Uitspraak
Rechtbank Rotterdam
Team straf 1
Parketnummer: 10/997506-17
Datum uitspraak: 23 december 2021
Tegenspraak
Vonnis van de rechtbank Rotterdam, meervoudige economische kamer voor strafzaken, in de zaak tegen de verdachte rechtspersoon:
[naam verdachte rechtspersoon] ,
gevestigd op het adres [adres verdachte rechtspersoon] ,
op de terechtzitting vertegenwoordigd door haar wettelijk vertegenwoordiger
[vertegenwoordiger] , (indirect) bestuurder en algemeen directeur,
raadsvrouw mr. D.G.M. van den Hoogen, advocaat te Leiden.
1..Onderzoek op de terechtzitting
Gelet is op het onderzoek op de terechtzittingen van 2 en 23 december 2021.
2..Tenlastelegging
Aan de verdachte rechtspersoon (hierna ook: [naam verdachte rechtspersoon] ) is ten laste gelegd hetgeen is vermeld in de dagvaarding. De tekst van de tenlastelegging is als bijlage I aan dit vonnis gehecht.
Kort gezegd wordt [naam verdachte rechtspersoon] ervan beschuldigd dat zij in de periode januari 2010-september 2014 haar werknemers heeft laten werken met chroom-VI-oxide [1] (hierna: chroom-6) houdende stoffen, terwijl die werknemers onvoldoende beschermd waren. Die bescherming was wel nodig want chroom-6 is gevaarlijk, zelfs kankerverwekkend en dat wist [naam verdachte rechtspersoon] . [naam verdachte rechtspersoon] had dus hiervoor maatregelen moeten treffen, maar heeft dat nagelaten. Ook heeft [naam verdachte rechtspersoon] , volgens de beschuldiging, geen maatregelen getroffen om de gevaren van chroom-6 voor het milieu in te perken.
3..Eis officier van justitie
De officier van justitie mr. M. van Heemst heeft gevorderd:
- bewezenverklaring van het ten laste gelegde;
- veroordeling van [naam verdachte rechtspersoon] tot een geldboete van € 100.000,-.
4..Waardering van het bewijs
4.1.
Bewijswaardering
4.1.1.
Het standpunt van de verdediging
[naam verdachte rechtspersoon] moet worden vrijgesproken van de volgende onderdelen van het ten laste gelegde feit:
- ‘beroepshalve’ en ‘en telkens wist en/of redelijkerwijs had kunnen vermoeden dat door haar handelingen met die stof(fen) en/of (dat) prepara(a)t(en) gevaren konden optreden voor de gezondheid van de mens en/of voor het milieu’. Niet [naam verdachte rechtspersoon] zelf maar haar medewerkers hebben beroepshalve chroom-6 houdende preparaten toegepast en handelingen met die preparaten verricht;
- het eerste, tweede en vierde gedachtestreepje. [naam verdachte rechtspersoon] heeft geen opzet gehad op een onvoldoende goede voorlichting over en een gebrekkig toezicht op het werken met persoonlijke beschermingsmiddelen (hierna: PBM’s) bij het verven, schuren en alodineren met chroom-6 houdende preparaten;
- achter het eerste gedachtestreepje de namen: ‘ [naam 1] ’, ‘ [naam 2] ’ en ‘ [naam 3] ’. Zij hebben nimmer met chroom-6 houdende preparaten binnen [naam verdachte rechtspersoon] gewerkt en behoefden daarom niet over de gevaren van chroom-6 te worden voorgelicht. Ook de namen: ‘ [naam 4] ’ en ‘ [naam 5] ’. Zij hebben hun aangifte niet willen bekrachtigen in een verhoor. Daarmee ontbreekt toetsbaar en betrouwbaar bewijs voor het ten aanzien van hen aan [naam verdachte rechtspersoon] gemaakte verwijt;
- het vijfde gedachtestreepje. [naam leverancier] was geen alternatief voor de binnen [naam verdachte rechtspersoon] gebruikte chroom-6 houdende verf.
4.1.2.
Beoordeling
Inleiding
Op grond van de inhoud van de aan dit vonnis gehechte bewijsmiddelen gaat de rechtbank bij haar beoordeling uit van de volgende feiten en omstandigheden.
[naam verdachte rechtspersoon] is een bedrijf dat gespecialiseerd is in de bouw en het onderhoud van radarantennesystemen. Zij levert onder meer grote radarantennes aan de scheep- en luchtvaart. Dit is een nichemarkt, waarin [naam verdachte rechtspersoon] een unieke positie inneemt.
In de ten laste gelegde periode werkten gemiddeld ongeveer 24 mensen bij [naam verdachte rechtspersoon] . Een groot deel van hen werkte in de werkplaats en/of in één van de daaraan grenzende ruimtes zoals de chemische ruimte. Zij hielden zich daar onder meer bezig met het schuren, dompelen en spuiten van antennes. Daarbij werden producten met de stof chroom-6 gebruikt. Dit betrof:
- de Alodine baden, waarin de antennes handmatig werden gechromateerd;
- de verf/primers Metaflex FCR en Aerodur S 15/60 cream 052700 die de werknemers op de antennes spoten; en
- de verf die de werknemers van tandwielkasten schuurden.
Chroom-6 is geclassificeerd als een gevaarlijke stof [2] , die kanker kan veroorzaken, giftig is en schadelijke effecten aan het milieu kan veroorzaken.
Volgens de veiligheidsinformatiebladen van Alodine, Metaflex en Aerodur moeten bij het werken met deze producten verschillende PBM’s worden gebruikt en moet plaatselijke
afzuiging of een goede ventilatie aanwezig zijn om blootstelling aan deze chroom-6 houdende producten te beheersen/voorkomen. De leveranciers hebben bij de verkoop van de genoemde producten aan [naam verdachte rechtspersoon] steeds het toepasselijke veiligheidsinformatieblad verstrekt.
Twee leden van het managementteam van [naam verdachte rechtspersoon] , [naam 1] en [naam 2] , hebben verklaard dat zij in de zomer van 2014, naar aanleiding van een televisieprogramma over het gebruik van chroom-6 houdende verf bij het ministerie van Defensie en het gevaar daarvan, erachter zijn gekomen dat ook binnen [naam verdachte rechtspersoon] met chroom-6 houdende producten werd gewerkt. [naam 1] heeft vervolgens het bedrijf [naam bedrijf] (hierna: [naam bedrijf] ) opdracht gegeven om de milieu- en arbeidsomstandigheden binnen [naam verdachte rechtspersoon] te onderzoeken. In een rapport van 12 september 2014 heeft [naam bedrijf] gerapporteerd dat de algemene indruk van [naam verdachte rechtspersoon] als zeer zorgelijk kon worden omschreven en dat binnen het bedrijf geen of nagenoeg geen veiligheidscultuur heerste. Er was onder meer geconstateerd dat werknemers bij het gebruik van de chroom-6 bevattende producten geen PBM’s gebruikten, er geen geschikte afzuiging was en dat chemische vloeistoffen werden afgevoerd via de gootsteen in het rioleringssysteem.
Op 16 september 2014 heeft een arbeidsinspecteur van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid [naam verdachte rechtspersoon] bezocht. Zij heeft geconstateerd dat in de werkplaats met materiaal met kankerverwekkende componenten werd gewerkt, dat op bepaalde afdelingen zichtbaar stof aanwezig was, waarin hoogstwaarschijnlijk de kankerverwekkende componenten zaten en dat werd gewerkt zonder PBM’s. De arbeidsinspecteur heeft de werkzaamheden binnen [naam verdachte rechtspersoon] per direct stilgelegd tot noodzakelijke maatregelen zouden zijn genomen.
Op 14 oktober 2014 hebben [naam 1] en [naam 2] , mede namens acht andere werknemers van [naam verdachte rechtspersoon] onder wie zeven productiemedewerkers, aangifte gedaan tegen [naam verdachte rechtspersoon] en de toenmalige directeur [naam 6] wegens het in gevaar brengen van hun gezondheid. In hun aangiftes hebben zij verklaard dat nooit aan hen is meegedeeld dat met de stof chroom-6 werd gewerkt en dat deze stof kankerverwekkend is, terwijl dit al een lange tijd bij [naam verdachte rechtspersoon] en [naam 6] bekend moet zijn geweest. Ook hebben zij verklaard dat zij niet zijn voorgelicht over de risico’s van het werken met chroom-6, dat de productiemedewerkers niet de juiste PBM’s hebben gekregen om mee te werken, dat het bedrijf geen goede afzuiginstallatie had om de giftige dampen af te zuigen en dat de werkplaats in open verbinding stond met andere ruimtes van het bedrijf waarin overig personeel werkzaam was.
In 1998, 2003, 2011 en april 2014 hebben verschillende bedrijven een Risico Inventarisatie en Evaluatie (hierna: RIE) uitgevoerd binnen [naam verdachte rechtspersoon] en daarover rapportages opgemaakt, die aan [naam verdachte rechtspersoon] zijn verstrekt. De conclusies en aanbevelingen in die rapportages zijn steeds nagenoeg gelijkluidend. In de rapportages wordt gemeld dat binnen [naam verdachte rechtspersoon] blootstelling plaatsvindt aan gevaarlijke en/of kankerverwekkende stoffen in de spuitruimte en in de chemische ruimte bij het chromateren. Er wordt geconcludeerd dat geen (structurele) voorlichting aan de werknemers wordt gegeven over de risico’s die aan het werken met die gevaarlijke/kankerverwekkende stoffen zijn verbonden, dat geen instructies worden gegeven aan de werknemers over de te gebruiken PBM’s bij het werken met de gevaarlijke stoffen, dat geen of PBM’s met een onvoldoende beschermingsniveau worden gebruikt en dat de afzuiging/ventilatie moet worden verbeterd. In het rapport van de RIE uit 2014 wordt vermeld dat in de chemische ruimte geen veiligheidsinformatiebladen aanwezig zijn en dat er geen structureel toezicht is op het gebruik van PBM’s. Steeds is in de RIE-rapportages aan [naam verdachte rechtspersoon] geadviseerd om werknemers op structurele basis training te geven over het werken met gevaarlijke stoffen, hen voor te lichten over de risico’s van het werken met gevaarlijke stoffen en veiligheidsinstructies en richtlijnen voor het gebruik van PBM’s op schrift te stellen en dit aan de werknemers te communiceren. Aan deze adviezen is door [naam verdachte rechtspersoon] in de ten laste gelegde periode geen gevolg gegeven.
Toerekening rechtspersoon
Een rechtspersoon kan worden aangemerkt als dader van een strafbaar feit indien de desbetreffende gedraging redelijkerwijs aan die rechtspersoon kan worden toegerekend.
De vraag die dus moet worden beantwoord is of de (verboden) gedraging -in dit geval het overtreden van artikel 9.2.1.2. van de Wet milieubeheer (hierna: Wm), namelijk het nalaten bepaalde maatregelen te treffen om gevaren voor de gezondheid van de mens en het milieu zoveel mogelijk te voorkomen - redelijkerwijs aan [naam verdachte rechtspersoon] kan worden toegerekend.
De toerekening van een strafbare gedraging aan de rechtspersoon is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval, waartoe mede behoort de aard van de (verboden) gedraging. Een belangrijk oriëntatiepunt bij de toerekening is of de gedraging heeft plaatsgevonden dan wel is verricht in de sfeer van de rechtspersoon.
Het dompelen van de antennes in Alodine baden en het schuren en spuiten van de chroom-6 houdende primers op de antennes vond plaats binnen het productieproces bij [naam verdachte rechtspersoon] . Uit de verklaringen van de aangevers blijkt dat deze werkzaamheden iedere werkdag plaatsvonden. Het waren belangrijke werkprocessen voor [naam verdachte rechtspersoon] , omdat de antennes hierdoor langdurig beschermd werden tegen corrosie, wat de kwaliteit ten goede kwam. Het werken met chroom-6 houdende producten paste dus in de normale bedrijfsvoering van [naam verdachte rechtspersoon] .
In een bedrijf waar wordt gewerkt met dergelijke gevaarlijke en kankerverwekkende producten mag van dat bedrijf bovendien als werkgever in redelijkheid worden gevergd dat zij zorg betracht om gevaren voor de gezondheid van de medewerkers en het milieu te voorkomen. [naam verdachte rechtspersoon] had dat kunnen doen door ervoor te zorgen dat er een adequaat veiligheidsbeleid was binnen het bedrijf, waarbij voorlichting en instructie werd gegeven aan de werknemers over de risico’s van de gevaarlijke stoffen waarmee wordt gewerkt, ervoor zorg te dragen dat de werknemers de juiste PBM’s ter beschikking hadden en erop toe te zien dat de medewerkers deze PBM’s ook gebruiken en daarnaast te voorkomen dat de gevaarlijke producten in het milieu terecht kwamen. [naam verdachte rechtspersoon] was daar als werkgever ook wettelijk toe verplicht.
De rechtbank is gezien het vorenstaande van oordeel dat de aan [naam verdachte rechtspersoon] verweten gedraging
heeft plaatsgevonden in de sfeer van de rechtspersoon en daarom aan [naam verdachte rechtspersoon] is toe te rekenen.
Opzet
De vraag die vervolgens moet worden beantwoord is of [naam verdachte rechtspersoon] opzet op de verweten gedraging had. Voor opzet van een rechtspersoon is niet vereist dat komt vast te staan dat de namens of ten behoeve van die rechtspersoon optredende natuurlijke personen met dat opzet hebben gehandeld. Het opzet van een rechtspersoon kan onder omstandigheden ook worden afgeleid uit het beleid van de rechtspersoon of de feitelijke gang van zaken binnen de rechtspersoon.
Uit de bewijsmiddelen volgt dat, hoewel binnen [naam verdachte rechtspersoon] (bij verschillende leidinggevenden en/of aansturende personen) al een lange tijd bekend was dat werd gewerkt met gevaarlijke en kankerverwekkende producten, er geen adequaat veiligheidsbeleid was. Op de werkvloer was geen aandacht voor het veilig werken met deze producten. Er werd niets gedaan met de instructies op de veiligheidsbladen die bij die chroom-6 houdende producten waren verstrekt. Ook heeft niemand uitvoering gegeven aan de aanbevelingen uit de RIE-rapportages, terwijl daarin al vanaf 1998 werd geconstateerd dat binnen [naam verdachte rechtspersoon] blootstelling plaatsvond aan gevaarlijke/kankerverwekkende stoffen en het advies werd gegeven daar passende maatregelen voor te nemen om gevaren voor de werknemers te voorkomen of te beperken. In deze feitelijke gang van zaken binnen [naam verdachte rechtspersoon] ligt het opzet op de verweten handelingen besloten. Het verweer van de verdediging dat [naam verdachte rechtspersoon] bepaalde handelingen niet opzettelijk heeft verricht, wordt dan ook verworpen.
De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat [naam verdachte rechtspersoon] , als de verdachte rechtspersoon beroepshalve chroom-6 houdende producten die gevaarlijk/kankerverwekkend kunnen zijn, heeft toegepast en, terwijl zij wist dat hierdoor gevaren konden ontstaan voor de gezondheid van haar werknemers en het milieu, niet alle maatregelen heeft genomen die redelijkerwijs van haar konden worden gevergd om die gevaren zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.
Het verweer dat [naam verdachte rechtspersoon] moet worden vrijgesproken van de onderdelen ‘beroepshalve’ en ‘en telkens wist’ tot en met ‘voor het milieu’ omdat [naam verdachte rechtspersoon] deze gedragingen niet zelf heeft verricht, wordt gezien het hiervoor overwogene dus verworpen. Voor zover de verdediging heeft willen betogen dat in het algemeen een rechtspersoon niet ‘beroepshalve’ als bedoeld in artikel 9.2.1.2 Wm kan handelen, wijst de rechtbank op de Memorie van Toelichting [3] bij artikel 9.2.1.2 Wm waaruit blijkt dat de zorgplicht die in dit artikel is vastgelegd ook voor rechtspersonen geldt.
Ten aanzien van gedachtestreepje 1
Anders dan de verdediging heeft aangevoerd, is de rechtbank van oordeel dat [naam verdachte rechtspersoon] ook ten aanzien van [naam 1] , [naam 2] , [naam 3] , [naam 4] en [naam 5] haar zorgplicht als bedoeld in artikel 9.2.1.2 Wm niet is nagekomen.
[naam 1] , [naam 2] en [naam 3] werkten weliswaar niet zelf met de chroom-6 houdende producten, maar zij maakten als personeel wel deel uit van een bedrijf waarin werd gewerkt met deze gevaarlijke producten en hadden om die reden minst genomen voorgelicht moeten worden over de risico’s van blootstelling aan deze producten. Dat geldt temeer nu [naam verdachte rechtspersoon] een klein bedrijf was, waarbij de werkplekken van [naam 1] , [naam 2] en [naam 3] in open verbinding stonden met de werkplaats waar met de gevaarlijke stoffen werd gewerkt en zij op hun werkplekken geregeld werden geconfronteerd met uit de werkplaats afkomstige schuurstof en verfdampen waarin chroom-6 aanwezig was.
Voor [naam 4] en [naam 5] geldt dat zij aangifte hebben gedaan tegen [naam verdachte rechtspersoon] , welke aangifte gelijkluidend is aan de aangifte van de andere aangevers. Zij waren in de ten laste gelegde periode werkzaam in de werkplaats van [naam verdachte rechtspersoon] en hebben dus onder dezelfde omstandigheden gewerkt als de andere werknemers die in de tenlastelegging worden genoemd (en ten aanzien van wie de rechtbank hiervoor heeft overwogen dat [naam verdachte rechtspersoon] haar zorglicht niet is nagekomen). Het enkele feit dat [naam 4] en [naam 5] na hun aangifte geen aanvullende verklaring hebben afgelegd, betekent niet dat ten aanzien van [naam 4] en [naam 5] geen sprake is van een schending van de zorgplicht.
Partiële vrijspraak gedachtestreepje 5
Ten laste is gelegd dat [naam verdachte rechtspersoon] er onvoldoende op heeft toegezien dat door haar werknemers gebruik werd gemaakt van een alternatieve ‘verf’, genaamd [naam leverancier], die geen chroom-6 bevat.
Uit het dossier volgt dat [naam verdachte rechtspersoon] begin 2011 een alternatief product voor de Alodine heeft aangeschaft, genaamd [naam leverancier], dat geen chroom-6 bevat, en dat dit product jarenlang ongebruikt in de chemicaliënruimte van [naam verdachte rechtspersoon] heeft gestaan. Alodine is echter geen ‘verf’, zoals ten laste is gelegd. Verder blijkt uit het dossier niet dat er binnen [naam verdachte rechtspersoon] een alternatief aanwezig was voor de door [naam verdachte rechtspersoon] gebruikte verf/primers Metaflex en Aerodur.
Het onder gedachtestreepje 5 ten laste gelegde kan daarom niet worden bewezen. [naam verdachte rechtspersoon] zal worden vrijgesproken van dit onderdeel van de tenlastelegging.
Conclusie
Het verweer ten aanzien van gedachtestreepje 5 slaagt. De overige verweren worden verworpen.
4.2.
Bewezenverklaring
In bijlage II heeft de rechtbank de inhoud van wettige bewijsmiddelen opgenomen, houdende voor de bewezenverklaring redengevende feiten en omstandigheden. Op grond daarvan, en op grond van de redengevende inhoud van het voorgaande, is wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte rechtspersoon het ten laste gelegde heeft begaan op die wijze dat:
zij in de periode van 1 januari 2010 tot en met 16 september 2014 te Katwijk, op de Lageweg 16, meermalen, als degene die beroepshalve preparaten toepast, te weten chroom-6 houdende verf en vloeistof (Metaflex FCR primer en Aerodur Primer S 15/60, cream 052700 en Alodine 1200 Brush Vloeistof), zijnde stoffen die gevaarlijk/kankerverwekkend kunnen zijn, en telkens wist dat door haar
handelingen met die preparaten gevaren konden optreden voor de gezondheid van de mens en voor het milieu, telkens opzettelijk, niet alle maatregelen heeft genomen die redelijkerwijs van haar konden worden gevergd, teneinde die gevaren zoveel mogelijk te voorkomen en/of te beperken immers,
- werden/waren haar werknemers, te weten [naam 1] en [naam 2] en [naam 7] en [naam 8] en [naam 4] en [naam 9] en [naam 10] en [naam 5] en [naam 3] en [naam 11] en [naam 12] , niet doeltreffend ingelicht/voorgelicht over het werken met chroom-6 houdende verf en vloeistof en de daaraan verbonden risico’s van (mogelijke) blootstelling aan chroom-6 (verbindingen) en- werd/was onvoldoende toezicht gehouden op het gebruik door een of meer van die medewerkers van persoonlijke beschermingsmiddelen tijdens het spuiten en schuren en chromatiseren (geven van Alodine baden) met chroom-6 houdende verf of vloeistof en- werd/was niet voorkomen dat bedrijfsafvalwater met chroom-6 houdende vloeistof in het riool werd/was geloosd door voorwerpen na behandeling (in de dompel- en zuurbaden) met Alodine onder de kraan af te spoelen en- werd/was niet voorkomen dat chroom-6 houdende spuitnevel ongefilterd afgezogen werd (door te spuiten met chroom-6 houdende verf met een opzij geschoven filter in de spuitwand).
Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd is niet bewezen. De verdachte rechtspersoon moet daarvan worden vrijgesproken.
5..Strafbaarheid feit
Het bewezen feit levert op:
overtreding van een voorschrift gesteld bij artikel 9.2.1.2 van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd.
Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het feit uitsluiten.
Het feit is dus strafbaar.
6..Strafbaarheid verdachte rechtspersoon
Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van de verdachte rechtspersoon uitsluit.
De verdachte rechtspersoon is dus strafbaar.
7..Motivering straf
7.1.
Algemene overweging
De straf die aan de verdachte rechtspersoon wordt opgelegd, is gegrond op de ernst van het feit, de omstandigheden waaronder het feit is begaan en de draagkracht van de verdachte rechtspersoon. Daarbij wordt in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.
7.2.
Feit waarop de straf is gebaseerd
[naam verdachte rechtspersoon] heeft zich schuldig gemaakt aan het jarenlang nalaten afdoende maatregelen te nemen om de gevaren van het werken met producten met de gevaarlijke en kankerverwekkende stof chroom-6 te beperken. Zodoende heeft zij een onaanvaardbaar gezondheidsrisico voor haar werknemers genomen en bovendien het milieu mogelijk schade toegebracht.
Werknemers van [naam verdachte rechtspersoon] werkten dagelijks met chroom-6 houdende producten, maar zij waren onvoldoende van het gevaar van deze stoffen op de hoogte; zij werden niet of nauwelijks voorgelicht over hoe moest worden gewerkt met deze producten, welke persoonlijke beschermingsmiddelen daarbij moesten worden gebruikt en wat de risico’s van blootstelling aan deze producten waren. De werknemers gebruikten mitsdien geen of niet de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen bij het werken met de chroom-6 houdende producten en zij werden daar ook niet op gecontroleerd of voor gewaarschuwd. Ook werd geregeld chroom-6 houdende verfnevel ongefilterd afgezogen waardoor het via de schoorsteen in de open lucht terecht kwam en werd chroom-6 houdende vloeistof via de gootsteen in het riool geloosd. Dit alles lijkt voort te komen uit een zekere nonchalance; er werd al twintig jaar op dezelfde wijze binnen [naam verdachte rechtspersoon] gewerkt, er werden kwalitatief goede producten geleverd dus er werd geen aanleiding gezien het werkproces te veranderen of andere materialen in te kopen. Door deze houding is [naam verdachte rechtspersoon] echter ernstig tekort geschoten in haar zorgplicht jegens haar werknemers en het milieu.
7.3.
Omstandigheden van de verdachte rechtspersoon
De rechtbank heeft acht geslagen op een uittreksel uit de justitiële documentatie van 17 augustus 2021, waaruit blijkt dat [naam verdachte rechtspersoon] niet eerder is veroordeeld voor strafbare feiten.
7.4.
Conclusies van de rechtbank
Gelet op hetgeen de rechtbank hierboven heeft overwogen, komt zij tot de volgende conclusies.
Gezien de ernst van het feit en de straffen die in soortgelijke zaken worden opgelegd, is in beginsel het opleggen van een forse geldboete passend. De rechtbank ziet in de hierna genoemde omstandigheden echter aanleiding voor het opleggen van een lagere geldboete dan de officier van justitie heeft geëist.
Het feit is inmiddels meer dan zeven jaar geleden gepleegd en er is sprake van een overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM, wat niet aan [naam verdachte rechtspersoon] te wijten is.
[naam verdachte rechtspersoon] heeft in de afgelopen jaren flinke verbeteringen in het bedrijf doorgevoerd. Nadat de arbeidsinspecteur op 16 september 2014 de werkzaamheden in het bedrijf had stilgelegd, heeft [naam verdachte rechtspersoon] direct alle maatregelen getroffen waartoe zij door de arbeidsinspecteur werd verplicht. Uit de foto’s van de werkruimtes in het bedrijf en andere stukken die de verdediging ter zitting heeft overgelegd, blijkt dat [naam verdachte rechtspersoon] veel heeft geïnvesteerd in een veilige werkomgeving voor haar werknemers. Ook wordt binnen [naam verdachte rechtspersoon] nu niet meer gewerkt met chroom-6 houdende producten.
Niet is gebleken dat [naam verdachte rechtspersoon] in de afgelopen zeven jaren de voor haar geldende arbeid- en milieuregelgeving heeft overtreden.
Tot slot heeft de wettelijk vertegenwoordiger van [naam verdachte rechtspersoon] ter zitting verklaard dat hij, sinds zijn aantreden als directeur in 2020, nauw betrokken is bij de bedrijfsvoering en erop toeziet dat voorgeschreven maatregelen worden getroffen.
Dat de verdachte rechtspersoon in de bewezenverklaarde periode kosten heeft bespaard door het niet juist laten verwerken van het afvalwater, zoals de officier van justitie naar voren heeft gebracht en de verdediging heeft betwist, weegt de rechtbank – wat hier verder van
zij – bij de straftoemeting niet in strafverhogende of -verlagende zin mee.
Alles afwegend acht de rechtbank het opleggen van een geldboete van € 60.000,- passend en geboden.
8..Vorderingen benadeelde partijen/schadevergoedingsmaatregel
Als benadeelde partij hebben zich in het geding gevoegd:
[naam benadeelde 1] . Hij vordert een vergoeding van € 11.210,70 aan materiële schade en een vergoeding van € 300.000,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 2] . Hij vordert een vergoeding van € 250.000,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 3] . Hij vordert een vergoeding van € 150.000,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 4] . Hij vordert een vergoeding van € 120.000,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 5] . Hij vordert een vergoeding van € 254,95 aan materiële schade en een vergoeding van € 40.000,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 6] . Hij vordert een vergoeding van € 200,- per jaar aan materiële schade en een vergoeding van € 7.500,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 7] . Hij vordert een vergoeding van € 7.500,- aan immateriële schade;
[naam benadeelde 8] . Hij vordert een vergoeding aan immateriële schade. Hij heeft geen bedrag op het schadevergoedingsformulier ingevuld.
8.1.
Standpunt officier van justitie
De officier van justitie heeft zich ten aanzien van de vorderingen gerefereerd aan het oordeel van de rechtbank.
8.2.
Standpunt verdediging
De verdediging heeft geconcludeerd de benadeelde partijen niet-ontvankelijk in hun vorderingen te verklaren dan wel de vorderingen af te wijzen.
8.3.
Beoordeling
8.3.1
Immateriële schade
De grondslag van de vorderingen
De benadeelde partijen hebben aan hun vordering tot vergoeding van immateriële schade ten grondslag gelegd dat [naam verdachte rechtspersoon] hen jarenlang willens en wetens tijdens hun werkzaamheden in het bedrijf heeft blootgesteld aan de gevaarlijke en kankerverwekkende stof chroom-6 zonder hen over de gevaren daarvan te informeren. Meerdere van hen hebben aangevoerd dat zij continu angst ondervinden om ernstig ziek te worden door hun (soms jarenlange) werkzaamheden bij [naam verdachte rechtspersoon] en hier erg onder lijden.
In artikel 6:106 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) wordt de mogelijkheid tot vergoeding van een ander nadeel van vermogensschade (immateriële schade) geregeld.
Gezien de grondslag van de vorderingen begrijpt de rechtbank dat de benadeelde partijen zich beroepen op artikel 6:106, lid 1, aanhef en onder b, BW, waarin onder meer is bepaald dat recht bestaat op een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding indien de benadeelde op andere wijze in zijn persoon is aangetast.
Toewijsbaarheid vorderingen
Voor de toewijsbaarheid van een vordering gebaseerd op de aantasting in zijn persoon ‘op andere wijze’ als bedoeld in het hiervoor genoemde wetsartikel is volgens de Hoge Raad in ieder geval sprake indien de benadeelde geestelijk letsel heeft opgelopen. Degene die zich hierop beroept, zal voldoende concrete gegevens moeten aanvoeren waaruit kan volgen dat in verband met de omstandigheden van het geval psychische schade is ontstaan. Daartoe is vereist dat naar objectieve maatstaven het bestaan van geestelijk letsel kan worden vastgesteld.
Ook als het bestaan van geestelijk letsel in voornoemde zin niet kan worden aangenomen, is niet uitgesloten dat de aard en de ernst van de normschending en van de gevolgen daarvan voor de benadeelde, meebrengen dat van de in artikel 6:106, aanhef en onder b, BW bedoelde aantasting in zijn persoon ‘op andere wijze’ sprake is. In zo een geval zal degene die zich hierop beroept de aantasting in zijn persoon met concrete gegevens moeten onderbouwen. Dat is slechts anders indien de aard en de ernst van de normschending meebrengen dat de in dit verband relevante nadelige gevolgen daarvan voor de benadeelde zo voor de hand liggen, dat een aantasting in de persoon kan worden aangenomen.
Omdat de benadeelde partijen hun beroep op de aantasting in hun persoon niet met concrete gegevens hebben onderbouwd (bijvoorbeeld middels een rapportage van een psycholoog), ligt de vraag voor of de aard en de ernst van de normschending meebrengen dat de in dit verband relevante nadelige gevolgen daarvan voor de benadeelde partijen zo voor de hand liggen, dat een aantasting in de persoon ook zonder die nadere onderbouwing kan worden aangenomen.
[naam verdachte rechtspersoon] was een bedrijf waar het werken met chroom-6 houdende producten een belangrijk onderdeel van de werkprocessen uitmaakte. Van chroom-6 is bekend dat het ernstige gezondheidsschade zoals kanker kan veroorzaken. Ondanks de wetenschap dat haar werknemers met deze voor de gezondheid schadelijke producten werkten, heeft [naam verdachte rechtspersoon] hen daarmee jarenlang op een onveilige manier laten werken, door hen niet over die producten voor te lichten en niet de juiste beschermende maatregelen voor hen te treffen, waardoor haar werknemers bijna dagelijks werden blootgesteld aan chroom-6. Naar het oordeel van de rechtbank heeft [naam verdachte rechtspersoon] daarmee een grove inbreuk gemaakt op de lichamelijke integriteit van haar werknemers. Gelet op de hiervoor beschreven aard en ernst van de normschending en daarbij genomen de wetenschap dat het vele jaren kan duren voordat eventuele door chroom-6 veroorzaakte gezondheidsschade zich openbaart, is de rechtbank van oordeel dat het voor de hand ligt dat de benadeelde partijen hierdoor leven met de angst voor gezondheidsschade. Dat betekent dat ten aanzien van de benadeelde partijen een aantasting in de persoon als bedoeld in artikel 6:106, aanhef en onder b, BW kan worden aangenomen en dat zij recht hebben op een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding.
Hoogte immateriële schadevergoeding
Om voor iedere benadeelde partij afzonderlijk naar billijkheid de omvang van door hem geleden schade vast te stellen, zou de rechtbank nader onderzoek moeten doen naar verschillende factoren die bij de vaststelling daarvan een rol zouden kunnen spelen. Dat onderzoek zou een uitgebreide, nadere behandeling vereisen. Een dergelijk nader onderzoek levert daarmee een onevenredige belasting van het strafgeding op. De rechtbank zal daarom naar billijkheid een bedrag aan schade vaststellen, waar naar haar oordeel iedere benadeelde partij in de gegeven omstandigheden in ieder geval redelijkerwijs ten minste recht op heeft. De rechtbank stelt dit bedrag vast op € 5.000,-.
Hoewel de benadeelde partij [naam benadeelde 8] geen bedrag in zijn vordering heeft genoemd, zal ook aan hem een bedrag van € 5.000,- aan immateriële schadevergoeding worden toegewezen. [naam benadeelde 8] heeft aangevoerd dat hij immateriële schade heeft geleden en de rechtbank begrijpt uit zijn toelichting dat hij daaraan hetzelfde ten grondslag legt als andere benadeelde partijen, te weten de angst om ziek te worden door blootstelling aan chroom-6. [naam benadeelde 8] heeft onder precies dezelfde omstandigheden bij [naam verdachte rechtspersoon] gewerkt als de andere benadeelde partijen. Onder deze omstandigheden acht de rechtbank voormeld bedrag ook ten aanzien van [naam benadeelde 8] toewijsbaar.
Een aantal benadeelde partijen heeft (ook) immateriële schadevergoeding gevorderd op andere gronden. [naam benadeelde 2] heeft aangevoerd dat bij hem in 2019 kanker is geconstateerd en dat hij vermoedt dat dit verband houdt met de blootstelling aan chroom-6 bij [naam verdachte rechtspersoon] . [naam benadeelde 1] heeft aangevoerd dat hij immateriële schade heeft geleden door brieven die hij in het kader van zijn ontslag van [naam verdachte rechtspersoon] heeft ontvangen en het detectivebureau dat [naam verdachte rechtspersoon] heeft ingeschakeld. Ook voor deze schadeposten geldt dat de rechtbank nader onderzoek zou moeten doen naar de gegrondheid hiervan en dat dit een onevenredige belasting van het strafgeding zou opleveren.
Daarom zullen de benadeelde partijen voor het meer dan € 5.000,- aan immateriële schade gevorderde niet-ontvankelijk worden verklaard en zal worden bepaald dat dit deel van hun vordering slechts bij de burgerlijke rechter kan worden aangebracht.
8.3.2
Materiële schade
[naam benadeelde 1] vordert aan materiële schade een bedrag van € 6.528,- wegens het mislopen van de winstdeling bij [naam verdachte rechtspersoon] en € 4.682,70 voor de kosten die hij heeft gemaakt voor de bijstand van een advocaat.
[naam benadeelde 5] vordert een bedrag van € 254,95 aan advocaatkosten die hij heeft gemaakt ten behoeve van de aangifte die hij tegen [naam verdachte rechtspersoon] heeft gedaan.
[naam benadeelde 6] en [naam benadeelde 8] vorderen toekomstige (medische) kosten.
Wat betreft de gevorderde schade wegens het mislopen van de winstdeling en de toekomstige (medische) kosten is de rechtbank van oordeel dat nader onderzoek naar de gegrondheid van deze schadeposten zou moeten worden gedaan en dat dit een onevenredige belasting van het strafgeding zou opleveren.
[naam benadeelde 1] , [naam benadeelde 5] en [naam benadeelde 8] zullen in zoverre niet-ontvankelijk worden verklaard in hun vordering en de rechtbank zal bepalen dat dit deel van hun vordering slechts bij de burgerlijke rechter kan worden aangebracht.
Kosten voor rechtsbijstand worden op grond van artikel 532 van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv) aangemerkt als proceskosten en niet als te vorderen rechtstreeks geleden materiële schade. [naam benadeelde 1] en [naam benadeelde 5] zijn in zoverre dan ook niet-ontvankelijk in dit deel van hun vorderingen. Hun vorderingen tot vergoeding van de kosten aan rechtsbijstand zullen hierna bij de proceskosten worden besproken.
8.3.2
Hoofdelijke veroordeling
Nu [naam verdachte rechtspersoon] het strafbare feit ter zake waarvan schadevergoeding zal worden toegekend heeft gepleegd, maar ook haar (voormalige) bestuurder [naam 6] als feitelijke leidinggever daarvoor strafrechtelijk aansprakelijk wordt gehouden, zijn [naam verdachte rechtspersoon] en [naam 6] daarvoor ieder hoofdelijk aansprakelijk. Indien en voor zover [naam 6] de benadeelde partijen betaalt, is [naam verdachte rechtspersoon] in zoverre jegens de benadeelde partijen van deze betalingsverplichting bevrijd.
8.3.3
Wettelijke rente
De benadeelde partijen hebben gevorderd het te vergoeden bedrag te vermeerderen met wettelijke rente. De rechtbank bepaalt dat het te vergoeden schadebedrag vermeerderd wordt met wettelijke rente vanaf 16 september 2014.
8.3.4
Kosten
Nu de vorderingen van de benadeelde partijen deels zullen worden toegewezen, zal [naam verdachte rechtspersoon] worden veroordeeld in de kosten door de benadeelde partijen gemaakt.
Voor [naam benadeelde 2] , [naam benadeelde 3] , [naam benadeelde 4] , [naam benadeelde 6] , [naam benadeelde 7] en [naam benadeelde 8] geldt dat die kosten tot op heden worden begroot op nihil.
[naam benadeelde 1] en [naam benadeelde 5] hebben vergoeding gevorderd van kosten die zij hebben gemaakt aan rechtsbijstand.
Omdat [naam benadeelde 1] zijn vordering niet heeft onderbouwd, zodat niet duidelijk is waar het door hem gevorderde bedrag op ziet, en de verdediging deze post gemotiveerd heeft weersproken, zal [naam benadeelde 1] niet-ontvankelijk worden verklaard in dit deel van zijn vordering.
Uit de toelichting die [naam benadeelde 5] op de terechtzitting heeft gegeven, is gebleken dat hij bijstand heeft gehad van advocaat [naam 13] bij het opstellen van de aangifte tegen [naam verdachte rechtspersoon] , wat de aanleiding van de onderhavige strafprocedure is geweest. Een redelijke uitleg van artikel 532 Sv brengt mee dat bij de begroting van de kosten voor rechtsbijstand dezelfde maatstaf wordt gehanteerd als in civiele procedures. In civiele procedures wordt doorgaans een zogenoemd liquidatietarief voor het salaris van een advocaat gehanteerd, zoals neergelegd in het op www.rechtspraak.nl gepubliceerde 'Liquidatietarief rechtbanken en gerechtshoven'. Op grond daarvan komt een bedrag van € 478,- voor toewijzing in aanmerking. Het door [naam benadeelde 5] gevorderde bedrag van € 254,95 zal dan ook worden toegewezen.
8.4.
Conclusie
[naam verdachte rechtspersoon] moet de benadeelde partijen ieder een schadevergoeding betalen van € 5.000,-, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 16 september 2014 en de kosten, zoals hierna in het dictum vermeld. Daarbij wordt de hierna te noemen maatregel als bedoeld in artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht opgelegd.
9..Toepasselijke wettelijke voorschriften
Gelet is op de artikelen 23, 36f, 51 en 57 van het Wetboek van Strafrecht, de artikelen 1a, 2 en 6 van de Wet op de economische delicten en artikel 9.2.1.2 van de Wet milieubeheer.
10.. Bijlagen
De in dit vonnis genoemde bijlagen maken deel uit van dit vonnis.
11..Beslissing
De rechtbank:
verklaart bewezen dat de verdachte rechtspersoon het ten laste gelegde feit, zoals hiervoor omschreven, heeft begaan;
verklaart niet bewezen hetgeen aan de verdachte rechtspersoon meer of anders ten laste is gelegd dan hiervoor bewezen is verklaard en spreekt de verdachte rechtspersoon daarvan vrij;
stelt vast dat het bewezen verklaarde oplevert het hiervoor vermelde strafbare feit;
verklaart de verdachte rechtspersoon strafbaar;
veroordeelt de verdachte rechtspersoon tot een
geldboete van € 60.000, 00 (zestigduizend euro);
geldboete van € 60.000, 00 (zestigduizend euro);
veroordeelt de verdachte rechtspersoon hoofdelijk met diens mededader, des dat de een betalende de ander zal zijn bevrijd, om tegen behoorlijk bewijs van kwijting aan iedere benadeelde partij, te weten:
1. [naam benadeelde 1] ;
2. [naam benadeelde 2] ;
3. [naam benadeelde 3] ;
4. [naam benadeelde 4] ;
5. [naam benadeelde 5] ;
6. [naam benadeelde 6] ;
7. [naam benadeelde 7] ;
8. [naam benadeelde 8] ;
te betalen een bedrag van telkens
€ 5.000,00 (zegge: vijfduizend euro)aan immateriële schade, te vermeerderen met de wettelijke rente hierover vanaf 16 september 2014 tot aan de dag der algehele voldoening;
€ 5.000,00 (zegge: vijfduizend euro)aan immateriële schade, te vermeerderen met de wettelijke rente hierover vanaf 16 september 2014 tot aan de dag der algehele voldoening;
verklaart de benadeelde partijen niet-ontvankelijk in het resterende deel van hun vorderingen; bepaalt dat die delen van de vorderingen slechts kunnen worden aangebracht bij de burgerlijke rechter (met uitzondering van de door [naam benadeelde 5] gevorderde kosten aan rechtsbijstand);
veroordeelt de verdachte rechtspersoon in de proceskosten door de benadeelde partijen gemaakt, tot op heden aan de zijde van [naam benadeelde 2] , [naam benadeelde 1] , [naam benadeelde 3] , [naam benadeelde 4] , [naam benadeelde 6] , [naam benadeelde 7] en [naam benadeelde 8] begroot op nihil en aan de zijde van [naam benadeelde 5] op € 254,95 aan salaris voor de advocaat, en in de kosten ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken;
legt aan de verdachte rechtspersoon
de maatregel tot schadevergoedingop, inhoudende de verplichting aan de staat ten behoeve van
de maatregel tot schadevergoedingop, inhoudende de verplichting aan de staat ten behoeve van
1. [naam benadeelde 1] ;
2. [naam benadeelde 2] ;
3. [naam benadeelde 3] ;
4. [naam benadeelde 4] ;
5. [naam benadeelde 5] ;
6. [naam benadeelde 6] ;
7. [naam benadeelde 7] ;
8. [naam benadeelde 8] ;
te betalen per genoemd persoon
€ 5.000,00(hoofdsom,
zegge: vijfduizend euro), vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 16 september 2014 tot aan de dag van de algehele voldoening;
€ 5.000,00(hoofdsom,
zegge: vijfduizend euro), vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 16 september 2014 tot aan de dag van de algehele voldoening;
verstaat dat betaling aan een benadeelde partij, waaronder begrepen betaling door haar mededader, tevens geldt als betaling aan de staat ten behoeve van die benadeelde partij en omgekeerd.
Dit vonnis is gewezen door:
mr. A. van Luijck, voorzitter,
en mrs. L. Daum en S.E.C. Debets, rechters,
in tegenwoordigheid van mr. K. Aagaard, griffier,
en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank op 23 december 2021.
De oudste rechter is buiten staat dit vonnis mede te ondertekenen.
Bijlage I
Tekst tenlastelegging
Aan de verdachte rechtspersoon wordt ten laste gelegd dat
zij in of omstreeks de periode van 1 januari 2010 tot en met 16 september 2014
te Katwijk, op/nabij de Lageweg (16),
meermalen, althans eenmaal, (telkens,)
als degene die beroepshalve (een) stof(fen) en/of prepara(a)t(en) toepast
en/of bewerkt en/of verwerkt en/of aan een ander ter beschikking stelt, te
weten (onder andere) chroom-6 houdende verf en/of vloeistof (onder andere
Metaflex FCR primer en/of Aerodur Primer S 15/60, cream 052700 en/of Alodine
1200 Brush Vloeistof), zijnde stoffen die gevaarlijk/kankerverwekkend kunnen
zijn,
en (telkens) wist en/of redelijkerwijs had kunnen vermoeden dat door haar
handelingen met die stof(fen) en/of (dat) prepara(a)t(en) gevaren konden
optreden voor de gezondheid van de mens en/of voor het milieu,
(telkens) opzettelijk,
niet alle maatregelen heeft genomen die redelijkerwijs van haar konden worden
gevergd, teneinde die gevaren zoveel mogelijk te voorkomen en/of te beperken
immers,
- werden/waren een of meer van haar werknemers, te weten onder andere
[naam 1] en/of [naam 2] en/of [naam 7] en/of [naam 8]
en/of [naam 4] en/of [naam 9] en/of [naam 10] en/of [naam 5]
en/of [naam 3] en/of [naam 11] en/of [naam 12] ,
niet doeltreffend ingelicht/voorgelicht over het werken met chroom-6
houdende verf en/of vloeistof en de daaraan verbonden risico's van
(mogelijke) blootstelling aan chroom-6 (verbindingen) en/of
- werd/was onvoldoende toezicht gehouden op het gebruik door een of meer van
haar/die medewerkers van persoonlijke beschermingsmiddelen tijdens het
spuiten en/of schuren en/of chromatiseren (geven van Alodine baden) met
chroom-6 houdende verf en/of vloeistof en/of
- werd/was niet voorkomen dat bedrijfsafvalwater met chroom-6 houdende
vloeistof in het riool werd/was geloosd (door voorwerpen na behandeling (in
de dompel- en zuurbaden) met Alodine onder de kraan af te spoelen) en/of
- werd/was niet voorkomen dat chroom-6 houdende spuitnevel ongefilterd
afgezogen werd (door te spuiten met chroom-6 houdende verf zonder filter,
althans met een opzij geschoven filter in de spuitwand) en/of
- werd er onvoldoende op toegezien, dat gebruik werd gemaakt van alternatieve
verf ([naam leverancier]), zijnde verf die geen chroom-6 bevatte.