4.3.Niet in geschil is dat appellant in de te beoordelen periode rechtmatig verblijf had op grond van artikel 8, onderdeel e, van de Vw 2000. Evenmin is in geschil dat appellant als werkzoekende naar Nederland is gekomen en in de te beoordelen periode reeds langer dan drie maanden maar niet langer dan vijf jaar in Nederland verblijf hield. Tussen partijen is in geschil of appellant in de te beoordelen periode terecht is aangemerkt als werkzoekende en op grond van artikel 11, tweede lid, van de WWB geen aanspraak op bijstand heeft. In dit verband is allereerst van belang de partijen verdeeld houdende vraag of appellant in de te beoordelen periode zijn status van werknemer heeft behouden.
4.4.1.Uit overleg dat het college met het Koppelingsbureau van de IND heeft gevoerd, is gebleken dat appellant zowel op dat moment als in de te beoordelen periode is aangemerkt als werkzoekende. Anders dan appellant stelt, heeft het onderzoek van het college zich niet beperkt tot het verifiëren van de GBA-code. Het college heeft voorts terecht het standpunt ingenomen dat appellant niet valt onder de in 4.2.4 genoemde gevallen waarin de status van werknemer behouden blijft. Appellant heeft immers alleen in de maand december 2012 werkzaamheden op uitzendbasis verricht en heeft daarna niet meer gewerkt. Voor zover appellant nog een beroep heeft willen doen op artikel 7, derde lid, onder d, van de Richtlijn omdat hij een cursus Praktische Psychologie heeft gevolgd en zich heeft ingeschreven bij de Open Universiteit voor de studie Cultuurpsychologie, slaagt dit beroep alleen al niet omdat geen sprake is van een verband tussen zijn voorafgaande werkzaamheden als postsorteerder en deze opleidingen. Dit betekent dat appellant zijn status van werknemer niet heeft behouden en terecht als werkzoekende in de zin van de Richtlijn is aangemerkt.
4.4.2.De vraag of de (automatische) uitsluiting in de nationale regeling van het recht op bijstand van onderdanen van een andere lidstaat die werkzoekende zijn, verenigbaar is met artikel 24, tweede lid, van de Richtlijn en met de artikelen 18 VWEU en 45, tweede lid, van het VWEU, heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie (Hof) bevestigend beantwoord in het arrest van 15 september 2015, Alimanovic, C-67/14 (ECLI:EU:C:2015:597). Het Hof heeft daarbij onder meer overwogen dat een individueel onderzoek naar de vraag of de betrokken persoon in het kader van diens verblijf een onredelijke belasting voor het sociale bijstandsstelsel teweegbrengt, in een situatie als deze niet is geboden. Volgens het Hof houdt de Richtlijn zelf rekening met verschillende factoren die de individuele situatie van elke aanvrager van een sociale prestatie kenmerken, door een gradueel stelsel van behoud van de status van werknemer in het leven te roepen, dat ertoe strekt het verblijfsrecht en de toegang tot de sociale prestaties veilig te stellen (punten 59 en 60).
Het Europees Verdrag betreffende sociale en medische bijstand (EVSMB)
4.5.1.In het in 4.4.2 genoemde arrest Alimanovic heeft het Hof onder de toepasselijke bepalingen van het internationale recht de artikelen 1 en 16 van het EVSMB opgenomen. Blijkens de feiten van het arrest Alimanovic was de in de Duitse wetgeving op artikel 24, tweede lid, van de Richtlijn gebaseerde uitsluitingsregel van bijstand voor werkzoekende burgers van de Unie aanvankelijk niet van toepassing op de Zweedse familie Alimanovic, omdat deze regel opzij moest worden geschoven krachtens het in artikel 1 van het EVSMB vervatte non-discriminatiebeginsel. Hieraan lag een uitspraak van het Bundessozialgericht van 19 oktober 2010 (B 14 AS 23/10 R) ten grondslag, waarin met betrekking tot een vergelijkbare zaak was geoordeeld dat deze uitsluitingsregel in strijd was met het EVSMB. De Duitse bijstandverlenende organen hebben in navolging van deze uitspraak de nationale uitsluitingsbepaling(en) buiten toepassing gelaten en bijstand aan de betrokkenen toegekend. In de zaak Alimanovic is de bijstandsuitkering per mei 2012 ingetrokken nadat de Duitse regering op 19 december 2011 ten aanzien van het EVSMB overeenkomstig artikel 16, punt b, van dit Verdrag een voorbehoud had gemaakt
.Blijkens dit voorbehoud verbindt Duitsland zich niet om de Basisvoorziening voor werkzoekenden in SGB II op dezelfde voet en onder dezelfde voorwaarden toe te kennen aan onderdanen van de andere verdragsluitende staten als aan haar eigen onderdanen.
4.5.2.Dit is aanleiding geweest voor de Raad om de mogelijke toepassing van het EVSMB, dat voor Nederland in werking is getreden op 1 augustus 1955, in deze zaak te onderzoeken. Hierbij is in aanmerking genomen dat appellant Frans onderdaan is en Frankrijk partij is bij dit Verdrag. Voorts is onbestreden dat het door appellant in de te beoordelen periode aan het Unierecht ontleende rechtmatig verblijf, kan worden aangemerkt als rechtmatig verblijf in de zin van artikel 11 van het EVSMB.
4.5.3.Ingevolge artikel 1 van het EVSMB verbindt ieder van de Verdragsluitende partijen zich te waarborgen, dat onderdanen van de andere Verdragsluitende partijen, die zich rechtmatig ophouden in enig deel van haar grondgebied, waarop dit Verdrag van toepassing is, en niet beschikken over voldoende middelen, gelijkelijk en onder dezelfde voorwaarden als haar eigen onderdanen recht kunnen doen gelden op sociale en medische bijstand, zoals deze is geregeld door de geldende wetgeving in dat deel van haar grondgebied.
4.5.4.Ingevolge artikel 2, onder a (i) van het EVSMB betekent “bijstand” met betrekking tot iedere Verdragsluitende Partij iedere bijstand, verleend krachtens de in enig deel van haar grondgebied geldende wetten en regelingen, op grond waarvan middelen van bestaan en de voor hun toestand noodzakelijke verzorging worden verschaft aan personen zonder voldoende middelen, met uitzondering van premievrije pensioenen en uitkeringen aan slachtoffers van oorlog of bezetting. In artikel 2, onder b, van het EVSMB is bepaald dat de wetten en regelingen, die op het grondgebied van de Verdragsluitende Partijen van kracht zijn en waarop dit verdrag van toepassing is, alsmede de door de Verdragsluitende Partijen gemaakte voorbehouden, onderscheidenlijk zijn opgenomen in de Bijlagen I en II.
4.5.5.Ingevolge artikel 16, onder a, van het EVSMB verwittigen de Verdragsluitende Partijen de Secretaris-Generaal van de Raad van Europa van iedere volgende wijziging van hun wetten en regelingen, welke de Bijlagen I en III raakt. Ingevolge artikel 16, onder b, van het EVSMB verwittigt iedere Verdragsluitende Partij de Secretaris-Generaal van de Raad van Europa van elke nieuwe wet of regeling, voor zover die nog niet in Bijlage I is opgenomen. Bij het doen van een dergelijke kennisgeving kan de Verdragsluitende Partij een voorbehoud maken met betrekking tot de toepassing van deze nieuwe wet of regeling op onderdanen van andere Verdragsluitende Partijen.
4.5.6.Uit de Memorie van Toelichting bij de Wijziging van de WWB en andere wetten in verband met de totstandkoming van de Richtlijn, alsmede goedkeuring van een daarmee samenhangend voorbehoud bij het EVSMB (TK 2005-2006, 30 493, nr. 3) blijkt van een krachtens artikel 16, onder b, van het EVSMB, voorgenomen voorbehoud met betrekking tot de toepasselijkheid van de WWB op onderdanen van andere Verdragsluitende partijen. Met dit voorbehoud heeft Nederland willen vastleggen dat Nederland de in het EVSMB vastgelegde verplichtingen tot gelijke behandeling op bijstandsgebied wat betreft de WWB ten aanzien van Unieburgers slechts aanvaardt, voor zover die samenvallen met de overeenkomstige verplichtingen welke gelden in EU-verband. Het voorbehoud is goedgekeurd bij Wet van 7 juli 2006 (Stb. 2006, 373) en volgens het Besluit van 25 augustus 2006 (Stb. 2006, 456) in werking getreden op 11 oktober 2006.
4.5.7.Op de vraag van de Raad of van de WWB en dit voorbehoud een notificatie heeft plaatsgevonden als bedoeld in artikel 16, onder a en b, van het EVSMB, is namens de Minister van Buitenlandse Zaken op 30 juni 2015 geantwoord dat ondanks de voorbereidingen in 2006 een dergelijke notificatie van de WWB niet heeft plaatsgevonden en dat ook het voorbehoud met betrekking tot de WWB daardoor niet is gemaakt. Nederland is voornemens om op korte termijn deze notificatie alsnog te doen plaatsvinden en daarbij ook het voorbehoud met betrekking tot de WWB, zoals dat in 2006 is goedgekeurd, te maken.
4.5.8.In reactie op de vervolgvraag van de Raad over de consequenties van het achterwege blijven van notificatie van de WWB en het voorgenomen voorbehoud is namens de Minister van Buitenlandse Zaken op 10 september 2015 als volgt geantwoord:
“De notificatieverplichtingen van verdragspartijen op basis van artikel 16, onder a en b, van het EVSMB zijn niet opgelegd met de bedoeling om een bepaald rechtsgevolg in de nationale rechtsorde tot stand te brengen. De notificaties zijn gericht op het verschaffen van duidelijkheid tussen verdragspartijen welke de “geldende wetgeving”, als bedoeld in artikel 1 van het EVSMB, in het grondgebied van het betreffende verdragsland is, en vermelden ook de eventuele voorbehouden met betrekking tot de toepassing van een nieuwe wet of regeling op onderdanen van andere verdragspartijen als bedoeld in de tweede zin van artikel 16, onder b.
Ter onderbouwing van deze visie moge mede dienen het door de Raad van Europa opgestelde toelichtende rapport (“explanatory report”) bij het EVSMB, waarin de artikelen 15 t/m 24 van het verdrag worden aangeduid als bepalingen van voornamelijk technische aard (“miscellaneaous provisions, which are mainly of a technical nature”) en dat mede ten grondslag ligt aan de door u genoemde uitspraak van het Bundessozialgericht van 19 oktober 2010.
Omdat bedoelde notificaties niet gericht zijn op het tot stand brengen van een bepaald rechtsgevolg in de nationale rechtsorde, heeft het achterwege blijven van notificatie dan ook geen verdere consequenties voor de toepassing van de WWB/Participatiewet in (lopende) WWB-zaken waarop het EVSMB van toepassing is.
Zoals reeds aangegeven in onze brief van 30 juni 2015 worden op dit moment voorbereidingen getroffen om bedoelde notificaties, met inbegrip van het maken van een voorbehoud met betrekking tot de toepassing van de WWB/Participatiewet, alsnog te verrichten.”
4.5.9.Gebleken is dat de notificatie van de WWB, inclusief alle wijzigingen sinds 9 oktober 2003, en de Participatiewet, aan de Raad van Europa door Nederland inmiddels op 22 februari 2016 heeft plaatsgevonden. Hierbij is tevens een voorbehoud opgenomen dat luidt als volgt:
“Ten aanzien van burgers van de Europese Unie aanvaardt de Nederlandse regering de verplichting om onderdanen van de andere lidstaten van de Europese Unie op gelijke voet met de eigen onderdanen sociale en medische bijstand te verlenen slechts in zoverre overeenkomstige verplichtingen voortvloeien uit het Verdrag tot oprichting van de Europese Unie”.
Publicatie van deze verdragswijziging heeft plaatsgevonden in het Tractatenblad van 3 mei 2016, nr. 57.
4.6.1.Het college heeft, onder verwijzing naar het in 4.5.8 genoemde standpunt van de Minister van Buitenlandse Zaken betoogd dat de omstandigheid dat notificatie van de WWB in de te beoordelen periode nog niet had plaatsgevonden, geen gevolg heeft voor de toepassing van artikel 11, tweede lid, van de WWB. Dit betoog kan echter niet worden gevolgd. Appellant kan zich immers wel op het rechtstreeks werkende gelijke behandelingsgebod van artikel 1 van het EVSMB beroepen. Zoals ook in de onder 4.5.6 genoemde Memorie van Toelichting is opgemerkt, is de kernverplichting van dit Verdrag, de verplichting de onderdanen van andere Verdragsluitende partijen die rechtmatig in elkaars land verblijven op het punt van de bijstand gelijk te behandelen. Weliswaar biedt het Verdrag de mogelijkheid om deze kernverplichting te beperken, maar dan dient wel voldaan te zijn aan de vereisten als genoemd in het Verdrag. Dit blijkt ook uit het Explanatory Report bij het Verdrag van 11 december 1953 waarin is vermeld dat de bijlagen bij het Verdrag een sleutelrol spelen en dat de Verdragsluitende partijen zich er aan verbonden hebben hun relevante wetgeving voor plaatsing op Bijlage I aan te melden met daarbij tegelijkertijd de mogelijke voorbehouden die vermeld moeten worden in Bijlage II.
4.6.2.Vastgesteld wordt dat in de te beoordelen periode de WWB niet was genotificeerd en dat het voorgenomen voorbehoud nog niet overeenkomstig artikel 16, onder b, van het EVSMB ter kennis was gebracht van de Secretaris-Generaal van de Raad van Europa, zoals volgens het Verdrag wordt vereist. Niet wordt ingezien dat de kernverplichting van het Verdrag, als verwoord in artikel 1 van het EVSMB, door de Verdragsluitende partijen kan worden ingeperkt op een andere manier dan in het Verdrag is voorzien. Hieraan kan niet afdoen dat de WWB nog niet op Bijlage I was geplaatst, nu deze Bijlage volgens de verdragsgeschiedenis niet constitutief is en de WWB een regeling bevat waarop het EVSMB onweersproken van toepassing is. Dit volgt ook uit de bewoordingen van artikel 2 van het EVSMB waarin een autonome betekenis aan het woord “bijstand” is gegeven. Bovendien was de Algemene bijstandswet sinds 2000 wel in Bijlage I opgenomen en valt de WWB als opvolger van de Algemene bijstandswet ook onder het bereik van het EVSMB.
4.6.3.Een eerder vergelijkbaar voorbehoud ten aanzien van de toepassing van artikel 1 van het EVSMB had Nederland niet gemaakt, zodat ook geen sprake kan zijn van een mogelijke voortzetting van het voorbehoud in nieuwe wetgeving. Noch in het Verdrag, noch in het Explanatory Report, zijn aanwijzingen te vinden dat vastlegging van het voorbehoud in het Verdrag geen vereiste zou zijn voor toepassing van dit beoogde voorbehoud. Dat artikel 16 van het Verdrag in het Explanatory Report wordt aangeduid als bepaling van voornamelijk technische aard, maakt dat niet anders. Ook van een eventuele werking met terugwerkende kracht van het inmiddels gemaakte voorbehoud is geen sprake, nog afgezien van de betekenis hiervan in lopende zaken. Aan het inmiddels door Nederland gemaakte voorbehoud komt daarom pas per 22 februari 2016 rechtskracht toe.
4.6.4.De Raad concludeert dat appellant, die in de te beoordelen periode rechtmatig in Nederland verbleef, op grond van artikel 1 van het EVSMB voor de beoordeling van zijn aanspraken op bijstand gelijkgesteld moet worden met de in Nederland woonachtige Nederlander. Dit betekent dat het bepaalde in artikel 11, tweede lid, van de WWB in dit geval niet ten grondslag kan worden gelegd aan de afwijzing van de aanvraag om bijstand van appellant.
4.7.1.Uit 4.6.4 volgt dat het bestreden besluit in rechte geen stand houdt, omdat het berust op een onjuiste grondslag en een deugdelijke motivering ontbeert. Het bestreden besluit komt dan ook voor vernietiging in aanmerking op grond van strijd met artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). De rechtbank heeft dit niet onderkend. De aangevallen uitspraak komt daarom ook voor vernietiging in aanmerking.
4.7.2.Aansluitend dient te worden bezien welk vervolg aan deze uitkomst wordt gegeven. In dit geval kunnen de rechtsgevolgen van het bestreden besluit niet in stand worden gelaten en kan de Raad evenmin zelf in de zaak voorzien. Daartoe is onvoldoende informatie voorhanden. De Raad ziet met het oog op een definitieve geschilbeslechting aanleiding om met toepassing van artikel 8:51d van de Awb het college op te dragen het gebrek in het bestreden besluit te herstellen en een nieuwe beslissing op bezwaar te nemen, waarbij opnieuw op de aanvraag van appellant wordt beslist.