ECLI:NL:RBROT:2020:7093

• Datum uitspraak: 4 augustus 2020
• Publicatiedatum: 11 augustus 2020
• Zaaknummer: 10/997521-18
• Instantie: Rechtbank Rotterdam
• Type: Uitspraak
• Rechtsgebied: Strafrecht
• Procedures: Eerste aanleg - meervoudig
• Rechters: N. Doorduijn; C.E. Bos; S.E.C. Debets
• Vindplaatsen: Rechtspraak.nl

AI samenvatting door Lexboost • Automatisch gegenereerd

Verkoop van pinda's met schadelijk aflatoxinegehalte door groothandel

In deze strafzaak tegen een groothandel in aardnoten, [naam verdachte rechtspersoon], wordt de verdachte beschuldigd van het verkopen van pinda's met een schadelijk gehalte aan aflatoxine. De rechtbank Rotterdam heeft op 4 augustus 2020 uitspraak gedaan. De verdachte heeft twee partijen pinda's verkocht aan [naam bedrijf 2] en drie partijen aan [naam bedrijf 3], zonder de kopers te informeren over de schadelijke aflatoxinewaarden. De pinda's waren eerder goedgekeurd in het land van herkomst, maar na keuring door Unilever bleken ze te hoog te scoren op aflatoxine. De rechtbank oordeelt dat de verdachte niet opzettelijk heeft gehandeld, maar wel schuld heeft door de waarschuwingen van Unilever te negeren. De verdachte wordt vrijgesproken van opzettelijk handelen, maar schuldig bevonden aan het niet melden van het schadelijke karakter van de pinda's. De rechtbank legt een geldboete op van € 60.000, waarvan € 30.000 voorwaardelijk is met een proeftijd van twee jaar. De officier van justitie was niet-ontvankelijk in de vervolging voor een deel van de tenlastelegging wegens verjaring.

Uitspraak

Rechtbank Rotterdam

Team straf 1

Parketnummer: 10/997521-18

Datum uitspraak: 4 augustus 2020

Tegenspraak

Vonnis van de rechtbank Rotterdam, meervoudige kamer voor strafzaken, in de zaak tegen de verdachte:

[naam verdachte rechtspersoon] (hierna: [naam verdachte rechtspersoon] of de verdachte),

gevestigd te [vestigingsadres] , [postcode] [vestigingsplaats] ,

ter terechtzitting vertegenwoordigd door [naam persoon] en [naam medeverdachte] ,

raadslieden mrs. A.S. ten Doesschate en P. Uijtdewillegen, beiden advocaat te Rotterdam.

1.. Inleiding

[naam verdachte rechtspersoon] is een groothandel in aardnoten die zich onder meer bezig houdt met de handel in pinda’s. Zij wordt er in deze strafzaak van beschuldigd - kort gezegd - dat zij twee partijen pinda’s heeft verkocht met daarin een voor de gezondheid schadelijk gehalte aan aflatoxine, zonder de koper en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) van dat schadelijke karakter in kennis te stellen (feit 1 van de tenlastelegging). Daarnaast wordt [naam verdachte rechtspersoon] verweten dat zij drie partijen pinda’s die bestemd waren voor de bereiding van diervoeders heeft verkocht, terwijl deze aardnoten een te hoog gehalte aan aflatoxine bevatten (feit 2 van de tenlastelegging).

De zaak is behandeld op de terechtzitting van 21 juli 2020. De volledige tekst van de tenlastelegging is opgenomen in
bijlage I bij dit vonnis.

In deze strafzaak zijn de onderliggende feiten niet in geschil. Kort gezegd komt het op het volgende neer. De vijf partijen pinda’s die in de tenlastelegging worden genoemd, komen uit Argentinië en de Verenigde Staten. Voordat deze pinda’s naar Nederland werden verscheept, zijn zij in het land van herkomst al met goed gevolg getest op aflatoxine. Daar zijn certificaten voor afgegeven. [naam verdachte rechtspersoon] heeft de partijen te koop aangeboden aan Unilever. Als onderdeel van het aankoopproces heeft Unilever de pinda’s (nogmaals) laten keuren op aflatoxine. Dat liet zij doen door SGS Spijkenisse. De vijf partijen pinda’s zijn door Unilever afgekeurd op basis van de uitkomsten van dat onderzoek. De afkeuring is per e-mail aan [naam verdachte rechtspersoon] bericht. Daarbij zijn wel de gemeten aflatoxinewaardes vermeld, maar de onderliggende certificaten heeft Unilever niet aan [naam verdachte rechtspersoon] verstrekt. [naam verdachte rechtspersoon] heeft de pinda’s vervolgens verkocht aan derden ( [naam bedrijf 2] (hierna: [naam bedrijf 2] ) voor feit 1 en [naam bedrijf 3] (hierna: [naam bedrijf 3] ) voor feit 2). [naam verdachte rechtspersoon] heeft [naam bedrijf 2] en [naam bedrijf 3] daarbij de certificering van de pinda’s uit het land van herkomst verstrekt en geen melding gemaakt van de afkeuring door Unilever.

Wat wel in geschil is, is de betekenis die toegekend moet worden aan de feiten. Kort gezegd is het standpunt van de officier van justitie dat op grond van de bevindingen van Unilever aangenomen moet worden dat de partijen noten te veel aflatoxine bevatten en dat [naam verdachte rechtspersoon] dat wist. [naam verdachte rechtspersoon] betwist dit. Zij stelt, zeer verkort weergegeven, dat de certificering in het land van herkomst leidend is, dat niet vast staat dat de keuringen van Unilever goed zijn uitgevoerd en dat zij in ieder geval op grond van de niet met stukken onderbouwde stellingen van Unilever niet aan de oorspronkelijke certificering hoefde te twijfelen.

Zoals in § 3 van dit vonnis nader zal worden toegelicht, is het vervolgingsrecht van de officier van justitie ten aanzien van een deel van de tenlastelegging verjaard. Het betreft een deel van feit 1 in de meer subsidiaire variant en feit 2 in de impliciet subsidiaire variant.

De kern van dit vonnis betreft de bewijsbeoordeling en daarmee de vraag of de verdachte al dan niet opzettelijk in strijd met de wet heeft gehandeld, uiteengezet in § 4.

Voor feit 1 is de conclusie van de rechtbank dat het aan de schuld van de verdachte is te wijten dat zij twee partijen noten heeft verkocht die een gevaar waren voor de gezondheid en dat zij dit heeft verzwegen. Zij hebben weliswaar in strafrechtelijke zin niet opzettelijk gehandeld, maar de verdachte had niet voorbij mogen gaan aan de waarschuwingen van Unilever. Voor feit 1 in de subsidiaire variant wordt de verdachte dus veroordeeld.

De verdachte wordt vrijgesproken voor feit 2 in de impliciet primaire variant (opzettelijk handelen in strijd met de Wet dieren) omdat de rechtbank geen opzet bewezen acht. Omdat de impliciet subsidiaire variant van feit 2 (niet-opzettelijk handelen in strijd met de Wet dieren) verjaard is en er geen meer subsidiaire varianten van feit 2 zijn, betekent dit dat er geen veroordeling volgt voor feit 2.

In § 5 en § 6 worden de strafbaarheid van de feiten en de strafbaarheid van de verdachte besproken. De verdachte wordt veroordeeld tot een geldboete. In § 7 van dit vonnis wordt uiteengezet waarom de rechtbank kiest voor de opgelegde geldboete en de hoogte daarvan.

In algemene zin merkt de rechtbank op dat de verdediging op een groot aantal punten verweer heeft gevoerd. Daarbij is op vrijwel alle onderdelen van de tenlastelegging ingegaan. Niet alle verweren komen terug in dit vonnis. Verweren die betrekking hebben op onderdelen van de tenlastelegging waaraan de rechtbank niet toekomt, worden in dit vonnis niet besproken.

2.. Eis officier van justitie

De officier van justitie mr. S.M. van der Kallen heeft gevorderd:

• bewezenverklaring van het onder feit 1, primair, en feit 2, impliciet primair, ten laste gelegde;
• veroordeling van de verdachte tot een geldboete van € 80.000,-, waarvan € 40.000,- voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaar.

3.. Ontvankelijkheid van de officier van justitie in de vervolging

Met de officier van justitie en de verdediging stelt de rechtbank vast dat het vervolgingsrecht van de officier van justitie is verjaard voor zover het gaat om overtredingen die hebben plaatsgevonden voor 16 maart 2017. ^[1] Dat betekent dat de officier van justitie niet-ontvankelijk is in de vervolging voor feit 1 in de meer subsidiaire variant, voor zover dit feit ziet op de partij met lotnummer [lotnummer 1] , en voor feit 2 in de impliciet subsidiaire variant van niet-opzettelijke overtreding van artikel 2.17 van de Wet dieren.

4.. Waardering van het bewijs

4.1.

Bewijswaardering ten aanzien van feit 1

4.1.1.

Standpunt officier van justitie

De officier van justitie stelt dat feit 1 in de primaire variant wettig en overtuigend kan worden bewezen. In de partijen pinda’s met lotnummers [lotnummer 1] en [lotnummer 2] die door de verdachte aan [naam bedrijf 2] zijn verkocht en die bestemd waren voor menselijke consumptie, is een aanzienlijke overschijding van het toegelaten gehalte aflatoxine gemeten. Aflatoxinen worden naar wetenschappelijke inzichten als zeer gevaarlijk voor de volksgezondheid beschouwd. De medeverdachte [naam medeverdachte] (hierna: [naam medeverdachte] ) was in zijn rol als ‘trader’ van [naam verdachte rechtspersoon] en Trading Director van [naam bedrijf 1] (hierna: [naam bedrijf 1] ) op de hoogte van het te hoge gehalte aflatoxine en daarmee van het schadelijke karakter van deze partijen pinda’s. Hij heeft immers opdracht gegeven tot de bemonstering van deze partijen pinda’s en hij is degene die door Unilever in kennis is gesteld van het te hoge aflatoxinegehalte in deze partijen. Zijn wetenschap van het te hoge gehalte aan aflatoxine in de partijen pinda’s wordt ook bevestigd door de e-mail die hij heeft verstuurd naar Olega, waar [naam verdachte rechtspersoon] haar pinda’s in Argentinië koopt, en waarin hij schrijft dat in de partij met lotnummer [lotnummer 1] sprake is van “quite high numbers!!”. Hoewel [naam medeverdachte] op de hoogte was van het te hoge aflatoxinegehalte in de partijen pinda’s en daarmee van het schadelijke karakter van deze waren, heeft hij deze partijen verkocht aan [naam bedrijf 2] , zonder [naam bedrijf 2] van het schadelijke karakter ervan op de hoogte te stellen. De verdachte heeft zich daarmee schuldig gemaakt aan het opzettelijk in de handel brengen van schadelijke waren in de zin van artikel 174 Sr.

4.1.2.

Standpunt verdediging

De verdediging bepleit dat de verdachte moet worden vrijgesproken van feit 1. In de eerste plaats bevat het dossier geen wettig bewijs dat de betreffende partijen pinda’s over een te hoog aflatoxinegehalte beschikten. De conclusie van de NVWA en het openbaar ministerie dat de pinda’s over een te hoog aflatoxinegehalte zouden beschikken, is gebaseerd op een in opdracht van Unilever door SGS uitgevoerde analyse. Deze analyse dient te worden aangemerkt als een ‘ander geschrift’ in de zin van artikel 344, eerste lid en onder 5, van het Wetboek van Strafvordering (Sv). Nu enig ander bewijsmiddel over het aflatoxinegehalte van de partijen pinda’s ontbreekt, wordt niet aan het bewijsminimum voldaan. Ten tweede bevat het dossier geen overtuigend bewijs dat de betreffende partijen pinda’s over een te hoog aflatoxinegehalte beschikten. [naam verdachte rechtspersoon] heeft de pinda’s in het land van herkomst uitvoerig en conform EU-normen laten testen op het aflatoxinegehalte en de partijen zijn toen veilig bevonden, hetgeen telkens is neergelegd in een certificaat. Mede gezien de wijze van bemonstering, dient deze in het land van origine uitgevoerde analyse te prevaleren boven wat zou zijn gebleken uit de door SGS Nederland uitgevoerde analyses. Ten derde kan niet worden bewezen dat de betreffende partijen pinda’s schadelijk voor de gezondheid zouden zijn geweest. Er kan immers niet met voldoende zekerheid worden vastgesteld dat, als gevolg van redelijkerwijs te verwachten gebruik van de pinda’s, schadelijke gevolgen van aflatoxine kunnen optreden. Ten vierde wist de verdachte niet (ook niet in de variant van voorwaardelijke opzet) dat de betreffende pinda’s over een te hoog aflatoxinegehalte beschikten en had zij ook geen redenen om te vermoeden dat de pinda’s schadelijk voor de gezondheid waren. De enkele mededeling van Unilever dat een monster een te hoog gehalte aflatoxine in zich had, maakt niet dat de verdachte hoefde te twijfelen aan de kwaliteit van de pinda’s. Zij vertrouwde op de origine aflatoxine-certificaten en zij mocht daar ook van uitgaan. Van opzet c.q. schuld is dan ook geen sprake, zodat de verdachte ook daarom moet worden vrijgesproken van feit 1.

4.1.3.

Beoordeling

Feitelijke basis

Bij de beoordeling van de feiten gaat de rechtbank uit van de volgende feiten en omstandigheden.

[naam verdachte rechtspersoon] heeft de partij pinda’s met lotnummer [lotnummer 1] gekocht van een Argentijnse leverancier. Deze partij pinda’s is op 25 februari 2015 door SGS Argentinië, een gerenommeerd bedrijf dat pinda’s test, getest op aflatoxine. De uitkomst van deze test was dat er in de monsters geen aflatoxine is aangetroffen. Op 17 maart 2015 is door [naam medeverdachte] toestemming gegeven om deze partij pinda’s nogmaals te laten testen ten behoeve van de verkoop aan Unilever. Deze nieuwe test is, na bemonstering door Schutter Groep, uitgevoerd door SGS Spijkenisse. De monsters van deze test blijken een te hoog aflatoxinegehalte te bevatten. De uitslag van de test is naar Unilever gestuurd en Unilever heeft [naam medeverdachte] via een e-mail op 26 maart 2015 op de hoogte gesteld van deze uitslag. Unilever heeft geen op deze analyse betrekking hebbend aflatoxine-certificaat aan [naam medeverdachte] / [naam verdachte rechtspersoon] verstrekt. Naar aanleiding van de laatste testuitslag is de partij pinda’s geweigerd door Unilever. Op 7 mei 2015 is de partij pinda’s met lotnummer [lotnummer 1] en warrant-nummer [warrant-nummer 1] vrijgegeven door [naam verdachte rechtspersoon] voor [naam bedrijf 2] . Op 11 mei 2015 zijn deze pinda’s ook vervoerd naar [naam bedrijf 2] . Bij de aankoop van de pinda’s met warrant-nummer [warrant-nummer 1] heeft [naam bedrijf 2] gevraagd om een aflatoxine-certificaat. [naam medeverdachte] heeft toen het certificaat dat is opgemaakt door SGS Argentinië opgestuurd. Daarbij is geen melding gemaakt van de testuitslag zoals die door Unilever aan [naam medeverdachte] / [naam verdachte rechtspersoon] is medegedeeld. De pinda’s zijn op 12 mei 2015 door [naam bedrijf 2] afgekeurd (om redenen die los staan van de aflatoxine).

Op 28 september 2016 is een door [naam verdachte rechtspersoon] gekochte partij Amerikaanse pinda’s met lotnummer [lotnummer 2] getest op aflatoxine door JLA, net als SGS een gerenommeerd testbedrijf. Bij deze test is geen aflatoxine in de pinda’s aangetroffen. De partij pinda’s met nummer [lotnummer 2] is in Nederland opgeslagen onder warrant-nummer [warrant-nummer 2] . Ook deze partij pinda’s is in opdracht van Unilever in Nederland opnieuw bemonsterd door Schutter Groep en vervolgens getest door SGS Spijkenisse. Uit de tweede test bleek dat de geteste monsters teveel aflatoxine bevatten. De uitslag van deze tweede test heeft Unilever op 27 januari 2017 per e-mail naar [naam medeverdachte] gestuurd, met de mededeling dat de partij door Unilever werd geweigerd. In de periode van 7 april 2017 tot en met 31 mei 2017 is deze partij pinda’s in delen verkocht aan [naam bedrijf 2] . Op 13 april 2017 heeft [naam bedrijf 2] aan [naam medeverdachte] / [naam verdachte rechtspersoon] gevraagd om het aflaxtoxine-certificaat. Ook deze keer is het certificaat van origine meegestuurd en is er door [naam medeverdachte] / [naam verdachte rechtspersoon] aan [naam bedrijf 2] geen melding gemaakt van de uitslag van de tweede test.

Te beantwoorden vragen

De rechtbank ziet zich allereerst voor de vragen gesteld a) wat het aflatoxinegehalte van de partijen pinda’s was ten tijde van de verkoop aan [naam bedrijf 2] , b) of deze partijen zijn aan te merken als schadelijk voor de gezondheid en ten slotte, c) of, indien dat het geval is, de verdachte deze partijen pinda’s heeft verkocht terwijl zij wist dat deze pinda’s schadelijk waren voor de gezondheid en zij dit schadelijke karakter voor [naam bedrijf 2] heeft verzwegen, danwel dat het aan haar schuld te wijten is dat deze schadelijke waren zijn verkocht zonder dat de koper met het schadelijke karakter ervan bekend was.

a.
Wat was het gehalte aan aflatoxine ten tijde van de verkoop aan [naam bedrijf 2] ?

Inleiding

In absolute zin kan niet beantwoord worden hoeveel aflatoxine in de partijen pinda’s zat die de verdachte heeft verkocht aan [naam bedrijf 2] . Aflatoxine, zoals ook de verdediging aanvoert, is niet gelijkmatig verdeeld over een partij noten en een relatief kleine hoeveelheid aangetaste noten kan leiden tot een te hoge testwaarde. Dat is de reden dat de Europese regelgeving nauwkeurig voorschrijft hoe de bemonstering moet plaatsvinden. ^[2] Voor partijen zoals de onderhavige, komt dat er op neer dat er 100 basismonsters worden genomen met een totaalgewicht van ongeveer 20 kg. Dat verzamelmonster wordt gesplitst in twee deelmonsters. Die worden ieder op hun beurt fijngemalen en met water aangelegd en dan wordt getest hoeveel aflatoxine is aangetroffen. Blijkens het dossier leidt deze wijze van bemonstering tot een redelijke mate van zekerheid dat de partij niet te veel aflatoxine bevat, maar herhaalde metingen kunnen – zoals ook de verdediging aanvoert – tot andere uitkomsten leiden.

Wat is er gemeten?

De partijen pinda’s met lotnummers [lotnummer 1] en [lotnummer 2] van feit 1 zijn ieder voor zich twee keer getest. De eerste test is voor verscheping uitgevoerd in Argentinië respectievelijk Amerika. De tweede test is uitgevoerd door SGS Spijkenisse. In de testen in Argentinië en Amerika is geen aflatoxine aangetroffen. SGS Spijkenisse heeft de volgende waardes gerapporteerd:

[Tabel met gemeten Aflatoxine-waarden]

Wettig bewijs?

Los van de vraag hoe de oorspronkelijke certificaten en de certificaten van SGS Spijkenisse zich verhouden, stelt de verdediging zich op het standpunt dat in deze zaak niet wordt voldaan aan het in artikel 344, eerste lid, onder 5 Sv neergelegde bewijsminimum. Dit verweer slaagt niet. De analyseresultaten van SGS Spijkenisse, die inderdaad zijn aan te merken als een ander geschrift in de zin van voornoemd wetsartikel, staan immers niet op zichzelf. Uit andere bewijsmiddelen – getuigenverklaringen en e-mailwisseling – blijkt de wijze waarop en de context waarbinnen de analyseresultaten door SGS Spijkenisse zijn verkregen. Verder eist de wet niet dat de schadelijkheid van de pinda’s moet blijken uit meerdere bewijsmiddelen: het bewijsminimum geldt voor de tenlastelegging als geheel, niet voor onderdelen daarvan.

Reden tot twijfel aan de door SGS Spijkernisse gemeten waardes?

Anders dan de verdediging ziet de rechtbank geen redenen om te twijfelen aan het onderzoek door SGS Spijkenisse, inclusief de door hen in de monsters gemeten aflatoxinewaarden. SGS Spijkenisse is een gerenommeerd bedrijf en de deskundigheid van dit bedrijf is als zodanig niet in geschil. ^[3] Het dossier bevat geen concrete aanwijzingen dat bij de bemonstering van de partijen pinda’s sprake is geweest van contaminatie.

Deze conclusie wordt niet anders door het feit dat uit het dossier naar voren komt dat verschillende steekproeven in één en dezelfde partij tot verschillende uitkomsten kunnen leiden. Het totaalbeeld dat de rechtbank hiervan heeft gekregen, is dat dit met name komt doordat het gaat om steekproeven waarin wordt getest op een stof die, zoals ook de verdediging bij herhaling heeft benadrukt, nu eenmaal niet homogeen in alle pinda’s van een partij zit. Dat maakt niet dat de bevindingen van SGS Spijkenisse in deze twee concrete partijen als onbetrouwbaar aan de kant geschoven kunnen worden.

De rechtbank gaat ook voorbij aan het verweer dat marktpartijen in andere landen de mogelijkheid krijgen om een afgekeurde partij pinda’s nogmaals te testen. De verdachte heeft immers de partijen met lotnummers [lotnummer 1] en [lotnummer 2] niet nogmaals gekeurd.

Slotsom

De rechtbank gaat er vanuit dat in de in Argentinië en Amerika genomen monsters geen (aantoonbare) aflatoxine zat en in de in Nederland genomen monsters wel, en wel conform de hiervoor weergegeven bevindingen van SGS Spijkenisse. Er zat dus aflatoxine in deze partijen, zij het niet overal. Bij gebreke aan een aannemelijke alternatieve uitleg komt dit verschil in uitkomst doordat aflatoxine niet homogeen over een partij pinda’s is verdeeld en de monstername plaatsvindt door middel van steekproeven. ^[4]

Schadelijk voor de gezondheid?

Bij de beoordeling van de vraag of de door de verdachte aan [naam bedrijf 2] verkochte pinda’s kunnen worden aangemerkt als “voor de gezondheid schadelijke waren” in de zin van de artikelen 174 en 175 Sr, dient te worden vastgesteld of bij deze partijen pinda’s sprake is geweest van potentieel nadelige gevolgen voor de menselijke gezondheid. Daarbij is niet vereist dat de gezondheid van iemand daadwerkelijk door deze partijen pinda’s is aangetast. Voldoende is dat er een reële mogelijkheid bestaat dat als gevolg van elk gebruik van deze pinda’s, waarmee redelijkerwijs rekening moet worden, er schadelijke gevolgen kunnen intreden. ^[5] Daarbij gaat het niet alleen om gevolgen op de korte termijn, maar ook om gevolgen die op de (zeer) lange termijn kunnen intreden.

Dat de stof aflatoxine zeer gevaarlijk is voor de gezondheid, staat niet ter discussie. De vraag is of dat geldt voor deze twee partijen als geheel. In dat verband is allereerst van belang dat de Europse Unie in verordening (EG) 1881/2006 heeft bepaald welke waarden aflatoxine in pinda’s bestemd voor menselijke consumptie of als ingrediënt in levensmiddelen als maximaal toelaatbaar worden geacht, namelijk: 2,0 microgram/kg voor aflatoxine B1 en 4,0 microgram/kg pinda’s voor alle aflatoxinen bij elkaar. De door SGS Spijkenisse gemeten waardes liggen daar ver boven.

Van belang is verder de wetenschappelijke kennis over aflatoxine en wat daarover uit het dossier blijkt. Concreet is dan het volgende van belang.

- Inname van een te grote hoeveelheid aflatoxine B1 ineens veroorzaakt schade aan de lever en dit uit zich in buikpijn, misselijkheid, bloedingen, geelzucht en waterzucht. Bij regelmatige inname van aflatoxine B1 gedurende langere tijd kunnen levertumoren ontstaan. Aflatoxine komt ook in het bloed terecht. Daardoor kan het via de placenta een ongeboren kind gevoeliger maken voor leverschade en kanker.

- Wat betreft het risico op tumorvorming wordt algemeen aangenomen dat er geen drempeldosis bestaat beneden welke geen tumorvorming kan optreden. Uit de risico-evaluatieverslagen blijkt dat zelfs een zeer laag niveau van blootstelling aan aflatoxinen, dat wil zeggen 1 ng/kg lichaamsgewicht per dag of minder, bijdraagt tot het risico van leverkanker.

- Uit een risicoanalyse van prof. [naam deskundige] blijkt dat in algemene zin gezegd kan worden dat aardnoten met meer aflatoxine Bl dan toegestaan en die niet zijn behandeld, als deze bewerkt en geconsumeerd worden een verhoogde kans kunnen geven op ernstige gezondheidseffecten.

- Uit onderzoek van de Europese Food Safety Autority blijkt onder meer dat een aflatoxine B1-concentratie van 20 microgram/kg (verwerkte) pinda’s leidt tot een een
margin of exposure bij een volwassene van 60 kg die ruim lager is dan de door EFSA geadviseerde margin of exposure. Anders gezegd: dit is riskanter dan de EFSA adviseert.

- Zoals hiervoor is overwogen, gelden er wettelijke maxima voor aflatoxine in pinda’s. De EU heeft onderzoek laten doen of het maximum van 4,0 microgram/kg pinda’s voor alle aflatoxinen gezamenlijk kon worden verhoogd naar 10 microgram/kg pinda’s. De conclusie daarvan is dat dit het kankerrisico zou verhogen en dat risico werd niet aanvaardbaar gevonden.

Gelet op het voorgaande dienen de partijen pinda’s met lotnummers [lotnummer 1] en [lotnummer 2] als gevaarlijk voor de gezondheid te worden beschouwd. De forse overschrijding van de toegestane maxima in de in opdracht van Unilever genomen monsters in combinatie met het feit dat aflatoxine ook in zeer kleine hoeveelheden gevaarlijk is, leidt tot die conclusie. De omstandigheid dat de wijze waarop de partijen pinda’s worden getest, met zich brengt dat één of enkele pinda’s met een hoog aflatoxinegegehalte een grote invloed kunnen uitoefenen op de berekening van het totale aflatoxinegehalte van een partij pinda’s, leidt niet tot een ander oordeel. Dat is immers inherrent aan het systeem dat is opgezet voor het bemonsteren en testen van pinda’s en uit de testen van SGS Spijkernisse blijkt nu eenmaal dat, wat er ook zij van de mate van verspreiding binnen de geteste monsters, er te veel aflatoxine in die monsters zat.

c. Opzet of schuld?

Nu het voor de rechtbank vaststaat dat de door de verdachte aan [naam bedrijf 2] verkochte pinda’s schadelijk zijn voor de gezondheid, ziet de rechtbank zich voor de vraag gesteld of de verdachte deze schadelijke waren
opzettelijk in de handel heeft gebracht met verzwijging van het gevaar voor de gezondheid of dat zij er
schuld aan heeft dat dit is gebeurd.

Geen opzet

Om opzet vast te stellen, moet aangetoond worden dat de verdachte tenminste wist dat er een aanmerkelijke kans was dat de door haar verkochte pinda’s schadelijk voor de gezondheid waren en dat zij die kans bewust heeft aanvaard. De rechtbank is van oordeel dat aan deze laatste voorwaarde – de aanvaarding van de aanmerkelijke kans – niet aantoonbaar is voldaan. De verdachte heeft onweersproken aangevoerd dat zij in de jaren voorafgaand aan het tenlastegelegde feit meermalen steekproefsgewijs nader onderzoek heeft verricht aan partijen pinda’s die door Unilever waren geweigerd vanwege een te hoog gehalte aan aflatoxine en dat bij dat latere onderzoek in alle gevallen was geconstateerd dat het aflatoxinegehalte van de pinda’s beneden de maximaal toelaatbare waarden lag. Verder is onbetwist aangevoerd dat [naam verdachte rechtspersoon] , teneinde de kwaliteit van ingekochte pinda’s goed te houden, maatregelen trof zoals het inschakelen van internationaal erkende rederijen en het opslaan van pinda’s in erkende, gecertificeerde op- en overslagbedrijven. De rechtbank ziet in deze omstandigheden contra-indicaties dat [naam verdachte rechtspersoon] het risico op de verkoop van partijen noten met te hoge aflatoxinegehaltes heeft willen aanvaarden. Dat leidt tot een vrijspraak voor feit 1, in de primaire variant (want: geen opzet aantoonbaar).

Wel schuld

Wel heeft [naam verdachte rechtspersoon] aanmerkelijk onvoorzichtig gehandeld door bij de verkoop van de pinda’s zonder meer af te gaan op de origine aflatoxine-certificaten, terwijl er andersluidende testresultaten van latere datum lagen. De uitkomst van eerdere steekproeven bood immers geen garantie dat de analyseresultaten van Unilever ten aanzien van de onderhavige partijen pinda’s onjuist waren. Wat de verdachte had moeten doen, was nader onderzoek naar deze partijen noten, zij had de NVWA moeten informeren conform artikel 19 van de EU verordening 1978/2002 en zij had de informatie van Unilever niet mogen verzwijgen voor haar koper. Er is daarom wel sprake van schuld. Dat Unilever geen melding bij de NVWA heeft gedaan, doet daar niet aan af. Unilever is immers niet de meldplichtige onder artikel 19 lid 3 van Verordening 178/2002.

De hierboven beschreven gedragingen kunnen aan de verdachte worden toegerekend. De gedragingen speelden zich af in de sfeer van de verdachte. De verkoop van de pinda’s met teveel aflatoxine vond namelijk plaats door en onder de verantwoordelijkheid van [naam medeverdachte] die verantwoordelijk was voor de in- en verkoop van de pinda’s. Het verkopen van pinda’s valt binnen de normale bedrijfsvoering en de gedragingen zijn de verdachte dienstig geweest. Dat alles maakt dat de rechtbank van oordeel is dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan feit 1, subsidiair.

4.2.

Bewijswaardering voor feit 2, in de impliciet primaire variant ^[6]

Over dit feit kan de rechtbank kort zijn. Feit 2 in de primaire variant betreft het
opzettelijk handelen in strijd met artikel 2.17 van de Wet dieren. De verdachte heeft ten aanzien van de partijen pinda’s van feit 2 op eenzelfde wijze gehandeld als bij de partijen pinda’s van feit 1, met het enige verschil dat het hier gaat om pinda’s die bestemd waren voor diervoeder. Wat hiervoor is overwogen over het opzet in feit 1, is ook hier van toepassing: opzet kan niet worden bewezen, want er zijn contra-indicaties om opzet aan te nemen. De verdachte zal daarom ook van feit 2, in de impliciet primaire variant, worden vrijgesproken.

4.3.

Conclusie

De rechtbank zal de verdachte van feit 1, primair en feit 2, impliciet primair, vrijspreken. Feit 1, in de subsidiaire variant, zal bewezen worden verklaard.

4.4.

Bewezenverklaring

In bijlage II heeft de rechtbank de inhoud van wettige bewijsmiddelen opgenomen, houdende voor de bewezenverklaring redengevende feiten en omstandigheden. Op grond daarvan, en op grond van de redengevende inhoud van het voorgaande, is wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het onder feit 1, subsidiar ten laste gelegde heeft begaan op die wijze dat:

in de periode van 1 maart 2015 tot en met 1 juni 2017 te Rotterdam, in elk geval in Nederland, het aan haar, verdachtes, schuld te wijten is geweest dat meermaleneen partij voor de menselijke consumptie bestemde aardnoten, welke partij telkens) een te hoog gehalte aan aflatoxine bevatte en aldus voor de gezondheid schadelijk was, (onbehandeld) is verkocht

en is afgeleverd (aan [naam bedrijf 2] ), te weten:

-een partij genummerd [lotnummer 1] en

-een partij genummerd [lotnummer 2]

zonder de koper of verkrijger met dat schadelijke karakter bekend was.

Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd is niet bewezen. De verdachte moet ook daarvan worden vrijgesproken.

5.. Strafbaarheid feit

Het bewezen feit levert op:

Het aan haar schuld te wijten zijn dat waren, schadelijk voor de gezondheid, verkocht en afgeleverd worden, zonder dat de koper of de verkrijger met dat schadelijke karakter bekend is, begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd.

Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het feit uitsluiten.

Het feit is dus strafbaar.

6.. Strafbaarheid verdachte

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van de verdachte uitsluit.

De verdachte is dus strafbaar.

7.. Motivering straf

De straf die aan de verdachte wordt opgelegd, is gegrond op de ernst van het feit, de omstandigheden waaronder het feit is begaan en de draagkracht van de verdachte. Daarbij wordt in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.

De verdachte heeft signalen genegeerd dat pinda’s die zij wilde verhandelen een te hoog aflatoxinegehalte bevatten. Zij heeft niet alle maatregelen getroffen die redelijkerwijs van haar konden worden gevergd om te voorkomen dat deze pinda’s, die mogelijk gezondheidsrisico’s konden veroorzaken bij consumenten, verkocht werden zonder dat de koper met dat schadelijke karakter bekend was. Zo had de verdachte, nadat zij van Unilever het bericht had ontvangen dat de partijen pinda’s een te hoog aflatoxinegehalte hadden, deze partijen nader dienen te laten testen en – zo nodig – moeten laten behandelen zodat zij weer voor menselijke consumptie geschikt zouden zijn. Ook had de verdachte de koper moeten informeren en contact moeten opnemen met de NVWA over de aangetroffen gehaltes aflatoxine in de partijen pinda’s. De NVWA had dan verder toezicht kunnen houden op de verdere acties die partijen met deze pinda’s zouden moeten ondernemen. Door dit na te laten heeft de verdachte de gezondheid van consumenten potentieel in gevaar gebracht.

De rechtbank heeft acht geslagen op een uittreksel uit de justitiële documentatie van 1 juli 2020, waaruit blijkt dat de verdachte niet eerder is veroordeeld voor strafbare feiten.

Gezien de ernst van het feit acht de rechtbank een geldboete van na te noemen hoogte passend. Omdat de verdachte naar aanleiding van het onderhavige gebeuren haar werkwijze heeft aangepast, zal de rechtbank een deel van de voorgenomen straf voorwaardelijk opleggen. Dit voorwaardelijk strafdeel dient er tevens toe de verdachte ervan te weerhouden in de toekomst opnieuw strafbare feiten te plegen.

Alles afwegend acht de rechtbank de hierna te noemen straf passend en geboden.

8.. Toepasselijke wettelijke voorschriften

Gelet is op de artikelen 14a, 14b, 14c, 23, 51, 57 en 175 van het Wetboek van Strafrecht.

9.. Bijlagen

De in dit vonnis genoemde bijlagen maken deel uit van dit vonnis.

10.. Beslissing

De rechtbank:

verklaart de officier van justitie niet-ontvankelijk in de vervolging wegens verjaring voor feit 1 meer subsidiair, voor zover dit feit ziet op de partij met lotnummer [lotnummer 1] , en voor feit 2 impliciet subsidiair;

verklaart de officier van justitie voor het overige ontvankelijk in de vervolging;

verklaart niet bewezen, dat de verdachte het onder feit 1, primair en feit 2, impliciet primair, ten laste gelegde heeft begaan en spreekt de verdachte daarvan vrij;

verklaart bewezen, dat de verdachte het onder feit 1, subsidiair ten laste gelegde, zoals hiervoor omschreven, heeft begaan;

verklaart niet bewezen hetgeen aan de verdachte meer of anders ten laste is gelegd dan hiervoor bewezen is verklaard en spreekt de verdachte ook daarvan vrij;

stelt vast dat het bewezen verklaarde oplevert het hiervoor vermelde strafbare feit;

verklaart de verdachte strafbaar;

veroordeelt de verdachte tot een
geldboete van € 60.000,00 (zestigduizend euro);

bepaalt dat van de geldboete een gedeelte, groot
€ 30.000,00 (dertigduizend euro) niet ten uitvoer zal worden gelegd, tenzij de rechter later anders mocht gelasten;

tenuitvoerlegging kan worden gelast als de verdachte zich vóór het einde van de proeftijd, die op twee jaar wordt gesteld, wederom aan een strafbaar feit schuldig maakt.

Dit vonnis is gewezen door:

mr. N. Doorduijn, voorzitter,

en mrs. C.E. Bos en S.E.C. Debets, rechters,

in tegenwoordigheid van mr. F.J. van der Putte, griffier,

en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank op 4 augustus 2020.

De jongste en oudste rechter zijn buiten staat dit vonnis mede te ondertekenen.

Bijlage I

Tekst tenlastelegging

Aan de verdachte wordt ten laste gelegd dat

zij op één of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 maart 2015 tot en met 1 juni 2017 te Rotterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met één of meer anderen, danwel alleen, (meermalen) een partij (voor de menselijke consumptie bestemde) (aard)noten (onbehandeld) heeft verkocht of doen verkopen en te koop aangeboden of te koop heeft doen aanbieden en/of afgeleverd of doen afleveren (aan [naam bedrijf 2]

),te weten:

-een partij genummerd [lotnummer 1] en/of

-een partij genummerd [lotnummer 2]

waarvan zij en/of haar mededaders (telkens) wisten dat die partij een te hoog gehalte aan aflatoxine bevatte en aldus voor de gezondheid schadelijk was, terwijl zij en/of haar mededaders (telkens) dat schadelijke karakter heeft/hebben verzwegen (voor [naam bedrijf 2] );

Subsidiair, voorzover het vorenstaande niet tot een veroordeling mocht of zou

kunnen leiden:

dat op één of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 maart 2015 tot en met 1 juni 2017 te Rotterdam, in elk geval in Nederland, het aan haar, verdachtes, schuld te wijten is geweest dat (meermalen) een partij (voor de menselijke consumptie bestemde) (aard)noten, welke partij (telkens) een te hoog gehalte aan aflatoxine bevatte en aldus voor de gezondheid schadelijk was, (onbehandeld) is verkocht of te koop is aangeboden en/of is afgeleverd (aan [naam bedrijf 2] ), te weten:

-een partij genummerd [lotnummer 1] en/of

-een partij genummerd [lotnummer 2]

zonder de koper of verkrijger met dat schadelijke karakter bekend was;

meer subsidiair, voorzover het vorenstaande niet tot een veroordeling mocht of zou kunnen leiden:

dat zij op één of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 maart 2015 tot en met 1 juni 2017 te Rotterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met één of meer anderen, danwel alleen, (meerdere malen) (een partij) (aard)noten die bestemd was/waren voor rechtstreekse menselijke consumptie en/of om te worden gebruikt als ingrediënt in levensmiddelen, te weten:

- een partij genummerd [lotnummer 1] en/of

- een partij genummerd [lotnummer 2]

voorhanden heeft gehad of doen hebben en/of in voorraad heeft gehad of doen hebben en/of te koop heeft aangeboden of doen aanbieden en/of heeft verkocht of doen verkopen en/of heeft afgeleverd of doen afleveren aan [naam bedrijf 2] en aldus in de handel heeft gebracht, terwijl het gehalte aan verontreiniging met aflatoxine van die (partij) noten

telkens het in de bijlage van de Verordening (EG) 1881/2006 vastgestelde maximumgehalte van respectievelijk 2.0 microgram/kg voor aflatoxine B1 en/of 4.0 microgram/kg voor het totale gehalte aan aflatoxine overschreed

en/of

dat zij op één of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 maart 2015 tot en met 1 juni 2017 te Rotterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met één of meer anderen, dan wel alleen, (meerdere malen) als (exploitant van) een onderneming die actief was in de distributie van (aard)noten (zijnde levensmiddelen), (telkens) een partij (aard)noten voorhanden had met het oog op de verkoop (en aldus telkens die partij in de handel had gebracht als bedoeld in artikel 19 jo artikel 3 onder 8 van de Verordening (EU) 178/02), te weten:

- een partij genummerd [lotnummer 1] en/of

- een partij genummerd [lotnummer 2] ,

en terwijl zij, verdachte, en/of haar mededader(s) van mening was/waren en/of redenen had(den) aan te nemen dat die partij (telkens) schadelijk voor de menselijke gezondheid kon zijn omdat deze partij een (te hoog) gehalte aan aflatoxine bevatte, (telkens) niet de bevoegde autoriteiten daarvan in kennis had gesteld en/of niet de bevoegde autoriteiten in kennis heeft gesteld van de maatregelen die zij had genomen om risico's voor de eindgebruiker voor die beide partijen te voorkomen;

2 .

zij op één of meer tijdstippen in of omstreeks de periode van 1 juli 2016 tot 1 november 2016 te Rotterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met één of meer anderen, dan wel alleen, (meermalen) in strijd met artikel 3.2 van het Besluit Diervoeders 2012, opzettelijk een handeling als bedoeld in artikel 2.17 van de Wet Dieren heeft verricht die ertoe strekte diervoeders te bereiden, te bewerken, te verwerken, te verpakken, te etiketteren, in de handel te brengen, in of buiten Nederland te brengen, te vervoeren of aan te bieden, aan te prijzen, af te leveren, te ontvangen, voorhanden of in voorraad te hebben die niet zuiver, deugdelijk of van gebruikelijke handelskwaliteit waren en/of die een gevaar opleverden voor de gezondheid van mens of dier of voor het milieu, indien niet correct gebruikt en/of die de dierlijke productie ongunstig konden beïnvloeden, door (meermalen) (een partij) (aard)noten (als product) bestemd/bedoeld voor het voederen van dieren en/of ten behoeve van de bereiding van diervoeders, die het in de bijlage I bij Richtlijn nr. 2002/32/EG vastgestelde gehalte aan de ongewenste stof aflatoxine (telkens) overschreed/overschreden (en aldus niet voldeed aan de in artikel 3 van de genoemde Richtlijn diergestelde eisen), te verhandelen of te doen verhandelen en/of in de EU-Gemeenschap in het verkeer te brengen of te doen brengen en/of te doen gebruiken,

immers, heeft/hebben zij en/of haar mededader(s) , in of omstreeks de maand juli 2016 een partij (aard)noten met lotnummer [lotnummer 3] en een partij (aard)noten met lotnummer [lotnummer 4]

en/of in of omstreeks de maand oktober 2016 een partij (aard)noten met lotnummer [lotnummer 5]

verkocht en /of (af)geleverd als diervoeder of als product bedoeld voor het voeren aan dieren aan [naam bedrijf 3] , terwijl die partijen elk meer dan het in bijlage I bij Richtlijn nr.

2002/32/EG vastgestelde gehalte (0,02 mg/kg (ppm) aan aflatoxine BI bevatten;

Voetnoten

1. De verjaringstermijn voor overtredingen is drie jaar en de eerste stuitingshandeling die heeft plaatsgevonden was de dagvaarding die op 16 maart 2020 is uitgebracht.

2. Verordening EU Commissie No. 401/2006

3. SGS Spijkernisse is onderdeel van een concern waartoe ook SGS Argentinië behoort, het bedrijf dat de partij met lotnummer [lotnummer 1] in het land van herkomst heeft getest.

4. De verdediging heeft gesteld dat de wijze van bemonstering in het land van herkomst beter zou zijn. Het is voor de rechtbank echter niet aannemelijk geworden dat dit – en niet het steeksproefsgewijze karakter van zowel de testen in Argentië en Amerika enerzijds en in Nederland anderzijds – reden is voor de verschillen. De rechtbank ziet hierin dan ook geen reden om voorbij te gaan aan de bevindingen van SGS Spijkenisse.

5. ECLI:NL:HR:1965:AB5308.

6. De impliciet subsdiaire variant van feit 2 is verjaard en hier dus niet meer aan de orde.