Uitspraak
beschikking
___________________________________________________________________
GERECHTSHOF AMSTERDAM
ONDERNEMINGSKAMER
zaaknummer : 200.123.797/01 OK
beschikking van de Ondernemingskamer van 20 juni 2013
inzake
DE ONDERNEMINGSRAAD VAN DE STICHTING FORUM, INSTITUUT VOOR MULTICULTURELE VRAAGSTUKKEN,
gevestigd te Utrecht.
VERZOEKER,
advocaat:
mr. D.G. Schouwman, kantoorhoudende te Veenendaal,
mr. D.G. Schouwman, kantoorhoudende te Veenendaal,
t e g e n
de stichting
STICHTING FORUM, INSTITUUT VOOR MULTICULTURELE VRAAGSTUKKEN,
gevestigd te Utrecht,
VERWEERDER,
advocaat:
mr. K.J. Hillebrandten
mr. C.C. Oberman, kantoorhoudende te Amsterdam.
mr. K.J. Hillebrandten
mr. C.C. Oberman, kantoorhoudende te Amsterdam.
1.Het verloop van het geding
1.1
In het vervolg zal verzoeker (ook) worden aangeduid als de Ondernemingsraad, verweerder als Forum.
1.2
De Ondernemingsraad heeft bij op 21 maart 2013 ter griffie van de Ondernemingskamer ingekomen verzoekschrift met producties de Ondernemingskamer verzocht, zakelijk weergegeven, bij beschikking, uitvoerbaar bij voorraad, te verklaren dat Forum bij afweging van de betrokken belangen niet in redelijkheid heeft kunnen komen tot het besluit
“Reductie ondersteuning en overhead 2013, Reorganisatie Spoor 1” van 21 februari 2013 en bij wijze van voorziening aan Forum de verplichting op te leggen dit besluit in te trekken en alle gevolgen daarvan ongedaan te maken, alsmede om Forum te verbieden handelingen te verrichten of te doen verrichten ter verdere uitvoering van voornoemd besluit of onderdelen daarvan, kosten rechtens.
“Reductie ondersteuning en overhead 2013, Reorganisatie Spoor 1” van 21 februari 2013 en bij wijze van voorziening aan Forum de verplichting op te leggen dit besluit in te trekken en alle gevolgen daarvan ongedaan te maken, alsmede om Forum te verbieden handelingen te verrichten of te doen verrichten ter verdere uitvoering van voornoemd besluit of onderdelen daarvan, kosten rechtens.
1.3
Forum heeft bij op 17 mei 2013 ter griffie van de Ondernemingskamer ingekomen verweerschrift met producties de Ondernemingskamer verzocht – zo begrijpt de Ondernemingskamer - de verzoeken van de Ondernemingsraad af te wijzen.
1.4
De verzoeken zijn behandeld ter openbare terechtzitting van de Ondernemingskamer van 30 mei 2013. Bij die gelegenheid hebben mr. Schouwman en mr. Hillebrandt de standpunten van de onderscheiden partijen toegelicht aan de hand van overgelegde pleitnotities en wat mr. Schouwman betreft onder overlegging van op voorhand aan de Ondernemingskamer en de wederpartij gezonden nadere producties. Partijen hebben vragen van de Ondernemingskamer beantwoord en inlichtingen verstrekt. De Ondernemingsraad heeft één van de hierna te noemen gronden van het verzoek ingetrokken.
2.De vaststaande feiten
2.1
Forum is een organisatie die zich bezig houdt met de bevordering van een multiculturele samenleving waarbinnen verschillende burgers en groepen burgers met een uiteenlopende etnische en culturele achtergrond een gelijkwaardige maatschappelijke positie innemen en op harmonieuze wijze samenleven. Forum is afhankelijk van overheidssubsidie. Met ingang van het begrotingsjaar 2013 is de subsidiëring van Forum ondergebracht bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Voorheen ontving Forum subsidie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
2.2
Medio 2011 heeft de raad van toezicht van Forum een interim-bestuurder aangesteld die onder andere als opdracht had om naar aanleiding van onrust in de organisatie en wijziging van het politieke klimaat ten aanzien van integratievraagstukken, een onderzoek te doen naar de interne organisatie van Forum. Deze interim-bestuurder heeft op 21 september 2011 de
“Nota Verandertraject Forum”uitgebracht waarin voorstellen worden gedaan voor organisatiewijzigingen. Naar aanleiding van deze nota, het veranderende politieke klimaat en een korting van de instellingssubsidie van Forum van 46% per 2015, heeft Forum op 5 december 2011 een
“Plan van aanpak Verandertraject”voor advies aan de Ondernemingsraad gezonden. Op 20 januari 2012 heeft de Ondernemingsraad negatief geadviseerd over dit plan, tenzij aan een aantal randvoorwaarden zou worden voldaan. Naar aanleiding van dit advies heeft Forum op 1 maart 2012 een
“Uitwerkingsnotitie Plan van Aanpak Verandertraject”ter advisering aan de Ondernemingsraad voorgelegd. In deze notitie is onder andere voorgesteld een aantal werkgroepen in te stellen om het verandertraject per onderdeel uit te werken. Met instemming van de Ondernemingsraad zijn deze werkgroepen direct van start gegaan. Op 11 april 2012 heeft de Ondernemingsraad negatief geadviseerd op de uitwerkingsnotitie, tenzij aan een aantal voorwaarden zou worden voldaan. In het advies heeft de Ondernemingsraad zich onder andere op het standpunt gesteld dat de visie en de missie (of strategie) van Forum eerst zou moeten worden uitgewerkt en geïnternaliseerd. In een overlegvergadering van 16 april 2012 met de Ondernemingsraad, heeft de bestuurder medegedeeld, zakelijk weergegeven, dat door dit negatieve advies het verandertraject tijdelijk wordt stilgelegd, dat de werkgroepen worden opgeschort tot 20 juni 2012 en dat op die datum de visie en strategie worden voorgelegd aan de Raad van Toezicht, waarna, na de vaststelling daarvan, het veranderingstraject vervolgd kan worden. In een brief van de bestuurder aan de Ondernemingsraad van 19 april 2012 staat onder andere, zakelijk weergegeven, dat de belangrijkste voorwaarde van de Ondernemingsraad inhoudt dat
“visie en strategie formeel vastgesteld moeten worden, vóór met het verandertraject kan worden doorgegaan. Zoals toegelicht, vergt die vaststelling instemming met de Raad van Toezicht. Daar deze op 20 juni vergadert, zal de beoogde vaststelling niet voor die datum kunnen plaatsvinden. (…) Voor dit moment betekent uw negatief advies over de Uitwerkingsnotitie dat de OR niet instemt met het verandertraject zoals dat nu is ingezet. Een positief advies is voorwaarde om het traject voort te zetten.”
“Nota Verandertraject Forum”uitgebracht waarin voorstellen worden gedaan voor organisatiewijzigingen. Naar aanleiding van deze nota, het veranderende politieke klimaat en een korting van de instellingssubsidie van Forum van 46% per 2015, heeft Forum op 5 december 2011 een
“Plan van aanpak Verandertraject”voor advies aan de Ondernemingsraad gezonden. Op 20 januari 2012 heeft de Ondernemingsraad negatief geadviseerd over dit plan, tenzij aan een aantal randvoorwaarden zou worden voldaan. Naar aanleiding van dit advies heeft Forum op 1 maart 2012 een
“Uitwerkingsnotitie Plan van Aanpak Verandertraject”ter advisering aan de Ondernemingsraad voorgelegd. In deze notitie is onder andere voorgesteld een aantal werkgroepen in te stellen om het verandertraject per onderdeel uit te werken. Met instemming van de Ondernemingsraad zijn deze werkgroepen direct van start gegaan. Op 11 april 2012 heeft de Ondernemingsraad negatief geadviseerd op de uitwerkingsnotitie, tenzij aan een aantal voorwaarden zou worden voldaan. In het advies heeft de Ondernemingsraad zich onder andere op het standpunt gesteld dat de visie en de missie (of strategie) van Forum eerst zou moeten worden uitgewerkt en geïnternaliseerd. In een overlegvergadering van 16 april 2012 met de Ondernemingsraad, heeft de bestuurder medegedeeld, zakelijk weergegeven, dat door dit negatieve advies het verandertraject tijdelijk wordt stilgelegd, dat de werkgroepen worden opgeschort tot 20 juni 2012 en dat op die datum de visie en strategie worden voorgelegd aan de Raad van Toezicht, waarna, na de vaststelling daarvan, het veranderingstraject vervolgd kan worden. In een brief van de bestuurder aan de Ondernemingsraad van 19 april 2012 staat onder andere, zakelijk weergegeven, dat de belangrijkste voorwaarde van de Ondernemingsraad inhoudt dat
“visie en strategie formeel vastgesteld moeten worden, vóór met het verandertraject kan worden doorgegaan. Zoals toegelicht, vergt die vaststelling instemming met de Raad van Toezicht. Daar deze op 20 juni vergadert, zal de beoogde vaststelling niet voor die datum kunnen plaatsvinden. (…) Voor dit moment betekent uw negatief advies over de Uitwerkingsnotitie dat de OR niet instemt met het verandertraject zoals dat nu is ingezet. Een positief advies is voorwaarde om het traject voort te zetten.”
2.3
Bij brief van 6 juni 2012 heeft Forum aan de Ondernemingsraad onder andere geschreven dat thans alle focus ligt “
op het doen vaststellen van een visiedocument door de Raad van Toezicht. Een concept zal op 20 juni aan de RvT worden voorgelegd. Op 11 juni zal ik dit concept toelichten in een bijeenkomst conform mijn toezegging aan het personeel. Na vaststelling van het visiedocument wordt het reorganisatietraject met kracht hervat. De planning is dat het op te stellen reorganisatieplan – met de focus op bedrijfseconomische noodzaak tot inkrimping - op 1 september naar de OR wordt gestuurd.”
op het doen vaststellen van een visiedocument door de Raad van Toezicht. Een concept zal op 20 juni aan de RvT worden voorgelegd. Op 11 juni zal ik dit concept toelichten in een bijeenkomst conform mijn toezegging aan het personeel. Na vaststelling van het visiedocument wordt het reorganisatietraject met kracht hervat. De planning is dat het op te stellen reorganisatieplan – met de focus op bedrijfseconomische noodzaak tot inkrimping - op 1 september naar de OR wordt gestuurd.”
2.4
Op 20 juni 2012 heeft de raad van toezicht zijn goedkeuring gegeven aan het door de bestuurder opgestelde Visiedocument Forum 2012 – 2017.
2.5
In de aanschrijfbrief 2013 van 17 oktober 2012 namens de Minister van BZK staat onder het kopje
“Het financieel kader voor het werkplan 2013”onder andere dat de subsidies aan Forum voor de jaren 2015 en 2016 belast zullen worden met een korting van 46%. In de brief wordt aangeraden om deze bezuiniging in 2015 te betrekken bij de inrichting van de organisatie van Forum en bij het opstellen van het werkplan over 2013. De brief vermeldt voorts:
“Over de inrichting van uw organisatie doe ik geen uitspraken. Wel hecht ik eraan dat u reeds nu de overhead op een aanvaardbaar niveau brengt.”
“Het financieel kader voor het werkplan 2013”onder andere dat de subsidies aan Forum voor de jaren 2015 en 2016 belast zullen worden met een korting van 46%. In de brief wordt aangeraden om deze bezuiniging in 2015 te betrekken bij de inrichting van de organisatie van Forum en bij het opstellen van het werkplan over 2013. De brief vermeldt voorts:
“Over de inrichting van uw organisatie doe ik geen uitspraken. Wel hecht ik eraan dat u reeds nu de overhead op een aanvaardbaar niveau brengt.”
2.6
Op 29 oktober 2012 heeft Forum Ondernemingsraad advies gevraagd over zijn voorgenomen besluit
“Reductie ondersteuning en Overhead Reorganisatieplan Spoor 1.In de inleiding van de adviesaanvraag staat onder andere het volgende.
“Door het niet verkrijgen van een positief advies op de uitvoeringsnotitie verandertraject heb ik als bestuurder moeten besluiten het verandertraject anders in te richten. Het verandertraject is gefaseerd. In een eerste spoor worden noodzakelijke maatregelen genomen, gericht op het besparen van (de kosten van) overhead op korte termijn en ligt de focus op de ondersteunende diensten. Hiervoor zijn drie redenen:
“Reductie ondersteuning en Overhead Reorganisatieplan Spoor 1.In de inleiding van de adviesaanvraag staat onder andere het volgende.
“Door het niet verkrijgen van een positief advies op de uitvoeringsnotitie verandertraject heb ik als bestuurder moeten besluiten het verandertraject anders in te richten. Het verandertraject is gefaseerd. In een eerste spoor worden noodzakelijke maatregelen genomen, gericht op het besparen van (de kosten van) overhead op korte termijn en ligt de focus op de ondersteunende diensten. Hiervoor zijn drie redenen:
- Als gesubsidieerde instelling dient FORUM een zo klein mogelijke overhead te hebben, nu en in de toekomst. Zie hierover bijvoorbeeld (…) het ministerie van BZK (…) in de aanschrijfbrief voor het werkplan 2013.
- Met een kleinere overhead speelt FORUM geld vrij voor de inhoud, waarmee het zijn missie beter kan verwezenlijken en de continuïteit van het instituut beter gegarandeerd zal zijn.
- Aangezien FORUM de kosten van de reorganisatie en het sociaal plan zelf zal moeten dragen zullen daarvoor middelen vrijgemaakt dienen te worden.
Spoor 2 is gericht op de verandering van het primaire proces in het licht van de in juni aangescherpte visie en strategie en ter voorbereiding op de situatie waarin de instellingssubsidie per 2015 vrijwel gehalveerd wordt. Als onderdeel hiervan zal de overhead ook weer verder beperkt moeten worden.
Deze adviesaanvraag betreft de voorgenomen besluiten in het kader van spoor 1. Voor spoor 2 wordt in een later stadium een separaat reorganisatieplan en een separate adviesaanvraag opgesteld. (…)
Deze adviesaanvraag heeft betrekking op wijziging (vermindering) van de omvang van de organisatie (…) in het kader van bezuinigingen en de dientengevolge noodzakelijke aanpassing van de inrichting van de organisatie (…) en van het functieboek (…) De adviesaanvraag heeft ook betrekking op de uitvoering hiervan. (…)”
Onder kopje 2.1 “
Bestuurlijke en contextuele overwegingen voor het voorgenomen besluit”staat onder andere het volgende. “
Samenvattend. Er is een substantiële verlaging van de instellingssubsidie opgelegd, extra taakstellingen kunnen niet worden uitgesloten, er is steeds minder aanvullende projectfinanciering en er is maatschappelijke en politieke druk om de toegekende middelen efficiënter te besteden. Dit vraagt om een uiterste inspanning van FORUM om de overhead en ondersteuning op korte termijn zo beperkt mogelijk te maken, opdat de subsidiemiddelen zo veel mogelijk kunnen worden aangewend ten behoeve van de inhoudelijke activiteiten waarvoor FORUM in het leven is geroepen.”
Bestuurlijke en contextuele overwegingen voor het voorgenomen besluit”staat onder andere het volgende. “
Samenvattend. Er is een substantiële verlaging van de instellingssubsidie opgelegd, extra taakstellingen kunnen niet worden uitgesloten, er is steeds minder aanvullende projectfinanciering en er is maatschappelijke en politieke druk om de toegekende middelen efficiënter te besteden. Dit vraagt om een uiterste inspanning van FORUM om de overhead en ondersteuning op korte termijn zo beperkt mogelijk te maken, opdat de subsidiemiddelen zo veel mogelijk kunnen worden aangewend ten behoeve van de inhoudelijke activiteiten waarvoor FORUM in het leven is geroepen.”
Onder kopje 2.2 “
Bedrijfsmatige en bedrijfseconomische redenen”wordt verwezen naar het resultaat en de conclusies van een benchmarkonderzoek, uitgevoerd door Berenschot, waarvan een samenvatting is opgenomen in bijlage 1 bij de adviesaanvraag. In deze samenvatting staat dat Forum op basis van een vergelijking met andere organisaties 13 fte op overhead en ondersteuning kan besparen, gegeven de omvang van Forum als geheel. Dit komt overeen met een structurele besparing van € 700.000. In de adviesaanvraag staat in aansluiting hierop dat de Raad van Bestuur het als haar taak ziet om minimaal dit bedrag in 2013 te besparen, dat van het totale budget zo veel mogelijk geld besteed moet worden aan inhoudelijke activiteiten en dat overhead en ondersteuning daaraan ten dienste staan. De Raad van Bestuur komt
“tot een voorgenomen besluit tot bezuiniging in 2013 op de personeelsformatie van ongeveer 13 fte (circa € 700.000) en het reduceren van materiële uitgaven met ongeveer € 250.000 (…). Dit betekent een structurele besparing aan kosten voor overhead en ondersteuning van ongeveer € 950.000. De inzet is deze middelen structureel te besteden aan inhoudelijke activiteiten.”Onder kopje 3 “
Voorgenomen besluit”staat onder andere dat de personeelsomvang wordt gereduceerd met ruim 22 fte en uitgebreid met ruim 9 fte op 8 nieuwe functies (hetgeen per saldo een besparing oplevert van 12,7 fte). Voorts is vermeld dat gedwongen ontslag onvermijdelijk is en dat, indien sprake is van uitwisselbare functies, het afspiegelingsprincipe wordt gehanteerd. De opvang van de personele gevolgen zal geschieden langs de lijnen van een op te stellen sociaal plan. Voorts zal het functieboek worden aangepast: er komen acht nieuwe functies (waarvan de beschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 2 van het voorgenomen besluit), een aantal functies zal worden aangepast (het mutatieoverzicht per functie is opgenomen in bijlage 3) en er komt een aantal functies te vervallen (bijlage 5 bevat een overzicht van vervallen functies, onderverdeeld in een overzicht van vervallen functies waarvoor een gewijzigde functie beschikbaar is en een overzicht van vervallen functies met nieuwe functies die mogelijk passend zijn). Bijlage 4 bij de adviesaanvraag behelst een overzicht van de besparingen van materiele uitgaven.
Bedrijfsmatige en bedrijfseconomische redenen”wordt verwezen naar het resultaat en de conclusies van een benchmarkonderzoek, uitgevoerd door Berenschot, waarvan een samenvatting is opgenomen in bijlage 1 bij de adviesaanvraag. In deze samenvatting staat dat Forum op basis van een vergelijking met andere organisaties 13 fte op overhead en ondersteuning kan besparen, gegeven de omvang van Forum als geheel. Dit komt overeen met een structurele besparing van € 700.000. In de adviesaanvraag staat in aansluiting hierop dat de Raad van Bestuur het als haar taak ziet om minimaal dit bedrag in 2013 te besparen, dat van het totale budget zo veel mogelijk geld besteed moet worden aan inhoudelijke activiteiten en dat overhead en ondersteuning daaraan ten dienste staan. De Raad van Bestuur komt
“tot een voorgenomen besluit tot bezuiniging in 2013 op de personeelsformatie van ongeveer 13 fte (circa € 700.000) en het reduceren van materiële uitgaven met ongeveer € 250.000 (…). Dit betekent een structurele besparing aan kosten voor overhead en ondersteuning van ongeveer € 950.000. De inzet is deze middelen structureel te besteden aan inhoudelijke activiteiten.”Onder kopje 3 “
Voorgenomen besluit”staat onder andere dat de personeelsomvang wordt gereduceerd met ruim 22 fte en uitgebreid met ruim 9 fte op 8 nieuwe functies (hetgeen per saldo een besparing oplevert van 12,7 fte). Voorts is vermeld dat gedwongen ontslag onvermijdelijk is en dat, indien sprake is van uitwisselbare functies, het afspiegelingsprincipe wordt gehanteerd. De opvang van de personele gevolgen zal geschieden langs de lijnen van een op te stellen sociaal plan. Voorts zal het functieboek worden aangepast: er komen acht nieuwe functies (waarvan de beschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 2 van het voorgenomen besluit), een aantal functies zal worden aangepast (het mutatieoverzicht per functie is opgenomen in bijlage 3) en er komt een aantal functies te vervallen (bijlage 5 bevat een overzicht van vervallen functies, onderverdeeld in een overzicht van vervallen functies waarvoor een gewijzigde functie beschikbaar is en een overzicht van vervallen functies met nieuwe functies die mogelijk passend zijn). Bijlage 4 bij de adviesaanvraag behelst een overzicht van de besparingen van materiele uitgaven.
2.7
Op 12 november 2012 is het voorgenomen besluit in een overlegvergadering met de Ondernemingsraad besproken. Op 26 november 2012 heeft de bestuurder nadere vragen van de Ondernemingsraad per brief beantwoord.
2.8
Op 5 december 2012 heeft de Ondernemingsraad advies uitgebracht over het voorgenomen besluit. Het advies van de Ondernemingsraad is negatief, tenzij de bestuurder aan een aantal voorwaarden zal voldoen, waaronder de voorwaarde (i) dat de bestuurder inzichtelijk maakt hoe hij tot het vervallen en creëren van functies is gekomen, (ii) dat de bestuurder de reductie van overhead en ondersteunend personeel inbedt in één reorganisatieplan waarbij de gehele organisatie, zowel structuur als cultuur, wordt betrokken en (iii) dat gedwongen ontslag van personeel niet eerder plaatsvindt dan 1 januari 2014. Daarnaast heeft de Ondernemingsraad inhoudelijke bezwaren aangevoerd tegen de voorgestelde wijzigingen van de organisaties en de wijze waarop deze volgens het voorgenomen besluit worden doorgevoerd. In het advies staat onder andere dat de Ondernemingsraad de noodzaak erkent
“tot inkrimping van de organisatie om reden van de drastische korting op de instellingssubsidie per 2015. De Ondernemingsraad heeft echter bezwaren tegen de wijze waarop, de omvang en de fasering waarin de bestuurder de wijzigingen zou willen doorvoeren. De financiële noodzaak/urgentie om daarmee nu (op deze wijze en deze schaal) een aanvang te nemen ontbreekt. Bovendien – en daarmee – ontbreekt evenzeer de reden om de reorganisatie op te knippen in Spoor 1 (nu) en Spoor 2 (te zijner tijd). Bezwaren tegen de wijze waarop de bestuurder de bezuinigingen zou willen implementeren, berusten voorts op de wijze waarop boventalligheid zal worden beoordeeld, het vervallen verklaren van diverse functies waar er veeleer sprake lijkt te zijn boventalligheid binnen categorieën van uitwisselbare functies, op het loslaten van het afspiegelingsprincipe en het aangaan van structurele veranderingen in de organisatie waaronder het functieboek – in het bijzonder de creatie van acht tijdelijke nieuwe functies – zonder aandacht te besteden aan de noodzaak van een cultuurverandering in de organisatie.”
“tot inkrimping van de organisatie om reden van de drastische korting op de instellingssubsidie per 2015. De Ondernemingsraad heeft echter bezwaren tegen de wijze waarop, de omvang en de fasering waarin de bestuurder de wijzigingen zou willen doorvoeren. De financiële noodzaak/urgentie om daarmee nu (op deze wijze en deze schaal) een aanvang te nemen ontbreekt. Bovendien – en daarmee – ontbreekt evenzeer de reden om de reorganisatie op te knippen in Spoor 1 (nu) en Spoor 2 (te zijner tijd). Bezwaren tegen de wijze waarop de bestuurder de bezuinigingen zou willen implementeren, berusten voorts op de wijze waarop boventalligheid zal worden beoordeeld, het vervallen verklaren van diverse functies waar er veeleer sprake lijkt te zijn boventalligheid binnen categorieën van uitwisselbare functies, op het loslaten van het afspiegelingsprincipe en het aangaan van structurele veranderingen in de organisatie waaronder het functieboek – in het bijzonder de creatie van acht tijdelijke nieuwe functies – zonder aandacht te besteden aan de noodzaak van een cultuurverandering in de organisatie.”
2.9
In het advies heeft de Ondernemingsraad verwezen naar een verslag van de financiële aspecten van de adviesaanvraag van PN & Partners B.V. (PN&P) van 30 november 2012. Hierin staat onder andere het volgende: “
Een deel van de reserves is door de subsidieverstrekkers geoormerkt en staat derhalve niet ter vrije beschikking aan de bestuurder voor het uitvoeren van deze reorganisatie. (…) De beperkte omvang (…) van de vrije reserves bij FORUM biedt daarom volgens de bestuurder onvoldoende ruimte voor het bekostigen van deze reorganisatie. Wij zijn het eens met de zienswijze. (…) (D)e financiële situatie bij FORUM is als gezond aan te merken. Voor 2013 kan ook een sluitende begroting opgesteld worden zonder reorganisatie. Dit geldt naar verwachting ook voor 2014. Wel zal dit ten koste gaan van de mogelijkheden om inhoudelijk het werkplan op een hoger niveau uit te voeren. Uitgaande van een budgetreductie van 46% zal voorafgaand aan 2015 een reductie van de personele formatie uitgevoerd moeten zijn. De reorganisatiekosten zullen bekostigd moeten worden uit de lopende exploitatie, aangezien de vrije reserves hiervoor onvoldoende niveau hebben. (…)”.In de samenvatting van dit verslag staat: “
Naar onze mening is er een bedrijfseconomische wenselijkheid om deze reorganisatie door te voeren, teneinde de ondersteunende diensten klaar te maken voor de toekomst en continuïteit van de organisatie te borgen. Uitgaande van goede intenties van de bestuurder en gegeven ontwikkelingen in de ondersteunende diensten bij vergelijkbare organisaties, komen de voorgestelde maatregelen ons niet onlogisch voor.”
Een deel van de reserves is door de subsidieverstrekkers geoormerkt en staat derhalve niet ter vrije beschikking aan de bestuurder voor het uitvoeren van deze reorganisatie. (…) De beperkte omvang (…) van de vrije reserves bij FORUM biedt daarom volgens de bestuurder onvoldoende ruimte voor het bekostigen van deze reorganisatie. Wij zijn het eens met de zienswijze. (…) (D)e financiële situatie bij FORUM is als gezond aan te merken. Voor 2013 kan ook een sluitende begroting opgesteld worden zonder reorganisatie. Dit geldt naar verwachting ook voor 2014. Wel zal dit ten koste gaan van de mogelijkheden om inhoudelijk het werkplan op een hoger niveau uit te voeren. Uitgaande van een budgetreductie van 46% zal voorafgaand aan 2015 een reductie van de personele formatie uitgevoerd moeten zijn. De reorganisatiekosten zullen bekostigd moeten worden uit de lopende exploitatie, aangezien de vrije reserves hiervoor onvoldoende niveau hebben. (…)”.In de samenvatting van dit verslag staat: “
Naar onze mening is er een bedrijfseconomische wenselijkheid om deze reorganisatie door te voeren, teneinde de ondersteunende diensten klaar te maken voor de toekomst en continuïteit van de organisatie te borgen. Uitgaande van goede intenties van de bestuurder en gegeven ontwikkelingen in de ondersteunende diensten bij vergelijkbare organisaties, komen de voorgestelde maatregelen ons niet onlogisch voor.”
2.1
Forum heeft op 21 februari 2013 het besluit
“Reductie ondersteuning en overhead 2013, Reorganisatie Spoor 1” vastgesteld en op diezelfde dag aan de Ondernemingsraad doen toekomen, tezamen met een sociaal plan en een reactie op het advies van de Ondernemingsraad.
“Reductie ondersteuning en overhead 2013, Reorganisatie Spoor 1” vastgesteld en op diezelfde dag aan de Ondernemingsraad doen toekomen, tezamen met een sociaal plan en een reactie op het advies van de Ondernemingsraad.
3.De gronden van de beslissing
3.1
De Ondernemingsraad heeft aan zijn verzoek ten grondslag gelegd dat Forum bij afweging van alle betrokken belangen in redelijkheid niet heeft kunnen komen tot het besluit
“Reductie ondersteuning en overhead 2013” van 21 februari 2013. Hij heeft daartoe in de kern het volgende aangevoerd:
“Reductie ondersteuning en overhead 2013” van 21 februari 2013. Hij heeft daartoe in de kern het volgende aangevoerd:
Forum heeft geen financieel economische oorzaak aangetoond voor een sanering (personeelsreductie) in 2013. De Ondernemingsraad ziet - mede op basis van het verslag van PN&P en de rapportage van Berenschot - geen noodzaak (en geen urgentie) om personeel reeds in 2013 gedwongen te ontslaan. Forum beschikt medio 2012 over vrije reserves van 1,6 miljoen Euro, behaalt jaarlijks een positief resultaat en krijgt pas per 1 januari 2015 een korting op het budget opgelegd. De Ondernemingsraad vindt twee reorganisaties vlak na elkaar inefficiënt. De Ondernemingsraad heeft in verband hiermee voorgesteld om de reorganisatie uit te stellen tot 2014 met daarin een samenvoeging van Spoor 1 en Spoor 2 in die zin dat de reorganisatie moet worden ingericht aan de hand van een visie en een missie op basis waarvan wordt vastgesteld welke functies komen te vervallen. Dit voorstel heeft Forum ten onrechte niet gevolgd.
Forum heeft het afspiegelingsbeginsel omzeild door bestaande functies op te heffen en te vervangen door nieuwe, vrijwel ongewijzigde functies.
Het bestreden besluit bevat geen organisatieontwikkelingtraject met aandacht voor cultuurverandering.
e Ondernemingsraad ziet in het bestreden besluit onvoldoende waarborgen voor een objectieve, transparante en integere uitvoering daarvan.
Het bestreden besluit verschilt wezenlijk van het voorgenomen besluit, onder andere omdat een sociaal plan deel uitmaakt van het bestreden besluit.
Ter terechtzitting heeft de Ondernemingsraad de hierboven onder e genoemde grond ingetrokken.
3.2
Ten aanzien van de door de Ondernemingsraad aangevoerde gronden onder a en c, die zich voor gezamenlijke beoordeling lenen, heeft Forum zich als volgt verweerd. Aanvankelijk was het de bedoeling om de reorganisatie als één geheel uit te voeren. De bestuurder van Forum heeft hiertoe op 5 december 2011 een adviesaanvraag aan de Ondernemingsraad gestuurd. Naar aanleiding van het negatief advies van de Ondernemingsraad heeft Forum een Uitwerknotitie Plan van Aanpak verandertraject opgesteld, waarin grotendeels aan de bezwaren van de Ondernemingsraad tegemoet is gekomen. Op grond van de daarop volgende gang van zaken (zie hierboven onder 2.2.) heeft Forum geconstateerd dat het verandertraject was vastgelopen. De start van de reorganisatie was inmiddels aanzienlijk vertraagd. Dit gegeven in combinatie met de noodzaak om de kosten van ondersteuning en overhead te reduceren om daarmee de verhouding tussen overhead en primair proces in balans te krijgen, én de uitdrukkelijke wens van het Ministerie van BZK, onder andere blijkend uit de aanschrijfbrief van 17 oktober 2012 (zie hierboven onder 2.5) dat Forum de overheadkosten in 2013 reeds op een aanvaardbaar niveau brengt, hebben Forum er toe gebracht de reorganisatie op te knippen in Spoor 1 en Spoor 2. Uitstel van de reorganisatie tot 2014, zoals voorgesteld door de Ondernemingsraad, zal leiden tot aanzienlijke tekorten in 2014, welke zijn begroot op 0,9 miljoen Euro. Forum beschikt niet over vrije reserves, waarmee zo’n tekort kan worden opgevangen. De kosten van de reorganisatie moeten derhalve uit de lopende exploitatie worden bekostigd, hetgeen een spreiding van de reorganisatiekosten over 2013 en 2014 noodzakelijk maakt. Met een reorganisatie in 2013, gericht op de reductie van overhead en ondersteuning conform Spoor 1 wordt ruimte gecreëerd voor de (inhoudelijke) kerntaken van Forum. Hiermee wordt de continuïteit van Forum zo veel mogelijk gewaarborgd, aldus nog steeds Forum in zijn verweer.
3.3
De Ondernemingskamer overweegt dat tussen partijen niet ter discussie staat dat Forum een ingrijpende reorganisatie zal moeten doorvoeren. Partijen verschillen van mening over de wijze en het moment waarop dit zal moeten plaatsvinden. De Ondernemingskamer stelt voorop dat het Forum in beginsel vrij staat om de reorganisatie in fases te verdelen en eerst over te gaan tot een reductie van overhead en ondersteuning (Spoor 1) en in een tweede fase de visie en de missie van Forum vast te stellen (Spoor 2). De Ondernemingsraad is, gelet op de gang van zaken hierboven weergegeven onder 2.2 en 2.3, ruimschoots bij de besluitvorming over de reorganisatie betrokken en is in gelegenheid gesteld om op dit punt – naast andere punten - te adviseren en zijn andersluidend standpunt naar voren te brengen. Dat de Ondernemingsraad en Forum van mening blijven verschillen, maakt het bestreden besluit nog niet ondeugdelijk. Het is aan Forum om met betrekking tot de inrichting van de reorganisatie - als bestuurder - een gemotiveerde keuze te maken waarin het advies van de Ondernemingsraad wordt betrokken. Gelet op de door Forum aangevoerde feiten en omstandigheden heeft Forum de keuze in een reorganisatie in Spoor 1 en Spoor 2 in het bestreden besluit toereikend gemotiveerd. De door Forum gemaakte keuze om reeds in 2013 met Spoor 1 te starten, welke keuze mede is gebaseerd op de uitkomsten van het rapport van Berenschot, acht de Ondernemingskamer alleszins begrijpelijk. Anders dan de Ondernemingsraad stelt, biedt het verslag PN&P geen steun aan zijn standpunt dat de reorganisatie zonder bezwaar kan worden uitgesteld. Weliswaar wordt in dat verslag opgemerkt dat ook zonder reorganisatie in 2013 en 2014 een sluitende begroting kan worden gemaakt, maar deze opmerking kan niet los worden gezien van de daarop volgende opmerking dat het uitstellen van de reorganisatie ten koste zal gaan van het primair proces. Ook overigens ziet de Ondernemingskamer onvoldoende aanknopingspunten, mede gelet op het onderbouwde verweer van Forum, voor de stelling van de Ondernemingsraad dat een financieel economische noodzaak voor sanering in 2013 ontbreekt. Naar het oordeel van de Ondernemingskamer heeft Forum de gemaakte keuze in het bestreden besluit duidelijk en gemotiveerd uiteen gezet. Niet kan worden gezegd dat Forum op dit punt jegens de Ondernemingsraad in het kader van zijn adviesrecht te kort is geschoten. Voor zover de Ondernemingsraad in de aangevoerde grond onder c mede het oog heeft op een cultuurverandering (afgezien van een visie en een missie/strategie) overweegt de Ondernemingskamer geen aanleiding te zien het standpunt van Forum dat dit aspect aan de orde komt nadat de reorganisatie in zijn geheel is doorgevoerd, onredelijk te achten. De conclusie luidt dat de hierboven onder 3.1 onder a en c verwoorde bezwaren van de Ondernemingsraad worden verworpen. Overige door de Ondernemingsraad aangevoerde bezwaren, waaronder het bezwaar dat het inhuren van externen tot een bedrag van € 500.000 niet duidt op een financiële noodzaak tot sanering in 2013, leiden niet tot een ander oordeel.
3.4
Forum heeft het standpunt van de Ondernemingsraad dat Forum het afspiegelingsbeginsel heeft omzeild (zie hierboven onder 3.1 onder b) bestreden. Hij heeft uiteengezet dat in het bestreden besluit een onderscheid is gemaakt in verschillende categorieën functies.
. Er zijn uitwisselbare functies die in aantal worden teruggebracht. Dit geldt voor de secretaresses; binnen deze groep komt een aantal arbeidsplaatsen te vervallen. In deze functies worden boventallige werknemers geselecteerd op basis van het afspiegelingsprincipe.
. Een aantal functies wordt inhoudelijk gewijzigd. Bij een beperkte wijziging wordt de desbetreffende werknemer automatisch in de gewijzigde functie benoemd.
. Een aantal functies komt te vervallen. Het afspiegelingsprincipe kan hier niet worden toegepast, de betrokken werknemers worden boventallig. Als herplaatsingkandidaten kunnen zij voor benoeming in aanmerking komen. Hierin wordt de bestuurder geadviseerd door een plaatsingscommissie die onder andere bestaat uit een externe adviseur die door de bestuurder wordt benoemd, na overleg met de Ondernemingsraad.
3.5
De Ondernemingskamer is van oordeel dat het bezwaar van de Ondernemingsraad (zie hierboven onder 3.1 onder b) zozeer in algemene bewoordingen is geformuleerd dat daaruit niet kan worden afgeleid ten aanzien van welke functies volgens hem geen recht wordt gedaan aan het afspiegelingsprincipe. De Ondernemingsraad heeft bijlagen bij het bestreden besluit waarin overzichten staan van concrete functies die zijn vervallen of gewijzigd niet in zijn standpunt betrokken. Mede gelet op het door Forum gevoerde gemotiveerde verweer (hierboven onder 3.4) kan daarom niet gezegd worden dat Forum de in het bestreden besluit weergegeven procedures niet in redelijkheid heeft kunnen vaststellen en dat Forum het afspiegelingsprincipe heeft omzeild.
3.6
Ten aanzien van het door de Ondernemingsraad in 3.1 onder d aangehaalde bezwaar dat het bestreden besluit onvoldoende waarborgen bevat voor een objectieve, transparante en integere uitvoering daarvan, overweegt de Ondernemingskamer het volgende. Ter terechtzitting is namens de Ondernemingsraad naar voren gebracht dat hij het niet opportuun acht om nader op dit bezwaar in te gaan omdat er thans een nieuwe bestuurder is in wie het vertrouwen bestaat dat hij het bestreden besluit zorgvuldig en transparant uitvoert, mocht de Ondernemingskamer het verzoek van de Ondernemingsraad afwijzen. Gelet hierop en nog daargelaten dat een concrete toelichting op de “onvoldoende waarborgen” ontbreekt, verwerpt de Ondernemingskamer het bezwaar.
3.7
De slotsom luidt dat geen door de Ondernemingsraad aangevoerde feiten en omstandigheden, ieder afzonderlijk dan wel in onderlinge samenhang bezien, kunnen leiden tot het oordeel dat Forum bij afweging van de betrokken belangen niet in redelijkheid tot het bestreden besluit heeft kunnen komen. De verzoeken zullen worden afgewezen.
4.De beslissing
De Ondernemingskamer:
wijst de verzoeken af.
Deze beschikking is gegeven door mr. G.C. Makkink, voorzitter, mr. E.A.G. van der Ouderaa en mr. A.M.L. Broekhuijsen-Molenaar, raadsheren, en prof. dr. M.N. Hoogendoorn RA en drs. M.A. Scheltema, raden, in tegenwoordigheid van mr. B.E. Meerdink, griffier, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van de Ondernemingskamer van 20 juni 2013.