets wel erop heeft gewezen dat naar aanleiding van haar eigen verklaring (van 12 november 2015) slechts drie van de 71 klanten IDEXX hebben benaderd met vragen over de toekomst van de software. SkyVets heeft daarnaast nog aangevoerd dat zij niet over de financiële middelen beschikte om nieuwe software te laten ontwikkelen voor haar klanten, maar dat staat los van de notificatie die IDEXX op 1 december 2015 heeft uitgebracht en is daarvan niet een gevolg geweest.
3.6.2.
In de tweede plaats moet worden gewezen op de omstandigheden waaronder IDEXX had besloten op 1 december 2015 een verklaring uit te brengen: deze verklaring was immers een reactie op de verklaring die SkyVets zelf op 12 november 2015 had uitgebracht. Het is partijen niet gelukt om gezamenlijk een verklaring naar de klanten te sturen over de beëindiging van de samenwerking tussen partijen. Hierover heeft slechts kort, gedurende enkele dagen, overleg plaatsgevonden. Naar het oordeel van het hof heeft SkyVets onvoldoende moeite gedaan om alsnog tot een gezamenlijke verklaring te komen. Door het overleg af te breken en vervolgens zonder instemming van IDEXX eenzijdig een verklaring aan de klanten te sturen, heeft SkyVets in zekere zin de daarop volgende notificatie van IDEXX uitgelokt. In de verklaring van SkyVets stond immers onder meer dat bepaalde beoogde functionaliteiten nog niet waren geïmplementeerd, dat IDEXX, door de beëindiging van de samenwerking, niet meer gehouden was de software verder te ontwikkelen en dat dat vermoedelijk ook niet meer zou gaan gebeuren. Aldus heeft SkyVets haar klanten nagenoeg uitgenodigd om voor een ander pakket te kiezen.
3.6.3.
Daar komt bij, in de derde plaats, dat niet valt in te zien waarom de notificatie van IDEXX van 1 december 2015 schadelijk zou kunnen zijn geweest voor (het behoud van de klanten door) SkyVets, gelet op de inhoud en toonzetting daarvan. Met de inhoud heeft IDEXX klaarblijkelijk de klanten van SkyVets die het softwaresysteem gebruiken willen geruststellen dat IDEXX hen zal blijven ondersteunen, hetzij rechtstreeks, hetzij via een distributeur, en de software zal blijven ontwikkelen. De toonzetting van het bericht is neutraal en bevat geen enkele verwijzing, laat staan een negatieve verwijzing, naar SkyVets. Naar het oordeel van het hof ligt het meer voor de hand dat zonder een dergelijke geruststelling de klanten van SkyVets gedurende de uitloopperiode eerder geneigd zouden zijn geweest om de samenwerking met SkyVets te beëindigen.
3.6.4.
In de vierde plaats is van belang dat SkyVets ook minder ingrijpende middelen ter beschikking hebben gestaan om de, naar zij stelt, door haar geleden schade te verhalen op IDEXX, zoals het indienen van een vordering tot vervangende schadevergoeding. Door het ingrijpende middel van ontbinding in te roepen, heeft SkyVets zelf ervoor gekozen de door partijen overeengekomen uitloopperiode af te breken, met alle gevolgen van dien. Hiermee heeft zij als het ware haar eigen ruiten ingegooid. Dat SkyVets hiertoe genoopt was om haar eigen aansprakelijkheid jegens haar klanten uit te sluiten, is een omstandigheid die niet nader is toegelicht door SkyVets en, bij gebreke aan motivering, evenmin de ontbinding kan rechtvaardigen.
3.7.
Nu het beroep op de ontbinding niet slaagt, komt het hof toe aan het subsidiaire betoog van SkyVets. Dit betoog, inhoudende dat IDEXX jegens haar onrechtmatig heeft gehandeld op grond waarvan zij gehouden is de hierdoor veroorzaakte schade te vergoeden, slaagt evenmin. Zoals hiervoor (3.6.1.) al is overwogen heeft SkyVets onvoldoende duidelijk gemaakt welke concrete nadelige gevolgen de notificatie van IDEXX van 1 december 2015 te weeg heeft gebracht. De stelling van SkyVets dat IDEXX vervolgens overeenkomsten heeft gesloten met klanten van SkyVets is niet geadstrueerd. Dit betekent dat, daargelaten de vraag of IDEXX met haar notificatie van 1 december 2015 onrechtmatig heeft gehandeld, SkyVets onvoldoende heeft gesteld dat en zo ja, op welke wijze en tot op welke hoogte, dit handelen tot schade heeft geleid.
3.8.
Tot slot dient ook het meer subsidiaire betoog van SkyVets te worden verworpen: haar stelling dat IDEXX zich ten koste van SkyVets ongerechtvaardigd heeft verrijkt, is nauwelijks gemotiveerd. Skyvets beperkt zich namelijk tot de stelling dat IDEXX door de investeringen en inspanningen van SkyVets en als gevolg van de ontbinding van de overeenkomst in staat is gesteld om voortaan zelfstandig software aan te bieden aan haar klanten op de Scandinavische markt. SkyVets verliest daarbij evenwel uit het oog dat zij zelf ervoor heeft gekozen om de overeenkomst te ontbinden, waarmee zij zelf de uitloopperiode, die er juist voor was bedoeld om SkyVets in de gelegenheid te stellen haar klanten te behouden, heeft afgebroken. Op basis van deze omstandigheden kan niet worden geconcludeerd dat een eventuele verrijking aan de zijde van IDEXX, wat daar ook van zij, ongerechtvaardigd zou zijn.
3.9.
De grieven falen. Het vonnis waarvan beroep zal worden bekrachtigd. SkyVets zal als in het ongelijk gestelde partij worden verwezen in de kosten van het geding in appel.
4.Beslissing
Het hof:
bekrachtigt het vonnis waarvan beroep;
wijst het meer of anders gevorderde af;
veroordeelt SkyVets in de kosten van het geding in hoger beroep, tot op heden aan de zijde van IDEXX begroot op € 5.200,00 aan verschotten en € 16.503,00 voor salaris en op € 157,- voor nasalaris, te vermeerderen met € 82,- voor nasalaris en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit arrest plaatsvindt, te vermeerderen met de wettelijke rente, indien niet binnen veertien dagen na dit arrest dan wel het verschuldigd worden van de nakosten aan de kostenveroordeling is voldaan;
verklaart deze veroordelingen uitvoerbaar bij voorraad.
Dit arrest is gewezen door mrs. E.K. Veldhuijzen van Zanten. J.C.W. Rang en C.A.H.M. ten Dam en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 12 maart 2019.