ECLI:NL:RVS:2007:BB7308

Uitspraak

200701527/1.

Datum uitspraak: 7 november 2007

AFDELING

BESTUURSRECHTSPRAAK

Uitspraak op het hoger beroep van:

het college van burgemeester en wethouders van Gulpen-Wittem,

appellant,

tegen de uitspraak in zaak no. AWB 05/2109 van de rechtbank Maastricht van 25 januari 2007 in het geding tussen:

appellant

de Waarderingskamer.

1. Procesverloop

Bij besluit van 8 juni 2005 heeft de Waarderingskamer de berekening van de kosten van de waardering die appellant in de periode 1999 tot en met 2002 in het kader van de Wet waardering onroerende zaken (hierna: de Wet WOZ) redelijkerwijs heeft moeten maken, geaccordeerd tot een bedrag van € 1.077.325,14.

Bij besluit van 12 september 2005 heeft de Waarderingskamer het door appellant daartegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.

Bij uitspraak van 25 januari 2007, verzonden op dezelfde datum, heeft de rechtbank Maastricht (hierna: de rechtbank) het door appellant daartegen ingestelde beroep ongegrond verklaard. Deze uitspraak is aangehecht.

Tegen deze uitspraak heeft appellant bij brief, bij de Raad van State op 1 maart 2007 per fax ingekomen, hoger beroep ingesteld. De gronden zijn aangevuld bij brief van 24 april 2007. Laatstgenoemde brief is aangehecht.

Bij brief van 5 juli 2007 heeft de Waarderingskamer van antwoord gediend.

De Afdeling heeft de zaak, tegelijkertijd met de zaken nos.
200702738/1,
200702665/1en
200701517/1, ter zitting behandeld op 28 augustus 2007, waar appellant, vertegenwoordigd door mr. K. van Berloo, advocaat te Utrecht, en de Waarderingskamer, vertegenwoordigd door mr. E.J. Daalder, advocaat te Den Haag, en ir. R.M. Kathmann, werkzaam bij de Waarderingskamer, zijn verschenen.

2. Overwegingen

2.1. Ingevolge artikel 1, eerste lid, van de Wet WOZ geldt deze wet bij de bepaling en de vaststelling van de waarde van in Nederland gelegen onroerende zaken ten behoeve van de heffing van belastingen door het Rijk, de gemeenten en de waterschappen.

Ingevolge het tweede lid, voor zover thans van belang, is het college van burgemeester en wethouders belast met de uitvoering van deze wet.

Ingevolge artikel 2, aanhef en onder c, wordt in deze wet onder afnemers verstaan overheden die gebruik maken van de ingevolge de wet vastgestelde waarden ten behoeve van de heffing van belastingen.

Ingevolge artikel 3 worden bij of krachtens algemene maatregel van bestuur regels gesteld betreffende de verrekening van de kosten die verbonden zijn aan de uitvoering van de wet.

Ingevolge artikel 2, tweede lid, van het Uitvoeringsbesluit kostenverrekening en gegevensuitwisseling Wet WOZ, zoals dat gold vóór 1 januari 2003 (hierna: het Uitvoeringsbesluit), voor zover thans van belang, komen de kosten van de waardering ten laste van de afnemers.

Ingevolge artikel 4, eerste lid, worden onder de kosten van de waardering, bedoeld in artikel 2, tweede lid, verstaan de kosten verbonden aan:

1. het opstellen van het bij de Waarderingskamer in te dienen plan van aanpak voor de waardering;

2. het verzamelen van gegevens ten behoeve van de waardebepaling alsmede aan het bijhouden daarvan;

3. het uitvoeren van de waardebepaling;

4. het opmaken en verzenden van de beschikkingen, als bedoeld in de artikelen 22, 25, 26, 27, 28 en 29 van de wet;

5. het behandelen van bezwaar- en beroepschriften tegen de beschikkingen, als bedoeld in de artikelen 22, 25, 26, 27 en 28 van de wet.

Ingevolge het tweede lid, voor zover thans van belang, komt als bedrag van de kosten van de waardering voor verrekening in aanmerking ƒ 25 (€ 11,34) per kalenderjaar per object waarover gegevens als bedoeld in artikel 8 moeten worden geleverd.

Ingevolge artikel 4a - de zogeheten vangnetregeling - komt, indien gedurende het tijdvak van vier achtereenvolgende kalenderjaren (waarderingskostentijdvak) het totaal van de in redelijkheid gemaakte kosten van de waardering meer dan 2,5 percent hoger is dan het totaal van de over het desbetreffende waarderingskostentijdvak in rekening gebrachte bedragen, bedoeld in artikel 4, tweede lid, het verschil tussen het totaal van de in redelijkheid gemaakte waarderingskosten en het totaal van de in rekening gebrachte bedragen ten laste van de afnemers, mits is voldaan aan de volgende voorwaarden:

a. het totaal van de in redelijkheid gemaakte kosten van de waardering wordt berekend volgens het rekenmodel dat de Minister van Financiën na overleg met de Waarderingskamer bij ministeriële regeling vaststelt en

b. deze berekening is geaccordeerd door de Waarderingskamer die beoordeelt of het college van burgemeester en wethouders de kosten van de waardering redelijkerwijs heeft moeten maken.

Ingevolge artikel 3, eerste lid, van het op 8 juni 2000 door de Waarderingskamer vastgestelde "Reglement beoordeling omvang kosten" (hierna: het Reglement) worden de kostendeclaratie en de jaarlijkse berekening van de kosten die aan de Waarderingskamer worden voorgelegd, in behandeling genomen door de Commissie beoordeling omvang kosten (hierna: de Commissie). De Commissie behandelt de verzoeken en besluit daaromtrent krachtens mandaat van de Waarderingskamer.

2.2. Bij brief van 22 augustus 2003 heeft appellant de Waarderingskamer verzocht een oordeel te geven over de berekening van de door hem gemaakte kosten van de waardering in de gemeente Gulpen-Wittem in de jaren 1999 tot en met 2002.

Bij besluit van 8 juni 2005 heeft de Waarderingskamer die berekening geaccordeerd tot een bedrag van € 1.077.325,14. In dit besluit is verwezen naar de als bijlage aangehechte Verantwoording van de Commissie van 8 juni 2005 en aangegeven dat deze daarvan deel uitmaakt.

Bij besluit van 12 september 2005 heeft de Waarderingskamer het besluit van 8 juni 2005 gehandhaafd en het daartegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.

2.3. Uit de besluiten blijkt dat de onder verantwoordelijkheid van de Waarderingskamer werkzame Commissie ter uitvoering van artikel 4a van het Uitvoeringsbesluit bij het bepalen van de kosten van de waardering die een gemeentebestuur redelijkerwijs moet maken, een vaste werkwijze hanteert. Blijkens de Verantwoording, die deel uitmaakt van de motivering van het primaire besluit, heeft de Commissie bij de beoordeling van de redelijkheid van een ingediende kostenopstelling de drie navolgende criteria gehanteerd:

1. zijn de kosten ook ten behoeve van andere gemeentelijke taken gemaakt; zo ja, dan konden ze niet volledig worden toegerekend aan de waardering;

2. het gehanteerde uurtarief - de som van het uurtarief voor salariskosten plus de opslag voor indirecte kosten en huisvestingskosten - mag in beginsel een bedrag van € 54,15 niet overschrijden;

3. bij vergelijking van de ingediende kostenopstelling met kostenopstellingen van acht met elkaar vergelijkbare gemeenten mag de kostenopstelling niet meer bedragen dan 125% van het voor die - vergelijkbare - gemeenten voor 2003 vastgestelde, gemiddelde totaalbedrag.

Bij de vergelijking van de ingediende kostenopstelling met kostenopstellingen van acht met elkaar vergelijkbare gemeenten is gebruik gemaakt van de met ingang van 1 januari 2003 gehanteerde systematiek van berekening van de waarderingskosten. Deze systematiek is gebaseerd op 'benchmarking', die blijkens de nota van toelichting bij het bij besluit van 15 december 1999 gewijzigde Uitvoeringsbesluit door de Waarderingskamer is opgezet om inzicht te geven in de omvang van de structurele, in redelijkheid te maken kosten om op termijn het einddoel - volledige normering van de kosten - te bereiken. Bij de systematiek wordt uitgegaan van een vooraf vastgesteld bedrag dat een individuele gemeente bijdraagt in de waarderingskosten, het zogenoemde bijdragebedrag 2003. Dit bedrag bestaat uit een basisbedrag en een variabel bedrag dat wordt bepaald door drie, aan de hand van de benchmarkresultaten gekozen kostenbepalende factoren, te weten het aantal woningen, het aantal niet-woningen en het aantal adressen in het buitengebied. De Commissie is bij de indeling in vergelijkingsgroepen uitgegaan van de aan de betrokken gemeenten bekend gemaakte bijdragebedragen 2003, nu het volgens haar verantwoord is om bij de vergelijking tussen gemeenten ten behoeve van het oordeel of een gemeentebestuur in de periode 1999-2002 de kosten van de waardering redelijkerwijs heeft moeten maken, voornoemde kostenbepalende factoren als uitgangspunt te nemen. De vangnetregeling, die alleen betrekking heeft op de waarderingskosten die zijn gemaakt in de jaren 1999 tot en met 2002, vormt een overgangsfase van de tot 1 januari 1999 uitgevoerde integrale kostenverrekening naar de met ingang van 1 januari 2003 geldende forfaitaire regeling die een wettelijke basis heeft in het Uitvoeringsbesluit. Het bijdragebedrag 2003 is in de vangnetregeling als normatief uitgangspunt genomen voor de berekening van het bedrag van de maximaal redelijke waarderingskosten.

De Commissie heeft dit bedrag van de maximaal redelijke kosten als volgt berekend. Het bijdragebedrag 2003 is verhoogd met 45% ten einde ook het gemeentelijk aandeel van de waarderingskosten op te nemen. Vervolgens is dit bedrag verviervoudigd omdat het gedeclareerde bedrag betrekking heeft op vier jaren (1999-2002). Voor de vergelijking heeft de Commissie acht gemeenten geselecteerd waarvan deze totaalbedragen gebaseerd op het bijdragebedrag 2003 het dichtst lagen bij dat van de gemeente die een verzoek doet om toepassing van de vangnetregeling. Voor elk van deze acht gemeenten is vervolgens het percentage hogere gemaakte waarderingskosten in die periode ten opzichte van het totaalbedrag gebaseerd op het bijdragebedrag 2003 berekend. Op basis van deze percentages, waarbij het hoogste en het laagste niet worden meegeteld, heeft de Commissie een gemiddeld percentage hogere kosten vastgesteld, waarmee het totaalbedrag gebaseerd op het bijdragebedrag 2003 is vermeerderd. Ten slotte is op dit verhoogde bedrag nog een opslag van 25% toegepast. De door een gemeente gedeclareerde kosten mogen in beginsel het aldus vastgestelde maximumbedrag aan redelijke waarderingskosten niet overschrijden.

2.4. In geschil is uitsluitend het op grond van deze berekeningssystematiek bepaalde, niet-geaccordeerde bedrag van € 179.092,51, waarvoor appellant ook een beroep doet op de vangnetregeling.

2.5. Appellant betoogt in zijn hoger-beroepschrift - samengevat - dat de rechtbank ten onrechte niet heeft onderkend dat de door de Waarderingskamer bij de beoordeling van de in redelijkheid gemaakte waarderingskosten gehanteerde systematiek in strijd is met het uitgangspunt van het Uitvoeringsbesluit van integrale kostenverrekening en onredelijk is. Appellant heeft in dit verband aangevoerd dat het aantal woningen, niet-woningen en adressen in het buitengebied slechts ten dele het bijdragebedrag 2003 bepalen.

Appellant stelt zich voorts op het standpunt dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat er geen aanknopingspunten zijn voor het oordeel dat de door de Waarderingskamer gemaakte selectie van acht volgens haar met elkaar vergelijkbare gemeenten een onjuist uitgangspunt vormt voor de berekening van de WOZ-kosten als bedoeld in artikel 4a, aanhef en onder b, van het Uitvoeringsbesluit.

2.5.1. Vooropgesteld wordt dat, gelet op het bepaalde in artikel 4a, aanhef en onder b, van het Uitvoeringsbesluit, de Waarderingskamer beoordelingsvrijheid heeft om te bepalen of het college van burgemeester en wethouders de kosten van de waardering redelijkerwijs heeft moeten maken. Het oordeel van de Waarderingskamer wordt door de bestuursrechter dan ook terughoudend getoetst.

2.5.2. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen in haar uitspraak van 27 juni 2007 in de zaak Velsen, no.
200609310/1, vormt de berekeningssystematiek, zoals hiervoor in overweging 2.3 weergegeven, een aanvaardbaar uitgangspunt voor de beoordeling van de redelijkheid van de door een gemeentebestuur gemaakte waarderingskosten. Voor zover appellant betoogt dat de daadwerkelijk gemaakte waarderingskosten dienen te worden vergoed, kan dit betoog niet slagen. De werkwijze van de Commissie betreft een uitwerking van hetgeen in artikel 4a, aanhef en onder b, van het Uitvoeringsbesluit is bepaald en de vangnetregeling vormt een overgangsfase naar een forfaitaire regeling die een wettelijke basis heeft in het Uitvoeringsbesluit.

2.5.3. Met het gewijzigde Uitvoeringsbesluit van 15 september 1999 is voorts aan de Waarderingskamer de opdracht gegeven om door middel van 'benchmarking' en aan de hand van de daaruit voortvloeiende benchmarkresultaten een redelijke schatting mogelijk te maken van de in redelijkheid gemaakte waarderingskosten in het kader van de Wet WOZ. Deze methode van 'benchmarking' is door alle bij het beleidsterrein betrokken partijen, waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, geaccordeerd.

De Afdeling overweegt voorts dat de vergelijking is uitgevoerd met op basis van objectieve criteria geselecteerde gemeenten, waarbij gebruik is gemaakt van uitkomsten van een bij ministeriële regeling vastgestelde vaste formule. Blijkens de Verantwoording is het totaalbedrag gebaseerd op het bijdragebedrag 2003 bepalend geweest voor de keuze van acht vergelijkingsgemeenten en is een vergelijking gemaakt met op dit punt vergelijkbare gemeenten. Op deze wijze ontstaat een redelijke schatting van de in redelijkheid gemaakte waarderingskosten in het kader van de Wet WOZ. Dat aan de hand van de benchmarkresultaten is gekozen voor andere kostenbepalende factoren dan de werkelijke waarderingskosten, maakt de gehanteerde berekeningssystematiek niet onredelijk. Als mitigerende factor is in die systematiek bovendien rekening gehouden met de werkelijke waarderingskosten, waar het de berekening van het gemiddeld percentage hogere kosten in de periode 1999-2002 ten opzichte van het totaalbedrag gebaseerd op het bijdragebedrag 2003 betreft.

Voor zover appellant betoogt dat de vergelijkingsgroep willekeurig is, slaagt dit betoog niet, nu het slechts gaat om de redelijkheid van de gekozen berekeningssystematiek en niet de werkelijke waarderingskosten bepalend zijn voor de samenstelling van de vergelijkingsgroep, maar het totaalbedrag gebaseerd op het bijdragebedrag 2003. Hierbij heeft de Afdeling in aanmerking genomen dat blijkens bijlage 3 bij het besluit van 8 juni 2005 de totaalbedragen gebaseerd op de bijdragebedragen 2003 van de in het "overzicht vergelijkingsgemeenten" opgenomen acht gemeenten vergelijkbaar zijn met het totaalbedrag gebaseerd op het bijdragebedrag 2003 van de gemeente Gulpen-Wittem.

2.5.4. Gelet op het vorenstaande heeft de rechtbank terecht overwogen dat de door de Waarderingskamer gehanteerde berekeningssystematiek, waarbij een vergelijking wordt gemaakt met acht gemeenten, niet onredelijk is.

2.6. Appellant betoogt voorts met name dat de rechtbank ten onrechte niet heeft onderkend dat de Waarderingskamer op grond van bijzondere omstandigheden gehouden was van de door haar gehanteerde berekeningssystematiek af te wijken. Appellant voert hiertoe aan dat de gemeente Gulpen-Wittem een unieke gemeente is met een specifieke bebouwing, waaronder 350 monumenten en recreatiewoningen op boerenerven, en complexe liggingsfactoren zoals een heuvelachtig landschap. Met deze omstandigheden is niet reeds in de opslag van 25% rekening gehouden, aldus appellant. Voorts heeft appellant in dit verband aangevoerd dat de rechtbank ten onrechte zijn beroep op het gelijkheidsbeginsel niet heeft gehonoreerd en de Waarderingskamer, evenals in het geval van de gemeente Staphorst, van de gehanteerde systematiek had moeten afwijken. Voor zover appellant in zijn hoger-beroepschrift in het kader van zijn beroep op het gelijkheidsbeginsel tevens het geval van de gemeente Lopik heeft aangevoerd, heeft hij ter zitting verklaard dat hij het beroep op dat geval niet langer handhaaft.

2.6.1. De door appellant gestelde omstandigheden zijn naar het oordeel van de Afdeling omstandigheden die evenzeer kunnen gelden voor andere gemeenten die zich kenmerken door een agrarische en monumentale bebouwing. Weliswaar kan een heuvelachtig landschap worden beschouwd als een specifieke liggingsfactor, maar een dergelijk landschap vormt geen bijzondere omstandigheid, nu complexe liggingsfactoren van objecten ook in andere gemeenten kunnen voorkomen en derhalve in het algemeen niet als bijzondere omstandigheden zijn aan te merken. Dergelijke omstandigheden moeten worden geacht in het zogenoemde "25%-opslagcriterium" te zijn verdisconteerd, nu daarin rekening is gehouden met de verschillen in uitgangspositie en beleidsvrijheid van gemeenten wat de inventarisatie van het objectenbestand en de volledigheid van de WOZ-administratie betreft.

Met de rechtbank is de Afdeling voorts van oordeel dat het beroep van appellant op het gelijkheidsbeginsel niet kan slagen. In het door appellant in dit verband genoemde geval van de gemeente Staphorst was sprake van feiten en omstandigheden die bij andere gemeenten in hoofdzaak voorkomen bij objecten in het buitengebied, terwijl een significant aantal van die objecten in de gemeente Staphorst juist binnen de bebouwde kom was gelegen. Anders dan in het onderhavige geval was in het geval van de gemeente Staphorst daarom wel sprake van bijzondere omstandigheden waarmee in de berekeningssystematiek geen rekening is gehouden.

Gelet op het vorenstaande behoefde de Waarderingskamer bij het bepalen van de maximaal redelijke waarderingskosten in de door appellant gestelde omstandigheden geen aanleiding te zien van de door haar gehanteerde berekeningssystematiek af te wijken.

2.7. Uit het vorenoverwogene volgt dat het hoger beroep ongegrond is. De aangevallen uitspraak dient te worden bevestigd.

2.8. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.

3. Beslissing

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State

Recht doende in naam der Koningin:

bevestigt de aangevallen uitspraak.

Aldus vastgesteld door mr. H.G. Lubberdink, Voorzitter, en mr. A.W.M. Bijloos en mr. C.J.M. Schuyt, Leden, in tegenwoordigheid van mr. R.H.L. Dallinga, ambtenaar van Staat.

w.g. Lubberdink w.g. Dallinga

Voorzitter ambtenaar van Staat

Uitgesproken in het openbaar op 7 november 2007

18-505.

Hoger beroep inzake de kosten van waardering onroerende zaken onder de Wet WOZ

Uitspraak