Uitspraak
Rechtbank Rotterdam
Team straf 2
Parketnummer: 10/965046-14
Datum uitspraak: 22 februari 2018
Tegenspraak
Vonnis van de rechtbank Rotterdam, meervoudige kamer voor strafzaken, in de zaak tegen de verdachte:
[naam verdachte],
geboren te [geboorteplaats verdachte] ( [geboorteland verdachte] ) op [geboortedatum verdachte] ,
ingeschreven in de basisregistratie personen op het adres: [adres verdachte] , [woonplaats verdachte] ,
raadsman mr. K.A. Krikke, advocaat te Baarn.
1.Onderzoek op de terechtzitting
Gelet is op het onderzoek op de terechtzittingen van 5, 12 en 19 december 2017 en 10 en 11 januari 2018.
Het onderzoek is gesloten op 8 februari 2018.
2.Tenlastelegging
Aan de verdachte is ten laste gelegd hetgeen is vermeld in de dagvaarding. De tekst van de tenlastelegging is als bijlage I aan dit vonnis gehecht.
3.Eis officier van justitie
De officier van justitie mr. P. van de Kerkhof heeft gevorderd:
- bewezenverklaring van het ten laste gelegde;
- veroordeling van de verdachte tot een taakstraf voor de duur van 40 uur subsidiair 20 dagen hechtenis.
4.Ontvankelijkheid officier van justitie
4.1.
Strijd met de beginselen van een behoorlijke procesorde – algemeen
4.1.1
Standpunt verdediging
Het openbaar ministerie heeft door de verdachte te vervolgen, in strijd gehandeld met de beginselen van een behoorlijke procesorde. In andere (al dan niet door de verdediging met naam genoemde) met de verdachte vergelijkbare gevallen, is een transactie aangeboden, dan wel is (met uiteenlopende codes) geseponeerd. Geen redelijk denkend lid van het openbaar ministerie had in het geval van de verdachte tot vervolging kunnen overgaan.
4.1.2
Standpunt officier van justitie
Aan de vervolgingsbeslissing in het geval van de verdachte is een zorgvuldige belangenafweging voorafgegaan. Van geval tot geval is beoordeeld of tot vervolging diende te worden overgegaan. Het geval van de verdachte verschilt van andere, niet vervolgde respectievelijk geseponeerde gevallen. Van strijd met een of meer beginselen van een behoorlijke procesorde is geen sprake.
4.1.3
Oordeel rechtbank
Bij tussenbeslissing van 16 juni 2017 heeft de rechtbank op de verzoeken om het horen van getuigen in – volgens de verdediging – met de verdachte vergelijkbare gevallen reeds overwogen dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging op grond van schending van het gelijkheidsbeginsel en zo’n geval niet aanwezig geacht. Met betrekking tot de thans aangevoerde verweren komt de rechtbank niet tot een andere conclusie. De officier van justitie heeft in het verloop van de procedure in een aantal gevallen onderbouwd aangegeven waarom daarin is afgezien van verdere vervolging (sepot of transactie). Voorop staat dat de officier van justitie een ruime mate van beleidsvrijheid heeft om in het geval van de verdachte al dan niet tot vervolging over te gaan. Daargelaten de vraag of de beslissingen in die andere gevallen ten onrechte zijn genomen, kan vergelijking daarmee niet tot de conclusie leiden dat het openbaar ministerie heeft gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel, dan wel het verbod van willekeur omdat het in het geval van de verdachte wel tot vervolging is overgegaan.
4.2.
Strijd met de beginselen van een behoorlijke procesorde – Aanwijzing opsporing en vervolging ambtelijke corruptie in Nederland
4.2.1
Standpunt verdediging
De vervolging van de verdachte is (voorts) in strijd met de beginselen van behoorlijke procesorde, nu het openbaar ministerie tot vervolging heeft besloten in strijd met de inhoud van de Aanwijzing opsporing en vervolging ambtelijke corruptie (hierna: de Aanwijzing) zoals deze geldt vanaf 1 augustus 2011. Alleen bij uitzonderlijke feiten en omstandigheden dient te worden gegrepen naar het strafrecht. Ook om deze reden dient het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te worden verklaard in de vervolging.
4.2.2
Standpunt officier van justitie
De officier van justitie heeft weersproken dat de vervolging in het geval van de verdachte op gespannen voet staat met deze Aanwijzing. Integendeel is juist ten aanzien van de verdachte voldaan aan een reeks in de Aanwijzing genoemde factoren, zodat niet kan worden gezegd dat ten onrechte tot vervolging is overgegaan.
4.2.3
Oordeel rechtbank
Met betrekking tot de genoemde Aanwijzing overweegt de rechtbank het volgende. De tekst is met enkele ondergeschikte wijzigingen per 1 augustus 2007 en 1 augustus 2011 dezelfde als eerst vastgesteld per 15 november 2002.
In de Aanwijzing worden niet-limitatief “factoren” genoemd aan de hand waarvan de opportuniteit van de vervolging in ambtelijke corruptiezaken zal worden bepaald. Het betreft volgens de Aanwijzing maatwerk en geen absoluut model voor alle gevallen.
De rechtbank stelt vast dat de factoren open geformuleerde criteria lijken te zijn, die van geval tot geval kunnen helpen om de keuze: vervolgen of niet, te bepalen. In deze ruime zin opgevat lijkt geen sprake te zijn van nauwkeurig omschreven waarborgnormen waaraan een verdachte rechtstreeks aanspraken op niet-vervolging zou kunnen ontlenen. Hierbij gaat de rechtbank er nog aan voorbij dat de officier van justitie ter zitting heeft gesteld dat aan een reeks van die factoren in dit geval juist wel is voldaan.
In de verwijzing naar deze Aanwijzing en de stelling van de verdediging dat de verdachte aan geen van de factoren voldoet, ziet de rechtbank dan ook geen grond voor het oordeel dat het openbaar ministerie in strijd met enig beginsel van behoorlijke procesorde heeft gehandeld, door niettemin in het geval van de verdachte tot vervolging over te gaan.
4.3.
Conclusie
De officier van justitie is ontvankelijk.
5.Waardering van het bewijs
5.1.
Inleiding op het onderzoek
Aanleiding onderzoek
In december 2011 is naar de toenmalig Minister van Veiligheid en Justitie en de Rijksrecherche een gelijkluidende anonieme brief gestuurd. In deze anonieme brief worden een ambtenaar van Defensie en drie ambtenaren van politie met naam genoemd en beschuldigd van corruptie. Die corruptie zou, zo staat in de brief, betrekking hebben op de rol die zij zouden hebben bij de levering van voertuigen voor politie en Defensie.
In december 2012 is de Rijksrecherche met een strafrechtelijk onderzoek gestart, waarin vervolgens een groot aantal personen als verdachten werd aangemerkt, waaronder de verdachte. De onderzoeken naar financiële gegevens en administratie van betrokken rechtspersonen leverden ook verdenkingen op tegen een aantal leasebedrijven, dealers en importeurs. Tijdens de doorzoekingen bij die bedrijven is onder meer beslag gelegd op veel e-mailverkeer en ook zijn van sommige verdachten telefonische gesprekken opgenomen (zogenaamde taps). Een deel van die bedrijven heeft zelf ook onderzoek laten doen door een externe partij. Zo heeft Pon’s Automobielhandel b.v. (hierna: PAH) het advocatenkantoor [naam advocatenkantoor] ingeschakeld teneinde onderzoek te laten doen naar mogelijke gevallen van onrechtmatige bevoordeling van, onder meer, de verdachte. [naam advocatenkantoor] heeft de bevindingen neergelegd in (onder meer) haar rapport van 2 mei 2013. De rijksrecherche heeft ook informatie uit genoemde onderzoeken gebruikt. Het strafrechtelijk onderzoek heet Dotterbloem.
Naar aanleiding van restinformatie is er (onder meer) ook het deelonderzoek Venkel gestart. Venkel is het onderzoek naar vermeende ambtelijke corruptie en omkoping van een aantal ambtenaren van Defensie in relatie tot het aanbestedingsproject Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen (hierna: DVOW), waaronder de verdachte. Dit onderzoek komt voort uit de informatie aangetroffen in een Excelbestand dat is opgemaakt door een medewerker van PAH in het kader van het interne onderzoek bij PAH met betrekking tot verleende kortingen (bijloop of ondersteuning) aan overheidsfunctionarissen.
Positie [naam verdachte]
In de tenlastegelegde periode was de verdachte werkzaam als senior contractmanager bij de afdeling Defensie Materieel Organisatie van het Ministerie van Defensie. In die hoedanigheid had hij zakelijk contact met de importeur PAH.
Verdenking
De verdachte wordt verweten dat hij zich door medewerkers van PAH heeft laten omkopen door het aannemen van een gift, te weten: een (extra) niet-zakelijke korting van € 523,22 op de aankoop van een personenauto, terwijl hij wist of redelijkerwijs vermoedde dat die gift hem werd gedaan teneinde hem te bewegen in zijn bediening iets te doen en/of na te laten.
5.2.
Standpunt officier van justitie
Het feit kan bewezen worden verklaard. De gang van zaken rond het verlenen van korting in het geval van de verdachte brengt op zijn minst mee dat hij bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat de korting hem werd gegeven om een voorkeursrelatie te bestendigen.
5.3.
Standpunt verdediging
De raadsman van de verdachte heeft vrijspraak bepleit. De verdachte heeft niet om een korting gevraagd. De verdachte is op advies van [naam medeverdachte] van PAH naar de Vallei Auto Groep te [plaats] gegaan en heeft daar onderhandeld over een Volkswagen Polo Blue Motion. Omdat de verdachte niet gelukkig was met de levertijd heeft hij [naam medeverdachte] (wederom) benaderd met de vraag of hij wat voor hem kon betekenen. De aan de verdachte verleende korting is niet aan te merken als een gift. Het betrof een marktconforme korting. Van een niet-reguliere of ongebruikelijke korting is geen sprake. Als er al sprake is van een voordeel, dan kon de verdachte niet weten dat hem dit door PAH werd aangeboden. Van enige vorm van opzet op het aannemen van korting vanuit PAH is dan ook geen sprake. De verdachte was bovendien niet in staat om een tegenprestatie te leveren. De verdachte maakte weliswaar deel uit van de projectgroep DVOW, maar hij hield zich niet bezig met voertuigen. De verdachte vervulde slechts een kleine rol binnen een enorm proces.
5.4.
Oordeel rechtbank
5.4.1.
Juridisch kader passieve ambtelijke omkoping
Passieve ambtelijke corruptie (passieve omkoping) begint – kort gezegd – bij het aannemen of vragen van giften, beloften of diensten (hierna samengevat als: giften) door de ambtenaar van een ander (hierna: de gever). Als is komen vast te staan dat de ambtenaar giften heeft aangenomen of gevraagd, is de volgende vraag of die ambtenaar
wistof
redelijkerwijs vermoeddedat deze giften hem werden gedaan om hem als ambtenaar iets te laten doen of nalaten of omdat hij in het verleden iets heeft gedaan of nagelaten. Voor
wetenlijkt op grond van de jurisprudentie voorwaardelijk opzet (bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden) de ondergrens.
Redelijkerwijs moeten vermoedenkomt er op neer dat de ambtenaar ‘op zijn klompen’ kon aanvoelen dat de giften hem werden gedaan omdat ze de gever op enig moment een voordeel konden opleveren. In de Memorie van Toelichting is in dit verband
“verwijtbare naïviteit”van de ambtenaar genoemd. [1] Daaronder kan ook worden begrepen – zo overweegt de rechtbank – het onzorgvuldig en onvoorzichtig omspringen met giften zonder zich voldoende te realiseren dat er een verband met de ambtsuitoefening kan zijn. Een direct verband tussen de gift en een bepaalde (concrete) tegenprestatie is immers niet vereist: ook als er (nog) geen of in het geheel geen tegenprestatie door de ambtenaar is geleverd, kan er sprake zijn van passieve ambtelijke corruptie. Sprake kan ook zijn van een ‘gift’ aan de ambtenaar met als doel een speciale relatie te doen ontstaan die zal (kunnen) leiden tot een voorkeursbehandeling.
wistof
redelijkerwijs vermoeddedat deze giften hem werden gedaan om hem als ambtenaar iets te laten doen of nalaten of omdat hij in het verleden iets heeft gedaan of nagelaten. Voor
wetenlijkt op grond van de jurisprudentie voorwaardelijk opzet (bewust de aanmerkelijke kans aanvaarden) de ondergrens.
Redelijkerwijs moeten vermoedenkomt er op neer dat de ambtenaar ‘op zijn klompen’ kon aanvoelen dat de giften hem werden gedaan omdat ze de gever op enig moment een voordeel konden opleveren. In de Memorie van Toelichting is in dit verband
“verwijtbare naïviteit”van de ambtenaar genoemd. [1] Daaronder kan ook worden begrepen – zo overweegt de rechtbank – het onzorgvuldig en onvoorzichtig omspringen met giften zonder zich voldoende te realiseren dat er een verband met de ambtsuitoefening kan zijn. Een direct verband tussen de gift en een bepaalde (concrete) tegenprestatie is immers niet vereist: ook als er (nog) geen of in het geheel geen tegenprestatie door de ambtenaar is geleverd, kan er sprake zijn van passieve ambtelijke corruptie. Sprake kan ook zijn van een ‘gift’ aan de ambtenaar met als doel een speciale relatie te doen ontstaan die zal (kunnen) leiden tot een voorkeursbehandeling.
Deze elementen samen brengen de rechtbank tot het formuleren van een aantal vragen die de ambtenaar zich zou moeten stellen teneinde genoemde
“verwijtbare naïviteit”te voorkomen:
“verwijtbare naïviteit”te voorkomen:
Welke functie en verantwoordelijkheid heb ik?
Welke functie en verantwoordelijkheid heeft de gever?
In welke relatie sta ik tot de gever? Is er naast een persoonlijke relatie ook een zakelijke?
Welk beeld bestaat er aan de zijde van de ‘gever’ van mijn functie en verantwoordelijkheid?
Welk doel kan de gever met zijn gift hebben? Is een zakelijk motief daarbij uitgesloten?
Dit maakt dat de ontvangende ambtenaar niet alleen zich de (beperkte) vraag dient te stellen, tot welke beslissende handelingen hij als tegenprestatie wel of niet in staat zou zijn, maar ook rekening moet houden met een mogelijk ruimer doel van de gever, afhankelijk van zowel de functie van de gever als de positie van de ambtenaar. Met name geldt dit als sprake is van een bestaande relatie tussen beiden. De gever kan immers de neiging hebben om de ambtenaar ter wille te zijn, om de bestaande relatie vanuit zakelijke belang te onderhouden, ook indien de ambtenaar zelf uitsluitend de persoonlijke relatie van belang vindt. Juist omdat de mogelijkheid bestaat dat de ambtenaar op deze motieven niet steeds volledig zicht heeft moet hij als het gaat om het bedingen of verkrijgen van een privévoordeel elk integriteitsrisico vermijden.
Een ambtenaar die op enige wijze betrokken is of is geweest – al is het in indirecte zin – bij het onderwerp van het terrein waarop de gever werkzaam is (zoals in dit geval voertuigen), moet zich daarom rekenschap geven van het risico dat ontstaat als hij in het kader van een onderhandeling een privévoordeel bedingt of accepteert.
Tegen deze achtergrond beoordeelt de rechtbank het handelen van de verdachte ten aanzien van de in de tenlastelegging genoemde korting als volgt.
5.4.2.
Beoordeling
Gift
Anders dan de raadsman heeft bepleit, acht de rechtbank bewezen dat de verdachte bij PAH om een korting heeft gevraagd, die hij ook heeft gekregen.
In de e-mail van 9 mei 2010 brengt de verdachte [naam medeverdachte] , key accountmanager bij PAH, op de hoogte van zijn voornemen om een dag later een Volkswagen Polo Blue Motion te kopen bij de Vallei Auto Groep in [plaats] . De verdachte geeft aan dat, voordat hij zijn handtekening onder een koopovereenkomst zet, hij dit eerst met [naam medeverdachte] wil bespreken. De verdachte vermeldt de prijs van de auto, de inruilprijs (de rechtbank begrijpt: van zijn huidige auto), alsmede het resterend te betalen bedrag. Ook wordt de naam en het telefoonnummer van de verkoopadviseur genoemd. De e-mail wordt afgesloten met
“Ik hoor graag van je wat je voor mij kunt betekenen.”Uit de inhoud van deze e-mail kan worden afgeleid dat de verdachte [naam medeverdachte] om een korting op de aanschaf van de auto heeft gevraagd. Een korting die PAH uiteindelijk ook heeft verleend. De eerst ter zitting afgelegde verklaring van de verdachte dat de e-mail betrekking had op de levertijd van de auto, acht de rechtbank dan ook ongeloofwaardig. Voor de verklaring dat er onenigheid was tussen de verdachte en Vallei Auto Groep over de levertijd van de Volkswagen Polo is geen steun in het dossier te vinden.
“Ik hoor graag van je wat je voor mij kunt betekenen.”Uit de inhoud van deze e-mail kan worden afgeleid dat de verdachte [naam medeverdachte] om een korting op de aanschaf van de auto heeft gevraagd. Een korting die PAH uiteindelijk ook heeft verleend. De eerst ter zitting afgelegde verklaring van de verdachte dat de e-mail betrekking had op de levertijd van de auto, acht de rechtbank dan ook ongeloofwaardig. Voor de verklaring dat er onenigheid was tussen de verdachte en Vallei Auto Groep over de levertijd van de Volkswagen Polo is geen steun in het dossier te vinden.
Uit het koopcontract van 10 mei 2010 blijkt dat de verdachte de Volkswagen Polo Blue Motion met kenteken [kentekennummer] heeft gekocht met een korting van in totaal € 1.095,22. Uit de bewijsmiddelen blijkt vervolgens dat vanuit PAH aan de Vallei Auto Groep een (extra) ondersteuning op de aanschaf van de Volkswagen Polo is verleend van € 523,22. [2] Nu deze ondersteuning vanuit PAH op het door de verdachte ondertekende koopcontract staat vermeld, acht de rechtbank bewezen dat de verdachte hiervan op de hoogte was en hiermee heeft ingestemd. Bij de Rijksrecherche heeft de verdachte ook verklaard dat hij de korting van PAH (de importeur) heeft gekregen. Het verweer dat de verdachte de gift niet bewust heeft aangenomen wordt derhalve verworpen.
Weten of redelijkerwijs vermoeden
Uit de bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte en [naam medeverdachte] elkaar kenden vanuit eerdere professionele contacten toen [naam medeverdachte] nog bij Mercedes werkte. [naam medeverdachte] heeft verklaard dat hij en [naam verdachte] tijdens de marktverkenningsfase van het project DVOW weer zakelijk contact met elkaar kregen. De verdachte was als senior contractmanager betrokken bij dit aanbestedingsproject. Als zodanig waren de verdachte en [naam medeverdachte] (in ruime zin) werkzaam op hetzelfde terrein. Hiervan had de verdachte zich rekenschap moeten geven. Dat de verdachte zich bezighield met containerhefmiddelen en niet met voertuigen maakt dat niet anders. Evenmin is van belang dat de verdachte slechts een kleine rol binnen het aanbestedingsproject had en hij vanuit zijn functie niet in staat was een tegenprestatie te leveren. Nu de verdachte bij de privéaanschaf van zijn auto gebruik heeft gemaakt van een zakelijke relatie bij PAH met als doel het verkrijgen van een korting bij de importeur en hij die korting ook heeft gekregen, had de verdachte naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs moeten vermoeden dat de korting hem werd gegeven teneinde hem te bewegen in zijn bediening iets te doen en/of na te laten. Van een reguliere korting zoals eenieder die zou hebben kunnen krijgen is dan ook geen sprake.
5.4.3.
Conclusie
Bewezen is dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het ten laste gelegde feit.
5.5.
Bewezenverklaring
In bijlage II heeft de rechtbank de inhoud van wettige bewijsmiddelen opgenomen, houdende voor de bewezenverklaring redengevende feiten en omstandigheden. Op grond daarvan, en op grond van de redengevende inhoud van het voorgaande, is wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het ten laste gelegde heeft begaan op die wijze dat:
hij
in de periode van 9 mei 2010 tot en met 9 november 2010,
te Zoetermeer en/of Ede , in elk geval in Nederland,
als ambtenaar, te weten als senior contractmanager werkzaam bij de afdeling
Defensie Materieel Organisatie van het Ministerie van Defensie,
(om) een gift, te weten
- een (extra) niet-reguliere, althans niet-zakelijke korting van EUR
523,22
523,22
incl. BTW bij de aankoop van een personenauto, te weten een Volkswagen Polo Blue Motion met kenteken [kentekennummer] , gedaan door Pon’s Automobielhandel B.V.,
I. heeft aangenomen terwijl hij, verdachte, wist of redelijkerwijs vermoedde dat die gift hem werd gedaan teneinde hem te bewegen, om in strijd met zijn plicht, in zijn bediening iets te doen of na te laten (sub 1) en/of wist of redelijkerwijs vermoedde dat die gift hem werd gedaan ten gevolge of naar aanleiding van hetgeen door hem, in strijd met zijn plicht, in zijn bediening is gedaan of nagelaten (sub 2),
en/of
II. heeft gevraagd teneinde hem, verdachte, te bewegen om, in strijd
met zijn plicht in zijn bediening iets te doen of na te laten (sub 3)
en/of ten gevolge of naar aanleiding van hetgeen door hem,
verdachte, in strijd met zijn plicht, in zijn bediening is gedaan of nagelaten (sub 4).
Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd is niet bewezen. De verdachte moet daarvan worden vrijgesproken.
6. Strafbaarheid feit
Het bewezen feit levert op:
als ambtenaar een gift aannemen, wetende of redelijkerwijs vermoedende dat deze hem gedaan wordt teneinde hem te bewegen om, in strijd met zijn plicht, in zijn bediening iets te doen of na te laten
en/of
als ambtenaar een gift aannemen, wetende of redelijkerwijs vermoedende dat deze hem gedaan wordt ten gevolge of naar aanleiding van hetgeen door hem, in strijd met zijn plicht, in zijn bediening is gedaan of nagelaten
en/of
als ambtenaar een gift vragen teneinde hem te bewegen om, in strijd met zijn plicht, in zijn bediening iets te doen of na te laten
en/of
als ambtenaar een gift vragen ten gevolge of naar aanleiding van hetgeen door hem, in strijd met zijn plicht, in zijn bediening is gedaan of nagelaten.
Er zijn geen feiten of omstandigheden aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het feit uitsluiten. Het feit is dus strafbaar.
6.Strafbaarheid verdachte
Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van de verdachte uitsluit. De verdachte is dus strafbaar.
7.Motivering straf
7.1.
Algemene overweging
De straf die aan de verdachte wordt opgelegd, is gegrond op de ernst van het feit, de omstandigheden waaronder het feit is begaan en de persoon en de persoonlijke omstandigheden van de verdachte.
Over de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder het feit is begaan overweegt de rechtbank voorafgaand het volgende.
De vormen van omkoping en de omkopingsmiddelen in onderhavig strafrechtelijk onderzoek Dotterbloem/Venkel wijken af van het meer algemene patroon waarbij tegenover giften directe resultaten staan in de vorm van concrete bevoordeling. Het gaat hier om meer subtiele vormen van stilzwijgende en soms impliciete beïnvloeding van overheidsdienaren die als economisch en financieel gemotiveerd verschijnsel bederf veroorzaken in een samenleving. Het inzicht en het besef dat een integere overheid deze wat subtielere vormen van corruptie evenzeer moet bestrijden om als rechtsstaat overeind te blijven, zijn nog steeds groeiende.
In deze zaak heeft de publicatie van de anonieme brief genoemd in de inleiding bij de waardering van het bewijs samen met het strafrechtelijk onderzoek een maatschappelijk schokeffect teweeg gebracht. Dat is te zien aan de reactie in de autowereld, waar intern onderzoek – mogelijk ook uit welbegrepen eigenbelang verricht – mede heeft geleid tot het ontslag van een reeks medewerkers, maar ook aan de reactie van de overheid: een nauwgezet en langdurig onderzoek door de Rijksrecherche is gevolgd door strafvervolging. Het openbaar ministerie heeft zich ingespannen om een reeks van ruim 40 verdachten nader te beoordelen. Dat heeft geleid tot sepots van verschillende aard, schikkingen en transacties en uiteindelijk de groep van elf verdachten die in deze zaak terechtstaan. Die keuzes, waarin de officier van justitie een ruime mate van afwegingsvrijheid toekomt, hebben bij de verdediging in de wel vervolgde zaken tot vragen geleid.
Een aantal beslissingen van de officier van justitie tot (niet-)vervolging is genomen in de analyse dat het verweten gedrag soms op, dan wel vóór de grens van de strafrechtelijke verwijtbaarheid balanceert. Van de kant van de verdachten zijn vragen gesteld: wat maakt het onderscheid tussen corruptie en zakelijke handigheid? Moet de ambtenaar dief van zijn eigen portemonnee zijn? Moet een autohandelaar niet iedereen (ook ambtenaren) gelijk behandelen?
De rechtbank heeft in haar overwegingen een streep getrokken bij het gedrag waarin de ambtenaar (en daarmee ook de degene die hem tracht te bewegen middels een gift) kort gezegd privé- en zakelijke belangen door elkaar liet lopen en dat op zo’n manier dat hij rekening had moeten houden met het risico dat zijn vroegere of huidige functie een rol speelde bij de gift, het voordeel dat hij ontving. Bij de verdachte was dit aan de orde. Daarvan mag hem een strafrechtelijk verwijt worden gemaakt.
Wel heeft de rechtbank in algemene zin ook betrokken dat het onderzoek door de omvang veel tijd heeft gekost die voor de verdachten in het onderzoek een verzwaring heeft betekend, zoals ook uit het persoonlijke relaas van de verdachte duidelijk is gebleken. In deze zin hebben de verdachten per individuele casus iets van het gewicht moeten dragen, niet alleen van hun eigen keuzes maar ook van die van een groter probleem. Bijna allen hebben over het gevoel verteld uitgekozen te zijn waar anderen, met name de betrokken bedrijven/auto-importeurs, goed wegkwamen. Hoewel deze argumenten niets afdoen aan de individuele verwijtbaarheid, zal de rechtbank er wel bij de strafmaat in enige mate rekening mee houden.
Daarnaast wordt in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.
7.2.
Feit waarop de straf is gebaseerd
De verdachte heeft zich als ambtenaar van Defensie schuldig gemaakt aan passieve ambtelijke corruptie. Hij heeft bij de privéaankoop van een auto bij de importeur om een gift gevraagd (in de vorm van een niet-zakelijke korting) en die ook gekregen.
De verdachte heeft zich op de hiervoor (zie paragraaf 5.4.2.) beschreven wijze laten omkopen, met het oog op persoonlijk voordeel. Dat wordt de verdachte aangerekend. Voor een goed functioneren van de democratische rechtstaat is fundamenteel dat burgers vertrouwen hebben in het openbaar bestuur. Integriteit van ambtenaren en de overheid staat ook hoog op de politieke agenda; het maatschappelijk belang van een onkreukbare overheid is immers groot. De samenleving moet er zonder meer op kunnen vertrouwen dat met overheidsgezag beklede personen dat gezag niet misbruiken ten behoeve van hun eigen belang. Dit vertrouwen wordt beschaamd indien personen die bij de overheid werkzaam zijn, zich niet integer gedragen. Dat is het geval als persoonlijke en zakelijke belangen door elkaar gaan lopen.
Juist van deze personen wordt, naast loyaliteit en inzet voor de publieke zaak, neutraliteit verwacht: handelen zonder aanzien des (rechts)persoons. Tegen ambtenaren die het vertrouwen in het openbaar bestuur schaden, moet dan ook doeltreffend en passend strafrechtelijk worden opgetreden.
7.3.
Persoonlijke omstandigheden
Uit een uittreksel uit de justitiële documentatie van 10 november 2017 blijkt dat de verdachte niet eerder is veroordeeld voor soortgelijke feiten.
De verdachte en zijn raadsman hebben op de zitting gewezen op de grote impact op hem van deze zaak, waarin hij als verdachte van een groot corruptieonderzoek is aangemerkt. Deze zaak heeft lang geduurd en ook die lange duur heeft gevolgen gehad voor de verdachte.
7.4.
Conclusie
Gezien de ernst van het feit is de rechtbank van oordeel dat een straf moet volgen.
De officier heeft oplegging van een onvoorwaardelijke taakstraf gevorderd en daarbij rekening ermee gehouden dat de verdachte actief heeft gevraagd om een gift, maar ook dat de verdachte zijn baan bij de Defensie kwijt is geraakt.
De rechtbank is met de officier van justitie eens dat de modaliteit van een taakstraf in dit geval in beeld komt. De rechtbank houdt rekening met de persoonlijke gevolgen van de zaak voor de verdachte, waaronder de gevolgen voor zijn arbeidssituatie. Ook is van belang de relatief lange tijd dat deze zaak haar schaduw vooruit heeft geworpen en boven het hoofd van de verdachte is blijven hangen zonder dat hij zijn visie op de beschuldiging kon geven. Bovendien is aannemelijk dat bij de verdachte sprake was van een enkele misstap die grote gevolgen voor hem heeft gehad en dat hij van deze ervaring heeft geleerd.
Al de hiervoor genoemde omstandigheden tezamen geven de rechtbank aanleiding om de taakstraf die zij in het geval van de verdachte passend acht slechts in voorwaardelijke vorm op te leggen.
Redelijke termijn
Ten slotte neemt de rechtbank ambtshalve in aanmerking dat in deze zaak de redelijke termijn met ruim een jaar is geschonden. Gelet op alle hiervoor genoemde omstandigheden en de (beperkte) omvang van de straf die de rechtbank hierna oplegt, is daarin met deze overschrijding voldoende rekening gehouden.
Alles afwegend acht de rechtbank de hierna te noemen straf passend en geboden.
8.Toepasselijke wettelijke voorschriften
Gelet is op de artikelen 9, 14a, 14b, 14c, 22c, 22d en 363 (oud) van het Wetboek van Strafrecht.
9.Bijlagen
De in dit vonnis genoemde bijlagen maken deel uit van dit vonnis.
10.Beslissing
De rechtbank:
verklaart de officier van justitie ontvankelijk in de vervolging;
verklaart bewezen, dat de verdachte het ten laste gelegde feit, zoals hiervoor omschreven, heeft begaan;
verklaart niet bewezen hetgeen aan de verdachte meer of anders ten laste is gelegd dan hiervoor bewezen is verklaard en spreekt de verdachte daarvan vrij;
stelt vast dat het bewezen verklaarde oplevert het hiervoor vermelde strafbare feit;
verklaart de verdachte strafbaar;
veroordeelt de verdachte tot
een taakstrafvoor de duur van
40 (veertig) uren, waarbij de Reclassering Nederland dient te bepalen uit welke werkzaamheden de taakstraf dient te bestaan;
een taakstrafvoor de duur van
40 (veertig) uren, waarbij de Reclassering Nederland dient te bepalen uit welke werkzaamheden de taakstraf dient te bestaan;
beveelt dat, voor het geval de veroordeelde de taakstraf niet naar behoren verricht, vervangende hechtenis zal worden toegepast voor de duur van
20 dagen.
20 dagen.
bepaalt dat deze taakstraf
niet ten uitvoer zal worden gelegd,
tenzijde rechtbank later anders mocht gelasten, omdat de veroordeelde voor het einde van de proeftijd, die hierbij wordt gesteld op
2 (twee) jaar, na te melden voorwaarde overtreedt;
niet ten uitvoer zal worden gelegd,
tenzijde rechtbank later anders mocht gelasten, omdat de veroordeelde voor het einde van de proeftijd, die hierbij wordt gesteld op
2 (twee) jaar, na te melden voorwaarde overtreedt;
stelt als algemene voorwaarde: de veroordeelde zal zich vóór het einde van de proeftijd niet aan een strafbaar feit schuldig maken.
Dit vonnis is gewezen door:
mr. J.J. Bade, voorzitter,
en mrs. K.A. Baggerman en J. de Lange, rechters,
in tegenwoordigheid van mrs. A.K. van Zanten en I.C.M.A. Bals, griffiers,
en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank op 22 februari 2018.
Bijlage I
Tekst tenlastelegging
Aan de verdachte wordt ten laste gelegd dat
hij
op een of meer tijdstippen
in of omstreeks de periode van 9 mei 2010 tot en met 9 november 2010,
te Zoetermeer en/of Ede , in elk geval in Nederland,
tezamen en in vereniging met (een) ander(en), althans alleen,
meermalen, althans eenmaal,
als ambtenaar, te weten als senior contractmanager werkzaam bij de afdeling
Defensie Materieel Organisatie van het Ministerie van Defensie,
(telkens) (om) (een) gift(en) en/of (een) belofte(n) en/of (een) dienst(en),
te weten
- een (extra) niet-reguliere, althans niet-zakelijke korting van EUR 532,22
incl. BTW (3% op de netto catalogusprijs) bij de aankoop van een
personenauto, te weten een Volkswagen Polo Blue Motion met kenteken
[kentekennummer] ,
althans enige gift en/of belofte en/of dienst, verleend en/of aangeboden en/of
gedaan door (één of meer medewerker(s) werkzaam bij) Pon's Automobielhandel
B.V.,
I. heeft aangenomen terwijl hij, verdachte,
(telkens) wist of redelijkerwijs vermoedde dat deze/die gift(en) en/of
belofte(n) en/of dienst(en) hem werd(en) gedaan teneinde hem te bewegen,
om al dan niet in strijd met zijn plicht, in zijn bediening iets te doen
of na te laten (sub 1) en/of
(telkens) wist of redelijkerwijs vermoedde dat deze/die gift(en) en/of
belofte(n) en/of dienst(en) hem werd(en) gedaan tengevolge of naar
aanleiding van hetgeen door hem, al dan niet in strijd met zijn plicht, in
zijn huidige en/of vroegere bediening is gedaan of nagelaten (sub 2),
en/of
II. heeft gevraagd
(telkens) teneinde hem, verdachte, te bewegen om, al dan niet in strijd
met zijn plicht in zijn bediening iets te doen of na te laten (sub 3)
en/of (telkens) tengevolge of naar aanleiding van hetgeen door hem,
verdachte, al dan niet in strijd met zijn plicht, in zijn huidige en/of
vroegere bediening is gedaan of nagelaten (sub 4),
te weten het (telkens)
- ( anders dan om zakelijke redenen) begunstigen van Pon's Automobielhandel
B.V., en/of
- aangaan en/of onderhouden van een relatie tussen hem, verdachte, en Pon's
Automobielhandel B.V., teneinde (aldus) voor die rechtspersoon een
voorkeursbehandeling te bewerkstelligen, en/of
- aangaan en/of onderhouden van een zodanige relatie tussen hem, verdachte, en
Pon's Automobielhandel B.V., dat hij, verdachte, tegenover die Pon's
Automobielhandel B.V. niet meer zo vrij en/of onbeïnvloed en/of
onafhankelijk en/of objectief was/kon zijn bij het nemen van beslissingen in
relatie tot die Pon's Automobielhandel B.V. als in het geval dat hij,
verdachte, die gift(en) en/of belofte(n) en/of dienst(en) niet had
aangenomen, en/of
- met aanwending van zijn gezag en invloed binnen Defensie, pogen een betere
positie te bewerkstelligen voor Pon's Automobielhandel B.V. binnen Defensie.
art 362 lid 1 ahf/sub 1° t/m 4° Wetboek van Strafrecht
art 363 lid 1 ahf/sub 2° t/m 4° Wetboek van Strafrecht
art 363 lid 1 ahf/sub 1° Wetboek van Strafrecht